ფორუმელი Moor Posted 8 იანვარი, 2021 Posted 8 იანვარი, 2021 ფედერალისტი # 1: ჰამილტონი Spoiler ფედერალისტი # 1: ჰამილტონი 1787 წ. 27 ოქტომბერი ნიუ-იორკის შტატის ხალხს რაკიღა ცხადლივ გამოსცადეთ არსებული ფედერალური მმართველობის უვარგისობა, სხვა გზა არ არის, თუ არა ის, რომ ამერიკის შეერთებული შტატების ახალი კონსტიტუცია განიხილოთ. ეს თემა თვით მეტყველებს თავისსავე მნიშვნელობაზე; თუკი ჩავუკვირდებით, მაშინ ერთობ საინტერესო ყოფილა სწორედ ჩვენი კავშირის არსებობა, მისი შემადგენელი ნაწილების უსაფრთხოება და კეთილდღეობა, ჩვენი იმპერიის ბედი, მრავალმხრივ რომაა ყველაზე საინტერესო მთელი მსოფლიოსათვის. მრავალგზის მიუნიშნებიათ, თითქოსდა ჩვენს ქვეყანას წილად რგებოდეს თავისი ქცევითა და მაგალითით გადაწყვიტოს მნიშვნელოვანი საკითხი: ნამდვილად შესწევთ თუ არა ძალა ადამიანთა საზოგადოებებს, განსჯასა და არჩევანზე დაფუძნებული ვარგებული მმართველობა დაამყარონ, თუ ერთხელ და სამუდამოდ არიან განწირულნი თავიანთი პოლიტიკური აგებულება შემთხვევითობასა და ძალმომრეობას დაუმონონ. თუკი ამ მინიშნებაში არის სიმართლის რაღაც მარცვალი, მაშინ კრიზისი, რომელიც დაგვდგომია, ვინძლო მართლაც ის დრო იყოს, როცა ეს საკითხი უნდა გადაწყდეს; და თუ მცდელობა გაგვიცუდდა, მაშინ ალბათ, დავიმსახურებთ, კაცობრიობას უსაშველო ჭირად ვერაცხებოდეთ. ეს მოსაზრება პატრიოტულ ზრახვებს ფილანთროპიულსაც ზედ ურთავს, ამძაფრებს წუხილს, რასაც ყოველი დარბაისელი და კეთილი ადამიანი უნდა განიცდიდეს ამ ამბის გამო. რაღა აჯობებს, თუკი ჩვენი არჩევანი ჩვენივე ჭეშმარიტ ინტერესთა გონივრულ შეფასებას დაემყარება, თუკი მას არ აამღვრევს და არ გაამრუდებს ისეთი მოსაზრებები, ხელი რომ არ აქვთ საზოგადო სიკეთესთან. ეს, ალბათ, უფრო მხურვალე სურვილია, ვიდრე ასახდენი მოლოდინი. თქვენს სამსჯავროზე გამოტანილი პროექტი აუარება კერძო ინტერესს ეხება, უამრავ ადგილობრივ დაწესებულებას უცვლის სახეს, მაგრამ იგი არ განიხილავს მისი ღირსებისთვის შეუფერებელ სხვადასხვა თემას, არც იმ შეხედულებებს, გრძნობებსა და წინასწარ რწმენებს, ნაკლებ რომ უწყობენ ხელს ჭეშმარიტების გამჟღავნებას. საზარელ დაბრკოლებათა შორის, რომელებსაც ახალი კონსტიტუცია გადაეყრება, თითოეულ შტატში იოლად შეიცნობა იმ ხალხის აშკარა ინტერესი, წინააღმდეგი რომაა ყოველგვარი ცვალებადობისა, რაკი უფრთხის ძალაუფლების, ჯამაგირის და სარგებლის შეკვეცას, რასაც მას შტატის დაწესებულებაში სამსახური აძლევს. ასეთივე დაბრკოლებაა უკუღმართი ამბიცია ადამიანთა იმ ჯგუფისა, რომელსაც ქვეყნის არეულობით ხელის მოთბობა ეოცნებება, ანდა უფრო წარმტაც პერსპექტივას ელოლიავება; ხომ უფრო ადვილია ხელი გამოჰკრა კარგ თანამდებობას მრავალ შემადგენელ კონფედერაციად დანაწევრებული იმპერიის ადგილობრივ მთავრობებში, ვიდრე ერთს – ცენტრალურ ხელისუფლებაში. ამგვარი შენიშვნებით თავს არ შეგაწყენთ. კარგად ვიცი, უსინდისობა იქნებოდა, განურჩევლად ყველა ადამიანი (მარტოოდენ იმიტომ, რომ მათი თანამდებობრივი მდგომარეობა ბადებს ეჭვს) მიკერძოებულ, ანდა პატივმოყვარე ოპოზიციად მიგვეჩნია. პატიოსნება გვავალდებულებს ვივარაუდოთ, რომ მათაც წრფელი ზრახვები ამოძრავებთ. შეუძლებელია ეჭვს იწვევდეს ის, რომ დაპირისპირება, რომელიც უკვე გამომჟღავნდა. ანდა რამაც აწი უნდა იჩინოს თავი, წესიერებით თუ არა, კეთილმოსურნეობით მაინც საზრდოობს. ესაა გონების წრფელი ცდომილება. გონებისა, რომლისთვისაც გზა აურევია წინასწარაკვიატებულ შურსა და შიშს. სინამდვილეში ეგზომ აუარება და ძლევამოსილია მიკერძოებული მსჯელობის მიზეზები, რომ ბრძენი და კეთილი ადამიანებიც კი საზოგადოებისათვის უმნიშვნელოვანეს საკითხებს წყვეტდნენ მართებულადაც და უმართებულოდაც. ჯეროვნად თუ ჩავუკვირდებით, ეს გარემოება ზომიერების ნიმუშად უნდა დაისახონ იმათ, ვისაც ყოველი დავისას სიმართლე თავისკენ დაუგულებია. ამ მხრივ სიფრთხილის კიდევ ერთი საფუძველია შემდეგი დაკვირვება: შეუძლებელია, ყოველთვის დარწმუნებულნი ვიყოთ იმაში, რომ ჭეშმარიტების დამცველს უფრო წმინდა ზრახვა ამოძრავებს, ვიდრე მის მოწინააღმდეგეს. ამბიცია, სიხარბე, პირადი მტრობა, პარტიული დაპირისპირება და ბევრიც სხვა, უფრო სათაკილო მოტივი იმათზეც მოქმედებს, ვინც საკითხს მართებულად წყვეტს და იმათზეც, ვინაც ამგვარ გადაწყვეტილებას უპირისპირდება. თავშეკავების ამგვარი მოტივები რომც არ არსებულიყო, მაინც არაფერი იქნებოდა უფრო არაგონივრული, ვიდრე ურთიერთუნდობლობის ის სულისკვეთება, რომელიც ოდითგანვე ახასიათებდათ პოლიტიკურ პარტიებს. ადამიანების მოქცევა ცეცხლითა და მახვილით პოლიტიკაშიც სისულელეა და რელიგიაშიც; დევნა და შევიწროება ძნელად თუ გამოდგება ერესისგან განკურნების საშუალებად. მიუხედავად იმისა, სამრთლიანია თუ არა, ვითვალისწინებდეთ ამგვარ აზრებს, მაინც საკმაო ნიშანი გვაქვს იმისა, რომ ასეთი რამ ყოველი ნაციონალური პაექრობისას ხდებოდა და ახლაც ასე მოხდება. გადმოინთხევა ბოღმისა და გესლის წამლეკავი ნაკადი. ურთიერთდაპირისპირებული პარტიების ქცევიდან შეიძლება დავასკვნათ, რომ თითოეულ მათგანს ეიმედება, ქვეყანას მოსდონ თავიანთი შეხედულებების სამართლიანობა; მოიმრავლონ მომხრეები გამაყრუებელი განცხადებებითა და საშინელი ლანძღვა-გინებით; ყბად აიღონ განსწავლული თავგამოდება ენერგიული და ეფექტური მმართველობისადმი; აქაოდა, ეს თავგამოდება იმ ზნემ შობა, დესპოტურსა და თავისუფლების პრინციპებისადმი მტრულ ხელისუფლებას რომ ეტრფისო. გადამეტებული დაეჭვება იმაში, ვაითუ საფრთხეში იყოს ადამიანის უფლებებიო, გონების ცდომილება უფროა, ვიდრე გულისა; იგი წარმოგვიდგება, როგორც უბრალო თვალთმაქცობა და ოინი, როგორც სატყუარა, რათა საზოგადო სიკეთის სანაცვლოდ პოპულარობა მოიხვეჭო. ერთი მხრივ, დაივიწყებენ, რომ ეჭვი ყოველთვის მხოლოდ სიმართლეს ახლავს თან და რომ თავისუფლებისადმი ამაღლებულ სწრაფვას ადვილად დარევს ხოლმე ხელს უნდობლობისა და გაუტანლობის სული. მეორე მხრივ, ისიც დავიწყებას მიეცემა, რომ ძლევამოსილი მმართველობა აუცილებელია სწორედ თავისუფლების უსაფრთხოებისათვის; რომ ჯანსაღმა და განსწავლულმა მსჯელობამ შეუძლებელია დააშორიშოროს მათი ინტერესები და რომ სახიფათო ამბიციები ხალხის უფლებებისადმი თავგამოდების მიმზიდველი ნიღბის უკან არის მიმალული და არა მათდამი თავანკარა გულმოდგინეობაში, რასაც მხოლოდ იმის გამო ვერ ჰგუობენ, რომ მკაცრსა და ენერგიულ მმართველობას ესწრაფვის. ისტორია გვასწავლის, რომ პირველი უფრო უტყუარი გზაა დესპოტიზმისაკენ, ვიდრე მეორე რომ იმ ადამიანთა უმრავლესობა, რომლებიც ფეხქვეშ თელავდნენ რესპუბლიკათა თავისუფლებებს, თავიანთ კარიერას ხალხთან პირმოთნე კურკურით იწყებდნენ. თავიდან დემაგოგობდნენ, ბოლოს კი ტირანებად იქცეოდნენ. თანამოქალაქენო! წინასწარი შენიშვნებისას გულისყური ერთთავად იქითკენ მქონდა, რომ თქვენი კეთილდღეობისათვის ეგზომ მნიშვნელოვანი გადაწყვეტილების მიღებაზე ზეგავლენა არ მოეხდინა სხვა რამ შთაბეჭდილებას, თუ არა იმას, რაც ჭეშმარიტების სიცხადიდან მომდინარეობს. უეჭველია, მათი ზოგადი თვალსაწიერიდან დაასკვნიდით, რომ ისინი ახალი კონსტიტუციისადმი კეთილგანწყობით გამსჭვალულან. დიახაც, ჩემო თანამემამულენო! უნდა ვაღიარო, პროექტის საგულდაგულო აწონ-დაწონვის მერე ნათლად ვხედავ, რომ თქვენთვის სასარგებლოა მისი მიღება. დარწმუნებული ვარ, იგი ყველაზე საიმედო საშუალებაა თქვენი თავისუფლების, ღირსებისა და ბედნიერების უზრუნველსაყოფად. თავის მოკატუნება ვერაფერი საკადრისია. ფიქრად არა მაქვს, თქვენს გასართობად წარმოვადგინო ჩემი მსჯელობები, რომელთა საფუძველზე მივიღე გადაწყვეტილება. გულწრფელად გიზიარებთ ჩემს შეხედულებებს და უშურველად გადმოგიშლით იმ საფუძვლებს, რომელთაც ისინი ემყარება. შეგნებული და კეთილი ზრახვები ვერ ჰგუობენ ორაზროვნებას. ამ საკითხზე ჩემს გრძნობათა გამხელას არ ვაპირებ. დაე! ისინი დარჩნენ ჩემი გულის საცავში. არგუმენტაცია კი საჯაროდ გამომაქვს. ჯერარს, იგი ყველამ განსაჯოს. ერთი რამ კია, ჩემს მსჯელობათა სულისკვეთება აგდებით არ უყურებს ჭეშმარიტებას. განზრახული მაქვს, სტატიათა სერიაში, ცალ-ცალკე გავარჩიო შემდეგი საინტერესო საკითხები: კავშირის სარგებლიანობა თქვენი კეთილდღეობისათვის; ახლანდელი კონფედერაციის არასაკმარისობა საიმისოდ, რომ შენარჩუნებული იქნას ეს კავშირი; აუცილებლობა ისეთი ენერგიული მმართველობისა, რაც ამ მიზანს მიგვაღწევინებს; შემოთავაზებული კონსტიტუციის შესაბამისობა რესპუბლიკური მმართველობის ჭეშმარიტ პრინციპებთან; მისი მსგავსება თქვენი მშობლიური შტატების კონსტიტუციებთან და ბოლოს, დამატებითი დარწმუნებულობა იმაში, რომ შენარჩუნებული იქნება მმართველობის ამ ფორმის თავისებურება თავისუფლებისა და საკუთრების უზრუნველსაყოფად. პროექტის განხილვისას შევეცდები, დამაკმაყოფილებელი პასუხი გავცე ყველა შეპასუხებას, რომელიც კი წამოიჭრება და რამდენადმე მაინც იპყრობს თქვენს ყურადღებას. იქნებ ზედმეტიც კი იყოს დასაბუთება იმისა, რომ სასარგებლოა ამ კავშირის შენარჩუნება, რაკი ეს აზრი ღრმად გასჯდომია გულში ადამიანთა უმრავლესობას თითოეულ შტატში; ერთი შეხედვით, მას არც კი უნდა ჰყავდეს მოწინააღმდეგე. მაგრამ ფაქტია, რომ ახალი კონსტიტუციის ავისმოსურნეთა წრეებში გაუთავებლად ჩურჩულებენ იმის თაობაზე, ცამეტი შტატი ძალიან დიდი სივრცე ხომ არაა საიმისოდ, რათა ისინი რომელსამე საერთო სისტემაში ჩავატიოთო, და რომ აუცილებელია, ერთი მთელის განსხვავებული ნაწილებისგან შეიქმნას ცალ-ცალკე კონფედერაციებიო; როგორც ჩანს, ეს დოქტრინა ნაბიჯ-ნაბიჯ გავრცელდება, ვიდრე საკმარის მომხრეებსა და მერე, საყოველთაო მხარდაჭერას მოიპოვებდეს. იმათთვის, ვისი ხედვის ჰორიზონტიც ფართოა, არ არსებობს ახალი კონსტიტუციის უფრო აშკარა ალტერნატივა, ვიდრე ეს ჩვენი კავშირის დანაწევრებაა. ამიტომაც უპრიანია, თავდაპირველად გამოვიკვლიოთ კავშირის უპირატესობანი; გავისიგრძეგანოთ ის უბედურებანი და მოსალოდნელი საფრთხეები, რომლებიც თითოეულ შტატს დაემუქრება, თუკი კავშირი დაიშლება. ჩემი მომდევნო სიტყვის საგანი სწორედ ეს არის. თუკი გულდაგულ გავადევნებთ თვალს, იგივე იდეა გამოთქმულია ახალი კონსტიტუციის საწინააღმდეგო ბოლოდროინდელ პუბლიკაციებში. პუბლიუსი ფედერალისტი #2: ჯეი Spoiler ფედერალისტი #2: ჯეი 1787 წ. 31 ოქტომბერი ნიუ-იორკის შტატის ხალხს ამერიკის ხალხი თუკი ჩაუკვირდება იმ საკითხს, რისი გადაწყვეტაც ჯერარს, – საკითხს, რომელიც იქნებ ყველაზე მნიშვნელოვანი აღმოჩნდეს იმათ შორის, რომელთაც მისი ყურადღება ოდესმე დაუპყრია, – მაშინ ნათელი გახდება თუ რაოდენ მართებულია, რომ იგი ამომწურავად და ფრიადი სერიოზულობით გადაწყდეს. არაფერია იმაზე უფრო უტყუარი, ვიდრე ის, რომ ადამიანებს აუცილებლად ესაჭიროებათ მმართველობა; ასევე, უდავოა ისიც, რომ სადაც და როგორც უნდა იყოს იგი დაფუძნებული, ხალხმა მას უნდა ჩააბაროს თავისი ბუნებრივი უფლებების ნაწილი, რათა მთავრობა აუცილებელი ძალაუფლებით აღიჭურვოს. ამიტომაც, უთუოდ ღირს დაფიქრებად ის, თუ რა უფრო ხელსაყრელია ამერიკის ხალხისათვის; თუ რა არის მისი ინტერესი; იყოს ფედერალურ მმართველობას დაქვემდებარებული ერთი ნაცია თუ დაცალკევებული კონფედერაციები, რომელთაგან თითოეული იმავე უფლებით იქნება აღჭურვილი, რომლის მინიჭებაც პროექტით მხოლოდ ერთიანი ნაციონალური მთავრობისთვისაა ნავარაუდევი. დღევანდლამდე ეჭვს არ იწვევდა და ყველა იზიარებდა იმ მოსაზრებას, რომ ამერიკის ხალხის კეთილდღეობა დამოკიდებული იყო კავშირის ურყევ სიმტკიცეზე, ამას შენატროდნენ, ამაზე ლოცულობდნენ და საამისოდ იღვწოდნენ ჩვენი რჩეული და უჭკვიანესი თანამემამულენი. სადღეისოდ კი ქვეყნიერებას მოევლინებიან პოლიტიკოსები, რომლებიც დაბეჯითებით ირწმუნებიან, ასეთი მოსაზრება მცდარიაო. უსაფრთხოებასა და ბედნიერებას შეკავშირებაში კი არ უნდა ვეძიებდეთ, არამედ ისინი უნდა გვეგულებოდეს ერთიანი სახელმწიფოს დაქუცმაცებაში კონფედერაციებად თუ სუვერენულ წარმონაქმნებადო. როგორ ექსცენტრულადაც უნდა გვეჩვენოს ეს დოქტრინა, მას ჰყავს თავისი ადვოკატები. ზოგიერთი პატივცემული გვამი ადრე არ იზიარებდა, მაგრამ ახლა ემხრობა ამ აზრს. როგორიც უნდა იყოს ის არგუმენტები და მოტივები, რომლებმაც ამ ჯენტლმენებს აზრი და განაცხადი შეაცვლევინა, მაინც არ იქნებოდა გონივრული, მთელ ხალხს გაეზიარებინა ეს ახალი პოლიტიკური პრინციპი. თუკი სრულად არ იქნებოდა დარწმუნებული იმაში, რომ ის ჭეშმარიტებასა და ჯანსაღ პოლიტიკას ემყარება. ყოველთვის სიამოვნების ჟრუანტელი მივლის ხოლმე, როცა ვფიქრობ, რომ დამოუკიდებელი ამერიკა როდი იყო დაცალკევებული და დაშორიშორებული ტერიტორიების უბრალო ჯამი, არამედ, ეს ერთიანი, ნაყოფიერი და ფართოდგაშლილი ქვეყანა წილად ხვდა თავისუფლებისმოყვარულ ჩვენს ვაჟკაცებს, რომლებიც თავის დროზე დასავლეთიდან გამოვიდნენ. განგებამ განსაკუთრებული წყალობა მოიღო ამ ქვეყნისადმი. დააფერთხა მას მრავალფეროვანი ნიადაგი და წიაღისეული. მის მკვიდრთ სალხენად და სახეიროდ უწყალობა აურაცხელი მოჩუხჩუხე წყარო და ნაკადული. სანავიგაციო წყლების წყება ერთგვარი ყელსაბამივით შებმია მის ნაპირებს, თითქოსდა ერთმანეთთან ჰკრავსო მათ, ხოლო ქვეყნის შიგნით ერთმანეთისაგან ხელდასამხარ დაშორებაზე მიიზლა-ზნება მსოფლიოში ყველაზე მშვენიერი მდინარეები – უმოკლესი გზები, რომლებიც აიოლებენ იმას, რომ ხალხმა ერთმანეთს ძმური დახმარების ხელი გაუწოდოს, ურთიერთშორის ტვირთბრუნვა და საქონელგაცვლა აწარმოოს. იმავე სიამოვნების ჟრუანტელს დაუვლია ხოლმე, როცა შემინიშნავს, რომ განგებამ ეს განუყოფელი ქვეყანა ერთადერთ ხალხს უწყალობა – ხალხს, რომელიც ერთი და იმავე წინაპრის შთამომავალია; ერთსა და იმავე ენაზე ლაპარაკობს; ერთსა და იმავე სარწმუნოებას აღიარებს; ერთგულია მმართველობის ერთი და იმავე პრინციპებისა. ხალხს, რომელიც ძალზე ჰგავს ერთმანეთს ზნითა და ჩვეულებით. ხალხს, რომელსაც გაერთიანებული რჩევით, ჯარებითა და ძალისხმევით მრავალი ხნის მანძილზე ერთმანეთის მხარდამხარ უომია სისხლისმღვრელ ომებში, რის შედეგადაც მოუპოვებია საყოველთაო თავისუფლება და დამოუკიდებლობა. ეს ქვეყანა და ეს ხალხი, თითქოსდა, ერთმანეთისთვის გაუჩენია ღმერთს, თითქოსდა განგებას ენებებინოს, რომ ჭეშმარიტი ძმობით აღბეჭდილი ეს მემკვიდრეობა არასოდეს გაიხლიჩოს დაქსაქსულ, ერთმანეთის მოშურნე და ერთმანეთისადმი მტრულ სუვერენულ წარმონაქმნებად. ყოველი საზოგადოებრივი მდგომარეობისა და მრწამსის ადამიანს დღევანდლამდე უფრო ამგვარი აზრები ჰქონდა. საერთოსა და მთავარში ჩვენ ერთ ხალხად ჩამოვყალიბდით; თითოეული ჩვენი მოქალაქე, სადაც უნდა ყოფილიყო იგი, ერთი და იმავე ეროვნული უფლებით, პრივილეგიითა და მფარველობით სარგებლობდა. ჩვენი, როგორც ერის, ერთიანობა ყველაფერში ვლინდებოდა. მაშინ, როცა მოწინააღმდეგეს ვუზავდებოდით თუ მასთან ომში ვებმებოდით; საერთო მტერზე ვიმარჯვებდით თუ სხვადასხვა ალიანსში შევდიოდით, მოლაპარაკებებს ვაწარმოებდით თუ ხელშეკრულებებს ვდებდით. რაკი ხალხს მტკიცედ სწამდა, რომ კავშირი ძალზე ფასეულია და სასიკეთო, ამიტომ მის შესანარჩუნებლად და უკვდავსაყოფად ადრევე ჩამოაყალიბა ერთიანი ფედერალური მთავრობა. იგი თითქმის ჩვენი ხალხის მიერ პოლიტიკური არსებობის მოპოვებისთანავე დაფუძნდა. უფრო მეტიც, იგი იმ დროს დაწესდა, როს ცეცხლის ენები ტკაცანით ნთქავდა მათს საცხოვრისებს, როს ურიცხვი მათი თანამოძმე სისხლისაგან იცლებოდა, როს ომი და სასოწარკვეთა სპობდა მშვიდი მოფიქრებისა და აღუშფოთველი აწონდაწონის ყოველგვარ საშუალებას, რაც ყოველთვის წინ უნდა უსწრებდეს ხოლმე თავისუფალი ხალხის მიერ ბრძენი და გაწონასწორებული ხელისუფლების ჩამოყალიბებას. ბუნებრივია, რომ იმ ჟამთა სიავეში შექმნილი მმართველობა ვერაფერი შვილი იქნებოდა და ვერ უპასუხებდა მისდამი წაყენებულ მოთხოვნებს. ჩვენმა გონიერმა ხალხმა შეიგნო და შეინანა ეს ნაკლოვანებანი. ურთიერთკავშირი ამ ხალხს მათსავე თავისუფლებაზე ნაკლებ როდი უყვარს. ამიტომაც ჩასწვდა კარსმომდგარ საფრთხეს, რომელიც ჯერ კავშირს ემუქრება და მერეღა – თავისუფლებას. რაკი დარწმუნდა, რომ კავშირისა და თავისუფლების ყოვლისმომცველი უსაფრთხოების საწინდარი სხვა არაფერი შეიძლება იყოს, თუ არა ბრძნულად გამართული ნაციონალური მმართველობა, ხალხმა ერთსულოვნად გადაწყვიტა, ფილადელფიაში მოეწვია ამასწინანდელი კონვენტი, რომელიც ამ საჭირბოროტო საკითხს განიხილავდა. კონვენტის წევრებად აირჩიეს ისეთი ადამიანები, რომლებიც ხალხის ნდობით სარგებლობდნენ. მათი უმრავლესობის გონება და გული ომიანობის უმძიმესმა განსაცდელმა გამოსცადა. მათ ბრძოლის ველზე დაამტკიცეს თავიანთი ზნემაღალი პატრიოტობა, სიქველე და სიბრძნე. მშვიდობიანობის აღუშფოთველ ჟამს სხვა რამ საფიქრალთაგან განრიდებულმა ამ ღირსეულმა კაცებმა მრავალი თვე განლიეს გულდამშვიდებულსა და აუმღვრეველ ბჭობაში. მათ არც ხელისუფლების შიში ჰქონიათ და არც სხვა რამ გრძნობას წარუტაცნია მათი გონება თვინიერ სამშობლოს სიყვარულისა. და აი, შეადგინეს და ხალხის სამსჯავროზე გამოიტანეს პროექტი, როგორც ნაყოფი მათი შეერთებული და ფრიადი ერთსულოვნებით აღბეჭდილი მიზანდასახულობისა. საჭიროა აღინიშნოს, რომ ამ პროექტს თავს კი არავინ გახვევთ, არამედ მხოლოდ გთავაზობენ. მაგრამ გთავაზობენ არა იმიტომ, რომ ბრმად მოიწონოთ ანდა ბრმადვე დაიწუნოთ, არამედ იმიტომ, რომ იმგვარი მიუკერძოებლობითა და სიწრფელით განიხილოთ იგი, რასაც ჭეშმარიტად იმსახურებს ეს საგანი თავისი სიზვიადითა და მნიშვნელობით. მაგრამ (როგორც წინა წერილში აღინიშნა) საკითხის ამგვარი განხილვა და გამოკვლევა ალბათ ოცნებაში უფროა შესაძლებელი, ვიდრე სინამდვილეში. ძველი გამოცდილება გვასწავლის, რომ ზედმეტი გულუბრყვილობით არ ვეკიდებოდეთ ამგვარ იმედებს. ჯერ კიდევ არ მისცემია დავიწყებას ის ამბავი, რომ კარს მომდგარი საფრთხის საფუძვლიანმა გააზრებამ აიძულა ამერიკის ხალხი, 1774 წელს მოეწვია ღირსსახსოვარი კონგრესი. ამ ორგანიზაციამ რამდენიმე ღონისძიება შესთავაზა თავის ამომრჩეველს. მოვლენებმა აჩვენეს, რომ მიღებული ზომები ბრძნული იყო. დღემდე ისიც ცოცხლად შემოუნახავს მეხსიერებას, რომ ყოველკვირეულ გაზეთებში მაშინვე დატრიალდა სწორედ ამ ღონისძიებათა წინააღმდეგ მიმართული პამფლეტებისა და კრიტიკის კორიანტელი; კერძო ინტერესებს გადაგებული სახელმწიფო მოხელეები, ის თანამდებობის პირები, რომლებიც მართებულად ვერ აფასებდნენ შედეგებს, ანდა ადრინდელი გულმოდგინების ხათრით მოქმედებდნენ; ხელმძღვანელი მუშაკები, რომლებიც ისეთ მიზნებს ისახავდნენ, რითაც საზოგადო სიკეთეს არად დაგიდევდნენ, დაუცხრომლად ამუნათებდნენ ხალხს, ყურად არ ეღოთ პატრიოტი კონგრესის რჩევა, ბევრი გააბრიყვეს. მაგრამ, უმრავლესობამ ისე სამართლიანად განსაჯა და გადაწყვიტა, რომ ამის გამო ახლა სიამოვნებისაგან ნეტარებენ. ხალხი დარწმუნდა, რომ კონგრესმენთა უმრავლესობა ბრძენი და გამოცდილი ადამიანი იყო; რომ ქვეყნის სხვადასხვა მხარიდან მოწვეულებმა თავი ერთად მოიყარეს და ერთმანეთს ბევრი სასარგებლო ცნობა გაუზიარეს; რომ თავყრილობის განმავლობაში მათ გამოიძიეს და განიხილეს ჩვენი ქვეყნის სასიცოცხლო ინტერესები და მის თაობაზე საფუძვლიანი ცოდნა შეიძინეს; რომ ისინი პიროვნულად იყვნენ დაინტერესებულნი საზოგადოების თავისუფლებითა და, აქედან გამომდინარე, მათი მოვალეობა და რაც მთავარია, არანაკლები შინაგანი მისწრაფება იყო, საფუძვლიანი ბჭობის შემდგომ ნამდვილად გონივრული და მიზანშეწონილი ღონისძიებების განხორციელებისათვის დაეჭირათ მხარი. ამგვარმა და ამის მსგავსმა მოსაზრებებმა დაარწმუნა ხალხი, რომ ნდობა გამოეცხადებინა კონგრესის გონიერებისა და პატიოსნებისათვის. რა ეშმაკობასა და რა ღონეს არ მიმართეს, რათა ხალხს არა და არ მიეღო ასეთი გადაწყვეტილება. მაგრამ, მიუხედავად ყველაფრისა, მან ყურად იღო კონგრესის რჩევა. და თუკი მთელი ხალხი ენდო იმ კონგრესს, რომლის წევრთაგან ცოტა თუ იყო დიდად გამოცდილი ანდა საყოველთაოდ ცნობილი, მაშინ, რა თქმა უნდა, უფრო მეტი საფუძველი აქვს მას, ანგარიშს უწევდეს ახლანდელი კონვენტის გონიერებასა და თათბირს. ხომ კარგადაა ცნობილი, რომ ღირსსახსოვარი კონგრესის უგამორჩეულესი წევრები ამჟამინდელ კონვენტშიც შედიან. ისინი პოლიტიკის ბრძმედში ნაწრთობი და დიდად გამოცდილი ხალხია, თავი რომ გამოიჩინეს სამშობლოს სიყვარულითა და სხვა პოლიტიკური სიქველით; მათ უშურველად გაუზიარეს კონვენტს თავიანთი ცოდნა და გამოცდილება. ღირსია აღნიშვნისა, რომ პირველიდან მოყოლებული ყველა კონგრესი, ისევე, როგორც ამასწინანდელი კონვენტი, ურყევად გამოხატავდა ერთსულოვნებას ხალხის მრწამსთან, რომ ამერიკის კეთილდღეობა დამოკიდებულია მასში შემავალი შტატების კავშირზე. კონვენტის მიერ შემოთავაზებულ პროექტსაც იგივე მიზანი აქვს. რომელი წესიერება და კეთილი ზრახვა ამოძრავებს იმ ადამიანებს, ახლა რომ კავშირის მნიშვნელობას აკნინებენ? რად ირწმუნებიან, სამი თუ ოთხი კონფედერაცია ერთზე უმჯობესიაო? შინაგანად დარწმუნებული ვარ, რომ ხალხი ყოველთვის მართებულად განსჯიდა ამ საკითხს. ის საყოველთაო და უცვლელი ერთგულება, რითაც იგი გამსჭვალული იყო კავშირისადმი, დიადი და ღირსშესანიშნავი მიზეზებითაა განპირობებული. მათს გადმოცემასა და განმარტებას მომდევნო წერილებში შევეცდები; მას, ვინც შემოთავაზებული პროექტის ნაცვლად მხარს უჭერს ცალკეული კონფედერაციების წარმოქმნას, ვინძლო, განეჭვრიტა უსაშველო საფრთხე, რასაც კავშირის არსებობას უქადის პროექტის უარყოფა. ასეთი საფრთხის ალბათობა ძალზე დიდია, ამიტომაც, გულწრფელად მსურს, ყოველი კარგი მოქალაქე წინასწარ ჭვრეტდეს იმას, რომ თუკი კავშირი დაიშლება, მაშინ ამერიკას ისღა დარჩება, პოეტის სიტყვებით შესძახოს: “დიდებავ, ჩემო, საუკუნოდ გემშვიდობები!” პუბლიუსი ფედერალისტი #3 : ჯეი Spoiler ფედერალისტი #3 : ჯეი 1787 წ. 3 ნოემბერი ნიუ-იორკის შტატის ხალხს ყველამ იცის, იშვიათად მომხდარა, რომ რომელიმე ქვეყნის ხალხს (მით უმეტეს, თუკი იგი ამერიკელებივით გონიერი და გათვითცნობიერებულია) ჯიუტად და ძალზე დიდი ხნით გამოეჩინოს წინდაუხედაობა საკუთარი კეთილდღეობის საკითხში. ბუნებრივია, ამგვარი მოსაზრება გვკარნახობს, რომ ფრიადი პატივისცემით ვიმსჭვალებოდეთ იმ ერთსულოვანი ფიქრისადმი, რითაც ამერიკელი ხალხი რა ხანია თავს ევლება ერთ ფედე-რალურ მთავრობას დაქვემდებარებული ურყევი ერთობის მნიშვნელობას. მთავრობისა, რომელიც აღჭურვილი იქნებოდა საკმარისი ძალაუფლებით როგორც საგარეო, ისე საშინაო მიზნების აღსრულებისათვის. რაც უფრო გულდასმით ვარკვევ და ვიკვლევ იმ მიზეზებს, რომლებმაც, ეტყობა, ამგვარი მზრუნველი ფიქრი შვეს, მით უფრო მეტად ვრწმუნდები, რომ ისინი უტყუარია და დამაჯერებელი. მრავალი რამ არსებობს ისეთი, რაც ბრძენი და თავისუფალი ხალხის აუცილებელი მზრუნველობის საგანია, მაგრამ, მათ შორის პირველი, როგორც ჩანს, მაინც უსაფრთხოების უზრუნველყოფაა. უეჭველია, რომ ხალხის უსაფრთხოება ურიცხვ გარემოებასა და მოსაზრებაზეა დამოკიდებული, ამიტომაც ფართო გასაქანი ეძლევა მათ, ვინც მოწადინებულია ზუსტად და ამომწურავად განმარტოს იგი. ამჯერად მინდა განვიხილო უშიშროების ის ნაირსახეობა, რომელიც აუცილებელია მშვიდობისა და სიმშვიდის შესანარჩუნებლად; ქვეყნის გარედან სამხედრო აგრესიისა და ზემოქმედების აღსაკვეთად; აგრეთვე, საშინაო მიზეზებით გამოწვეული იმავე მუქარის ასარიდებლად; უპრიანია, ჯერ ის საფრთხე გავარჩიოთ, რომელიც პირველად მოვიხსენიე, ამრიგად, ნება მიბოძეთ განვაგრძო იმის გამორკვევა, სწორია თუ არა ხალხი, როცა იგი ფიქრობს, რომ ერთ, ქმედით ნაციონალურ მთავრობას დაქვემდებარებული გულითადი კავშირი ყველაზე საუკეთესოა იმ უსაფრთხოებათა შორის, რომლის მოფიქრება ადამიანის გონებას შეუძლია ქვეყნის გარედან შეიარაღებული თავდასხმის მოსაგერიებლად. ვფიქრობ, მსოფლიოში უკვე მომხდარი ანდა ამიერიდან მოსახდენი ომების რიცხვი პირდაპირპროპორციული უნდა იყოს იმ რეალური თუ მოჩვენებითი მიზეზების რაოდენობისა და მნიშვნელობისა, რომელთაც ომის ანკესზე წამოუგია, ანდა ერთმანეთისთვის სამკვდრო-სასიცოცხლოდ გადაუკიდებია ხალხები. თუკი ეს ვარაუდი სწორია, მაშინ საქმეს დიდად წაადგება იმის გამორკვევა, თუ რომელი უფრო მისცემს სხვა ქვეყნებს გამართლებული ომების საბაბს, გაერთიანებული თუ შტატებად დაშლილი ამერიკა. თუკი აღმოჩნდა, რომ გაერთიანებული ამერიკა ბევრად უფრო უპრიანია, მაშინ აქედან უნდა დავასკვნათ, რომ ამ მხრივ კავშირი ყველაზე უკეთესი თავმდებია სხვა სახელმწიფოებთან მშვიდობის შენარჩუნებისა. გამართლებული ომის მიზეზი, უპირატესად, ხელშეკრულებათა დარღვევა, ანდა პირდაპირი ძალმომრეობაა. ამერიკამ უკვე დადო ხელშეკრულებები არანაკლებ ექვს უცხო სახელმწიფოსთან. საქმე ისაა, რომ ყველა მათგანი, გარდა პრუსიისა, საზღვაო ქვეყანაა და აქედან გამომდინარე, ნებისმიერ მათგანს შეუძლია ჩვენი მოთმინებიდან გამოყვანა და შეურაცხყოფა. გარდა ამისა, ამერიკას გაცხოველებული ვაჭრობა აქვს პორტუგალიასთან, ესპანეთსა და ბრიტანეთთან. რაც შეეხება ბოლო ორ სახელმწიფოს, მათთან მიმართებაში ისიც გასათვალისწინებელია, რომ ისინი თავიანთი კოლონიებით ჩვენს ქვეყანას ესაზღვრებიან. ამერიკის ხალხი რომ უშფოთველად ცხოვრობდეს, საამისოდ გადამწყვეტი მნიშვნელობა აქვს იმას, რომ იგი იცავდეს საერთაშორისო ნორმებს ამ სახელმწიფოებთან დამოკიდებულებაში. ვფიქრობ, ცხადი უნდა იყოს, რომ ამას ბევრად უფრო სრულად და განუხრელად განახორციელებს ერთი ნაციონალური ხელისუფლება, ვიდრე ცამეტი დაცალკევებული შტატი, ან, თუნდაც, სამი თუ ოთხი ცალკე კონფედერაცია. თუკი ერთხელაც შეიქმნა ძლევამოსილი ნაციონალური მმართველობა, მაშინ ქვეყნის რჩეული კაცები არა თუ ოდენ მასში სამსახურის უფლებას შეიძენენ, არამედ მათ სწორედაც რომ მთავრობის თავკაცებად გაამწესებენ. ქალაქს, სოფელსა თუ გავლენიან ამქარს შეეძლება თავიანთი წარმომადგენლები შეიყვანოს სახელმწიფო საკანონმდებლო საკრებულოებსა თუ საბჭოებში, სასამართლოებსა თუ აღმასრულებელ უწყებებში; მაგრამ, საქმე ისაა, რომ კაცი, რომელსაც ნაციონალური მთავრობის სამსახურში დანიშნავენ, მრავალი ტალანტით უნდა იყოს შემკული. მით უფრო, რომ ფედერალურ მთავრობას სათანადო კადრების შერჩევისას ბევრად მეტი გასაქანი ექნება და არასოდეს იგრძნობს მათს უკმარისობას, რასაც ჩვეულებრივ განიცდის ხოლმე ესა თუ ის შტატი. ამრიგად, ნაციონალური მთავრობის ადმინისტრაციული და პოლიტიკური გადაწყვეტილებები თუ სასამართლო განაჩენები ბევრად უფრო ბრძნული, უფრო ზედმიწევნითი და გონივრული იქნება, ვიდრე ის განჩინებანი, რომლებიც ცალკეულ შტატს გამოაქვს. ბუნებრივია, ამით სხვა ქვეყნებსაც ვაამებთ და არც ჩვენს უსაფრთხოებას ვავნებთ. ისიც ბუნებრივია, რომ ერთიანი ნაციონალური ხელისუფლება ხელშეკრულებებს, მათს ცალკეულ მუხლებსა და საერთაშორისო ნორმებს ყოველთვის ერთსა და იმავე განმარტებას მისცემს და ერთსა და იმავე ნაირადვე შეასრულებს; ხოლო ცამეტი შტატი, ანდა სამი თუ ოთხი კონფედერაცია იმავე საკითხების განმარტებისას ვერ გამოიჩენს სათანადო თანამიმდევრულობასა და ურყეობას. ეს იმით აიხსნება, რომ არსებობს ბევრნაირი დამოუკიდებელი სასამართლო და მოსამართლე, რომლებიც ურთიერთგანსხვავებულსა და თვითმყოფად მთავრობებს დაუნიშნავთ; გარდა ამისა, მათზე, შესაძლოა, ზეგავლენასა და ზემოქმედებას ახდენდეს ნაირგვარი ადგილობრივი წეს-ჩვეულება და ინტერესთა მრავალფეროვნება. შეუძლებელია, დიდი მოწიწებით არ განიმსჭვალო კონვენტის გადაწყვეტილებებისადმი, რომ ამგვარი საკითხები გადააბაროს მის მიერ დანიშნულ სასამართლოთა იურისდიქციას, რომლებიც პასუხისმგებელნი მხოლოდ და მხოლოდ ნაციონალური მთავრობის წინაშე იქნებიან. თითოოროლა შტატში მმართველი პარტია შეიძლება აჰყვეს სარგებლის მოხვეჭის ცდუნებას. ასევე, შესაძლოა, იგი სარგებლის დაკარგვამ აიძულოს, ხელყოს კეთილსინდისიერებისა და სამართლიანობის პრინციპები; მაგრამ, ამგვარი ცდუნებები ვერ გავრცელდება სხვა შტატებში, მცირე რამ ზეგავლენას თუ იქონიებს, ანდა საერთოდ ვერ შეეხება ნაციონალურ მთავრობას. ამრიგად, ცდუნება ნაყოფს ვერ გამოიღებს, ხოლო პატიოსნება და სამართლიანობა გადარჩება. ამ მოსაზრების მნიშვნელობას უფრო ზრდის ბრიტანეთთან დადებული ხელშეკრულება. დავუშვათ, შტატის მმართველმა პარტიამ თადარიგი დაიჭირა და შეეწინააღმდეგა ამგვარ ცდუნებებს, მაგრამ, რაკი ისინი იმავე შტატის ადგილობრივი თავისებურებებიდან იბადება, რაკი ცდუნება მოსახლეობის უდიდეს ნაწილს დარევს ხოლმე ხელს, მმართველ პარტიას, შესაძლოა, სურვილი კი ჰქონდეს, მაგრამ ღონე არ შესწევდეს იმისა, რომ აღკვეთოს წინასწარგანზრახული უსამართლობა, ანდა დასაჯოს აგრესორი. ხოლო ნაციონალური მთავრობა, რომელთანაც ხელი არა აქვს ადგილობრივ სპეციფიკურ გარემოებებს, თვითონ არასოდეს გადაცდება და ყოველთვის ექნება იმის ძალა და უნარი, რომ აღკვეთოს დანაშაული, ანდა დასაჯოს ის, ვინც მას სჩადის. რაკი ისეა, რომ ომის გამართლებულ მიზეზად ხელშეკრულებათა, ანდა სხვა ერების კანონთა შეგნებული ანდა შეუგნებელი, დარღვევა იქცევა ხოლმე, ასეთი რამ ნაკლებადაა მოსალოდნელი ერთი საერთო ხელისუფლების პირობებში, ვიდრე მრავალი წვრილ-წვრილი მთავრობების დროს. ამ მხრივ, ერთიანი ეროვნული მთავრობა ყველაზე უფრო მარჯვეა ხალხის უსაფრთხოების უზრუნველსაყოფად. იგივე უნდა ითქვას იმ ომის მიზეზებზე, რომელთა გამართლებაც პირდაპირი და აკრძალული ძალმომრეობაა. ჩემთვის, ასევე, ნათელია, რომ ერთ ვარგებულ ნაციონალურ მმართველობას ამგვარ საფრთხეთაგან თავდაცვის ბევრად უფრო მეტი შესაძლებლობა აქვს, ვიდრე ცალკეული შტატის მთავრობებს. ძალმომრეობათა მიზეზი უფრო ხშირად ერთი მთელის შემადგენელ ნაწილთა ნება და ინტერესია, ვიდრე თვითონ ეს მთელი. ომის გამართლებულ მიზეზს უფრო თითო-ოროლა შტატი წარმოადგენს და არა ამ შტატების კავშირი. მიუხედავად იმისა, რომ ამჟამინდელი ფედერალური მთავრობა ჯერ კიდევ ეგზომ სუსტია, მისი მიზეზით ინდიელებთან არც ერთი ომი ჯერ არ წამოწყებულა. მაშინ, როდესაც მათი რამდენიმე შეიარაღებული თავდასხმა გამოიწვია ცალკეული შტატების მესვეურთა უნიათო ქცევამ. ათასობით მათი თანამოქალაქის ხვედრად აქცია ომის სისხლიანი სასაკლაო მხოლოდ იმის გამო, რომ ამ შტატების თავკაცებმა ან თავდასხმის აღკვეთის და მომხდურის დასჯის სურვილი არ გამოამჟღავნეს, ანდა ამ საქმეში სრული უნიათობა გამოავლინეს. ესპანეთისა და ბრიტანეთის სამფლობელოთა სიახლოვე, რომელთაც ზოგიერთი შტატი ესაზღვრება კიდეც, შეიძლება ჩვენი მესაზღვრე შტატების მათთან წაჩხუბების მიზეზად იქცეს. ასეთი შტატები მართალია ცოტაა, მაგრამ ძალზე დიდია ალბათობა იმისა, რომ მათ უეცარმა სიბრაზემ წამოუაროთ, დაუფარავმა სიხარბემ დარიოთ ხელი, ანდა შეურაცხყოფილად იგრძნონ თავი; ამის გამო კი აშკარა ძალმომრეობაზე გადავიდნენ და ამ სახელმწიფოებს ომი აუტეხონ. ამგვარ საშიშროებას უფრო ეფექტურად ვერავინ აგვაშორებს თავიდან, თუ არა ნაციონალური მთავრობა, რომლის სიბრძნესა და კეთილგონიერებასთან ხელი არა აქვს იმ ვნებებს, რომელიც უშუალოდ დაინტერესებულ მხარეებს საომარად აღაგზნებს. ნაციონალური ხელისუფლება ომის არა თუ ბევრად უფრო ცოტა საბაბს იძლევა, არამედ უფრო მეტად შესწევს ღონე დავა ჩააცხროს და მოჩხუბრებს შორის ძმობა ჩამოაგდოს. ასეთი ხელისუფლება ამ მხრივაც უფრო აღუშფოთველი და თავშეკავებული იქნება და, საერთოდ, ყოველმხრივ უფრო მეტ კეთილგონიერებას გამოიჩენს, ვიდრე გულმოსული შტატი. ცალკეულ შტატს, ისე როგორც თითოეულ ადამიანს, სიამაყის თავისებური გრძნობა აქვს. ბუნებრივია, ამ გრძნობით ამართლებს იგი თავის საქციელს, მაგრამ, იგივე სიამაყე უშლის ხელს აღიაროს, გამოასწოროს და გამოისყიდოს თავისი შეცდომა და დანაშაული. ნაციონალურ მთავრობას კი გონებას ვერ დაუბრმავებს სიამაყის ამგვარი გრძნობა. იგი მოთმინებითა და მიუკერძოებლად განსჯის და გადაწყვეტს იმას, თუ რა გზით უნდა დააღწიოს თავი წარმოქმნილ სახიფათო სიძნელეებს. ეგეც რომ არ იყოს, ხომ კარგადაა ცნობილი, რომ ბრალის აღიარება, ახსნა-განმარტება და კომპენსაცია დამაკმაყოფილებლად მხოლოდ მაშინ მიიჩნევა ხოლმე, როცა ამას ერთიანი ძლიერი ნაცია სჩადის. ხოლო თუკი მათ უმნიშვნელო ძალაუფლების მქონე შტატი ან კონფედერაცია იძლევა, უმალ უკანვე მოგიგდებენ, აქაოდა, არაა დამაკმაყოფილებელიო. 1685 წელს გენუამ ლუი XIV გაანაწყენა, მერე კი სცადა, მისი გული მოეგო, მაგრამ ლუდოვიკომ მოსთხოვა მას, დოჟი ან ქალაქის თავი წარმოავლინე ოთხი სენატორის თანხლებით, რათა პატიება ითხოვოს და ჩემს პირობებსაც დაჰყაბულდესო. გენუა, ომის შიშით, მის ნებას დაჰყვა, მაგრამ განა ესპანეთი, ბრიტანეთი, ანდა რომელიმე სხვა ძლევამოსილი სახელმწიფო მიიღებდა ასეთ პრეტენზიებსა და აიტანდა ამგვარ დამცირებას? პუბლიუსი ფედერალისტი # 4: ჯეი Spoiler ფედერალისტი # 4: ჯეი 1787 წ. 7 ნოემბერი ნიუიორკის შტატის ხალხს წინა წერილში რამდენიმე საბუთი წარმოვადგინე იმისა, თუ რატომაა, რომ ხალხი, რომელიც განსაცდელის წინაშეა, კავშირის მეოხებით უკეთ უზრუნველყოფს უსაფრთხოებას. განსაცდელისა, რომელიც, შესაძლოა, სხვა სახელმწიფოებმა ომის გამამართლებელ საბაბად გამოიყენონ. წარმოდგენილი საბუთები მოწმობენ, რომ ერთი ნაციონალური მმართველობის პირობებში უფრო იშვიათად გაჩნდება ამგვარი მიზეზები, ვიდრე ცალკეული შტატების მთავრობათა თუ რამდენიმე კონფედერაციის არსებობის დროს. მაგრამ ქვეყნის გარედან შეიარაღებული თავდასხმის საფრთხეთაგან ამერიკის ხალხის უსაფრთხოება რომ დაცული იყოს, ეს არ არის დამოკიდებული მარტო იმაზე, რომ იგი სხვა სახელმწიფოებს გამართლებული ომის მიზეზებს არ მისცემს, არამედ იმაზეც, რომ ამ ქვეყნებმაც არ უმტრონ ამერიკას და არ შეურაცხყონ იგი. ზედმეტიც კია იმის თქმა, რომ ომი მოგონილი მიზეზითაც ხშირად აუტეხავთ. იქნებ ადამიანის მოდგმისთვის სათაკილოა, მაგრამ მაინც ვერსად წავუვალთ იმ სიმართლეს: ერები ომებს იმიტომ აჩაღებენ ხოლმე, რომ სული მისდით სხვის სიმდიდრეზე. უფრო მეტი, აბსოლუტურ მონარქებს ხშირად გაუჩაღებიათ ისეთი ომები, რომლებშიც მათ ქვეშევრდომებს ვერაფერი ხეირი უნახავთ. ასეთი ომების საბაბი სხვა არაფერი ყოფილა, თუ არა ხელმწიფეთა პირადი მიზნები და ზრახვანი. სამხედრო დიდების წყურვილი იქნება ეს, პიროვნული შეურაცხყოფის გამო შურისგება თუ საიდუმლო გარიგებანი, რომელთაც მიზნად ჰქონიათ გამორჩეული დიდგვაროვანი ოჯახებისა თუ სახელმწიფოს პირადი დამქაშების აღზევება და შეწევნა. ესა და სხვა ამგვარი მოტივები მხოლოდ სუვერენის ჭკუაგონებაზე მოქმედებს და უბიძგებს მას ისეთ ომში ჩაებას, რომელსაც არც სამართლიანობის ლოცვა კურთხევა მიუღია და არც ხალხისა. მართალია, ომის ამგვარი მიზეზები უფრო აბსოლუტურ მონარქიებს ახასიათებთ, მაგრამ მათ მაინც დიდი გულისყურით უნდა ვეკიდებოდეთ. ამათ გარდა, ომს სხვა საბაბიც ბლომად აქვს, ქვეყნის მესვეურსა და მის ქვეშევრდომთ რომ ერთნაირად დარევს ხოლმე ხელს. შემდგომი გამოკვლევა ცხადყოფს, რომ ზოგიერთი მათგანი ისეთ გარემოებებსა და ვითარებაში იბადება, ჩვენსას რომ ძლიერ წააგავს. საფრანგეთი და ბრიტანეთი დღესდღეობით თევზჭერაში გვეცილება. მართალია, მათ თავიანთ საქონელზე შეღავათები აქვთ დაწესებული, ჩვენსაზე კი - ისეთი ბაჟი, რომ კაცს ვაჭრობის ხალისი წაგერთმევა, მაგრამ, ჩვენ მაინც შეგვწევს იმის უნარი, რომ მათსავე ბაზარზე უფრო იაფად გავიტანოთ თევზი, ვიდრე თვითონ ჰყიდიან. ამ ქვეყნებთან ერთად, ნაოსნობასა და საზღვაო ვაჭრობაში სხვა ევროპული სახელმწიფოებიც გვიწევენ მეტოქეობას. თავს მოვიტყუებდით, თუკი ვიფიქრებდით, რომ მათ გულზე ეხატებოდეთ ჩვენი წარმატება, რაკი შეუძლებელია, ჩვენი საზღვაო ვაჭრობა ისე გაფართოვდეს, რომ რამდენადმე ფრთები არ შეეკვეცოს მათსას. ამიტომ, ამ სახელმწიფოების ინტერესი და პოლიტიკა მიმართული იქნება იქითკენ, რომ მხარი კი არ დაუჭირონ ჩვენს საქმეს, არამედ ყველანაირად დააბრკოლონ იგი. ბევრ სახელმწიფოს ჩინეთსა და ინდოეთთან ჩვენი ვაჭრობაც არ მოსდის თვალში. ვინაიდან ეს გვაძლევს იმის საშუალებას, რომ ჩვენც ვნახოთ ხეირი იმ საქმიდან, რასაც აქამდე ეს ქვეყნები არავის ანებებდნენ, ასევე იმისაც, რომ ჩვენ თვითონ ვიყიდოთ ჩინეთსა და ინდოეთიდან ის საქონელი, რასაც ადრე ჩვენი მეტოქე სახელმწიფოებიდან ვიძენდით. ჩვენს ხომალდებს რომ გაცხოველებული აღებმიცემობა აქვთ გაჩაღებული, შეუძლებელია ეს სიამოვნებდეთ რომელიმე იმ სახელმწიფოთაგანს, ამ კონტინენტზე ან მის მეზობლად სამფლობელოებს რომ ფლობენ. ჩვენი საქონელი იაფიცაა და ჩინებულიც.Pდა რაკი ეს ქვეყნებიც ჩვენგან დასამხარ სიშორეზეა, ხოლო ჩვენი ვაჭრები სხვებზე ფხიანები და შნოიანები არიან, მეზღვაურები კი სიმამაცით სხვებსა სჯობიან, ამიტომაც, ჩვენ ბევრად უფრო მეტად ვხეირობთ იმ სიმდიდრით, ეს ქვეყნები რომ ფლობენ, ვიდრე ამას ჩვენი მოცილე სახელმწიფოების პატივცემულ ხელისუფალთა სურვილი და პოლიტიკა გვარგუნებს. ესპანეთი ფიქრობს, რომ კარგია, თუ მისისიპთან მისასვლელს გადაგვიკეტავს, ხოლო ბრიტანეთს ერთი სული აქვს, წმინდა ლავრენტის მიდამოებდან გამოგვაძევოს, არც ერთი მათგანი არ დაუშვებს იმას, რომ ურთიერთმიმოსვლისა და აღებმიცემობისათვის გამოვიყენოთ სხვა მდინარეები, მათსა და ჩვენ შორის რომ მოედინება. თუკი ამას კეთილგონიერება მოითხოვდა, შეგვეძლო კვლავაც მრავლად მოგვეხმო და გამოწვლილვით განგვეხილა ამგვარი მოსაზრებები, მაგრამ, რაც ითქვა, იქიდანაც ცხადად ჩანს, რომ სხვა სახელმწიფოების მესვეურთა გრძნობაგონებას ნელნელა დარევს ხელს შური და გაუტანლობა ამიტომაც, არ უნდა ველოდეთ, რომ ისინი გულგრილად და მიამიტად დაუწყებენ ყურებას ჩვენი კავშირის განმტკიცებასა და მისი ძლევამოსილების ზრდას, როგორც ხმელეთზე, ისე ზღვად. ამერიკის ხალხს კარგად აქვს შეგნებული, რომ ესა და ბევრი სხვა, ჯერაც ფარული გარემოება, შესაძლოა, ომის საბაბად იქცეს, მერე კი ყოველთვის მოიძებნებიან ხელსაყრელი მომენტის მომლოდინე ადამიანები. ისინიც როდი არიან ცოტანი, ვინც ყველაფერს სხვაგვარად წარმოიდგენს და ომს გაამართლებს, ამიტომ, ბრძენია ამერიკის ხალხი, როცა აუცილებლობად რაცხს კავშირის შექმნას და ვარგებული ნაციონალური ხელისუფლების ჩამოყალიბებას, რომელიც საომრად კი არ წააქეზებს მას, არამედ ყოველთვის შეეცდება წინასაომარი ვნებათაღელვის ჩაცხრომასა და ხალხის დაშოშმინებას. საამისოდ საჭიროა, სახელმწიფოს რაც შეიძლება კარგად ჰქონდეს გამართული თავდაცვის სისტემა, ეს კი დამოკიდებულია ამ ქვეყნის მთავრობაზე, შეიარაღებულ ძალებსა და რესურსებზე. მთელის უსაფრთხოება ამავე მთელის სასიცოცხლო ინტერესია და რაკი შეუძლებელია მისი უზრუნველყოფა ისე, რომ არ არსებობდეს ერთი, ერთზე მეტი ანდა მრავალი მთავრობა, ნება მიბოძეთ გამოვიკითხო, ამ საქმეს უფრო უნარიანად ერთი, ვარგებული ხელისუფლება გაართმევდა თავს თუ ერთზე მეტი ან თუნდაც მრავალი მათგანია საამისოდ აუცილებელი? ერთიან მთავრობას შესწევს უნარი, ქვეყნის სხვადასხვა კუთხიდან ჩამოიყვანოს ყველაზე ნიჭიერი ადამიანები და სახელმწიფოს მოახმაროს მათი ტალანტი და გამოცდილება; თავის პოლიტიკას საფუძვლად დაუდოს ყველასათვის მისაღები პრინციპები. მას შეუძლია, ქვეყნის ყველა მხარე და მისი ურთიერთგანხვავებული წევრები ჰარმონიაში იყოლიოს, თანასწორი უფლება მიანიჭოს და ერთნაირი მფარველობა გაუწიოს მათ; ყველას თანაბრად გაუნაწილოს თავისი სიფრთხილისა და წინდახედულობის ნაყოფი. ერთიან მთავრობას ძალუძს, ხელშეკრულების დადებისას გაითვალისწინოს მთლიანად ქვეყნისა და მისი ცალკეული კუთხეების ინტერესიც, რამდენადაც ეს უკანასკნელნი მჭიდროდ არიან დაკავშირებული ერთიანი სახელმწიფოს ინტერესებთან; უფრო იოლად და სწრაფად მოუყაროს თავი რესურსებსა და ძალებს, რათა დაიცვას ქვეყნის ცალკეული მხარე, ვიდრე ამას შეძლებდა გათითოებული შტატების მთავრობები, ანდა რამდენიმე ცალკე კონფედერაცია, რომელთა შორის არ იქნებოდა თანხმობა და არც მოქმედების ერთიანი სისტემა ექნებოდათ. ერთიან მთავრობას შეუძლია, იყოლიოს დისციპლინირებული ლაშქარი, რომლის ოფიცრებიც პირდაპირ დაემორჩილებიან უმაღლეს ხელისუფლებას. ეს იქნება ერთიანი ჯარი, რომელსაც ექნება უფრო მეტი ძალა, ვიდრე აქვს ცამეტი გათითოებული შტატისა თუ სამი, ანდა ოთხი კონფედერაციის მხედრობას. რა იქნებოდა ბრიტანეთის მხედრობა, თუკი ინგლისის ლაშქარი ინგლისის მთავრობას დაემორჩილებოდა, შოტლანდიისა – შოტლანდიის ხელისუფლებას, ხოლო უელსის ლაშქარი – უელსის მთავრობას? თუკი მათ მტერი დაესხმოდა თავს, განა შეძლებდა ეს სამი მთავრობა (საერთო ენა რომც გამოენახათ) თავთავიანთი სპებით უფრო ეფექტურად გამკლავებოდნენ მომხდურს, ვიდრე ამას ბრიტანეთის ერთიანი ხელისუფლება შესძლებდა? სახელგანთქმულია ბრიტანეთის ფლოტი, მაგრამ თუკი ბრძენნი ვიქნებით, მალე მოვა დრო და ამერიკის ფლოტსაც გაუვარდება სახელი. ბრიტანეთის გაერთიანებულ ნაციონალურ ხელისუფლებას რომ ეგზომ კარგად არ აეწყო ნაოსნობა და არ ექცია იგი მეზღვაურთა დავაჟკაცების კერად, მას რომ ფლოტის ასაშენებლად არ მოეზიდა მთელი სახელმწიფო სახსრები, მაშინ ინგლისელი ზღვაოსნები არ იქნებოდნენ ეგზომ ქველნი, ხოლო მისი ფლოტი თავზარს არ დასცემდა ბრიტანეთის ავის მოსურნეს. ინგლისს, შოტლანდიას, უელსსა და ირლანდიას რომ ცალცალკე ნაოსნობა ჰქონდეთ და ფლოტებიც გათითოებული ჰყავდეთ, ბრიტანეთის იმპერიის ეს ოთხი შემადგენელი ნაწილი რომ ერთმანეთისგან დამოუკიდებელ ოთხ მთავრობას ემორჩილებოდეს, ძნელი არაა იმის მიხვედრა, რომ მათი ძლევამოსილება დიდად დაზარალდებოდა. მოდით, ჩვენ შესახებაც იმავე ფაქტებით ვიმსჯელოთ. თუკი ამერიკა ცამეტ ნაწილად, ანდა, გნებავთ, სამ თუ ოთხ დამოუკიდებელ ხელისუფლებად იქნება დაყოფილი, განა მას შეეძლება, შექმნას და შეინახოს არმია? განა ოდესმე შეძლებს იგი ფლოტის ყოლას? ამერიკის ერთ განცალკევებულ ნაწილს რომ მტერი დაესხას, განა ამ ძნელბედობის ჟამს მას სხვა გათითოებული ნაწილები წამოეშველებიან? განა მოისურვებენ ისინი თავიანთი სისხლი ჩააქციონ და ფული შეალიონ მის დაცვას? განა მეზობლის გულისათვის საფრთხეში ჩააგდებენ თავიანთს სიმშვიდესა და უსაფრთხოებას? განა სხვის ომში ჩაურევლობა უფრო არ ელამუნება მათს გრძნობაგონებას და განა მშვიდობის ეგზომი სიყვარული არ აცდუნებს მათ, რომ იგი ომზე არ გაცვალონ? განა ამერიკის გათითოებული ნაწილები ერთმანეთის მიმართ შურით არ იქნებიან აღძრულები და განა კმაყოფილებას არ მოჰგვრის რომელიმე მათგანს, სხვა თუ დამცრობილი და დაკნინებული იხილა? ასეთი საქციელი გონივრული როდია, მაგრამ ბუნებრივი კი ნამდვილად არის. ისტორია ამის აუარება მაგალითს გვთავაზობს და არაფერია დაუჯერებელი იმაში, რომ ის, რაც ეგზომ ხშირად მომხდარა, მსგავს პირობებში, კვლავაც და კვლავაც მოხდეს. დავუშვათ, ამერიკის დანარჩენმა ნაწილებმა მოისურვეს იმ შტატისა თუ კონფედერაციის დახმარება, რომელზედაც მტერმა ხელი შემართა, მაგრამ ვინ უნდა გადაწყვიტოს ის, თუ როგორ და როდის გაიგზავნოს დახმარება. რამდენი ცოცხალი ძალა და ფულია საჭირო? ვინ უნდა უხელმძღვანელოს გაერთიანებულ სამხედრო ძალებს? ვის ბრძანებას უნდა ემორჩილებოდეს იგი? ვინ დადოს საზავო ხელშეკრულება? უთანხმოების შემთხვევაში, ვინ უნდა მოარიგოს მხარეები და ვინ უნდა მოითხოვოს უტყვი მორჩილება? ათასნაირი სიძნელე შეიძლება წარმოიშვას და უსაშველო დავიდარაბა ატყდეს, მაგრამ, ერთიანი ნაციონალური ხელისუფლება, რომლისთვისაც მთავარია ქვეყნის საერთო ინტერესები, რომელიც აერთიანებს და ხელმძღვანელობს შეიარაღებულ ძალებს და საომარ სახსრებს, თავს დააღწევს ყველანაირ სიძნელეს და მეტადრე განამტკიცებს ხალხის უსაფრთხოებას. ჩვენ შეიძლება არად მიგვაჩნდეს, ერთიანი და მძლავრი ნაციონალური მთავრობა გვყავს თუ რამდენიმე კონფედერაციად დახლეჩილი, მაგრამ ერთი რამ უტყუარია: უცხო სახელმწიფოები ყველაფერს ზუსტად ისე ხედავენ, როგორც არის; ისინი ზუსტად ისე მოგვექცევიან, როგორც ვიმსახურებთ; თუკი დაინახავენ, რომ ჩვენი ნაციონალური მთავრობა მძლავრია და მას ვარგებული თავკაცები ხელმძღვანელობენ, ჩვენი ვაჭრობის საქმე გონივრულადაა აწყობილი, ლაშქარი კი სათანადოდ ორგანიზებული და გაწვრთნილია, ჩვენს სახსრებსა და ფინანსებს კი დიდი რუდუნებით მართავენ; თუ ისინი დარწმუნდებიან, რომ ჩვენი ქვეყნის სხვადასხვა ნაწილებს შორის ნდობა აღდგენილია, ხოლო ჩვენი ხალხი თავისუფალი, კმაყოფილი და ერთიანია, მაშინ ჩვენი ავისმოსურნე ჩვენთან მეგობრობას ამჯობინებს და არა მტრობას. მაგრამ თუ ისინი დაინახავენ, რომ ჩვენ არა გვყავს მძლავრი და ერთიანი ხელისუფლება და ყოველი შტატის მესვეური ავად თუ კარგად იმას აკეთებს, რაც მოეგუნებება; თუკი გახლეჩილები ვიქნებით სამ ან ოთხ დამოუკიდებელ და ერთმანეთის მოშურნე რესპუბლიკად თუ კონფედერაციად, რომელთაგანაც ერთი ბრიტანეთისკენ მიილტვის, მეორეს საფრანგეთისკენ მიუწევს გული, ხოლო მესამეს ესპანეთისკენ უჭირავს თვალი; და ამასთანავე, მათ შორის უთანხმოებასა და შურს დაუსადგურებია, მაშინ ადვილი წარმოსადგენია, თუ რა უბადრუკი სანახავი იქნება ამერიკა მათს თვალში. მტერი მას არათუ აითვალწუნებს, არამედ შეურაცხყოფს კიდეც; და უმალვე საკუთარ თავზე ვიწვნევთ მთელს გაუსაძლის სიმძიმეს იმ გამოცდილებისას, რომ ხალხის ან ოჯახის დაქუცმაცება სხვა არაფერია, თუ არა საკუთარი თავის მტრობა. პუბლიუსი ფედერალისტი #5 : ჯეი Spoiler ფედერალისტი #5 : ჯეი 1787 წ. 10 ნოემბერი ნიუ-იორკის შტატის ხალხს წერილში, რომელიც დედოფალმა ანამ 1706 წლის 1 ივლისს შოტლანდიის პარლამენტს მისწერა, იგი ჩვენთვის საყურადღებო რამდენიმე მოსაზრებას გამოთქვამს იმ კავშირის თაობაზე, რომელიც ინგლისსა და შოტლანდიას შორის იმ დროს ის-ის იყო ყალიბდებოდა. მინდა, საზოგადოებას ამ წერილიდან ერთი-ორი ამონარიდი შევთავაზო: “ერთიანი და დასრულებული კავშირი მტკიცე მშვიდობის ურყევი საფუძველი იქნებოდა; იგი ჩვენი რელიგიის, თავისუფლებისა და საკუთრების ხელშეუხებლობას უზრუნველყოფდა, ბოლოს მოუღებდა თქვენ შორის მტრობას; ჩვენს სამეფოებს შორის შუღლსა და უთანხმოებას აღმოფხვრიდა. იგი გააასკეცებდა თქვენს ძლევამოსილებას და სიმდიდრეს, გააფართოებდა ვაჭრობას. ასეთი კავშირის პირობებში მთელს ჩვენს კუნძულს სიყვარული შეკრავდა და თავს დააღწევდა შიშს, რომელსაც ურთიერთდაპირისპირებული ინტერესები წარმოშობენ; იგი შეძლებდა, ყველა მტერს გამკლავებოდა.” “ჩვენ ყოველთვის უსაზღვრო სერიოზულობით გირჩევდით მოთმინება და ერთსულოვნება გამოგვეჩინა ამ დიადსა და ძალზე მნიშვნელოვან საქმეში; რაც შესაძლებლობას მოგვცემდა, კეთილად დაგვეგვირგვინებინა იგი; რამეთუ კავშირი ერთადერთი ქმედითი საშუალებაა ჩვენი აწმყო და მომავალი ბედნიერების უზრუნველყოფისა, თქვენი და ჩვენი მტრების გეგმების ჩაფუშვისა, რომლებიც, უეჭველია, ძალისხმევას არ დაიშურებენ, რათა იგი დააბრკოლონ ან ჩაშალონ”. წინა წერილში აღვნიშნავდით, რომ თუკი შინ დავსუსტდებით და დავნაწევრდებით, თავს დაგვატყდება საგარეო საფრთხეები და ვერაფერი მათგან უფრო ვერ დაგვიფარავს, როგორც ურთიერთშორის კავშირი, შინა სიმტკიცე და ვარგებული მმართველობა. ეს საკითხი ძალზე ფართოა და იოლად მას ვერ ამოვწურავთ. რაკი, საზოგადოდ, კარგად ვიცნობთ დიდი ბრიტანეთის ისტორიას, შეგვიძლია, მისგან ბევრი სასარგებლო რამ ვისწავლოთ. შეგვიძლია, ვიხეიროთ ბრიტანელთა გამოცდილებით იმ საზღაურის გაუღებლად, რადაც მათ ეს გამოცდილება დაუჯდათ. მიუხედავად საღი აზრისა, რომლისთვისაც ცხადია, რომ ასეთი კუნძულის ხალხი განუყოფელი ერი უნდა იყოს, ეს სამი ხალხი თითქმის გაუთავებელ შეხლა-შემოხლასა და ერთმანეთის წინააღმდეგ ომში არიან გახვეულნი. თუმც კი ბრიტანელი ხალხები ერთი საერთო ინტერესით იყვნენ განმსჭვალულნი კონტინენტურ სახელმწიფოთა მიმართ, ისინი თავიანთი მხრივ ათასგვარ ინტრიგებს ხლართავდნენ და ათასნაირ ხელოვნებას იშველიებდნენ, რომ ბრიტანეთის ხალხებს შორის აგზნებული ყოფილიყო გაუთავებელი ურთიერთშუღლი, რომ ეს ხალხები ერთმანეთს მხარში არ ამოსდგომოდნენ და ურთიერთსარგებლობაზე არ ეზრუნათ, არამედ ურთიერთვნება და ურთიერთტანჯვა დაეთესათ. თუკი ამერიკა სამ ან ოთხ ერად დანაწევრდება განა, მათაც იგივე არ მოუვათ? განა იგივე ურთიერღვარძლი არ იჩენს თავს და განა ამ ღვარძლსაც იმავენაირად არ დაუწყებენ ლოლიავს? ნაცვლად იმისა, რომ “სიყვარულით შეერთდნენ” და “თავი დააღწიონ ურთიერთდაპირისპირებული ინტერესების შიშს”, უმალვე შური და ღვარძლი აღმოფხვრის მათ შორის ნდობასა და სიყვარულს, თითოეული კონფედერაციის კერძო ინტერესი შთანთქავს მთლიანი ამერიკის საერთო ინტერესს. კერძო ინტერესი იქნება მათი პოლიტიკისა და მისწრაფების ერთადერთი საგანი და მსგავსად მოსაზღვრე სახელმწიფოთა უმრავლესობისა, ამერიკული კონფედერაციებიც გაუთავებელ შეხლა-შემოხლასა და ომში, ანდა განუწყვეტელ შიშში იქნებიან გახვეულნი. სამი თუ ოთხი ამერიკული კონფედერაციის ჩამოყალიბების ყველაზე მგზნებარე ქომაგებიც შეუძლებელია სერიოზულად ფიქრობდნენ, რომ კონფედერაციები დიდხანს შეინარჩუნებენ თანაბარ ძალას, თუნდაც თავდაპირველად ეს მოხერხდეს. რომც დავუშვათ ასეთი ტოლძალიანობის შესაძლებლობა, რომელი ადამიანური მექანიზმი შეძლებს მის გამრავალჟამიერებას, გარდა იმ ადგილობრივი გარემოებებისა, რომლებიც ხელს უწყობს ძალის წარმოშობასა და გაასკეცებას ქვეყნის ერთ მხარეში, ხოლო მეორეში ხელს უშლის მის განვითარებას? აუცილებელია, მოვიხსენიოთ იმ დახვეწილი პოლიტიკისა და ვარგებული მართვის შედეგები, რომლებიც ერთ მთავრობას მეორისგან გამოარჩევს და არღვევს ძალისა და წინდახედულების მხრივ მათ შედარებით თანაბრობას. ამიტომაც ვერავინ მისცემს თავს იმის მტკიცების უფლებას, რომ კონფედერაციები მრავალი წლის განმავლობაში შეინარჩუნებენ ერთგვაროვნებას და ერთსა და იმავე დონეს ჯანსაღი, კეთილგონიერი და წინდახედული პოლიტიკის წარმოებაში. არავინ იცის, როდის და რა მიზეზით, მაგრამ შეიძლება მოხდეს და მოხდება კიდეც ის, რომ ამ სახელმწიფოთა თუ კონფედერაციათაგან ერთ-ერთი სწრაფად გასცდება საერთო დონეს და პოლიტიკური მნიშვნელოვნების მხრივ უკან ჩამოიტოვებს თავის მეზობლებს. ესენი შურითა და შიშით დაუწყებენ მას ყურებას. შურისა და შიშის გამო მეზობლები თუკი ხელს არ შეუწყობენ, თანაგრძნობით მაინც მოეკიდებიან ყველაფერს, რაც დაწინაურებული თანამოძმის მნიშვნელოვნებას დამცრობას უქადის. ამავე გრძნობათა გამო ისინი თავს შეიკავებენ იმ ღონისძიებებისგან, რომლებიც იმავე ქვეყნის დაწინაურებასა თუ მისი აყვავების უზრუნველყოფაზე იყო გათვლილი. ბევრი დრო არ დასჭირდება იმ ქვეყანას საიმისოდ, რომ გამოიცნოს მეზობლების ვერაგული ჩანაფიქრები. იგი მყისვე არათუ ნდობას დაკარგავს მეზობლებისადმი, არამედ იმავე არაკეთილმოსურნეობით განეწყობა მათდამი. უნდობლობა უნდობლობასვე ბადებს. ხოლო კეთილ ნებასა და კარგ საქციელს ვერაფერი ცვლის ისე სწრაფად, როგორც აშკარად გამოხატული თუ შეფარული ღვარძლით სავსე შური და უღირსი შეურაცხყოფა. ჩვენი ქვეყნის ჩრდილოეთი ნაწილი ძლიერი რეგიონია და მრავალი ადგილობრივი გარემოებაც შეუწყობს ხელს იმას, რომ ნავარაუდევ კონფედერაციათაგან ყველაზე ჩრდილოური არც თუ შორეულ მომავალში სხვებზე უფრო ძლევამოსილი შეიქმნას. მაგრამ არც თუ ისე სწრაფად გახდება საცნაური ის, რომ ჩრდილოურ სკას ამერიკის ყველაზე სამხრეთული მხარეები იმავე აზრებსა და გრძნობებს აუშლიან, რაც თავის დროზე ევროპის სამხრეთმა აუშალა კონტინენტურ ჩრდილოეთს. როგორც ჩანს, სწრაფად ვერც იმას მივხვდებით, რომ ჩრდილოური ამერიკული ფუტკრის ნორჩ ნაყარს ხშირად დარევს ხელს ცდუნება იმისა, რომ თაფლის მოსაგროვებლად თავიანთი მდიდარი და ტურფა მეზობლების აყვავებულ ველებს შეესიონ და მათი ლბილი ჰაერი ისუნთქონ. ვინც კარგად იცის მსგავსი დანაწევრებებისა და კონფედერაციების ისტორია, ისიც კარგად აქვს გასიგრძეგანებული, რომ ქვეყნებს, რომლებზეც ვმსჯელობთ, მხოლოდ და მხოლოდ იმდენად შეიძლება ეწოდოთ მეზობლები, რამდენადაც ერთმანეთთან საერთო საზღვარი ექნებათ. მათ არც ეყვარებათ ერთმანეთი და არც ნდობით იქნებიან ერთმანეთის მიმართ, არამედ პირიქით, მათ უთანხმოება, შუღლი და ურთიერთცილისწამება მოუღებს ბოლოს. ერთი სიტყვით, ეს ქვეყნები ზუსტად იმ მდგომარეობაში აღმოჩნდებიან, როგორშიც ზოგიერთ სახელმწიფოს ჩვენი ხილვა ეოცნებება. კერძოდ, ეს არის მდგომარეობა, როცა საშიშროებას მხოლოდ და მხოლოდ ერთმანეთს შევუქმნით. ამგვარი გააზრებანი ნათლად გვიჩვენებს, რომ დიდად ცდებიან ის ბატონები, რომლებიც ფიქრობენ, თითქოსდა ნავარაუდევი კონფედერაციებისაგან შესაძლებელი იყოს შეტევითი თუ თავდაცვითი ალიანსების შეკვრა; თითქოსდა მათ თან ახლდეს შესაძლებლობა იმისა, რომ მოვახდინოთ ნებათა, სამხედრო ძალებისა და რესურსების კომბინირება და შეერთება, რაც აუცილებელი იქნებოდა იმისათვის, რომ ისინი მრისხანე მომხდურის წინააღმდეგ ძალად ქცეულიყვნენ. როდის ყოფილა, რომ ისეთ დამოუკიდებელ სახელმწიფოებს, რომლებადაც თავის დროზე დაიყო ბრიტანეთი და ესპანეთი, ალიანსი შეეკრათ, ანდა საერთო გარეშე მტრის წინააღმდეგ ძალები გაეეერთიანებინათ? ნავარაუდევი კონფედერაციებიც სხვადასხვა სახელმწიფოები იქნება, თითოეულ მათგანს უცხო ქვეყნებთან ვაჭრობის მოსაწესრიგებლად აუცილებლად დასჭირდება უცხო ქვეყნებთან განსხვავებული ხელშეკრულებების დადება და რაკი ისინი სხვადასხვა პროდუქტებსა და საქონელს აწარმოებენ, სხვადასხვა ბაზარზე რომ არის მორგებული, ამგვარი ხელშეკრულებანიც არსებითად სხვადასხვა ხასიათის იქნება. აღებმიცემობაზე განსხვავებული საზრუნავი განსხვავებულ ინტერესებს წარმოშობს. ბუნებრივია, ეს ხელშეკრულებები ერთმანეთისგან პოლიტიკური ერთგულების ხარისხითაც განსხვავდებიან და უცხო ქვეყნებთან ერთმანეთისაგან განსხვავებული დამოკიდებულებითაც. შეიძლება ისე მოხდეს, რომ ის უცხო ქვეყანა, რომელსაც, შესაძლოა, სამხრეთული კონფედერაცია ეომებოდეს, იგივე სახელმწიფო აღმოჩნდეს, რომელთან მშვიდობისა და მეგობრობის შენარჩუნება ყველაზე სასურველია ჩრდილოური კონფედერაციისათვის. ამიტომაც იოლი არ არის ისეთი ალიანსის შეკვრა, რომელიც მიუღებელია მათი უშუალო ინტერესისთვის. ასეთი ალიანსი რომც შეიკრას, ძნელი იქნება მისი შენარჩუნება. ასევე ძნელი წარმოსადგენია, იგი ურთიერთნდობას ემყარებოდეს და სრულად სრულდებოდეს. უფრო მეტიც, ძალიან ადვილი შესაძლებელია, რომ ამერიკაში, ისე როგორც ევროპაში, ურთიერთდაპირისპირებული ინტერესებითა და ერთმანეთისადმი არაკეთილმოსურნე გრძნობებით განმსჭვალული მეზობელი სახელმწიფოები ხშირად აღმოჩნდნენ სხვადასხვა სამხედრო ბანაკში. თუ მხედველობაში მივიღებთ ევროპისგან ჩვენს დაშორებას, მაშინ უფრო ბუნებრივია, რომ ამ კონფედერაციებისათვის საფრთხე არათუ შორეული ქვეყნებიდან, არამედ ერთმანეთისაგან მომდინარეობდეს. ამიტომაც მათთვის ბევრად უფრო სასურველი იქნება ერთმანეთისაგან უცხო ალიანსებით დაიცვან თავი, ვიდრე ერთმანეთს შორის შეკრული ზავით წინ აღუდგნენ გარეშე საფრთხეს. აქვე არ უნდა დავივიწყოთ ისიც, რომ ბევრად უფრო ადვილია უცხო ფლოტები შემოუშვა მშობლიურ ნავსადგურში და სამშობლოში უცხო ჯარები შემოიყვანო, ვიდრე ის, რომ დაარწმუნო ან აიძულო იგი, დატოვოს ქვეყნის ტერიტორია. გავიხსენოთ, თუ რამდენი ქვეყანა დაუპყრიათ რომაელებსა და სხვებს სამოკავშირეო ხელშეკრულებათა დადების გზით და მათი საბაბით რამდენი რამ მოუხვევიათ თავს იმ მთავრობებისთვის, რომლებსაც თითქოსდა მფარველობას უწევდნენ. დაე, პატიოსანმა ადამიანებმა განსაჯონ, საიმედოდ ვიქნებით თუ არა დაცულნი უცხო სახელმწიფოთა მხრივ მტრობისა და უმართებულო ჩარევისაგან, თუკი ამერიკა რამდენიმე დამოუკიდებელ სახელმწიფოდ დანაწევრდება. პუბლიუსი ფედერალისტი #6 : ჰამილტონი Spoiler ფედერალისტი #6 : ჰამილტონი 1787 წ. 14 ნოემბერი ნიუ-იორკის შტატის ხალხს წინა სამ წერილში ის საფრთხეები გავარჩიეთ, გათითოებულებს იარაღის ძალით, ანდა სხვა რამ საშუალებით თავს რომ დაგვატეხენ უცხო სახელმწიფოები. ახლა სრულიად სხვა საფრთხეების განხილვას ვიწყებ. ესენი, შესაძლოა, უფრო სახიფათონიც კია, რაკი თვითონ შტატებს შორის უთანხმოების, შინააშლილობისა და შფოთის მიზეზით წარმოიშობა. ამის რამდენიმე მაგალითი ადრევე მოვიტანეთ, მაგრამ ეს საფრთხეები ღირან იმად, რომ მათ გამორჩეული ყურადღებით მოვეკიდოთ და უფრო სრულად გამოვიკვლიოთ. უსაშველო სპეკულაციებით უნდა გქონდეს თავი გამოტენილი, რათა არ დაიჯერო ის, რომ შტატები სამკვდრო-სასიცოცხლოდ დაერევიან ერთმანეთს, თუკი მათ შორის არ იქნება კავშირი, ანდა თუკი ისინი ცალ-ცალკე კონფედერაციებად, ან, სულაც, უფრო წვრილ ჯგუფებად გაერთიანდებიან. ზოგიერთი ფიქრობს, ამგვარი ხოცვა-ჟლეტა არ მოხდება, რაკი საამისო მიზეზი არ არსებობსო, მაგრამ ასე იფიქრო იმას ნიშნავს, დაივიწყო, ადამიანი ამპარტავანი, ღვარძლიანი და გაუმაძღარი რომაა. მოელოდე იმას, რომ რაკი მეზობლები არიან ეს დაცალკევებული სახელმწიფოები ერთმანეთს არაფერს დაუშავებენ და მათ შორის მარადიული თანხმობა იქნებაო, სხვა არაფერია, თუ არა ის, რომ ანგარიშს არ უწევდე ადამიანური ისტორიის ჩვეულებრივ მსვლელობას და უგულვებელყოფდე საუკუნეთა მანძილზე დაგროვილ გამოცდილებას. სახელმწიფოთა შორის მტრობა აურაცხელი მიზეზით ხდება. ზოგიერთი მათგანი იმდენად ზოგადია, რომ თითქმის გამუდმებით ახდენს ზემოქმედებას საზოგადოების კოლექტიურ სტრუქტურებზე. მათ შორისაა ძალაუფლების სიყვარული, პირველობისა და ბატონობის სურვილი. ძალაუფლებისადმი უნდობლობა, მისგან თავდაცვისა და თანასწორობისაკენ სწრაფვაც ამავე მიზეზებში შედის. სხვა მიზეზების მოქმედების ფარგლები ბევრად უფრო შეზღუდულია, მაგრამ, მიუხედავად ამისა, ისინიც ძალუმ ზემოქმედებას ახდენენ თავთავიანთი სფეროების შიგნით. ასეთია ის სავაჭრო ურთიერთქიშპობა და კონკურენცია, რომელიც მოვაჭრე სახელმწიფოთა შორის არსებობს. ამათზე მცირერიცხოვანი როდია მტრობის ის მიზეზები, მთლიანად პიროვნული ვნებებით რომ საზრდოობს, იქნება ეს თემის თავკაცთა ერთგულება, შუღლი, დაინტერესება, იმედი თუ შიში იმ თემებისადმი, რომლის წევრებიც თვითონვე არიან. ამ ყაიდის ადამიანებსაც, სულერთია, ვინ იყო იგი, მეფისა თუ ხალხის რჩეული, ხშირად ბოროტად უსარგებლიათ იმ ნდობით, მათ რომ გამოუცხადეს, აქაოდა საზოგადო საქმისთვის ვიღვწითო, მათ სახელმწიფოებრივი სიმშვიდე უტიფრად შეუწირავთ ხოლმე პირადი სარფისა და კერძო კმაყოფილებისთვის. სახელგანთქმულმა პერიკლემ თანამემამულეთა აუარება სისხლი და ქონება შეალია [1], რომ როგორმე თავისი ხარჭა ეამებინა, როგორმე მისთვის წყენა დაეცხრო. იგი თავს დაესხა ქალაქ სამნიას, სძლია და მიწასთან გაასწორა იგი. არავინ იცის, რამ შეაგულიანა იგივე პერიკლე მეგარელთა [2], ამ ბერძნული სახელმწიფოს მიმართ პირადმა შუღლმა თუ იმან, რომ მოიწადინა, თავი დაეღწია იმ სასჯელისათვის, რასაც იმის მტკიცება უქადდა, რომ მისი ხელი ერია ფიდიასის ქანდაკების გატაცებაში [3]; თუ იმან, რომ უნდოდა თავიდან აეშორებინა კიდევ ერთი ბრალდება: სახელმწიფო ხაზინა გაფლანგა, რათა ხალხის კეთილგანწყობა [4] მოენადირებინაო. ვინ იცის, იქნებ ყველა ამ მიზეზმა ერთად წააქეზა იგი, რომ აებრიალებინა ღირსსახსოვარი და საბედისწერო ომის ხანძარი, საბერძნეთის ისტორიაში პელოპენესის ომის სახელით რომაა ცნობილი. იგი მრავალგზის შეწყდა და კვლავ განახლდა. მან მოიტანა ათასგვარი უბედურება, ხელი მოუთავა ათენელთა შეკავშირებას. ერთი ამპარტავანი კარდინალი, ჰენრი VIII კარზე პრემიერმინისტრად რომ იყო, ისე გაზულუქდა, ოცნებაში რომის პაპის გვირგვინსაც კი წაეპოტინა. [5] იმპერატორის, კარლოს V-ის შეწევნის იმედი მოიცა, რათა ხელთ ეგდო ეს, ეგზომ სანუკვარი ჯილდო. ამ კარდინალმა ინგლისი დანასისხლად გადაჰკიდა საფრანგეთს, რათა გაქნილი და ძლევამოსილი იმპერატორის კეთილგანწყობა მოენადირებინა და ყურადღება მიეპყრო. არაფრად ჩააგდო ის, რომ ამგვარი მზაკვრობა ეწინააღმდეგება პოლიტიკის ყველაზე თვალნათლივ მოთხოვნებს და საფრთხეში აგდებს არათუ საზოგადოდ ევროპის, არამედ თავად იმ სამეფოს უსაფრთხოებასა და დამოუკიდებლობას, რომლის მთავრობის თავმჯდომარეც თვითონ იყო. თუკი ოდესმე ყოფილა ქვეყნად ისეთი ხელმწიფე, ვისაც ღონე შესწევდა, ხორცი შეესხა მსოფლიო მონარქიის იდეისათვის, ეს სხვა არავინ იყო, თუ არა იმპერატორი კარლოს V-ე. მან თავისი ინტრიგების ქსელში გახვია და გამოიყენა პატივმოყვარე და ყეყეჩი კარდინალი უოლსეი. ევროპის ამა თუ იმ მნიშვნელოვან ნაწილში შფოთიც შეუტანია და მღელვარება დაუცხრია კიდეც იმ ზეგავლენას, რომელიც მოჰყოლია ერთი ვინმე მანდილოსნის [6] თავდავიწყებულ სიყვარულს, მეორის სულწასულობას, [7] ხოლო მესამის მეტისმეტ მიდრეკილებას საიდუმლო შეთქმულებებისადმი. [8] ეს თემები და მათი ზეგავლენა თანამედროვე პოლიტიკაზე ისეთი გულმოდგინებითაა გამოკვლეული, რომ აღარც კი შეიძლება იყოს საზოგადო ინტერესის საგანი. ამიტომაც დროს აღარ გავფლანგავ, რათა კვლავ და კვლავ მოვიტანო მაგალითები იმისა, თუ რა ზეგავლენას ახდენს კერძო მოსაზრებები სახელმწიფოებრივი მნიშვნელობის მოვლენათა ფორმირებაზე როგორც საგარეო, ისე საშინაო პოლიტიკაში. ამგვარი ზეგავლენის წყაროთა ზერელე ცოდნაც კია საკმარისი, რათა თავად გაიხსენო მისი სხვადასხვა მაგალითი. ხოლო თუკი ღრმად იცნობ კაცის ბუნებას, მაშინ აღარც კი გჭირდება რაიმე ისტორიული ცნობები, რომ ზემოხსენებული ზეგავლენის ნამდვილობასა და ხარისხზე საკუთარი აზრი იქონიო. ზოგადი პრინციპის საილუსტრაციოდ იქნებ უპრიანი იყოს გავიხსენოთ ის შემთხვევა, რაც ამ ბოლო დროს ჩვენში მოხდა. შეიზს რომ ყველა იმედი არ ჰქონოდა გადაწურული ვალის გასტუმრებისა, მაშინ ალბათ არც მასაჩუსეტსი გაეხვეოდა სამოქალაქო ომის ალში. მიუხედავად იმისა, რომ გამოცდილების მონაცემები, ამ შემთხვევაში, ჩემს სისწორეს ადასტურებს, დღემდე მაინც მოიძებნებიან ისეთი მეოცნებე და გამომგონებელი ადამიანები, მზად რომ არიან, უაზრობა ამტკიცონ: შტატებს შორის მარადიულ მშვიდობა დაისადგურებს, თუნდაც ისინი ერთმანეთისაგან გათიშულნი და პირმიქცევით იყვნენო. ისინი ამბობენ, რესპუბლიკებს მშვიდობისმყოფელი გენია მფარველობსო. ვაჭრობის სული ადამიანის ზნეს ლმობიერს ხდის, შრეტს ვნებათა იმ მხურვალებას, რომელთაც ხშირად აღუგზნია ომის კოცონიო; რესპუბლიკები, რომლებიც აღებმიცემობას მისდევენ, თავიანთ ძალ-ღონეს არასოდეს შეალევენ ურთიერთშორის გამაჩანაგებელ შეხლა-შემოხლასო; ისინი საერთო ინტერესებით იხელმძღვანელებენ, ამხანაგობისა და ურთიერთთანხმობის სულს გაალაღებენო. მაგრამ განა (ერთიც ვკითხოთ ამ გამომგონებელ პოლიტიკოსებს) ყოველი სახელმწიფოს ინტერესი არ არის, კეთილმოწყალე და ფილოსოფიურ სულს ნერგავდეს? თუნდაც ასე იყოს, განა მუდამ ეს ინტერესი ასულდგმულებს თითოეულ მათგანს? განა პირიქით არ არის? განა ყოველთვის არ ვაწყდებით ხოლმე, რომ ეფემერული ვნებები და წუთიერი ინტერესები უფრო აქტიურად და ძალუმად გაბატონებულან ადამიანის ქცევაზე, ვიდრე ზოგადი და შორეული წარმოდგენები პოლიტიკის, სარგებლობიანობისა და სამართლიანობის შესახებ? განა რესპუბლიკებს ნაკლებ ემარჯვებათ და მოსწონთ ომი, ვიდრე მონარქებს? როგორც ერთის, ისე მეორის სათავეში განა ცოდვილი ადამიანი არა დგას? განა ზიზღით, მიკერძოებით, მოცილეობით და არამი ლუკმის ხელში ჩაგდების სურვილით არ იღვწიან როგორც მეფენი, ისე რესპუბლიკური სახელმწიფოები? განა სახალხო წარმომადგენლობებს არ დარევს ხოლმე ხელს უეცარი რისხვა, გაუტანლობა, შური, სიძუნწე და სხვაც ბევრი სათაკილო და შმაგი სწრაფვა? განა შესანიშნავად არ ვიცით, რომ ასეთს წარმომადგენლობებს რამდენიმე ნდობით აღჭურვილი პირი მართავს და რომ მათ მიერ მიღებულ გადაწყვეტილებებს შეუძლებელია, ამ პირთა ვნებებისა და შეხედულებების დაღი არ აჩნდეს? განა კომერციამ დღემდე რამე ქნა, გარდა იმისა, რომ ომის მიზნები შეცვალა? სარგებლისადმი ტრფიალება განა ისევე დიდმპყრობელური და გაქნილი ვნება არაა, როგორც ძალაუფლებისა თუ განდიდების სიყვარული? განა უფრო ცოტა ომი ატეხილა კომერციული მიზეზებით, მას შემდეგ, რაც აღებმიცემობა სახელმწიფოებრივი მოწყობის უპირატეს სისტემად იქცა, ვიდრე გარდასულ დროებში, როცა ომების საბაბი მიწებისა და სამფლობელოების გაუმაძღარი ნდომა იყო ხოლმე? განა ვაჭრული სულის დანერგვამ ხელი არ შეუწყო იმას, რომ ახალი მადა გახსნოდათ სახელმწიფოებს ერთმანეთის მიწა-წყლის მიტაცებისა? დაე, ამ კითხვებზე პასუხი მივანებოთ გამოცდილებას, ადამიანური აზრის ამ ყველაზე შეუმცდარ მეგზურს. სპარტა, ათენი, რომი და კართაგენი სხვა არაფერი იყო, თუ არა რესპუბლიკები. ორი მათგანი, ათენი და კართაგენი, კომერციული ყაიდის რესპუბლიკა იყო, მაგრამ ორივე ხშირად ჩაბმულა თავდასხმითსა და თავდაცვით ომებში, ზუსტად ისე, როგორც იმ დროის მათი მეზობელი მონარქიები. სპარტა ოდნავღა თუ იყო უფრო უკეთესი შესახედავი, ვიდრე კარგად გამართული საბრძოლო ბანაკი. რომი კი ვერ იქნა და ვერ გაძღა სისხლიანი სასაკლაოებითა და დამპყრობლური ომებით. კართაგენი, თუმც კი სავაჭრო რესპუბლიკა იყო, მაგრამ აგრესორად მოგვევლინა სწორედ იმ ომში, რომელმაც იგი აღგავა კიდეც პირისაგან მიწისა. მიუხედავად იმისა, რომ ჰანიბალი იტალიის შუაგულში შეიჭრა და რომის კარიბჭეს მიადგა, სციპიონმა უკუაქცია იგი, მისი ჯარი კართაგენის მისადგომებთან შემუსრა და ხელთ იგდო მისი სამშობლო. უფრო მოგვიანებით კი ვენეციამ გამუდმებული ომებით აიკლო სხვა იტალიური სახელმწიფოები, ვიდრე პაპმა იულიუს II-მ არ გამონახა სახსრები, რათა შეექმნა მრისხანე ლიგა [9], რომელმაც სასიკვდილო ლახვარი ჩასცა ამ თავგასული რესპუბლიკის ძლიერებასა და ყოყლოჩინობას. ჰოლანდიის პროვინციები, ვიდრე მათ სიქას გააცლიდა ვალები და გადასახადები, მთავარსა და გამორჩეულ წილს იდებდა ევროპულ ომებში; ისინი გააფთრებით ებრძოდნენ ინგლისს, რათა ხელთ ეგდოთ ზღვაზე ბატონობა; ლუი XIV-ის ყველაზე შეუპოვარი და ულმობელი მტრებიც ისინი იყვნენ. ბრიტანულ მმართველობაში სახალხო წარმომადგენლობა მხოლოდ ერთი შტოა ნაციონალური საკანონმდებლო ხელისუფლებისა. საუკუნეების მანძილზე ეს ქვეყანა უმთავრესად აღებმიცემობას ეწეოდა. მაგრამ, მიუხედავად ამისა, მაინც ძნელად თუ მოიპოვება მეორე სახელმწიფო, ეგზომ გამალებით რომ ეწარმოებინოს ომები; საქმე ისაა, რომ, უმრავლეს შემთხვევაში, ეს სამეფო ხალხის ლოცვა-კურთხევით ებმებოდა ომებში. სახალხო და სამეფო ომები, თუ შეიძლება ასე ითქვას, ერთნაირი სიხშირით ხდებოდა. ხალხის ღაღადსა და, მათი სურვილის საპირისპიროდ და სახელმწიფოს ჭეშმარიტ ინტერესთა საზიანოდაც კი, სახალხო წარმომადგენელთა დაჟინებულ მოთხოვნას ხშირად ჩაუთრევია ომში მონარქები. ევროპა დიდი ხნით იყო ცეცხლის ალებში გახვეული იმის გამო, რომ პირველობისათვის ერთმანეთს ეცილებოდა ორი სამეფო კარი: ავსტრია და ბურბონები. კარგადაა ცნობილი, რომ ამ ომში ინგლისის მიერ საფრანგეთის ათვალწუნება მათივე სათაყვანები წინამძღოლის [10] ამბიციასა და სიძულვილს თუ ჩამოუვარდებოდა მხოლოდ; ინგლისელების ამ უსაშველო ანტიპათიამ გაუსაძლისად გააჭიანურა ეს ომი. საღი პოლიტიკის საზღვრებში ვეღარ ეტეოდა იგი. გარკვეულ პერიოდებში სამეფო კარის ინტერესებშიც აღარ შედიოდა მისი განგრძობა. ხსენებულ ორ სახელმწიფოს შორის ომებს, უმეტესწილად, კომერციული მოსაზრებები ასაზრდოებდა. ყოველ მათგანს სურდა მეორე დაეჯაბნა აღებმიცემობის ერთს რომელიმე სფეროში. უფრთხოდა იმას, ვაითუ უპირატესობა დავკარგო საზოგადოდ ვაჭრობის და ნაოსნობის სფეროშიო. უფრო სათაკილო რამაც ხდებოდა _ ერთი სახელმწიფო მეორის ბაზარზე უნებართვო ვაჭრობას ესწრაფვოდა. ბრიტანეთსა და ესპანეთს შორის ერთ-ერთი ბოლო ომი იმის გამო დაიწყო, რომ ინგლისელმა ვაჭრებმა ესპანეთის ამერიკასთან უკანონო ვაჭრობა სცადეს. ბრიტანულ უსამართლობას ესპანეთმა იმით უპასუხა, რომ უკიდურესად მკაცრი ზომები გაატარა ბრიტანეთის ქვეშევრდომთა მიმართ. ესპანური სანქციები არაფრით იყო გონივრული, ამიტომაც სამართლიანად დასდეს მას ბრალი სისასტიკესა და არაადამიანურობაში. ისე რომ, ესპანეთის მიერ გატარებული ღონისძიებები უფრო მართლზომიერი როდი იყო, ვიდრე ინგლისელი ვაჭრების საქციელი, თავს რომ ასეთი სისასტიკე დაიტეხეს. ესპანელებმა ბევრი ინგლისელი სოვდაგარი იგდეს ხელთ და ესპანეთის ამერიკის სანაპიროზე, პოტოზის მაღაროებში გააგზავნეს სამუშაოდ. როცა კაცს გამძვინვარება დარევს ხოლმე ხელს, არად დაგიდევს, სად უდანაშაულოა, სად დამნაშავე. ყველას ერთად მოუსვეს ხელი და უმართებულო სასჯელი დაადეს. სოვდაგართა ღაღადისმა შურისძიების ცეცხლი დაანთო თანამემამულეთა შორის; მისი ალები თემთა პალატას მოედო, მერე კი სამინისტროსაც შეენთო. გასცეს სიგელები, კონტრრეპრესიათა ნებას რომ იძლეოდა. ამას მოჰყვა ომი, რომელმაც მოშალა ყველა ის კავშირი, ოცი წლის მანძილზე რომ შენდებოდა და ყველას იმედს უნერგავდა, მალე ვიგემებთო მის კეთილისმყოფელ ნაყოფს. და ახლა, როცა გულისყურით ვეკიდებით სხვა სახელმწიფოთა გამოცდილებას, რომელთა მდგომარეობა ჩვენსას წააგავს, განა გვაქვს საფუძველი ავყვეთ ოცნებებს და ვიქონიოთ იმედი, რომ კონფედერაციის დაშლის შემდგომ მათს წევრებს შორის მშვიდობა და გულითადობა დაისადგურებს? განა თავი არ მოგვაბეზრეს იმ მცდარმა და სულელურმა თეორიებმა, ადამიანის გრძნობა-გონებას რომ ელამუნება, რაკი გვპირდება, ჩამოგვაშორონ ის არასრულყოფილება, სისუსტე და ბოროტება, რომლებიც ყველა ჯურის საზოგადოებას ახასიათებს? განა დრო არ არის გამოვერკვეთ ოქროს საუკუნეზე ამ გონებისწამღები სიზმრიდან და პოლიტიკური მოქმედების ერთი პრაქტიკული მაქსიმა გავითავისოთ; ჩვენ, ისევე, როგორც დედამიწის ყოველი სხვა მკვიდრი, განა ჯერ ისევ ძალზე შორს არა ვართ სრული სიბრძნისა და სრული სათნოების სანეტარო იმპერიიდან? ამასობაში კი უკიდურესად დაცემულია ჩვენი ნაციონალური ღირსება და ნდობა. საყოველთაო წუხილს ბადებს ჩვენი მმართველობის დასუსტება და დასნეულება. ჩრდილოეთ კაროლინის ერთი ნაწილი აჯანყებას მოუცავს; შეშფოთებას იწვევს არეულობა პენსილვანიაში; მასაჩუსეტში ამბოხია და ჯანყი; რარიგ მრავლისმეტყველია ეს მოვლენები!... კაცობრიობის გამოცდილება სულაც არ ადასტურებს იმ პრინციპების სისწორეს, რომლებიც ძილისმომგვრელი გრძნეულებით ჩაგვიჩურჩულებენ, კავშირის დარღვევის შემთხვევაში შტატებს შორის უთანხმოება და მტრობა არ ჩამოვარდებაო; პირიქით, საზოგადოების განვითარებაზე ხანგრძლივი დაკვირვების შედეგად საკაცობრიო აზრმა ერთი პოლიტიკური აქსიომა შეადგინა: სახელმწიფოთა ურთიერთმეზობლობა და სიახლოვე მათ შორის ბუნებრივი მტრობის საწინდარიაო. ერთი გონიერი მწერალი ამის შესახებ შემდეგ რასმე ამბობს: “სახელმწიფოები, რომლებიც ერთმანეთის მეზობლად არიან, ბუნებრივი მტრობით იმსჭვალებიან ერთი მეორის მიმართ, ვიდრე საერთო სიძაბუნე არ აიძულებს მათ კონფედერაციულ რესპუბლიკად გაერთიანდნენ; სანამ კონსტიტუცია თავიდან არ ააშორებს მათ იმ უთანხმოებებს, ურთიერთმეზობლობა რომ აჩენს; სანამ არ აღმოფხვრის იგი იმ ფარულ შურს, რომლითაც აღიძვრის სახელმწიფოები, რათა მეზობელი დააკნინონ, თვითონ კი აღზევდნენ” [11]. ამ სიტყვებში სიძაბუნეცაა ნახსენები და ის საშუალებაცაა მოცემული, რითაც მას უნდა ვუწამლოთ. პუბლიუსი [1] ასპასია, იხ.პლუტარქესთან, “პერიკლეს ცხოვრება”. [2] იქვე. [3] იქვე. [4] იქვე. ამბობენ, ფიდიასმა მინერვას ქანდაკების მოსაჭედად სახაზინო ოქრო მოიპარა, ხოლო პერიკლემ ნამუსი შეუნახაო [5] პაპის გვირგვინი [6] მადამ მენტენონი [7] ჰერცოგინია მალბორო [8] მადამ პომპედური [9] კამბრეის ლიგა: მასში შედიოდა იმპერატორი, საფრანგეთისა და არაგონის მეფეები, იტალიის მთავრებისა და სახელმწიფოების უმრავლესობა [10] ჰერცოგი მალბორო [11] გაბრიელ ბონე დე მაბლი, “მოლაპარაკებათა წარმოების პრინციპთა შესახებ” Share on other sites More sharing options...
ფორუმელი Moor Posted 8 იანვარი, 2021 Author Posted 8 იანვარი, 2021 ფედერალისტი #7 : ჰამილტონი Spoiler ფედერალისტი #7 : ჰამილტონი 1787 წ. 17 ნოემბერი ნიუ-იორკის შტატის ხალხს ხშირად ტრიუმფატორის გამომეტყველებით იკითხავენ ხოლმე, განა რა ექნებათ საჩხუბარი ერთმანეთისგან დამოუკიდებელ შტატებსო? ამომწურავი პასუხი ასეთი იქნებოდა: ისინი იმავე მიზეზით უმტრობენ ერთმანეთს, რის გამოც მსოფლიოს სახელმწიფოებს თავს დასტეხიათ სისხლის წვიმები. მაგრამ, ჩვენდა საუბედუროდ, ჩვენთან დაკავშირებით ეს შეკითხვა უფრო საგანგებო პასუხს მოითხოვს. ჩვენი განხილვის თვალსაწიერში შემოდის უთანხმოებათა ისეთი მიზეზები, რომელთა საერთო მიმართულება ფედერალური კონსტიტუციით დაწესებულ აკრძალვათა პირობებშიც კი საკმაო გამოცდილებას გვაძლევს, რათა დავასკვნათ, რომ ბევრად უფრო უარესი რამაა მოსალოდნელი, თუკი ეს აკრძალვები გაუქმდებოდა. ტერიტორიული დავა ყველა დროებში ყველაზე უფრო ნოყიერი ნიადაგი იყო ხოლმე სახელმწიფოთა შორის შუღლის გასაღვივებლად. დედამიწის გამაპარტახებელი ომების უმეტესობაც მანვე წარმოშვა. ამ მიზეზს არნახული გასაქანი ექნება ჩვენში. შეერთებული შტატების საზღვრებში ხომ მოქცეულია თვალუწვდენელი უკაცრიელი ტერიტორიები. რამდენიმე შტატი დღემდე აცხადებს მათზე ურთიერთგამომრიცხავსა და დაუკმაყოფილებელ პრეტენზიას. კავშირის დაშლის შემდგომ კი ასე მოიქცევა უკლებლივ ყველა მათგანი. ცნობილია, თუ რა სერიოზული და ცხოველი კამათი ჰქონიათ შტატებს ერთმანეთს შორის იმ მიწების თაობაზე, რომლებიც რევოლუციის დროს არავისთვის გადაუციათ. ეს ტერიტორიები სამეფო მიწებად იწოდებოდა. მათ თავიანთ საკუთრებად რაცხდნენ ის შტატები, რომელთა კოლონიური მმართველობის საზღვრებშიც იყო მოქცეული ეს მიწები; სხვები კი ამტკიცებდნენ, ამ პუნქტში სამეფო კარის უფლებამოსილება სამოკავშირეო ხელისუფლებას უნდა გადაეცესო. ეს ითქმის განსაკუთრებით დასავლურ ტერიტორიაზე, რომელიც დიდი ბრიტანეთის მეფის იურისდიქციაში შედიოდა. მეფე ამ მიწას ან ფაქტობრივად ფლობდა, ანდა მის ფაქტობრივად მესაკუთრეებად ინდიელები ითვლებოდნენ, ოღონდ, ეს უკანასკნელნი მეფის ქვეშევრდომები იყვნენ. ასე იყო, ვიდრე ეს მიწა ბრიტანეთს საზავო ხელშეკრულებით არ ჩამოერთვა. იგი იქცა კონფედერაციის შენაძენად, რომელიც მან უცხო სახელმწიფოსთან მოლაპარაკების გზით მოიპოვა. კონგრესის გონივრული პოლიტიკის წყალობით მოგვარდა ეს წინააღმდეგობა. მან დაარწმუნა შტატები, დათმობაზე წასულიყვნენ კავშირის წინაშე, რაკი ეს სასარგებლო იქნებოდა მთლიანად ქვეყნისათვის. თუკი კავშირი კვლავაც იქნება შენარჩუნებული, მაშინ ფართო პერსპექტივა იხსნება იმისა, რომ ყველა სადავო საკითხი მეგობრულად მოგვარდეს; თუკი კავშირი დაიშალა, მაშინ ძველი ტერიტორიული დავა კვლავ განახლდება და ახალიც მრავალი გამოტყვრება. ამჟამად, უკაცრიელ ტერიტორიათა უდიდესი ნაწილი, თუ სულაც პირველობის უფლებით არა, უფლებამოსილებათა გადაცემის წყალობით მაინცაა კავშირის საზოგადო საკუთრება. თუ კავშირი დაიშალა, ის შტატები, რომლებმაც მას უფლებები გადასცეს ფედერალური კომპრომისის საფუძველზე, ალბათ უკანვე მოითხოვენ მიწებს, რაკი აღარ იარსებებს საფუძველი მათი გაჩუქებისა. ბუნებრივია, სხვა შტატებიც დაბეჯითებით მოითხოვენ თავ თავიანთ წილს, რაკი ისინი წარმომადგენლობის უფლებით სარგებლობენ. მათი არგუმენტი იქნებოდა ის, რომ არ შეიძლება ერთხელ გასაჩუქრებული მიწა უკანვე მოითხოვო; და რომ დაუშვებელია, დაირღვეს სამართლიანობა, რაც გულისხმობს იმას, რომ ყველამ თანაბრად ისარგებლოს საერთო ძალისხმევით მოპოვებული, ანდა შემომტკიცებული მიწებითო. მაგრამ თუკი ყოველი შტატი გამოაცხადებს, რომ თითოეულ მათგანს აქვს უფლება, თავისი წილი მოითხოვოს საერთო საგანძურიდან, მაშინ დასაძლევი იქნება შემდეგი წინააღმდეგობა: რომელი მართებული წესით უნდა მოხდეს თანასწორი გადანაწილება? ყოველი შტატი გადანაწილების თავის საკუთარ პრინციპს წამოაყენებს; ისინი ერთმანეთის ინტერესს შელახავენ; ამიტომაც, ძნელია, კაცმა მშვიდობიანი მოწესრიგების იმედი იქონიო. ამრიგად, დასავლეთის თვალუწვდენელი ტერიტორიები ჩვენ წინაშე წარმოდგება ურთიერთგამომრიცხავი პრეტენზიების ფართო თეატრით; ეს იმ დროს, როცა არა ჩანს არც მომრიგებელი მოსამართლე და არც ჩვეულებრივი მსაჯული, რომელიც სამკვდრო-სასიცოცხლოდ გადაკიდებულ მხარეებს შორის ჩადგებოდა. წარსულის გამოცდილებიდან გამომდინარე, სამომავლოდაც შეიძლება ვივარაუდოთ, რომ ჟამიდან ჟამს ცეცხლი და მახვილი იკისრებს ერთმანეთს წაკიდებული შტატების დაშოშმინებას. კონეკტიკუტსა და პენსილვანიას შორის ვაიმონგის მიწის თაობაზე წამოჭრილი დავის პერიპეტიები ჩაგვაგონებენ, ტყუილ იმედს ნუ მოვიცემთ, აქაოდა ამგვარი უთანხმოებანი იოლი მოსაგვარებელიაო. კონფედერაციული ხელშეკრულება ავალდებულებდა მხარეებს, საქმე განაჩენის გამოსატანად ფედერალური სასამართლოსთვის გადაეცათ. ასეც მოხდა. სასამართლომ კი პენსილვანია გაამართლა. ამან გაანაწყენა კონეკტიკუტი. სასამართლო განაჩენს მანამ არ დაემორჩილა, ვიდრე მოლაპარაკებისა და დაყვავების გზით მან არ მიიღო იმ ზარალის საზღაური, რაც, მისი აზრით, მას მიაყენეს. ამ შტატის საქციელის დასაგმობად იქ იოტისოდენაც არაფერი თქმულა. უეჭველია, იგი გულწრფელად იყო დარწმუნებული, რომ სასამართლო განაჩენით წაგება ნახა. სახელმწიფოებს კი, ადამიანთა მსგავსად, არაფრად ეპიტნავებათ, ემორჩილებოდნენ მათთვის საზარალო გადაწყვეტილებებს. ვისაც კი შესაძლებლობა მიეცა ღრმად ჩაეხედა ნიუ-იორკისა და ვერმონტის ოლქს შორის უთანხმოებათა მორიგების საქმეში, დაგვიმოწმებს, თუ რა წინააღმდეგობებს წავაწყდით არა მარტო იმათ მხრივ, ვინც უშუალოდ იყო დაინტერესებული, არამედ იმ შტატების მხრივაც, რომლებსაც ამ საქმის საგანგებო ინტერესი არა ჰქონია; იმასაც დაგვიდასტურებენ, რომ კონფედერაციის სიმშვიდეს, შესაძლოა, აშკარა საფრთხე დამუქრებოდა, ნიუ_იორკს რომ ეცადა იარაღის ძალით დაეცვა თავისი უფლებები. ამგვარ დაპირისპირებას ორი უმთავრესი მიზეზი ჰქონდა. ჯერ ერთი ის, რომ შურით იყვნენ აღძრულნი ჩვენი სამომავლო ძლევამოსილების მიმართ. მეორეც ის, რომ მეზობელი შტატების ზოგიერთი გავლენიანი პირი სისხლხორცეულად იყო დაინტერესებული, რაკი ამ ოლქის ფაქტობრივმა ხელისუფლებამ მას მიწები გადასცა. იმ შტატებსაც კი, რომლებმაც ჩვენი მოთხოვნები უკუაგდეს, ეტყობა, უფრო ნიუ-იორკის დაქუცმაცებისათვის ელეოდათ გული, ვიდრე თავიანთი პრეტენზიების დაკმაყოფილებისათვის. ესენი იყვნენ: ნიუ-ჰემპშირი, მასაჩუსეტსი და კონეკტიკუტი. ნიუ-ჯერსი და როდ აილენდი შემთხვევას როგორ გაუშვებდნენ, რომ მთელი მგზნებარებით არ დაეჭირათ მხარი ვერმონტის დამოუკიდებლობისთვის. მათს თავგამოდებას მერილენდიც კვერს უკრავდა, ვიდრე იგი კანადასა და ვერმონტს შორის არსებული კავშირის გამჟღავნებამ არ შეაშფოთა. ყველა ესენი წვრილ-წვრილი შტატები იყო, რომლებსაც ჩვენი მზარდი სიდიადის ბოღმა ახრჩობდათ. საკმარისია, ხელახლა გავადევნოთ თვალი ამ მაგალითებს, რომ მათში უეჭველად აღმოვაჩინოთ ის მიზეზები, რამაც, შესაძლოა, შტატები ერთმანეთს დანასისხლად გადაჰკიდოს, თუკი მათ დაშლა და დაქუცმაცება უწერიათ. სავაჭრო კონკურენცია სახელმწიფოთა შორის შეხლა-შემოხლის კიდევ ერთი მასაზრდოებელი წყაროა. ის შტატები, რომლებიც უხეირო გარემო პირობებში იმყოფებიან, მოიწადინებენ თავი დააღწიონ მათ და ბევრად უფრო იღბლიანი მეზობლების სახეირო შემოგარენს შეესიონ. ყოველი შტატი თუ ცალკე კონფედერაცია მხოლოდ საკუთარ სააღებმიცემო პოლიტიკას გაატარებს. ამას მოჰყვება განსხვავებათა დადგენა, საგადასახადო შეღავათების დაწესება და გამონაკლისთა დაშვება. ყოველივე ეს კი განაწყენებას გამოიწვევს. პირველივე ახალშენების გაჩენის დღიდან დავეჩვიეთ იმას, რომ ურთიერთობებში ყველას თანასწორი პრივილეგიით გვესარგებლა. განაწყენების ისედაც მძაფრ მიზეზებს ამით კიდევ მეტი სიმძაფრე მიეცემათ. ისე, რომ მზად უნდა ვიყოთ, რათა უსამართლობა დავარქვათ ყოველივე იმას, რასაც სამართლიან აქტად მიიჩნევენ ის სუვერენული წარმონაქმნები, რომლებსაც განსხვავებული ინტერესი ამოძრავებთ. საქმოსნური სული, რომელიც კომერციულ ამერიკას უდგას, აგვიკლებს თავისი უხამსობით. ეს აღვირახსნილი სული არაფრად ჩააგდებს ვაჭრობის იმ წესებს, რომლებიც ამა თუ იმ შტატს დაუწესებია, რათა თავიანთი მოქალაქეები გამორჩევით ახეირონ. ცალკერძ ამ წესების დარღვვა, ცალკერძ კი მათი არკძალვის და გაუქმების მცდელობა, ბუნებრივია, ძალმომრეობას დაბადებს; ეს კი რეპრესიებსა და ომს გამოიწვევს. ისეთი სავაჭრო წესები დააწესო, მარტო შენს მოქალაქეებს რომ ახეირებს, ეს ნიშნავს, სხვები მოხარკეებად გაიხადო; ამას კი არც ერთი შტატი არ შეურიგდება. ამის მაგალითად, ნიუ-იორკის, კონეკტიკუტისა და ნიუ-ჯერსის ურთიერთობა გამოდგება. შემოსავლის მიღების აუცილებლობა აიძულებს ნიუ-იორკს, მოსაკრებელი დაადოს თავის იმპორტს; მისი დიდი წილი ჩვენი ორი მეზობელი შტატის მოსახლეობამ უნდა იხადოს, რაკი ისინი არიან ჩვენი იმპორტის მომხმარებლები. ნიუ-იორკი არ მოიწადინებს და, რომც მოიწადინოს, ვერ შეძლებს უარი თქვას ამ სარგებელზე; მისი მოქალაქეები არ იქნებიან ყაბულს, ვინმეს მაგივრად ფული იხადონ და ამით სხვები ახეირონ. ეს წინააღმდეგობა რომც არ წარმოშობილიყო, სულ ერთია, მაინც ვერ შევძლებდით საკუთარ ბაზარზე საკუთარ მომხმარებელთა შორის დიფერენციაცია გაგვეტარებინა. როდემდე შეეგუება კონეკტიკუტი და ნიუ-ჯერსი იმას, რომ ნიუ-იორკი სავაჭრო საქონელს ბეგარას ადებდეს და სარგებელს მარტო ნახულობდეს? კიდევ რამდენ ხანს უნდა ვიყოთ უზრუნველი და საამური მეტროპოლია, რომელიც უსაშველო სარფას იხვეჭს? როდემდე უნდა ვაძლევდეთ მეზობლებს მძულვარების საბაბს, რაკი ისინი თვლიან, რომ ჩვენი გამდიდრება მათი გაღატაკების ხარჯზე ხდება? განა შევძლებდით ჩვენი მდგომარეობის შენარჩუნებას მაშინ, როცა ცალკერძ კონეკტიკუტი გვაწვება, ცალკერძ კი ნიუ-ჯერსიდან გვადგას იძულება? ამ კითხვებზე დადებით პასუხს მარტო შლეგი თუ გასცემდა. გათიშულ შტატებს ან კონფედერაციებს შორის შეტაკებათა კიდევ ერთ მიზეზად შეიძლება იქცეს სახელმწიფო ვალი. მათს განაწყენებასა და ურთიერთმოშუღლეობას ჯერ აღებული ვალის თანასწორი განაწილება, მერე კი მისი წილობრივი დაფარვა გამოიწვევს. განაწილების რა წესი უნდა შემოიღო, რომ ყველა კმაყოფილი დაგვრჩეს? ძნელად, რომ ასეთი რამე რეალურ წინააღმდეგობებს არ წააწყდეს. ურთიერთგამომრიცხავი ინტერესები კი ცეცხლზე ნავთის დასხმის ტოლფასი იქნება. ყოველი შტატი თავისებურად უყურებს იმ საერთო პრინციპს, რომლის მიხედვითაც სახელმწიფო ვალის უნდა დაიფაროს. ზოგიერთი მათგანი საერთოდ არ აიტკივებს თავს სახელმწიფო კრედიტზე ფიქრით. ეგ იმიტომ, რომ მათს მოქალაქეებს არა აქვთ ამის უშუალო ინტერესი. უფრო მეტი, მათ ზიზღსა ჰგვრის იმის ხსენებაც კი, რომ საერთოდ არსებობს ვალი და რომ იგი გადასახდელია. უსაშველოდ გაძნელდება იმის დადგენა, თუ რომელ შტატს რამდენის გადახდა მართებს. დანარჩენი შტატები კი, რომელთა მოქალაქეები სახელმწიფოს კრედიტორები არიან, ხოლო ეს კრედიტები ბევრად აღემატება სახელმწიფო ვალში მათი მშობლიური შტატების წილს, დაბეჯითებით გამოვლენ მოთხოვნით, რომ თითოეულმა შტატმა უზრუნველყოს თავ-თავიანთი წილი ვალის სამართლიანი და დროული დაფარვა. ურჩი გადამხდელების მედღეხვალიობა გამოიწვევს ნამუსიანი გადამხდელების აღშფოთებას. აზრთა რეალური დაპირისპირება და მისგან წარმოშობილი დაბრკოლებები მეორეხარისხოვან ამოცანად აქცევს განაწილების სამართლიანი წესის შემოღებას. დაინტერესებული შტატების მოქალაქეები ერთ დავიდარაბას ატეხენ. უცხო სახელმწიფოები დაჟინებით მოგვთხოვენ, რომ დავაკმაყოფილოთ მათი მართებული მოთხოვნები. შტატებს შორის დასადგურებულ მშვიდობას ორკეცი საფრთხე დაემუქრება: ქვეყნის გარედან შეიარაღებული შემოჭრა და ქვეყნის შიგნით შეხლა-შემოხლა. დავუშვათ, ერთიანი წესის თაობაზე წამოჭრილი სიძნელეები გადალახულ იქნა და ვალი სამართლიანად გადანაწილდა. მიუხედავად ამისა, მაინც უნდა ვივარაუდოთ, რომ შეთანხმებული წესი პრაქტიკულ ცხოვრებაში ზოგიერთ შტატს სხვებზე მძიმე ტვირთად დააწვება. ბუნებრივია, რომ სხვა შტატები არ დაუშვებენ საერთო წესის ამგვარ რევიზიას, რაკი იგი გამოიწვევდა სახელმწიფო ვალში საკუთარი წილის ზრდას. ამას მარჯვედ გამოიყენებენ მომჩივანი შტატები, რათა შესატანებიც არ შეიტანონ და სიძუნწეშიც ბრალი ვერ დასდონ. მათ მიერ ვალდებულებათა შეუსრულებლობა გამოიწვევს ცხარე კამათსა და ლანძღვა-გინებას; თუნდაც გაამართლოს შემოღებულმა წესმა, ზოგიერთ შტატში მაინც მოხდება საგადასახადო ვალდებულებათა დარღვევები. ამის მიზეზი იქნება ან სახსრების რეალური უკმარობა, ან ფინანსების უხეირო მართვა, ანდა მოულოდნელი არეულობანი ხელისუფლებაში; ყოველივე ამას ისიც ემატება, რომ ადამიანი საიდანღაც გამომტყვრალი საჭიროებისთვის კი არა, სასიცოცხლო მოთხოვნილების დაკმაყოფილებისთვისაც კი ძნელად იმეტებს ფულს. არა აქვს მნიშვნელობა, რას გამოუწვევია ამგვარი საგადასახადო შეცოდებანი. მათ უსაშველო წუწუნი, ურთიერთბრალდება და დავა მოსდევს ხოლმე. სახელმწიფოთა სიმშვიდეს ისე ვერაფერი დაარღვევს, როგორც მათი ურთიერთვალდებულება _ ფული ერთი საერთო მიზნით იხადონ, ხოლო სარგებელი ვერაფერი ნახონ. აკი ადამიანის შესახებ არსებობს ერთი მოარული, მაგრამ ჭეშმარიტი გამონათქვამი: მოკალი და ფულს ნუ დაახარჯვინებო... შტატებს შორის მტრობის კიდევ ერთ წყაროდ შეიძლება მივიჩნიოთ ერთი შტატის მიერ ისეთი კანონების შემოღება, რომელიც არღვევს კერძო პირებს შორის შეთანხმებებს, ხელყოფს მეორე შტატის უფლებებსა და აზარალებს მათს მოქალაქეებს. იმედი არ უნდა ვიქონიოთ, რომ ცალკეული შტატის საკანონმდებლო ხელისუფლებას ოდესმე უფრო ლიბერალური და სამართლიანი სული ჩაედგმება; და თუკი არ იქნა დაწესებული დამატებითი კონტროლი, მათს კანონებს კვლავაც და კვლავაც აითვალწუნებენ. ჩვენ ვნახეთ, თუ როგორ აღენთო კონექტიკუტი შურისგების გრძნობით იმის გამო, რომ როდ აილენდის საკანონმდებლო ხელისუფლებამ ბევრ რამეში მიჰქარა. აქედან ერთადერთი გონივრული დასკვნა გამოდის: მორალური ვალდებულებისა და სოციალური სამართლიანობის მხეცური დარღვევისათვის ფარატინა ქაღალდით კი ვერავის აზღვევინებ, არამედ – ცეცხლითა და მახვილით. წინა წერილებში საკმაო დამაჯერებლობით იქნა ნაჩვენები, რომ შეუძლებელია გათითოებულმა შტატებმა და კონფედერაციებმა რამდენადმე მყარი ალიანსი დაამყარონ უცხო სახელმწიფოებთან. ეს კი საფრთხეს უქმნის სახელმწიფოს სიმშვიდეს. აქედან შეიძლება დავასკვნათ, რომ თუკი ამერიკა არ შედუღაბდება, ანდა მისი შტატები მხოლოდღა ლიგის სუსტი კვანძებით შეიკვრებიან, მარტოოდენ თავდასხმისა და თავდაცვის ერთობლივ ღონისძიებებს რომ ითვალისწინებს, მაშინ ეს ალიანსი, რომელსაც წამდაუწუმ კრიჭინი გაუდის, თანდათან გაეხლართება ევროპული პოლიტიკისა და ომების მომაკვდინებელ ლაბირინთში; გათიშულ ნაწილთა შორის ატეხილი დამანგრეველი შეხლა-შემოხლის წყალობით მთლიანად ალიანსი და მისი ცალკეული წევრები ერთნაირად იქცევა მტრის მზაკვრობისა და მაქინაციების მსხვერპლად. Divide et Impera, [1] – აი, ყოველი სახელმწიფოს მაქსიმა, რომელნიც ჩვენდამი მძულვარებით და შიშით გამსჭვალულან. [2] პუბლიუსი [1] გათიშე და იბატონე [2] ამ წერილების საგანი რომ რაც შეიძლება სწრაფად წარედგინოს მკითხველ საზოგადოებას, განზრახული გვაქვს მათი გამოქვეყნება კვირაში 4-ჯერ: სამშაბათობით – “ნიუ-იორკ პაკეტში”, ხუთშაბათობით კი _ “ყოველდღიურ მაცნეში”. ფედერალისტი #8 : ჰამილტონი Spoiler ფედერალისტი #8 : ჰამილტონი 1787 წ. 20 ნოემბერი. ნიუ-იორკის შტატის ხალხს მას მერე რაც ცხადი გახდა, რომ ერთმანეთს ჩამოცილებული რამდენიმე შტატი ანდა საერთო კონფედერაციის ნამსხვრევებიდან აღმოცენებული მათი კომბინაციები, ომისა და მშვიდობის, მეგობრობისა და მტრობის ისეთ უკუღმართობებს დაიტეხენ თავს, რაც საერთო მმართველობას მოკლებულ ბევრ ჩვენს მეზობელს რგებია წილად, ნება მიბოძეთ გამოწვლილვით განვიხილო ამგვარი მდგომარეობის თანმხლები შედეგები. მათი განყენებული არსებობის პირველ ხანებში შტატებს შორის ომი ბევრად დიდ უბედურებათა მომტანი იქნება, ვიდრე იმ ქვეყნებისთვისაა, რომლებშიც დიდი ხნის წინათ იქნა შემოღებული მუდმივი შეიარაღებული ძალები. ევროპის კონტინენტზე მუდმივ მზადყოფნაში ჰყავთ გაწვრთნილი ჯარები. მართალია, მათ შეუძლიათ, ზიანი მიაყენონ თავისუფლებასა და ეკონომიკას, მაგრამ მიუხედავად ამისა, დიდია ის სარგებლობა, რომელიც მათ მოაქვთ, რაკი შეუძლებელს ხდის ელვისებურ დაპყრობასა და ანაზდეულ გაჩანაგებას, რაც საომარ მოქმედებათა განვითარებას მათ შემოღებამდე ახასიათებდა. ამავე მიზნებს ემსახურება ფორთიფიკაციის ხელოვნება. ევროპის სახელმწიფოებს ჯაჭვივით გარს არტყია სიმაგრეთა წყება, რაც აფერხებს მათი ჯარების ურთიერთშეჭრას. სამხედრო კომპანიები მთელ თავიანთ ძალ-ღონეს ალევენ ორი-სამი სასაზღვრო გარნიზონის აღებას, რომ მტრულ ქვეყანაში შეაღწიონ. ყოველი ფეხის ნაბიჯზეა აღმართული ასეთი დაბრკოლებანი, ქანცს რომ აცლის მომხდურსა და აბრკოლებს მის წინსვლას. ძველად მეზობელი ქვეყნის გულამდე თითქმის ერთდროულად აღწევდა მომხდური ჯარები და ცნობა მათი მოახლოების შესახებ. ახლა კი გაწვრთნილი მხედრობის შედარებით მცირერიცხოვან ნაწილებს თავდაცვის ხაზზე რომ დგანან, გარნიზონებზე დამყარებით, უნარი შესწევთ, შეაფერხონ და საბოლოოდ ჩაშალონ კიდეც ბევრად უფრო მასშტაბური სამხედრო ღონისძიება. ომის ისტორია დედამიწის ამ მხარეში აღარ არის დაპყრობილი სახელმწიფოებისა და დამხობილი იმპერიების ისტორია, არამედ იგია ამბავი მიტაცებული და კვლავგამოტაცებული ქალაქებისა, ბრძოლებისა, რომლებიც არაფერს წყვეტს, უკანდახევებისა, რომლებსაც უფრო მეტი ხეირი მოაქვს, ვიდრე გამარჯვებებს. იგი ისტორიაა უსაზმნო ძალისხმევისა და არადმისაჩნევი მონაგარისა. სრულიად სხვა სანახაობა იქნება ჩვენს ქვეყანაში. სამხედრო უწყებათა შორის მოშურნეობა, რამდენადაც შესაძლებელია, გააჯანჯლებს მუდმივი შეიარაღებული ძალების შემოღებას. ფორთიფიკაციათა უქონლობა და დაუცველი საზღვრები გააადვილებს იმას, რომ გათითოებული შტატების ჯარები ერთმანეთის ტერიტორიაზე შეიჭრან. ხალხმრავალი შტატები იოლად გაანადგურებს მეჩხრად დასახლებულ მათს მეზობლებს. ერთნაირად საძნელო შეიქნება როგორც დაპყრობა, ასე დაპყრობილის შენარჩუნება. ამიტომაც ომებს ცალკეულ მძარცველურ შეტაკებათა ხასიათი ექნება. ძარცვა-გლეჯა და გაჩანაგება ყოველთვის მოსდევდა ხოლმე არარეგულარულ შეიარაღებულ შენაერთთა თარეშს. ჩვენი მხედრული მამაცობით წარმოებულ სამხედრო მოქმედებათა გამორჩეული ნიშანი კი იქნება ის ბედუკუღმართობანი, რომლებიც თავს დაატყდება თითოეულ მაცხოვრებელს. ასეთი რამ მთელი სისრულით ჯერ არ მომხდარა, მაგრამ გარწმუნებთ, ბევრი დრო არ დარჩენილა მის მოხდენამდე. ეროვნულ ქცევას ყველაზე უფრო ძლიერ გარეშე საფრთხისგან თავდაცვის აუცილებლობა განსაზღვრავს ხოლმე. თავისუფლებისადმი თვით მგზნებარე სიყვარულსაც კი, გარკვეული დროის მერე, დიქტატი ცვლის, სიცოცხლისა და ქონების იავარქმნა, ომს რომ მოსდევს. განუწყვეტელი დაძაბულობა და განგაში, რომელიც მუდმივი საფრთხის თანამდევია; ყველაზე თავისუფლებისმოყვარე ერებსაც კი იძულებულს გახდის სულის მოსაბრუნებლად და უსაფრთხოების მოსაპოვებლად ისეთ დაწესებულებებს მოუხმოს საშველად, მათი სამოქალაქო და პოლიტიკური თავისუფლებების გასანადგურებლად რომ არიან მოწოდებულნი. ბოლოს და ბოლოს ისინი ყაბულს იქნებიან თავისუფლების შეზღუდვის ხარჯზე უსაფრთხოება უზრუნველყონ. ზემოხსენებულ ინსტიტუტებში, განსაკუთრებით, მუდმივი ჯარი და მათი შესატყვისი სამხედრო უწყებანი მოიაზრება. როგორც ითქვა, მუდმივი ჯარის წინააღმდეგ ახალი კონსტიტუცია არაფერს ამბობს, ამიტომაც კონსტიტუციის მიღებით, შესაძლოა, ამგვარი ჯარიც იქნას შემოღებული [1]. თუმცა მისი არსებობა, შემოთავაზებული პროექტის თვალთახედვიდან, უკიდურეს შემთხვევაში, პრობლემური და ბუნდოვანია. მაგრამ ხშირი ომიანობა და გამუდმებული შფოთი, რომლებიც განუწყვეტელ სამხედრო სამზადისს მოითხოვენ, აუცილებლად წარმოშობს მუდმივ ჯარს. მას პირველები შემოიღებენ უფრო სუსტი შტატები თუ კონფედერაციები, რათა ძალით უფრო ძლევამოსილ თავიანთს მეზობლებს გაუტოლდნენ. ისინი არაფერს დაზოგავენ, რომ მოსახლეობისა და რესურსების სიმწირე თავდაცვის უფრო რეგულარული და ეფექტური სისტემით, გაწვრთნილი ჯარისა და ფორთიფიკაციების საშუალბით ამოიგონ. ამავე დროს, ისინი იძულებულნი შეიქნებიან, გააძლიერონ აღმასრულებელი ხელისუფლება, რითაც გაასკეცდება მათი კონსტიტუციების მონარქიული მიდრეკილებანი. ომის ბუნებაა ისეთი, რომ ჰკვეცს საკანონმდებლო ხელისუფლებას, აღმასრულებელს კი – აასკეცებს. ამგვარ ღონისძიებებს რომ განახორციელებენ, შტატები იქნება თუ კონფედერაციები, უმალვე დიდად წააქეზებენ თავიანთს მეზობლებს. სახელმწიფოები, წვრილი იქნება ისინი თუ ნაკლები ბუნებრივი სიმძლავრის მქონე, რომლებსაც ენერგიული მთავრობები ჰყავთ და ზურგს გაწვრთნილი ჯარები უმაგრებენ, ხშირად იმარჯვებენ ხოლმე მსხვილსა თუ უფრო მეტი ბუნებრივი სიმძლავრეების მქონე ქვეყნებზე, რომლებიც ამგვარ უპირატესობებს მოკლებულნი არიან. უფრო დიდ შტატებსა თუ კონფედერაციებს არც სიამაყე დაანებებს და არც უსაფრთხოების აუცილებლობა მისცემს იმის საშუალებას, რომ დიდი ხნით შეეგუონ ამნაირ დამამცირებელსა და ეფემერულ უპირატესობას და უმალვე იმავე ღონისძიებათა განხორციელებას შეუდგებიან, რომლებმაც ისინი ამ დღეში ჩააგდეს, რათა თავიანთი გაბატონებული მდგომარეობა დაიბრუნონ. ისე რომ, მოკლე ხანში ჩვენი ქვეყნის ყველა მხარეში გავხდებით იმ დესპოტური მანქანის შემსწრენი, რომელიც ძველ მსოფლიოს ჭირად შეურაცხეს. ასეთი იქნება მოვლენათა ბუნებრივი განვითარება და ჩვენი მსჯელობა სწორი იმდენად იქნება, რამდენადაც იგი ამ განვითარებას არ გადაუხვევს. შეიძლება შეგვესიტყვონ და გვკითხონ, თუ რა იყო იმის მიზეზი, რომ ხშირი შეხლაშემოხლის შედეგად, რომლებიც წეწდა საბერძნეთის ძველ რესპუბლიკებს, იქ არ აღმოცენებულა მუდმივი ჯარი. ამ შეკითხვაზე ერთნაირად დამაკმაყოფილებელი სხვადასხვა პასუხია შესაძლებელი. დღევანდელი ხალხები თავიანთს შრომაგარჯით უნარჩვევებს ერთთავად იმაში აქსოვენ, რომ სოფლის მეურნეობა და აღებმიცემობა განავითარონ; ამიტომაც ისინი ვერ ჰგუობენ სამხედრო სახელმწიფოებს, რაც ბუნებრივი ძალმომრეობა იყო ძველბერძნულ რესპუბლიკათა ხალხებისათვის. ომის სისტემაში რევოლუცია გამოიწვია გადასახადების შემოღებამ, ოქროსა და ვერცხლის მარაგები რომ გააასკეცა, სამრეწველო ხელოვნებამ და საფინანსო მეცნიერებამ, ეგზომ მეტოქეობას რომ უწევენ ნაციონალურ ზნეჩვეულებებს. ადამიანთა საზოგადოებათაგან ეგოდენ განსხვავებული გაწვრთნილი ჯარი გახშირებულმა მტრობამ მის მიუცილებელ თანამგზავრად აქცია. ამასთანავე, ძალიან დიდია განსხვავება ორი ისეთი ქვეყნის შეიარაღებულ ძალებს შორის, რომელთაგან ერთი თავისი ბუნებრივი მდებარეობის წყალობით იშვიათად ხდება გარედან თავდასხმის ობიექტი. ხოლო მეორე ხშირად განიცდის მას და მუდმივ შიშში იმყოფება. პირველის მმართველებს კარგი საბაბი ეძლევათ, მით უფრო თუკი მათი სურვილიც ეგაა, რომ ისევე მრავალრიცხოვანი არმია იყოლიონ, როგორც მეორე ყაიდის ქვეყნებისთვისაა აუცილებელი. ერთ შემთხვევაში შეიარაღებულ ძალებს, თუკი საერთოდ გამოიყენებენ, იშვიათად მიმართავენ საშინაო საფრთხეთაგან თავის დასაცავად და ხალხსაც არ ექნება შიში იმისა, რომ მას სამხედრო სუბორდინაცია დაიმორჩილებს. სამხედრო აუცილებლობათა გამოისობით სამოქალაქო კანონთა შესუსტება არ მოხდება. სამოქალაქო სახელმწიფო ძალაში დარჩება, მას ვერ შერყვნის სხვა ქვეყნის პრინციპები და მის მიერ პრივილეგირებული ფასეულობები. არმია მცირერიცხოვანია და საზოგადოების ბუნებრივი ძალა მას აღემატება. მოქალაქეებს, რომლებიც დაჩვეულნი არ არიან სამხედრო ძალაუფლების მფარველობას, ანდა მისი მხრიდან შევიწროებას, მართალია, არ უყვართ ჯარისკაცები, მაგრამ სამაგიეროდ არც ეშინიათ მათი. მოქალაქეები სამხედროებს ისე უყურებენ, როგორც აუცილებელ ჭირს. იჭვნეულად ეთანხმებიან მათ არსებობას, თუმც კი მზად არიან, წინ აღუდგნენ მათ ძალაუფლებას, რაკი მიაჩნიათ, რომ იგი მათი უფლებების შეზღუდვის ხარჯზე ხორციელდება. ამგვარ გარემოებებში არმია ხელისუფლებას მხოლოდ უმნიშვნელო შეხლა-შემოხლის, შემთხვევითი ჯანყისა თუ ამბოხის ჩასახშობად არგია. მაგრამ იგი ვერაფრით დაიმორჩილებს ხალხთა ფართო მასების გაერთიანებულ ძალისხმევას. ყველაფერი პირიქით მოხდება იმ შეჭირვებულ ქვეყანაში, ბოლოს რომ აღვწერეთ; საფრთხის განუწყვეტელი მუქარა აიძულებს მთავრობას, ყოველთვის მზად იყოს მის ასაშორებლად. მისი ჯარი საკმაოდ მრავალრიცხოვანი უნდა იყოს, რომ უზრუნველყოს მტკიცე თავდაცვა. ამ სამსახურთა გამო მატულობს მნიშვნელობა ჯარისკაცისა, შესაბამისად უარესდება მოქალაქის მდგომარეობა. იმ ტერიტორიათა მაცხოვრებლები, ხშირად რომ წარმოადგენს საომარ მოქმედებათა თეატრებს, ვერაფრით აიცილებენ თავიდან თავიანთი უფლებების ფეხქვეშ გათელვას. ეს კი იმას იწვევს, რომ მოქლაქეებს უბლაგვდებათ ამგვარ უფლებათა განცდის უნარი და თანდათან ხალხში ფეხს იკიდებს შეხედულება, რომ ჯარისკაცი არა მარტო მფარველია მათი, არამედ უფროსიც. ჯარისკაცთა მიმართ ამგვარი განწყობიდან მათი, როგორც ბატონების მიმართ, განწყობაზე გადასვლა არც თუ შორეული პერსპექტივაა და იგი არც ისე ძნელია. ძნელი ის არის, რომ ამგვარი წნეხის ქვეშ მოქცეული ხალხი დაარწმუნო, გაბედული თუ ქმედითი წინააღმდეგობა გაუწიოს იმ უზურპატორებს, რომელთაც ზურგს უმაგრებს სამხედრო ძალაუფლება. დიდი ბრიტანეთის სამეფო პირველი ტიპის ქვეყნებს განეკუთვნება. მას არა ჰყავს მრავალრიცხოვანი არმია. მისი კომპენსაცია კი ხდება იმით, რომ იგი კუნძულზე მდებარეობს და ძლევამოსილი ფლოტი ჰყავს. ეს საკმარისია, რათა მან თავიდან აიცილოს გარეშე ძალების შემოჭრა. ბრიტანეთში მიაჩნდათ, რომ არ არის საჭირო იმაზე მეტი ძალის ყოლა, რამდენიც აუცილებელია მოულოდნელად გადმოსხმული დესანტის შესაჩერებლად, ვიდრე სახალხო ლაშქარი შეიკრიბებოდეს და გაერთიანდებოდეს. ბრიტანეთის ნაციონალური პოლიტიკის არც ერთი მოტივი არ მოითხოვს იმას, რომ შინ მრავალრიცხოვანი არმია იყოლიონ. ამას არც საზოგადოებრივი აზრი შეიწყნარებდა. ძველად დიდი ხნის განმავლობაში დიდი გასაქანი ბრიტანეთში არ ჰქონია არც სხვა გარემოებებს, რომლებიც შინააშლილობათა თანამდევ შედეგებად მოვიხსენიეთ. გამორჩეული ბუნებრივი მდებარეობით მონიჭებული ეს განსაკუთრებული ბედნიერება ბრიტანელებს შორის დიდწილად უწყობდა ხელს იმ თავისუფლების შენარჩუნებას, რომლითაც დღემდე ტკბება ეს ქვეყანა, მიუხედავად იმისა, რომ მასში ფართოდ არის გავრცელებული მექრთამეობა და კორუფცია. ბრიტანეთს რომ კონტინენტური მდებარეობა ჰქონოდა, მას რომ მდებარეობის გამო ამის იძულება დადგომოდა, თვითონაც იყოლიებდა სხვა დიდ ევროპულ სახელმწიფოთაოდენა შეიარაღებულ ძალებს. და სრულიად უეჭველია, რომ ისიც, ამ ქვეყანათა მსგავსად, დღესდღეობით ერთპიროვნული შეუზღუდავი ძალაუფლების მსხვერპლი გახდებოდა. შესაძლებელია, მაგრამ ადვილი როდი არის, რომ კუნძულის ხალხი სხვა რამე მიზეზით იქნეს დამონებული. მაგრამ მისი დაკაბალების მიზეზი არასოდეს გახდება ყოლა ეგოდენ მცირერიცხოვანი ჯარისა, რაც ამ ქვეყანაში ჰყავთ. ჩვენ რომ საკმაო სიბრძნე გამოვიჩინოთ და კავშირი შევინარჩუნოთ, სამარადჟამო ნეტარებას მოგვანიჭებდა ჩვენი ბუნებრივი მდგომარეობა, რომელიც კუნძულისას ძალზე წააგავს. ევროპა ერთობ შორსაა ჩვენგან, ჩვენსა და ჩვენ მეზობლად არსებულ მის კოლონიებს შორის ძალთა უთანასწორობა სულ უფრო და უფრო მატულობს. ამიტომაც მათ არა აქვთ იმის თავი, რომ სახიფათო წყენა მოგვაყენონ. ამ ვითარებაში არ არის აუცილებელი, რომ უსაფრთხოების დასაცავად მრავალრიცხოვანი სამხედრო ძალები ვიყოლიოთ. მაგრამ თუ დავუშვებთ და ჩვენი კავშირის შემადგენელი ნაწილები ცალ-ცალკე გააგრძელებს არსებობას,ანდა, ვთქვათ, ორ თუ სამ კონფედერაციად შეკოწიწდება, მაშინ ჩვენც იმ გადაულახავ სიძნელეებში გავიხლართებით, ევროპის კონტინენტურ სახელმწიფოებს რომ ახასიათებთ – ჩვენს თავისუფლებას იმსხვერპლებს ის საშუალებანი, რომლებიც ჩვენვე შევქმენით ჩვენივე პატივმოყვარეობისა და ურთიერთმოშურნეობისგან თავის დასაცავად. ეს ზერელე და უსაფუძვლო მოსაზრება როდია, არამედ საფუძვლიანი და ანგარიშგასაწევი აზრია, რომელიც ღირსია იმისა, რომ თითოეულმა გონიერმა და ღირსეულმა ადამიანმა მთელი სერიოზულობით განიხილოს და ყოველმხრივ აწონდაწონოს; თუკი ასეთი ადამიანები მთელ თავიანთს სიმტკიცესა და სიდარბაისლეს მოუხმობენ და მიუკერძოებლად გაისიგრძეგანებენ ამ სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანი იდეის ანგარიშგასაწევობას, თუკი ისინი ძირისძირობამდე განჭვრეტენ მას და ჩაუღრმავდებიან მისგან გამომდინარე შედეგს, მაშინ უყოყმანოდ შეწყვეტენ კონსტიტუციისადმი გაუმართლებელ არაკეთილმოსურნეობას, რომლის უკუგდება საბოლოო წერტილს დაუსვამდა ჩვენი კავშირის არსებობას. გაუჩინარდებოდა ის ავადმყოფური ფანტომები, წარმოსახვაში რომ უქრის მის ზოგიერთ მოწინააღმდეგეს და ისინი უმალვე დაიწყებდნენ უფრო არსებით საფრთხეებზე ფიქრს. საფრთხეებზე, რომლებიც განუზომლად უფრო რეალური, მოუცილებელი და საზარელია. პუბლიუსი [1] ს შეხედულება სრულად იქნება განხილული თავის დროზე; იქვე იქნება ნაჩვენები, რომ გამოჩენილი იქნა მაქსიმალური ბუნებრივი სიფრთხილე. ეს არის საუკეთესო ღონისძიება, რასაც ამერიკაში დღემდე შეთხზული არც ერთი კონსტიტუცია არ ითვალისწინებდა და რომელთა უმეტესობა ამ საკითხის არანაირ განმარტებას არ შეიცავდა. ფედერალისტი #9 : ჰამილტონი Spoiler ფედერალისტი #9 : ჰამილტონი 1787 წ. 21 ნოემბერი 1787 ნიუ-იორკის შტატის ხალხს მტკიცე კავშირს დიდი მნიშვნელობა ენიჭება შტატების მშვიდობისა და თავისუფლებისათვის. იგი ხომ გასაქანს არ მისცემს შინაგან განხეთქილებასა და ჯანყს. როცა საბერძნეთისა და იტალიის წვრილ-წვრილი რესპუბლიკების ისტორიას კითხულობ, შეძრწუნება და ზიზღი გეუფლება. ეს რა ვნებით მისცემიან ისინი განუწყვეტელ რყევებსა და გაუთავებელ რევოლუციებს; რა გამალებით ენარცხებიან ანარქიიდან ტირანიის უფსკრულში, ტირანიიდან კი _ ანარქიისაში. ამ ქვეყნებში ჟამიდან ჟამს ჩამოვარდნილი მშვიდობა ხომ იმ ხანმოკლე გამოდარებას ჰგავს, რის შემდეგაც მძვინვარე ქარიშხლები დატრიალდება. რა სინანული გვიპყრობს ხოლმე მათი კეთილდღეობის ხანმოკლე პერიოდების შემყურეს. ამ წარმტაც სანახაობას ხომ უმალვე წალეკავს აჯანყებებისა და პარტიული გაუტანლობის ბობოქარი ტალღები. როს დიდების სხივები წამიერად გაჰკვეთენ წყვდიადს, როს თვალს მოგვჭრის მათი ხანმოკლე, მაგრამ წარმავალი ბრწყინვალება, ვრწმუნდებით, თუ რაოდენ სამწუხაროა, როცა ხელისუფლების უკეთურება გზას უმრუდებს და აფერმკრთალებს იმ ნათელი ტალანტებისა და აღფრთოვანებულ ნიჭთა სიკაშკაშეს, რომელთაც დიდებით შეუმოსავთ თავიანთი სამშობლოები. ამ რესპუბლიკების ანალები, ერთთავად რომ რყევებსა და არეულობებს მოუცავთ, დესპოტიზმის მომხრეს არა მარტო მმართველობის რესპუბლი-კური ფორმის, არამედ თვით სამოქალაქო თავისუფლების პრინციპის საწინააღმდეგო საბუთად დაუსახავს. იგი გმობს თავისუფალ მმართველობას, აქაოდა იგი არ გამოდგებაო საზოგადოებაში წესრიგის უზრუნველსაყოფად, ამიტომაც, ღვარძლიანი სიხარულით ხარობს, როცა თავისუფლების საძირკველზე აღმართულა და საუკუნეების განმავლობაში გაფურჩქნულა საოცარი დაწესებულებები, რომელთა ძლევამოსილების რამდენიმე მაგალითიც კია საკმარისი, რომ გაცამტვერდეს თავისუფლების მოწინააღმდეგეთა შავბნელი სოფიზმები და მჯერა, რომ ამერიკა იქცევა ვრცელ და მტკიცე ქვაკუთხედად, რომელზეც სხვა არანაკლებ დიდებული შენობები აღიმართება, როგორც თავისუფლების მოწინააღმდეგეთა ცდომილების მარადიული ძეგლები. მაგრამ შეუძლებელია იმის უარყოფა, რომ რესპუბლიკური მმართველობის სურათები, რომლებიც წარმოგვიდგინეს თავისუფლების მოწინააღმდეგებმა, ზუსტი ასლებია იმ ორიგინალებისა, რომლებიდანაც ისინი გადმოიხატეს. თუკი აღმოჩნდებოდა, რომ ასრულება არ ეწერა საზოგადოების უფრო სრულყოფილი ორგანიზაციის მოდელებს, მაშინ თავისუფლების განათლებული მეგობრები ფარ-ხმალს დაჰყრიდნენ და აღიარებდნენ, აზრი არა აქვსო ამგვარი მმართველობის დაცვას. მაგრამ, საქმე ისაა, რომ ამასობაში, სხვა მეცნიერებათა მსგავსად, დიდად სრულყოფილი შეიქნა პოლიტიკური მეცნიერებაც. სადღეისოდ ერთობ კარგადაა გააზრებული ბევრი ისეთი პრინციპის ქმედითუნარიანობა, რომლებსაც ძველები ან სრულებით არ იცნობდნენ, ანდა მათზე არასრული წარმოდგენა ჰქონდათ. დაინერგა სხვადასხვა უწყებებს შორის ძალაუფლების მოწესრიგებული გადანაწილების პრინციპი. შემოღებულ იქნა საკანონმდებლო ურთიერთგაწონასწორებისა და ურთიერთკონტროლის მექანიზმი; შეიქმნა სასამართლოს ისეთი ინსტიტუტი, რომელშიც მსაჯულებს თავიანთი პოსტი მანამდე უჭირავთ, სანამ თემიდას უმწიკვლოდ ემსახურებიან. დაფუძნდა სახალხო წარმომადგენლების ინსტიტუტი, რომელიც საკანონმდებლო ხელისუფლებაში თავისუფალი არჩევნების გზით მოდის. ყველა ეს პრინციპი ან სრულიად ცინცხალი აღმოჩენაა, ანდა თანამედროვე ეპოქაში ძველთაგანვე ცნობილი პრინციპების სრულყოფილი ვარიანტებია. ამ ძლევამოსილ სა-შუალებებს ძალუძთ რესპუბლიკური მმართველობის ყველა უპირატესობის შენარჩუნება. ასევე, შეუძლიათ შეამცირონ, ანდა თავიდან აგვაშორონ მისი არასრულყოფილებანი. მსურს, გავბედო და ღონისძიებათა ამ ჩამონათვალს, რომელთა მიზანია სახალხო ხელისუფლების სისტემის გაუმჯობესება, კიდევ ერთი პრინციპი დავუმატო; იგი, შესაძლოა, ზოგიერთისთვის სრულიად ახალი იყოს, მაგრამ ბევრისთვის ახალ კონსტიტუციაზე იერიშის მიტანის საბაბად შეიქმნა, – იმ ორბიტის გაფართოებას ვგულისხმობ, რომელზეც ამგვარმა სისტემებმა უნდა იტრიალონ. საქმე ისაა, რომ საჭიროა ან უფრო განიფინოს ერთი სახელმწიფოს მოცულობა, ანდა სხვადასხვა მომცრო სახელმწიფოები ერთ კონფედერაციად გაერთიანდნენ. ეს უკანასკნელი ჩვენ გააზრებათა უშუალო საგანია. თუმცა ასევე წაადგებოდა საქმეს, რომ ეს პრინციპი ერთი სახელმწიფოს მაგალითზე გამოგვეცადა, რასაც სხვა დროს გამოვცდით კიდეც. სულაც არ არის ახალი ის აზრი, რომ კონფედერაცია ვარგებულია როგორც შინაური შფოთის ჩახშობისა და საშინაო სიმშვიდის დაცვის საქმეში, ისე საგარეო ძლიერებისა და უსაფრთხოების თვალსაზრისით. ამ აზრის ჭეშმარიტება საუკუნეთა სრბოლაში გამოიწრთო და სხვადასხვა ქვეყნების ისტორიებში დადასტურდა. მას იზიარებს ყველა მნიშვნელოვანი პოლიტიკური მწერალი. კონსტიტუციის შემოთავაზებული პროექტის ოპონენტებს არ ბეზრდებათ მონტესკიეს ნაშრომიდან ციტატების მოყვანა; წაღმა-უკუღმა ატრიალებენ მის მოსაზრებას, რომ აუცილებელია, რესპუბლიკური მმართველობა მცირე ტერიტორიაზე ხორციელდებოდესო, მაგრამ ეტყობა ამ ვაჟბატონებმა არ იციან ამ დიდი ადამიანის განსხვავებული შეხედულებანი, რომლებიც იმავე შრომაშია გამოთქმული. ანდა ისინი არად მიიჩნევენ იმ პრინციპებიდან გამომდინარე შედეგებს, რომლისადმიც ესოდენ უსიტყვო მორჩილებით გამსჭვალულან. როცა მონტესკიე გვირჩევს, უმჯობესია, რესპუბლიკური მმართველობა მცირე მოცულობის ტერიტორიაზე ხორციელდებოდესო, იგი ისეთ სტანდარტებს გულისხმობს, რომლებიც ბევრად ჩამოუვარდება ჩვენი ნებისმიერი შტატის ზომას. ვერც ვირჯინია, ვერ მასაჩუსეტსი, ვერც პენსილვანია, ვერც ნიუ-იორკი, ვერც ჩრდილოეთ კაროლინა ვერც ეფარდება იმ მოდელს, რის საფუძველზეც მონტესკიე მსჯელობს და რომლის მიმართაც თავისი დასკვნები გამოაქვს. თუკი ამ აზრებს უცილობელ ჭეშმარიტებად მივიჩნევდით, მაშინ ან მონარქს უნდა გავგებოდით ფერხთა ქვეშ, ანდა უამრავ უსაშველოდ წვრილ სახელმწიფოებად უნდა დავქუცმაცებულიყავით, გაუთავებლად რომ მტრობენ, ექიშპებიან და მოშურნეობენ ერთმანეთს. უსაშველო შეხლა-შემოხლის ეს საბუდარი მხოლოდღა საყოველთაო სიბრალულსა და ზიზღს დაბადებს, ვითარცა ერთობ უბადრუკი სანახაობა. ზოგიერთ მწერალს, რომელიც ხსენებულ საკითხს სხვანაირად განიხილავს, ეტყობა, გაუცნობიერებია ეს დილემა, რაკი უკან არ იხევს და ნართაულად ამბობს, თითქოს სანუკვარი რამ იყოს ქვეყნის დაქუცმაცება. ასეთი ბრმა პოლიტიკა, ასეთი უგუნური ფანდი, რაც გულისხმობს იმას, რომ თავზესაყრელად შეიქმნება პაწია თანამდებობანი, შესაძლოა, ხელს აძლევდეს არაკვალიფიციურ ადამიანებს, რომელთა ზეგავლენა ვერ სცდება პიროვნული ინტრიგების შეზღუდულ სფეროს, მაგრამ იგი არასოდეს დააყრის ხეირს ამერიკის ხალხის სიდიადესა და ბედნიერებას. ხსენებულ პრინციპს, როგორც უკვე ვთქვით, სხვაგან განვიხილავთ. ახლა კი საკმარისი იქნება აღინიშნოს, რომ იმ ავტორის მოსაზრება, რომლის ციტატებს დაბეჯითებით იშველიებენ განსახილველ საკითხთან დაკავშირებით, მხოლოდ და მხოლოდ კავშირის უფრო მსხვილი წევრების ზომათა შეკვეცას თუ გულისხმობს და მას არაფერი აქვს საწინააღმდეგო მათი გაერთიანებისა ერთი კონფედერაციული მმართველობის ქვეშ. ესაა სწორედ ის საკითხი, რისი განხილვაც ახლა გვწადია. მონტესკიე არათუ წინააღმდეგია სახელმწიფოთა გაერთიანებისა, არამედ იგი საგანგებოდ ლაპარაკობს კონფედერაციულ რესპუბლიკაზე. იმაზე, რომ იგი არის ყველზე მარჯვე იარაღი სახალხო ხელისუფლების სფეროს გაფართოებისა, რომელიც შინაგანად იკრებს ყველა იმ უპირატესობას, რაც აქვს როგორც მონარქიას, ისე რესპუბლიკას. სავსებით შესაძლებელია, რომ კაცობრიობა კვლავაც მონარქის ფერხთა ქვეშ ყოფილიყო განრთხმული, მას რომ არ გამოეგონებინა კონსტიტუციის ისეთი ნაირსახეობა, რომელიც ერთმანეთთან ორგანულად კრავს რესპუბლიკური მმართველობის შიდასახელმწიფოებრივ სარგებლიანობასა და მონარქიული ხელისუფლების საგარეო ძლიერებას. სხვა არაფერს ვგულისხმობ, თუ არა კონფედერაციულ რესპუბლიკას. “მმართველობის ეს ფორმა არის შეთანხმება, რომელსაც დებენ სხვადასხვა მომცრო სახელმწიფოები ერთმანეთს შორის, რამეთუ თანახმანი არიან შევიდნენ უფრო მსხვილ სახელმწიფოებრივ გაერთიანებაში, რომლის შექმნაც განუზრახავთ. ესაა საზოგადოებათა ისეთი კრებული, რომელიც ქმნის ახალ საზოგადოებას და აქვს ზრდის უნარი, ვიდრე ისეთ დონეს მიაღწევდეს, რომ მან ერთიანი ორგანიზმის უსაფრთხოების უზრუნველყოფა შეძლოს”. “... ასეთი რესპუბლიკა წინ აღუდგება გარეგან ძალმომრეობას და შეძლებს ისე შეინარჩუნოს თავისი თავი, რომ შინაგანმა ხრწნამ ხელი არ დარიოს. საზოგადოების ეს ნაირსახეობა ყოველმხრივ მოხერხებულია”. “... თუკი კავშირის რომელიმე წევრი მოიწადინებს, უზურპაცია უყოს უმაღლეს ხელისუფლებას, მას თავიდანვე გადაწურული ექნება იმედი, რაკი ვერაფრით მოიპოვებს კავშირის დანარჩენი წევრების მხარდაჭერასა და ნდობას. თუ უზურპატორმა ერთი რომელიმე სახელმწიფო მოიქცია თავის ზეგავლენაში, დანარჩენები განგაშის ზარებს ჩამოჰკრავენ; თუკი უზურპატორი კონფედერაციის ერთ ნაწილს დაიპყრობს, თავისუფალი ნაწილი აუმხედრდება მას, დაუპირისპირებს ყველა იმ ძალას, რომლის უზურპირება ვერ მოუსწრია და მანამ სძლევს, ვიდრე იგი საწადელს ეწეოდეს.” “... კონფედერაციის ერთ რომელიმე სახელმწიფოში აჯანყებამ რომ იფეთქოს, დანარჩენები ადვილად ჩაახშობენ მას. თუკი მისი ერთი ნაწილი სულიერად გაიხრწნება, უვნებელი ნაწილი კვლავ აღადგენს მას; მისი ერთი მხარე შეიძლება დაიქცეს, მაგრამ მეორე – სიმრთელეს შეინარჩუნებს. კონფედერაცია შეიძლება დაიშალოს, მაგრამ მისი შემადგენელი ქვეყნები თავიანთ დამოუკიდებლობას შეინარჩუნებენ.” “... რაკი ამგვარი მმართველობა მომცრო რესპუბლიკებს აერთიანებს, მას არ გაუჭირდება უზრუნველყოს მათი შინაგანი ბედნიერება, ხოლო საგარეო ურთიერთობათა თვალსაზრისით იგი ფლობს მსხვილი მონარქიის ყველა უპირატესობას, რაკი სახელმწიფოთა ასოციაციაა”. მიზანშეწონილად ვცანი მთლიანად მომეყვანა ეს საინტერესო პასაჟები, რამდენადაც მათში სახელმწიფოთა კავშირის სასარგებლოდ სხარტი და ნათელი არგუმენტებია მოცემული. ვინძლო ამან გააქარწყლოს ის ყალბი შთაბეჭდილება, რასაც მკითხველში იწვევს საგანგებოდ საამისოდ წინასწარ გათვლილი უკუღმართი განმარტებანი მონტესკიეს ნაშრომის სხვა-დასხვა ადგილებისა. ამავე დროს, ეს პასაჟები შინაგანადაა დაკავშირებული ამ წერილის უშუალო გაზრახვასთან: ნათელყოს, რომ კავშირს შესწევს უნარი, ალაგმოს შინააშლილობა და ჯანყი. შტატების კონფედერაციასა და კონსოლიდაციას ერთმანეთისაგან უფრო მზაკვრული განზრახვით განასხვავებენ, ვიდრე სიზუსტის გულისათვის. კონფედერაციის არსებით ნიშნად მიაჩნიათ ის, რომ მისი ხელისუფლება ვრცელდება მხოლოდ მის წევრებზე, როგორც კრებითს პირებზე და არა ამ კრებითი პირების შემადგენელ ინდივიდებზე. ამიტომ ამტკიცებენ, რომ გაერთიანების საბჭო არ უნდა ერეოდესო ცალკეული წევრი ქვეყნის შინაურ საქმეებში. ასევე დაბეჯითებით ამტკიცებენ, კონფედერაციული ხელისუფლების არსებითი ნიშანია მის წევრებს შორის ხმათა აბსოლუტურად ზუსტი განაწილებაო. მაგრამ ესაა არსებითად თვითნებური მტკიცებანი. მათ ზურგს არ უმაგრებს არც ერთი პრინციპი და არც ერთი პრეცედენტი. სინამდვილეში ისე მოხდა, რომ ამ ყაიდის მმართველობები უპირატესად კონფედერაციასა და კონსოლიდაციას შორის ზემოხსენებული განსხვავების თანახმად მოქმედებენ, რაკი მიაჩნიათ, რომ ეს არსებითი რამაა მათი ბუნებისათვის. მაგრამ, ამასთანავე, პოლიტიკური პრაქტიკა სავსეა საიმისო მაგალითებით, რომლებიც ადასტურებენ, რომ ამ საკითხში აბსოლუტური წესები არ არსებობს (თუკი მაგალითს აქვს დასტურის ძალა). წინამდებარე გამოკვლევაში ნათლად იქნება ნაჩვენები, რომ როცა ხსენებული მტკიცება გაბატონებულ პრინციპად იქცეოდა, წამსვე წარმოიშობოდა უსაშველო არეულობა და პოლიტიკურ მოქმედებას ხელს უგუნურობა დარევდა ხოლმე. კონფედერაციული რესპუბლიკა უბრალოდ “საზოგადოებათა კრებულს”, ანდა ერთ სახელმწიფოდ ორი ან მეტი სახელმწიფოს გაერთიანებას გულისხმობს. ფედერალური ხელისუფლების ზომა, მისი სახეცვლილებანი და მიზნები მხოლოდღა კეთილგონივრული შეთანხმების საქმეა. ვიდრე არ გაუქმებულა წევრი ქვეყნების ცალკე ორგანიზაცია, ვიდრე იგი კვლავაც არსებობს როგორც ადგილობრივი მიზნების შესატყვისი კონსტიტუციური აუცილებლობა, ვიდრე თუნდაც იგი სრულად ემორჩილება კავშირის საერთო ხელისუფლებას, მანამ ასეთი გაერთიანება პრაქტიკულად და თეორიულადაც სახელმწიფოთა ასოციაციად ანუ კონფედერაციად რჩება. შემოთავაზებული კონსტიტუცია შტატების ხელისუფლებას კი არ აუქმებს, არამედ მათ საერთო _ ნაციონალური სუვერენობის სრულუფლებიან წევრად ადგენს, სენატში პირდაპირი წარმომადგენლობის უფლებას ანიჭებს და მათვე უტოვებს სუვერენული ხელისუფლების გამორჩეულსა და ერთობ მნიშვნელოვან ნაწილს. ეს კი სრულიად შეესატყვისება იმას, რაც იგულისხმება ფედერალური ხელისუფლების ცნებაში, თუკი ტერმინს რაციონალურად განვმარტავდით. ლიკიის კონფედერაციაში, რომელშიც 23 ქალაქი თუ რესპუბლიკა შედიოდა, თემთა საბჭოში ყველაზე მსხვილ წევრებს 3 ხმა ჰქონდათ, საშუალოთ – 2, ხოლო ყველაზე მცირეთ – 1. თემთა საბჭო ნიშნავდა მოსამართლეებსა და საქალაქო მმართველობათა წევრებს ყველა ქალაქში. ძნელია, კაცმა შინაურ საქმეებში ამაზე საჩოთირო ჩარევის მაგალითი დაასახელო. თუკი რაიმე განსაკუთრებულად უნდა შედიოდეს ადგილობრივ იურისდიქციაში, ეს ხომ საკუთარ მოხელეთა დანიშვნაა. მიუხედავად ამისა, როცა ამ გაერთიანებაზე მსჯელობს, მონტესკიე წერს: “კონფედერაციული რესპუბლიკის ყველაზე ბრწყინვალე ნიმუშად “ლიკიის კავშირის” დაგისახელებდიო”. ამრიგად, კონფედერაციასა და კონსოლიდაციას შორის განსხვავება, რომელიც ზოგიერთებს აუჩემებიათ, სრულიად უმნიშვნელო რამაა განათლებული მოქალაქისთვის, რომელიც კარგად ერკვევა სამოქალაქო სამართლის საკითხებში. ამიტომაც ჩვენი დასკვნა ასეთია – ამგვარი განსხვავება ყალბი თეორიის მზაკვრული შესწორების მცდელობაა მხოლოდ და მხოლოდ. პუბლიუსი 1. კანონთა გონი, ტომი V, წიგნი IX, თავი 1. ფედერალისტი #10 : მედისონი Spoiler ფედერალისტი #10 : მედისონი 1787 წ. 23 ნოემბერი 1787 ნიუ-იორკის შტატის ხალხს უამრავ უპირატესობათაგან, რომელსაც ხეირიანად მოწყობილი კავშირი გვპირდება, არც ერთი არ იმსახურებს ესოდენ დაწვრილებით გადმოცემას, როგორც მისი უნარი, ალაგმოს და გააკონტროლოს ადამიანთა დაჯგუფებებს შორის მძულვარება და ძალმომრეობა. სახალხო მმართველობის ბედსა და ბუნებაზე რომ ფიქრობს, მის მომხრეს ერთი რამ ჰგვრის ყველაზე დიდ შეშფოთებას: ამგვარი მმართველობის მიდრეკილება ზემოხსენებული სახიფათო სიავისადმი. ამიტომ იგი მზადაა ჯეროვნად დააფასოს ყველა ის პროექტი, რომლის მიზანი ამ ჭირის წამლობაა, ოღონდაც, ეს მისი საყვარელი პრინციპებისადმი ძალმომრეობა არ იყოს. ის უმყარობა, უსამართლობა და არეულობა, რომელიც ძვალ-რბილში გასჯდომია სახელმწიფო წარმომადგენლობითს ორგანოებს, მართლაცდა ის სნეულებაა, რაც ყოველთვის ღუპავდა და ახლაც ღუპავს სახალხო მმართველობებს. ამ ნოყიერ თემას ხომ ეგზომ ეთაყვანება თავისუფლების მტერი. იგი ხომ ასე ასაზრდოებს მისი მჭევრმეტყველების ყველაზე დამაჯერებელ ნიმუშებს. მართალია, არ შეიძლება აღფრთოვანება არ გეუფლებოდეს იმის გამო, რომ ამერიკის კონსტიტუციებმა მნიშვნელოვნად გააუმჯობესეს სახალხო მმართველობის როგორც ძველი, ისე ახალი მოდელები. მაგრამ გაუმართლებელი მიკერძოება იქნებოდა იმის მტკიცება, ვითომდა მათ ისეთი ქმედითობით აეცილებინოთ ყველა საფრთხე, როგორც ეს სასურველი და მოსალოდნელი იყო. ჩვენი ყველაზე გონიერი და ქველი მოქალაქენი ერთთავად იმას ჩივიან, რომ სახალხო მმართველობა ჩვენში ერთობ არამყარია; რომ ურთიერდაპირისპირებული დაჯგუფებების შეხლა-შემოხლა უგულვებელყოფს საზოგადო სიკეთეს; რომ მისი კრიტერიუმი ძალიან ხშირად დგინდება არა სამართლიანობის წესებისა და უმცირესობაში მყოფი პარტიის უფლებათა გათვალისწინებით, არამედ უპირატესი უმრავლესობის უზარმაზარი ძალის ზეგავლენით. ნეტამც ამ ჩივილს საფუძველი და საბუთი არა ჰქონოდა, მაგრამ, სამწუხაროდ, საყოველთაოდ ცნობილი ფაქტები არ გვაძლევს საშუალებას უარვყოთ, რომ მას გარკვეულწილად საფუძველიც აქვს და გამართლებაც. თუკი მიუმხრობლობით მიმოვიხილავდით ჩვენში არსებულ მდგომარეობას, აღმოვაჩენდით, რომ ზოგი იმ უკეთურებათაგანი, რომელშიც ცხოვრება და მუშაობა გვიხდება, სულაც არ არის ჩვენი მმართველობის ბრალი. მაგრამ, ამავე დროს, იმაშიც დავრწმუნდებოდით, რომ სწორედ მას გამოუწვევია ჩვენი ყველაზე გაუსაძლის უბედურებათა უმრავლესობა. სხვანაირად ვერ აიხსნება სახელმწიფო დაწესებულებებისადმი ეს ეგზომ მზარდი და ფართოდ მოდებული უნდობლობა; ვერც ეს განგაში, კერძო უფლებათა გამო რომაა ატეხილი და რომლის გამოძახილი მთელ ჩვენს კონტინენტს გადასწვდომია. ეს ვითარება, თუ მთლიანად არა, უმთავრესად მაინც იმ უმტკიცობისა და უსამართლობის ბრალია, რაც განხეთქილებისა და ჯგუფურობის სულს შეაქვს სახელმწიფო მმართველობაში, რითაც მას ხრწნის. დაჯგუფებად მივიჩნევ ადამიანთა გარკვეულ რაოდენობას (სულ ერთია, იგი მთელის უმრავლესობას შეადგენს თუ უმცირესობას), რომელთაც ერთად მოქმედების მხურვალე ინტერესი თუ მისწრაფება აერთიანებს და რომლებიც მტრულად არიან განწყობილნი სხვა მოქალაქეთა უფლებებისა და საზოგადოების საერთო ინტერესებისადმი. ჯგუფურობის სენისაგან განკურნების ორი გზა არსებობს: პირველი მისი მიზეზების აღმოფხვრაა, მეორე – მისი შედეგების კონტროლი. მისი მიზეზების აღმოფხვრის ასევე ორი საშუალება არსებობს. პირველი გულისხმობს თავისუფლების, როგორც ჯგუფური ურთიერთდაპირისპირების აუცილებელი წინაპირობის გაუქმებას. მეორე იმას მოასწავებს, რომ თითოეულ მოქალაქეს ერთი და იგივე აზრი, ვნება და ინტერესი ჩაუნერგო. ეგოდენი სიმართლე არაფერზე თქმულა, რაოდენიც წამლობის პირველ საშუალებაზე ითქვა. ამგვარი წამალი თვით სნეულებაზეც უარესი იქნებოდა. ჯგუფური ურთიერთდაპირისპირებისთვის თავისუფლება იგივეა, რაც ჰაერი – ცეცხლისათვის. თავისუფლებაა მისი საზრდო, ურომლისოდ იგი წამშივე დაივსებოდა. თავისუფლება ელემენტია პოლიტიკური ცხოვრებისა. მართალია, იგი ჯგუფური ურთიერთდაპირისპირების საზრდოცაა, მაგრამ ამის გამო მისი გაუქმება ისეთივე სისულელე იქნებოდა, როგორც ჰაერის, როგორც ცეცხლის სასიცოცხლო ელემენტის აღკვეთა მხოლოდ იმიტომ, რომ იგი აღაგზნებს მას და ყოვლის ჩამნთქმელ ძალას ანიჭებს. მეორე საშუალებაც ისევე უვარგისია, როგორი უგუნურობაც პირველის გამოყენება იქნებოდა. ვიდრე ადამიანური გონება ცდება და ვიდრე მას საამისო გასაქანი ეძლევა, მანამ ყოველთვის წარმოიშობა ხოლმე ურთი-ერთდაპირისპირებული შეხედულებანი. ვიდრე არსებობს კავშირი ადამიანის გონებასა და თავისი თავის სიყვარულს შორის, მანამ ურთიერთგადაჭდობილი იქნება მისი თავმოთნეობა, მისი შეხედულებანი და ზნენი, მანამ წაუკიდებს ვნება ურთიერთგაუტანლობის ცეცხლს მათ შეხედულებებს და ადამიანებსაც ერთმანეთს წაჰკიდებს. საერთო ინტერესთა ჩამოყალიბებას გადაულახავ დაბრკოლებად ეღობება ის, რომ ადამიანები თავიანთი უნარებით ერთმანეთისაგან განსხვავდებიან, საიდანაც საკუთრების უფლება წარმოშობილა. ამ უნარების დაცვა უპირველესი ფუნქციაა ხელისუფლებისა. საკუთრების მოპოვების ურთიერთგანსხვავებულსა და უთანაბრო უნარებს რომ იცავს, აქედან უშუალოდ გამომდინარეობს ის, რომ ადამიანები სხვადასხვა ზომისა და ხასიათის საკუთრებას ფლობენ. ეს კი ზემოქმედებას ახდენს მესაკუთრეთა ურთიერთგანსხვავებული გრძნობებისა და თვალსაზრისების ჩამოყალიბებაზე, რაც იწვევს კიდეც საზოგადოების დაყოფას სხვადასხვა ინტერესებად და პარტიებად. ისე რომ, ჯგუფურობის იდუმალი თესლი თვით ადამიანისვე ბუნებაში ღვივის; სამოქალაქო საზოგადოებაში ყოველმხრივ ვაწყდებით ხოლმე მისგან აღმოცენებულ სხვადასხვა დონის აქტივობებს. გულმოდგინებამ, რომელსაც ადამიანები იჩენენ რელიგიური და მმართველობის საკითხებისადმი, მათი როგორც თეორიული, ისე პრაქტიკული ასპექტებისადმი; სხვადასხვა ლიდერებისადმი ერთგულებამ, რომლებიც პირველობისა და ძალაუფლებისათვის იბრძვიან, თუ სხვა პირების სიყვარულმა ადამიანურ ვნებებს რომ თავდადების საგანად დაუსახავთ, ურთიერთდაპირისპირებულ ჯგუფებად დახლიჩა კაცობრიობა; უფრო მეტად განაწყო ისინი ერთმანეთის საზიანოდ და დასაჩაგრად, ვიდრე საზოგადო სიკეთისათვის სათანამშრომლოდ. ისე ძალუმია მიდრეკილება ურთიერთმტრობისადმი, რომ სულაც არ არის აუცილებელი რაიმე არსებითი საბაბი. არადმისაჩნევი და ახირებული სხვაობანიც კი საკმარისია, რათა აღიგზნოს მათი მოქიშპე ვნებები და გაჩაღდეს მათი ყველაზე მძვინვარე კონფლიქტები. მაგრამ ურთიერთწაკიდების საერთო და ყველაზე მტკიცე საფუძველი მაინც საკუთრების უთანაბრო და უთანასწორო განაწილებაა. საზოგადოებაში ყოველთვის ურთიერთდაპირისპირებული ინტერესებით გამოდიოდნენ ისინი, ვისაც საკუთრება აქვს და ვისაც იგი არა აქვს. იგივე ითქმის მევალეებსა და მოვალეებზე. ცივილიზებულ ერთა თანამედროვე მდგომარეობას უშვია მიწასთან დაკავშირებული ინტერესები; ამ ინტერესებს გაუხლიჩავთ კიდეც იგივე ერები კლასებად და პარტიებად, რომლებთაც ურთიერთგამომრიცხავი გრძნობები და შეხედულებები გასჩენიათ. თანამედროვე კანონმდებლობის მთავარი ამოცანა სწორედ ისაა, რომ მოაწესრიგოს ეს ეგზომ განსხვავებული და ურთიერთშემაბრკოლებელი ინტერესები და პარტიულ-ჯგუფური სულისკვეთება ხელისუფლების აუცილებელსა და ყოველდღიურ საქმიანობაში ჩააბას. დაუშვებელია, რომ ვინმე თავისი თავის მსაჯულად გამოვიდეს იმ პროცესზე, რომელზეც მისი საქმე ირჩევა. ეგ იმიტომ, რომ პირადი ინტერესის გამო ადამიანი აუცილებლად გამოიჩენს მიკერძოებას. დაუჯერებელი არც ის უნდა იყოს, რომ ასეთი რამ შერყვნის მის პატიოსნებას. ამავე მიზეზით ისიც დაუშვებელია, რომ ადამიანთა ჯგუფები, ერთსა და იმავე დროს, მოსამართლეებადაც გვევლინებოდნენ და მხარეებადაც. ასეთი რამის დაუშვებლობას, შესაძლოა, უფრო საყურადღებო საფუძველიც ჰქონდეს. მაგრამ სხვა რა არის ძალზე მნიშვნელოვანი საკანონმდებლო აქტები, თუ არა სასამართლო განაჩენი, რომელიც არა ერთი ადამიანის, არამედ ადამიანთა ჯგუფების მიმართ გამოაქვთ და მათ უფლებებს ეხება? განა კანონმდებელთა სხვადასხვა კლასები, ერთსა და იმავე დროს, ადვოკატები და დაპირისპირებული მხარეებიც არ არიან იმ საქმეში, რომლის თაობაზეც გადაწყვეტილება უნდა გამოიტანონ? განა ასე არ არის პირადი დავალიანების შესახებ განსახილველად წარმოდგენილი კანონის შემთხვევაშიც? მევალეები ამ საქმის ერთ მხარეს წარმოადგენენ, ხოლო მოვალეები - მეორეს. სამართლიანობა მოითხოვს, რომ დაბალანსებული იქნას მათი ინტერესები. ამ შემთხვევაში მხარეები იძულებულნი არიან, თავიანთი თავის მსაჯულებად გამოვიდნენ. გამარჯვებას კი ის მხარე მოიპოვებს, რომელიც უფრო მრავალრიცხოვანი იქნება. უცხოური ნაწარმის დაბეგვრის გზით მფარველობა უნდა გავუწიოთ თუ არა სამამულო მრეწველობასა და მრეწველებს? მიწათმოქმედებსა და მრეწველებს, რა თქმა უნდა, განსხვავებული პასუხი ექნება ამ შეკითხვაზე. ერთი რამ არის ცხადი, რომ ორივე მათგანი კერძო ინტერესით იხელმძღვანელებს და არად დაგიდევს სამართლიანობასა და საზოგადო სიკეთეს. განსაკუთრებულ მიუკერძოებლობას საჭიროებს საგადასახადო კანონმდებლობა, ე.ი. იმის დადგენა, თუ რა სახის და რა ოდენობის გადასახადი უნდა დაწესდეს ამა თუ იმ საკუთრებაზე. ძნელი წარმოსადენია კანონმდებლობის სხვა სფერო, სადაც ცდუნების ეგოდენ ნოყიერი ნიადაგი არსებობდეს საიმისოდ, რომ ფეხქვეშ გაითელოს სამართლიანობის წესები. უმცირესობისთვის დაკისრებული თითოეული ზედმეტი შილინგი საკუთარი ჯიბის გასქელებას ემსახურება. ამაოდ გვიმტკიცებენ, განათლებული სახელმწიფო მოღვაწეები შეძლებენ დაპირისპირებული ინტერესების მოგვარებას და საყოველთაო კეთილდღეობის ინტერესისადმი მათ დამორჩილებასო. განათლებული მოღვაწეების ხელში ყოველთვის როდი არის სახელმწიფოს მართვის სადავეები. უფრო მეტი, საყოველთაო ინტერესისადმი პირადი ინტერესების დამორჩილების ამოცანა მოითხოვს იმას, რომ გათვალისწინებული იქნეს სამომავლო და შორეული ინტერესები. სამომავლო ინტერესებს კი იშვიათად გადაუწონიათ უშუალო ინტერესები, რომლებსაც არაფრად მიაჩნია სხვისი უფლებები, და თუნდაც, მთელი საზოგა-დოების კეთილდღეობა. ყოველივე ეს იმაში გვარწმუნებს, რომ შეუძლებელია ჯგუფურობის მიზე-ზთა აღმოფხვრა. ამ უბედურების შესამსუბუქებლად ისღა დაგვრჩენია, რომ მისი შედეგები ვაკონტროლოთ. როცა პოლიტიკური დაჯგუფება უმცირესობაა, მაშინ მშველელად გვევლინება რესპუბლიკური პრინციპი, რომელიც უმრავლესობას იმის საშუალებას აძლევს, რომ ჩვეულებრივი კენჭისყრით ჩაშალოს უმცირესობის ავი ზრახვები. უმცირესობამ შესაძლოა მოახერხოს ის, რომ შეაბრკოლოს მმართველო-ბითი დაწესებულებების მუშაობა და ამით საზოგადოებაში არასასურველი რყევები გამოიწვიოს, მაგრამ მას ვერასოდეს გამოუვა ის, რომ კონსტი-ტუციურ ნორმებს ამოეფაროს და შენიღბულად მოინდომოს თავისი ძალმომრეობის განხორციელება. მაგრამ თუკი ასეთი დაჯგუფება უმრავ-ლესობას წარმოადგენს, მაშინ სახალხო ხელისუფლების პოლიტიკურ ფორმებს სარგებლობა მოაქვს. ამ შემთხვევაში ამ ჯგუფის სწრაფვას ბატონობისკენ შესაძლოა მსხვერპლად შეეწიროს როგორც საყოველთაო კეთილდღეობა, ისე სხვა მოქალაქეთა უფლებები. ამრიგად, ჩვენი კვლევა-ძიების დიადი მიზანი სწორედ ის არის, რომ ამგვარი დაჯგუფებებისგან დავიცვათ საყოველთაო კეთილდღეობა და ადამიანის პირადი უფლებები. ამასთანავე კი - შევინარჩუნოთ სახალხო ხელისუფლების ფორმა და მისი სულისკვეთება. ნება მიბოძეთ დავძინო, რომ ამ ამოცანის გადაჭრის გარეშე შეუძლებელია მმართველობის ამ ფორმამ ჩამოირეცხოს ის სირცხვილი, რომელიც მას მისი შემოღების დღიდან თან ახლავს. სხვანაირად ვერ მოხერხდება მისი ჯეროვნად დაფასება, რათა იგი კაცობრიობამ მოიწონოს და მიიღოს. მაგრამ რა გზით უნდა მივაღწიოთ ამ მიზანს? ორი გზიდან ერთ-ერთს უნდა დავადგეთ. ან არ უნდა დავუშვათ ის, რომ უმრავლესობას, ერთსა და იმავე დროს, ერთი და იგივე ვნება, ანდა ერთი და იგივე ინტერესი ჩამოუყალიბდეს; ან ერთი ვნებითა და ერთი ინტერესით შეკრულ ამგვარ უმრავლესობას არ უნდა მივცეთ იმის საშუალება, რომ ცალკეულ საარჩევნო ტერიტორიებზე მოიყარონ თავი, რათა ძალმომრეობისა და ჩაგვრის თავიანთი ჩანაფიქრი განახორციელონ. კარგად ვიცით, რომ თუკი სამოქმედოდ აღტკინებას მოქმედებისთვის ხელსაყრელი პირობებიც შეექმნა, ამგვარი მოქმედების შედეგებს ვერც რელიგიური შეგონებებით გააკონტროლებ და ვერც ეთიკურით. ასეთ შეგონებებს უსამართლობითა და ძალმომრეობით აღტკინებული ინდივი-დიც არად დაგიდევთ, არათუ მრავალი ინდივიდისგან შედგენილი ჯგუფი. რაც უფრო მრავალრიცხოვანია ჯგუფი, მით უფრო ნაკლები ეფექტუ-რობით ხორციელდება კონტროლი. ყველაზე ნაკლებ ეფექტური კი იგი სწორედ მაშინ არის, როცა ჯგუფის შედეგთა გაკონტროლების ყველაზე მწვავე აუცილებლობის წინაშე ვდგავართ. ყოველივე ამის საფუძველზე შეიძლება დავასკვნათ, რომ წმინდა დემო-კრატიას ჯგუფურობის უბედურებისგან თავდაცვის არანაირი საშუალება არ გააჩნია. წმინდა დემოკრატიად კი მე ის მდგომარეობა მიმაჩნია, როცა ადამიანები მცირე ჯგუფებად ერთიანდებიან და პიროვნულსა თუ უშუალო მართვას ახორციელებენ. თითქმის ყოველთვის ისე ხდება, რომ მთელი უმრავლესობა საერთო ვნებითა და საერთო ინტერესითაა ატანილი. მმართველობის ეს ფორმა სწორედ იმით გამოირჩევა, რომ მას თანამზრახველობა და თანამონაწილეობა ახასიათებს. არაფერი რჩება ისეთი, რაც წინ აღუდგებოდა ერთი რომელიმე პიროვნების აუტანლობას და არ დაუშვებდა იმას, რომ უმრავლესობის ვნებას მსხვერპლად შესწირვოდა უმცირესობის ინტერესები. ასეთ დემოკრატიებს არაფერი მოაქვთ, გარდა არეულობისა და ურთიერთქიშპობისა. ისინი ვერც პიროვნულ უსაფრთ-ხოებას უზრუნველყოფენ და ვერც საკუთრების უფლებას. ამიტომ არის, რომ მათ უდღეური არსებობა ერგოთ წილად. რაც უფრო დღემოკლენი იყვნენ ისინი, მით უფრო ძალადობრივი იყო მათი აღსასრული. თეორეტიკოსი პოლიტიკოსები, რომლებიც მმართველობის ამ ფორმის დამცველებად გამოდიან, მცდარ შეხედულებათა ტყვეობაში ექცევიან. ისინი ფიქრობენ, რომ საკმარისია კაცობრიობა პოლიტიკური თანასწორუფლებიანობით უზრუნველყო. პოლიტიკურ თანასწორუფლებიანობას, თითქოსდა, თავისთავად მოჰყვებოდეს ქონებრივი გათანასწორება და ერთნაირი აზრებისა თუ გრძნობების ჩამოყალიბება. რესპუბლიკური მმართველობის ფორმა კი სრულიად სხვა პერსპექტივას შლის ჩვენ წინაშე. მმართველობის ამ ფორმაში მე მესმის წარმომა-დგენლობითი დემოკრატია, რომელიც დაზღვეულია ბევრი მანკიერებისგან, რაც უშუალოდ დემოკრატიას ახასიათებს. მმართველობის რესპუბლიკური ფორმის განხილვა ღრმად ჩაგვახედებს იმაში, თუ რა არის მისი მკურ-ნალი ძალა. ამასთანავე ჩვენთვის ნათელი გახდება, თუ რა ეფექტურობას იძენს იგი იმ შემთხვევაში, როცა შტატები ერთ კავშირად არიან გაერთიანებული. დემოკრატია და რესპუბლიკა ორი რამით განსხვავდება ერთმანეთისგან. ჯერ ერთი, მრავალრიცხოვანი მოქალაქეები შედარებით მცირერიცხოვან წარმომადგენლებს ირჩევენ, რომლებსაც გადააბარებენ თავიანთი უფლე-ბების მნიშვნელოვან ნაწილს. მეორეც, პირდაპირი დემოკრატიისგან განსხვავებით, რესპუბლიკურ მმარ-თველობაში უფრო მეტი ადამიანი მონაწილეობს და იგი უფრო ვრცელ ტერიტორიაზე ვრცელდება. პირველ განსხვავებას შედეგად ის მოჰყვება, რომ საჯარო შეხედულებებს დახვეწს და დაალაგებს მოქალაქეთა არჩევითი და წარმომადგენლობითი ორგანო. ამის საწინდარია მასში გაერთიანებული მოქალაქეების სიბრძნე. მათ კარგად ესმით, თუ რა არის მათი ქვეყნის ინტერესი. ხოლო მათი პატრიოტიზმი და სამართლიანობის სიყვარული იმის თავდებია, რომ საყოველთაო კეთილდღეობა ეფემერულსა თუ ჯგუფურ ინტერესებს არ შეეწიროს. ასეთი მოწესრიგების საფუძველზე შესაძლებელი გახდება ის, რომ საზოგადოების გულისწადილი, რომელსაც მის მიერ არჩეული წარმომადგენლები ახმოვანებენ, საყოველთაო კეთილდღეობის ინტერესს შეერწყას. ასეთი რამ ვერ ხერხდება უშუალო დემოკრატიის პირობებში, როცა ადამიანები საგანგებოდ ამ მიზნისთვის იკრიბებიან. მაგრამ შესაძლებელია, რესპუბლიკურმა მმართველობამ საპირისპირო შედეგიც გამოიღოს. ყოველთვის მოიძებნებიან ადამიანები, რომელთა მიზანია საე-რთო საქმეში განხეთქილების შეტანა. ასეთმა ადამიანებმა შესაძლოა, ადგილობრივ ცრურწმენათა ზეგავლენით, ანდა ბოროტი ზრახვების საფუძველზე მოტყუებითა და მოსყიდვით მოახერხონ საარჩევნო ხმების მოგროვება, შემდეგ კი უღალატონ ხალხის ინტერესებს. საკითხი ასე დგას: რა ჯობია, რესპუბლიკური მმართველობა მცირე ტერიტორიაზე ვრცელდებოდეს თუ ვრცელზე? რომელი უფრო ხელსაყრელი იქნება საიმისოდ, რომ ხალხმა საყოველთაო კეთილდღეობის ჭეშმარიტი დამცველები აირჩიოს? უწინარეს ყოვლისა ის უნდა ითქვას, რომ რესპუბლიკური მმართველობა შესაძლოა, შედარებით მცირე ტერიტორიაზე ხორციელდებოდეს. მაგრამ საქმე ისაა, რომ ყოველთვის უნდა არსებობდეს არჩეულ წარმომადგე-ნელთა საკმაოდ დიდი რაოდენობა, რათა მათ ვერ შეძლონ ურთიერთ-შორის ფარული გარიგებების დადება, რასაც ადვილად მოახერხებდნენ, თუკი მათი რაოდენობა მცირე იქნებოდა. მეორე მხრივ კი, რაც უნდა ვრცელი იყოს რესპუბლიკა, აუცილებელია, დადგენილი იქნეს წარმომადგე-ნელთა ზღვრული რაოდენობა, რათა თავიდან ავიცილოთ ის დომხალი, რომელიც ადამიანთა მეტისმეტად დიდ სიმრავლეს ახასიათებს. ბუნებრივია, რომ არც ერთ და არც მეორე შემთხვევაში არჩეულ წარმომადგენელთა რაოდენობა არ შეიძლება ამომრჩეველთა პირდაპირპროპორციული იყოს. მათი რაოდენობა შედარებით დიდია მცირე რესპუბლიკის შემთხვევაში, მაგრამ საქმე ისაა, რომ როგორც ერთი, ისე მეორე ტიპის საზოგადოებაში ბევრად მეტი ღირსეული პიროვნება არსებობს, ვიდრე ამას არჩევნები ავლენს. ამიტომ ცხადია, რომ რაც უფრო დიდია რესპუბლიკურ მმართველობას დაქვემდებარებული ტერიტორია, მით უფრო დიდია არჩევანის შესაძლებლობა, ასევე – ალბათობა იმისა, რომ სწორი არჩევანი გაკეთდება. რაც უფრო ვრცელი იქნება ტერიტორია და რაც უფრო მეტი ამომრჩეველი აირჩევს წარმომადგენელს, მით უფრო გაუძნელდებათ უღირს კანდიდატებს ის, რომ უღირსი მეთოდებით გაიკაფონ გზა და საწადელს მიაღწიონ, რასაც ისინი ძალიან ადვილად ახერხებენ მცირე რესპუბლიკების შემთხვევაში. თუკი ამას ისიც დაემატება, რომ თავისუფალი არჩევნები ჩატარდება, მაშინ მეტი იქნება ალბათობა იმისა, რომ უფრო ღირსეულსა და მიმზიდველ ადამიანებს აირჩევენ, რომლებიც ხასიათის სიმტკიცითაც გამოირჩევიან. ამასთანავე, უნდა ვაღიაროთ, რომ ამ შემთხვევაშიც ისე, როგორც სხვა შემთხვევათა უმრავლესობაში, დაცული უნდა იქნეს გარკვეული შუალედი. საკმარისია მის რომელიმე მხარეს გადავუხვიოთ, რომ უმალ გადაულახავ წინააღმდეგობებში გავიხლართოთ. თუკი მეტისმეტად გავაფართოვებდით საარჩევნო ოლქს, ამით წარმომადგენელს შევუზღუდავდით იმის შესაძლებლობას, რომ ადგილობრივ გარემოებებს ჩასწვდომოდა და იქაური ინტერესები გაესიგრძეგანებინა. თუკი მეტისმეტად შევამცირებდით საა-რჩევნო ოლქს, ამით წარმომადგენელს ადგილობრივ ინტერესებს მივაჯა-ჭვავდით და იმის შესაძლებლობას მოვუსპობდით, რომ ეროვნულ ინტერესს ჩასწვდომოდა და მისი განხორციელებისთვის ეღვაწა. ეს ორი რამ ბედნიერადაა ერთმანეთთან შერწყმული ფედერალურ კონსტიტუციაში. ნაციონალური და უფრო დიდი მასშტაბის ინტერესები ეროვნული ხელისუფლების კომპეტენციას განეკუთვნება, ადგილობრივი და კერძო ინტერესები შტატის კანონმდებელთა კომპეტენციაში რჩება. რესპუბლიკა პირდაპირი დემოკრატიისგან კიდევ იმით განსხვავდება, რომ იგი უფრო ვრცელ ტერიტორიასა და უფრო მრავალრიცხოვან მოსახლეობას მოიცავს. სწორედ ეს გარემოება განაპირობებს იმას, რომ რესპუბლიკური მმართველობის პირობებში უფრო ნაკლებ სახიფათოა ჯგუფური შეხლა-შემოხლა, ვიდრე პირდაპირი დემოკრატიისას. რაც უფრო მცირერიცხოვანია საზოგადოება, მით უფრო ნაკლები ჯგუფი და ინტერესი განსაზღვრავს მას. მაგრამ რაც უფრო ნაკლებია საზოგადო-ებრივი ჯგუფი და რაც უფრო ნაკლებია ინტერესი, მით უფრო იზრდება შესაძლებლობა იმისა, რომ უმრავლესობა ერთი ჯგუფის წევრებმა ჩამოაყალიბონ. და რაც უფრო მცირე რაოდენობის ხალხია გაერთია-ნებული უმრავლესობაში, მით უფრო ადვილია მისთვის, რომ უმცირე-სობის დასაჩაგრად დაირაზმოს. მაგრამ საკმარისია გავაფართოვოთ პოლიტიკური მოღვაწეობის სფერო და მასში უამრავი სხვა პარტია თუ ინტერესი ჩაერთვება. ძნელი საფიქრებელია, რომ ამ შემთხვევაში მთელ უმრავლესობას საერთო მოტივი გაუჩნდეს საიმისოდ, რომ მათ უგულე-ბელყონ სხვა მოქალაქეთა ინტერესები. ასეთი მოტივი რომც გაჩნდეს, ძნელი წარმოსადგენია, რომ ვინმემ რეალურად შეაფასოს თავისი ძალები და სხვებთან შეთანხმებულად იმოქმედოს. სხვა დაბრკოლებათა გვერდით ისიც უნდა მოვიხსენიოთ, რომ როცა გამოაშკარავებულია უსამართლო და უღირსი ზრახვები, ძნელდება თანამზრახველთა ჯგუფის ჩამოყალიბება. შეთქმულების მოსურნეთა შორის მზარდი ურთიერთუნდობლობა ისადგურებს. რაც უფრო მეტი თანამზრახველი ხდება საჭირო, მით მეტად იზრდება უნდობლობა. აქედან ნათლად გამომდინარეობს ის, რომ უშუალო დემოკრატიის წინაშე რესპუბლიკური მმართველობის უპირატესობა, რომელიც ჯგუფური დაპირისპირების შედეგთა კონტროლის შესაძლებლობაში მდგომარეობს, ბევრად უფრო ეფექტურია რესპუბლიკაში, რომელიც ვრცელ ტერიტორიას და მრავალრიცხოვან მოსახლეობას მოიცავს, ვიდრე მცირე ზომის რესპუბლიკაში. შეერთებულ შტატებს სწორედ ეს უპირატესობა ექნებათ გათი-თოებულ შტატებთან შედარებით. მაგრამ რა არის არსი ამ უპირატესობისა? ის, რომ არჩეულ წარმომადგენლებს თავიანთი განათლებული შეხედულებებითა და ქველი გრძნობებით ადგილობრივი ცრურწმენები და უსამართლო ზრახვები დაუძლევიათ? არავინ მოჰყვება იმის უარყოფას, რომ შეერთებული შტატების წარმომადგენლები სწორედ ამ ღირსებებით იქნებიან შემკულნი. იქნებ ამ უპირატესობის არსი ისაა, რომ პარტიათა მრავალფეროვნებისა და მრავალრიცხოვნების პირობებში ერთ რომელიმე მათგანს გაუძნელდება სხვებზე უპირატესობის მოპოვება და მათი ინტერე-სების უგულვებელყოფა? ბუნებრივია, რომ ერთი კავშირის შიგნით მოქცეული სხვადასხვა დაჯგუფებები ამ კავშირის უსაფრთხოების ზრდას შეუწყობს ხელს. ზემოხსენებული უპირატესობების არსი ეგებ ის იყოს, რომ კავშირის პირობებში უამრავი დაბრკოლება ექმნება მიკერძოებულ უმრავლესობას. ერთობ გაუჭირდება მას თანამზრახველთა შემოკრება და თავისი იდუმალი ზრახვების განხორციელება. კავშირის სიდიდეს, ამ მხრივ, მართლაც რომ საგრძნობი უპირატესობა აქვს. გამთიშველობის სულით შეპყრობილმა ლიდერმა შესაძლებელია, სამოქალაქო დაპირისპირების ხანძარი გააჩაღოს თავის შტატში, მაგრამ იგი სხვა შტატებში მის გადატანას ვერ მოახერხებს. კონფედერაციის ერთ ნაწილში რელიგიური სექტა შესაძლოა, პოლიტიკურ პარტიად გადაგვარდეს, მაგრამ შეუძლებელი იქნება ასეთი რამ მთელი ქვეყნის მასშტაბით განხორციელდეს. ამის საწინდარი კი ამერიკის მთელ ტერიტორიაზე მიმოფანტული უამრავი რელიგიური სექტაა. ფასიანი ქაღალდების გამოშვების, ვალების გაუქმებისა თუ ქონების თანაბრად განაწილებისკენ, ანდა სხვა რამ უმართებულო და საზიანო ჩანაფიქრის განხორციელებისკენ მოწოდებამ შესაძლოა, ცალკეული შტატი მოიცვას, მაგრამ წარმოუდგენელია, რომ იგი მთელი კავშირის მასშტაბით განხორციელდეს. ადვილი შესაძლებელია, რომ ასეთი რამ რომელიმე შტატის ერთ რომელიმე ოლქში მოხდეს, მთელი შტატის მასშტაბით კი მისი განხორციელება ნაკლებად დამაჯერებელია. ამრიგად, მთელი კავშირის მასშტაბით გამართულ რესპუბლიკურ მმართველობას ხელთ აქვს სამკურნალო საშუალებანი იმ სნეულებათა დასამარცხებლად, რომლებიც მმართველობის ამ ფორმას ახასიათებს. ჩვენ სამართლიანად ვამაყობთ იმით, რომ რესპუბლიკელები ვართ, რესპუბლიკური პრინციპებისადმი ერთგულებით გამოვირჩევით, მაგრამ ასეთივე რუდუნებით უნდა ვეპყრობოდეთ ფედერალიზმის სულს და ფედერაციული პრინციპების მიხედვით ქვეყნის მოწყობას თავგამოდებით უნდა ვესწრაფოდეთ. პუბლიუსი ფედერალისტი #11 : ჰამილტონი Spoiler ფედერალისტი #11 : ჰამილტონი 24 ნოემბერი, 1787 ნიუ-იორკის შტატის ხალხს იმის გამორკვევა, თუ რა მნიშვნელობა აქვს კავშირს აღებმიცემობის დაწინაურებისათვის, ერთი იმ საკითხთაგანია, რომლის შესახებ აზრთა სხვადასხვაობა არაფერს მოგვცემს. პირიქით, იგი უპირობო თანხმობას იმსახურებს იმ ადამიანთა მხრივ, რომლებიც საქმეში ჩახედულნი არიან. იგივე უნდა ითქვას როგორც უცხო ქვეყნებთან ჩვენი ურთიერთობის, ისე იმ დამოკიდებულებაზეც, რომელიც ერთმანეთს შორის გვაქვს. უკვე შეიმჩნევა ნიშნები იმისა, რომ იმ შემმართებელმა სულისკვეთებამ, რომლითაც გამოირჩევა ამერიკის კომერციული ხასიათი, მშფოთვარე გრძნობები აუშალა ევროპის ზოგიერთ საზღვაოსნო სახელმწიფოს. ისინი შიშს შეუპყრია, რაკი ჰხედავენ, რომ განუხრელად იზრდება ჩვენი წილი საზღვაო აღებმიცემობაში. ეს უკანასკნელი კი მათ იმ ბურჯად დაუგულვებიათ, რომელსაც მათი ზღვაოსნობა და საზღვაო ძალმოსილება ემყარება. მათ შორის ისეთებიც არიან, ამერიკის კონტინენტზე კოლონიებს რომ ფლობენ. Mმათაც ელეთმელეთი მოსდით იმის შემყურეთ, თუ რარიგ მძლავრი სახელმწიფო შეიძლება დადგეს ჩვენგან. ისინი წინასწარ გრძნობენ იმ საფრთხეებს, რასაც მათ სამფლობელოებს ისეთი სახელმწიფოების მეზობლობა უქადის, იგივე მიზნები რომ აქვთ და იმგვარსავე შესაძლებლობებს ფლობენ, ძლევამოსილი საზღვაო სახელმწიფოს შესაქმნელად რომაა საჭირო. ასეთი განწყობილებანი კი იმის მომასწავებელია, რომ ისინი ყოველმხრივ შეუწყობენ ხელს იმგვარი პოლიტიკის ჩამოყალიბებას ჩვენ შორის შუღლის ჩამოგდებაზე რომაა გათვლილი, რათა ზღვაზე ჩვენივე ხომალდებით აქტიური აღებმიცემობა აგვიკძალონ. ეს სახელმწიფოები ამ გზით სამკეცი მიზნის მიღწევას ესწრაფვიან. ჯერ ერთი, ცდილობენ, ხელი აგვაღებინონ იმ განზრახვაზე, რომ მონაწილეობა მივიღოთ ნაოსნობაში, თავისად რომ დაუგულვებიათ. ასევე, იმ სარგებლის მიტაცება ეოცნებებათ, რომელიც ჩვენს ვაჭრობას მოაქვს. დაბოლოს, ერთი სული აქვთ, ფრთები შეაკვეცონ ჩვენს აღმაფრენას, რომელიც მათ ხიფათს უქადის. კეთილგონიერებას რომ არ ვუწევდეთ ანგარიშს, არც ისე რთულია იმის ფაქტებით დადასტურება, რომ ამგვარ პოლიტიკას ამ სახელმწიფოების მინისტრთა კაბინეტებში თხზავენ. თუკი გაერთიანებაზე მიმართულ ძალისხმევას არ შევანელებთ, მაშინ სხვადასხვა საშუალებებსაც ადვილად გამოვძებნით, რომ წინ აღვუდგეთ ჩვენდამი ეგზომ მტრულად მომართულ პოლიტიკას. უპრიანი იქნებოდა, ამერიკის მთელ ტერიტორიაზე შემოგვეღო აკრძალვები, რომლებიც ჩვენს ბაზარზე უცხო სახელმწიფოთა შემოსვლის წესებს დაადგენდნენ. ამას, ვინძლო, მათ შორის დაპირისპირება გამოეწვია: ამერიკის ბაზარზე შეღწევის პრივილეგიის მოპოვება სხვამ არ დაგვასწროსო. ეს რომ მოგონილი შესაძლებლობა არ არის, ყველა დაგვიდასტურებს, ვისაც ძალუძს სათანადოდ შეაფასოს ის, თუ რაოდენ მნიშვნელოვანია ბაზარი, სამ მილიონ ადამიანს რომ მოიცავს ნებისმიერი ქვეყნისთვის, რომელიც საბაზრო საქონელს აწარმოებს. საქმე ის არის, რომ ჩვენი ქვეყნის მოსახლეობა კვლავაც მზარდი ტემპით მატულობს. მისი დიდი ნაწილი კი სოფლის მეურნეობას მისდევს და არც მომავალში აპირებს მისთვის თავის დანებებას. ასეთი სახელმწიფოსთვის, რა თქმა უნდა, უდიდესი მნიშვნელობა ექნება იმ განსხვავებას, რომელიც ქვემორე ორ მდგომარეობას შორის არსებობს. ერთია, როცა უცხო ქვეყანასთან აღებმიცემობას შუამავლის გარეშე და შენი საკუთარი ხომალდებით აწარმოებ და სრულიად სხვა რამაა, როცა საზღვაო გადაზიდვებს, როგორც ამერიკაში ისე ამერიკიდან სხვისი მეშვეობით და ისიც უცხო ქვეყნის ხომალდებით ახორციელებ. ერთი წამით წარმოვიდგინოთ, რომ ამერიკას ისეთი მთავრობა ჰყავს, რომელსაც ძალა შესწევს, დიდ ბრიტანეთს (რომელთანაც ჯერჯერობით არა გვაქვს სავაჭრო ხელშეკრულება) განუცხადოს: დროა, შენმა ხომალდებმა ამერიკის პორტებიდან გუდა-ნაბადი აიკრანო. რა ზეგავლენას მოახდენდა ეს ნაბიჯი დიდი ბრიტანეთის პოლიტიკაზე? განა ეს გზას არ გაგვიხსნიდა ერთობ წარმატებული მოლაპარაკებებისკენ იმის თაობაზე, რომ ამ სამეფოს სამფლობელოებში ვაჭრობის ეგზომ სანუკვარი და მნიშვნელოვანი უპირატესობა მოგვეპოვებინა? ამგვარი შეკითხვები სხვა გარემოებებში ადრეც დასმულა. მათზე დამაჯერებელი პასუხებიც გაცემულა. თუმც კი ისინი სათანადოდ დასაბუთებულნი, და ამ აზრით მისაღებნი, არა ყოფილან. ამბობდნენ, ამით ოდნავადაც ვერ ვაიძულებთ დიდ ბრიტანეთს პოლიტიკა შეცვალოსო; ჩვენთან ვაჭრობაში მოსაშუალე ქვეყნად იგი ჰოლანდიას გამოიყენებსო; მისი უშუალო მუშტარები ჰოლანდიელები იქნებიან და ჩვენს ბაზარზე გამოსატანი საქონლის საფასურს მათგან აიღებენო, მაგრამ განა იგი მატერიალურად ერთობ ბევრს არ დაკარგავს იმით, რომ საკუთარ საქონელს სხვა ქვეყანას გადააზიდვინებს ნაცვლად იმისა, რომ იგი თვითონ გადაზიდოს? განა ჰოლანდიელები თავიანთ ჯიბეში არ გადაქაჩავენ იმ სარგებლის მნიშვნელოვან ნაწილს, რომელიც მას ამ ვაჭრობიდან უნდა მიეღო? და განა ისინი ამას მათ მიერ გაწეული მომსახურებისა თუ რისკის საფასურად არ ჩათვლიან? განა იმ ერთი შეხედვით უბრალო გარემოებას, რომელსაც გემების დაქირავება ჰქვია, არ შეუძლია ქვეყანას დიდი დანაკლისი განაცდევინოს? განა იმით, რომ დიდ ბრიტანეთს ვაჭრობის ასეთ შემოვლით გზებს მოვახვევთ თავს, მის კონკურენეტებს ხელ-ფეხი არ გაეხსნებათ? თუკი ბრიტანული საქონლის ფასებს ავწევთ ჩვენს ბაზრებზე, განა ამით ამ სახელმწიფოს მეტოქეთა ხელში არ აღმოჩნდება ბრიტანული აღებმიცემობის ერთობ სარფიანი დარგი? თუ საკითხს გულდასმით განვიხილავთ, მაშინ ადვილად მივხვდებით, თუ რა ზიანის მიყენება შეუძლია ყოველივე ამას დიდი ბრიტანეთისთვის. საქმე ის არის, რომ ბრიტანელი ხალხის უდიდესი ნაწილი ამერიკასთან ვაჭრობას უჭერს მხარს. ამას ისიც ემატება, რომ ვესტ ინდოეთის კუნძულებს გული აქვთ გაწყალებული ამ ქვეყანასთან ვაჭრობით. ყოველივე ეს დაასუსტებს დიდი ბრიტანეთის პოლიტიკურ სისტემას. ჩვენ კი ხელ-ფეხი გაგვეხსნება, რათა ამ კუნძულების ბაზრითაც ვიხეიროთ და სხვა ქვეყნების ბაზრებზეც ფეხი მოვიკიდოთ. ამით კი ჩვენი ვაჭრობა დიდ ხეირს ნახავს. მაგრამ ისიც ცხადია, რომ ბრიტანეთის მთავრობის მიმართ ასეთი პოზიციისგან სარგებლის მიღება გაჭირდება, თუ ამავდროულად ჩვენს ბაზრებზე მას გარკვეულ შეღავათებსაც არ დავუწესებთ. სხვა სახელმწიფოებიც ამგვარი პოლიტიკიდან სათანადო გაკვეთილს გამოიტანენ, თუკი არ უნდათ ჩვენი ბაზრიდან გაძევების სიმწარე იწვნიონ. ფედერალური სამხედრო - საზღვაო ფლოტის შექმნა კიდევ ერთი საშუალებაა იმისა, რომ ზეგავლენა მოვახდინოთ იმ პოლიტიკაზე, რომელსაც ევროპული სახელმწიფოები ჩვენი ქვეყნის მიმართ ატარებენ. უეჭველია, რომ თუკი კავშირს შევინარჩუნებთ და განვამტკიცებთ, უახლოეს მომავალში საზღვაო ფლოტსაც შევქმნით. შესაძლოა, მან მეტოქეობა ვერ გაუწიოს დიდ საზღვაო სახელმწიფოებს, მაგრამ საკმარისად ძლიერი იქნება საიმისოდ, რომ საჭიროების შემთხვევაში საკადრისი მიუზღოს ჩვენს მოშურნეს. განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია ფედერალური საზღვაო ფლოტის ყოლა ვესტ ინდოეთში წარმოებულ მოქმედებებთან დაკავშირებით. რამდენიმე სახაზო ხომალდსაც კი ძალა შესწევს, მნიშვნელოვნად გააძლიეროს როგორც ერთი, ისე მეორე დაპირისპირებული მხარის პოზიცია. ეს კი საკმარისი იქნება მთელი კამპანიის ბედის გადასაწყვეტად. ამასთან კი ჩვენი ქვეყნის სასიცოცხლო ინტერესებია დაკავშირებული. ისე რომ, ყველაფერი იმაზეა დამოკიდებული, თუ რა პოზიციას დავიკავებთ. გასათვალისწინებელია ისიც, რომ ვესტ ინდოეთის საბრძოლო თეატრი ჩვენი ქვეყნიდან მარაგდება. ყოველივე ეს კი ერთობ ხელსაყრელ პირობებს გვიქმნის საიმისოდ, რომ ხელი გამოვკრათ ჩვენთვის ფრიად სასარგებლო კომერციულ პრივილეგიებს. ამით არა მარტო მეგობრობა, არამედ ნეიტრალიტეტიც დაგვიფასდება. თუკი განუხრელად მხარს დავუჭერთ კავშირის ჩამოყალიბებას, მაშინ ვერაფერი დაუდგება წინ ჩვენი იმედის ახდენას, _ ევროპულ სახელმწიფოთა არბიტრად ვიქცეთ ამერიკის კონტინენტზე. ამ ქვეყნებს შორის არსებულ ინტერესთა ბალანსს მსოფლიოს ამ ნაწილში ისე შევცვლიდით, როგორც ამას ჩვენი ქვეყნის ინტერესები მოითხოვენ. მაგრამ თუ ასე არ მოვიქცევით და უარს ვიტყვით იმაზე, რაც ჩვენთვის ეგზომ სასურველია, მაშინ ქიშპობის სული გაინავარდებს დაპირისპირებულ მხარეთა შორის. ეს კი იმას ნიშნავს, რომ ბუნების მიერ ჩვენთვის ბოძებული ყველა წარმტაცი უპირატესობა გავერანდება. არადა რა ახლოს ვიყავით იმასთან, რომ ყოველივე ამით აუწონელი სარგებელი გვენახა. ამ სიტუაციაში კი, როცა ყველა ყველას წინააღმდეგ ომობს და ჩვენი შიში არავის აქვს, ჩვენი აღებმიცემობის საქმე, სავსებით შესაძლებელია, ნებისმიერი დაპირისპირებული მხარის უტიფარ ინტერესებს შეეწიროს. უმოწყალოდ დაიწყებენ ჩვენი ქონების ძარცვა-გლეჯას. წარბსაც კი არ შეიხრიან, ისე მიიტაცებენ მას და ისე დაიკმაყოფილებენ თავიანთ სურვილებს, რომ ამის გამო ოდნავადაც არ შეაწუხებთ სინდისის ქეჯნა. ნეიტრალური ქვეყნის უფლებებს მხოლოდ მაშინ სცემენ პატივს, თუ მათ სათანადო ძალა იცავს. სუსტ ქვეყანას იმის უფლებაც კი ჩამორთმეული აქვს, რომ ნეიტრალური იყოს. თუკი ძლიერ ეროვნულ მმართველობას ჩამოვაყალიბებთ, მაშინ ჩვენი ქვეყნის მთელი ბუნებრივი სიმძლავრე და რესურსები ჩვენივე საერთო ინტერესების დაცვაზე იქნება მიმართული. სწორედ ასე მოვახერხებთ ყველა იმ მზაკვრული გეგმის ჩაფუშვას, რომლებსაც ჩვენი ევროპელი მოშურნეები აწყობენ ჩვენი წინსვლის შესაფერხებლად. ეს კი არადა, მათ სურვილიც კი წაუხდებათ ამგვარი გეგმების შედგენისა, ვინაიდან სრულიად აშკარა იქნება ის, რომ არც ერთ მათგანს წარმატებით განხორციელება არ უწერია. თუ ყველაფერი ასე წარიმართა, მაშინ აღებ-მიცემობის გამოცოცხლება, ნაოსნობის გაცხოველება და ფლოტის აღორძინება როგორც მორალური, ისე ფიზიკური აუცილებლობის გამოხატულება იქნება მხოლოდ და მხოლოდ. ჩვენ შეიძლება არად მივიჩნიოთ წვრილფეხა პოლიტიკანთა ხრიკები, მაგრამ უარს ვერ ვიტყვით იმაზე, რომ ვაკონტროლოთ, ანდა შევასწოროთ ბუნებრივი განვითარების განუხრელი და უცილობელი გეზი. მაგრამ თუკი დავქუცმაცდებით, მაშინ წინ ვერაფერი დაუდგება იმას, რომ ჩვენ წინააღმდეგ მომართული ყველა მზაკვრული გეგმა წარმატებით განხორციელდეს. საზღვაო სახელმწიფოები ისარგებლებენ ჩვენი საერთო დასუსტებით და თავს პოლიტიკური არსებობის მათთვის სასურველ პირობებს მოგვახვევენ. მათი საერთო ინტერესია ჩვენი საზღვაო ტვირთების გადაზიდვა. უფრო მეტი, ისინი ძალისხმევას არ დაიშურებენ საიმისოდ, რომ არაფრით დაუშვან ჩვენი ხომალდებით მათი ტვირთების გადაზიდვა, რათა შეაფერხონ და საბოლოო ჯამში, ჩაშალონ კიდეც ჩვენში სამხედრო - საზღვაო ფლოტის მშენებლობა. ისე რომ, მათ მზაკვრულ გეგმებში პასიური ვაჭრობისთვის ვართ განწირულნი. იძულებულნი ვიქნებით ჩვენი საქონლის წმინდა ფასით დავკმაყოფილდეთ იმის შემყურენი, თუ როგორ ისქელებენ ჯიბეს ჩვენი მტრები და მდევნელები ჩვენივე ვაჭრობიდან მიტაცებული სარგებლით. ამერიკელი სოვდაგრები და ზღვით მოგზაურნი ხომ ყოველთვის გამოირჩეოდნენ თავიანთი სწორუპოვარი ფხიანობით. მაგრამ თუ გონს არ მოვეგეთ, ხელიდან გამოგვეცლება და გაქრება ის, რაც ჩვენი ეროვნული სიმდიდრის ამოუწურავი წყაროა. ჩვენს ქვეყანას სიღატაკე და სირცხვილი დარევს ხელს. არადა, თუკი სიბრძნეს გამოვიჩენთ, მთელი მსოფლიოს აღფრთოვანებას გამოვიწვევთ და ყველასთვის საშურველი შევიქმნებით. არსებობენ უფლებები, რომლებიც ცალკეული შტატისა კი არ არის, არამედ ამერიკის, როგორც ერთიანი სახელმწიფოს, უფლებებს წარმოადგენს. თევზის რეწვის უფლებაზე მოგახსენებთ. იგივე ითქმის დასავლეთის ტბებსა და მისისიპზე ნაოსნობის უფლებათა შესახებაც. თუკი კონფედერაცია დაიშლება, ამ უფლებათა შენარჩუნების შესახებ ერთობ მგძნობიარე საკითხებიც უმალვე წამოიჭრება. უფრო ძლიერ ჩვენს პარტნიორებს კი, ალბათ, არაფერი დაუშლის, ისინი ჩვენს საზიანოდ არ გადაწყვიტონ. ალბათ, არ არის საჭირო კომენტარი იმის თაობაზე, თუ როგორი იქნება ესპანეთის პოზიცია მისისპთან მიმართებაში. საფრანგეთსა და ბრიტანეთს ჩვენებრ თევზის რეწვის ინტერესი ამოძრავებს. ამას ხომ უდიდესი მნიშვნელობა აქვს ნაოსნობის განვითარებისთვის. ბუნებრივია, ისინი დიდხანს ვერ დარჩებიან გულგრილნი იმ უპირატესობის მიმართ, რომელსაც აღებმიცემობის ეს დარგი იძლევა. მისი მნიშვნელობა კი გამოცდილებით არის დადასტურებული. სწორედ იმან, რომ ამ დარგში გაბატონებული მდგომარეობა გვიკავია, შესაძლებლობა მოგვცა, დაბალ ფასად გაგვეყიდა ჩვენი საქონელი და ჩვენი კონკურენტები პირში ჩალაგამოვლებულები სწორედ რომ მათსავე ბაზრებზე დაგვეტოვებინა. განა არის რამე იმაზე ბუნებრივი, რომ ეს ქვეყნები ეგზომ სახიფათო კონკურენტების თავიდან მოშორებას შეეცდებიან? არ იქნებოდა უპრიანი, აღებმიცემობის ეს დარგი ისეთ რამედ განგვეხილა, რითაც ერთმა რომელიმე შტატმა უნდა იხეიროს. მასში მონაწილეობის მიღება და აქედან ხეირის ნახვა ყველა საზღვაოსნო შტატს უნდა შეეძლოს. იმ შემთხვევაში კი, თუ ისინი უფრო დიდ კაპიტალს ჩადე-ბენ ამ საქმეში, შესაფერისი სარგებელიც, ბუნებრივია, არ დააყოვნებს. ამჟამად კი აღებმიცემობის ეს დარგი მეზღვაურთა გაწვრთნის სკოლაა მხოლოდ, მაგრამ მოვა დრო და ამა თუ იმ შტატის მეზღვაურები უფრო სფუძვლიანად შეითვისებენ ზღვაოსნობის პრინციპებს. მაშინ კი იგი საერთო ეროვნულ საგანძურად გადაიქცევა. ასეთი რამ აუცილებელია ფლოტის ასაშენებლად. ჩვენი კავშირი მრავალნაირად შეუწყობს ხელს იმ დიადი ეროვნული მიზნის მიღწევას, რასაც სამხედრო-საზღვაო ფლოტის შექმნა ჰქვია. ყოველი დაწესებულება იმ რესურსების რაოდენობისა და თვისებრიობის პირდაპირ _ პროპორციულად ვითარდება, რომლებსაც მის შესაქმნელად და მხარდასაჭერად იყენებენ. შეერთებული შტატების სამხედრო-საზღვაო ფლოტი კი ისეთი დაწესებულებაა, რომელიც ყველა შტატის რესურსების მობილი-ზებას მოითხოვს. ამიტომაც შეუძლებელია იგი ერთი რომელიმე შტატის ან თუნდაც ცალკეული კონფედერაციის საქმე იყოს. ნაწილობრივი რესურსები ვერაფრით გაწვდება საერთო - ეროვნულ საკეთებელს. საქმე ის არის, რომ კონფედერაციული ამერიკის სხვადასხვა ნაწილი თავისებურად იხეირებს ფლოტის მშენებლობით. უფრო შორეული სამხრეთის შტატები გემთმშენებლებს დიდი რაოდენობით მოაწვდიან ისეთ მასალას, როგორიც ფისი, კუპრი და სკიპიდარია. იქაური მერქანიც ფრიად გამძლე და მტკიცეა. ჩვენი საზღვაო ფლოტის ძლიერებისა და ეკონომიკის აღმავლობისთვის კი ძალზე დიდი მნიშვნელობა ექნება იმას, თუ რამდენად გამძლენი იქნებიან ჩვენი ხომალდები. თავის მხრივ კი ეს, მნიშვნელოვანწილად, სამხრეთიდან მოწოდებულ ხე-ტყეზე იქნება დამოკიდებული. რამდენიმე სამხრეთული და ცენტრალური შტატი საუკეთესო ხარისხის რკინას აწარმოებს. ბუნებრივია, ფლოტის მშენებლებს რკინას სწორედ ისინი მიაწვდიან. მეზღვაურებს უმთავრესად კი ჩრდილოეთის შტატებიდან ჩამოიყვანენ. ალბათ, ისედაც ცხადია ის, რომ საგარეო თუ საზღვაო ვაჭრობას დაცვა სჭირდება. სამხედრო-საზღვაო ფლოტის ერთ-ერთი მიზანიც სწორედ ესაა. ალბათ იმაზეც არ ღირს სიტყვის ჩამოგდება, რომ თავის მხრივ, აღებმიცემობის განვითარების გარეშე სამხედრო-საზღვაო ფლოტის აღორძინებაც წარმოუდგენელია. ეს ორი რამ თავისებურ ურთიერთკავშირშია ერთმანეთთან და ხელს უწყობს ერთმანეთის განვითარებას. თვითონ შტატებს შორის შეუზღუდავი ურთიერთკავშირი წინ წაწევს ვაჭრობის საქმეს თითოეულ მათგანში. ამას ხელს შეუწყობს ის, რომ საშინაო ბაზარზე ერთი შტატი ისეთ საქონელს გამოიტანს, რომელიც მეორე შტატის მოთხოვნილებათა დაკმაყოფილებას მოემსახურება. ასევე წაადგება ვაჭრობის განვითარებას თითოეული შტატის მიერ დამოუკი-დებლად წარმოებული ექსპორტი, ანუ საგარეო აღებმიცემობა. Qქეყნის ყველა ნაწილში გაცხოველებული აღებმიცემობის შემსწრენი გავხდებით. საქონლის თავისუფალი მიმოქცევა მთელი ქვეყნის მასშტაბით კიდევ უფრო გააცხოველებს და უფრო ენერგიულს გახდის მას. კომერციულ თაოსნობას ბევრად უფრო ფართო გასაქანი მიეცემა. მისი წყარო კი საქონლის ის მრავალფეროვანი ნაკადი იქნება, რომელიც სხვადასხვა შტატებიდან მოედინება. თუკი მოუსავლიანობა, ან მწირი მოსავალი ქვეყნის ერთ რომელიმე ნაწილში ძირითადი პროდუქტის კლებას გამოი-წვევს, მას ქვეყნის სხვა, უფრო უხვმოსავლიანი ნაწილი შეეწევა. საექსპორტო საქონლის მრავალფეროვნებაც მისივე ღირებულებაზე ნაკლებ როდი უწყობს ხელს საგარეო ვაჭრობის გამოცოცხლებას. მისი საქმე ბევრად უფრო კარგად მიდის მაშინ, როცა ხელთა გვაქვს დადგენილი ფასის მქონე ბევრი საქონელი, ვიდრე მაშინ, როცა ფასი იგივე რჩება საქონელი კი – ცოტაა. ამის მიზეზი აღებმიცემობისთვის ნიშანდობლივი კონკურენცია და ის მერყეობაა, ბაზარს რომ ახასიათებს. ერთი რომელიმე სახეობის საქონელზე ხან, შესაძლოა, დიდი მოთხოვ-ნილება იყოს, მაშინ, როცა სხვა რომელიმე არ საღდებოდეს. მაგრამ თუკი ბაზარზე ნაირ – ნაირი საქონელია გამოტანილი, მაშინ ძნელად თუ რამე დააბრკოლებს აღებმიცემობას, სავაჭრო გარიგებებსაც ვერაფერი შეუ-შლის ხელს და სტაგნაციასაც თავიდან ავიშორებთ. გამჭრიახი სოვდაგარი უმალვე ჩასწვდება ამგვარ დაკვირვებათა ჭეშმარიტებას. მას არც იმის მიხვედრა გაუჭირდება, რომ შეერთებული შტატების მთლიანი სავაჭრო ბალანსი ყველასთვის ბევრად უფო ხელსაყრელი იქნება, ვიდრე მხოლოდ ცამეტი შტატის, ანდა რამდენიმე ნაწილობრივი გაერთიანებისა. ამაზე, შესაძლოა, შემოგვესიტყვონ: სულერთია, შტატები შეერთებულნი იქნებიან თუ დანაწევრებულნი, მათ შორის გაცხოველებული ურთიერთობა შესაძლებელს გახდის იმავე მიზნების მიღწევასო. მაგრამ საქმე ისაა, რომ ამგვარი ურთიერთობა შეიძლება სხვადასხვა მიზეზით დააბკოლდეს, ჩაიშალოს, ანდა შევიწროებულ იქნეს. Eამგვარი მიზეზები გამოწვლილვით იქნა განხილული ჩვენ მიერ. გარდა ამისა, კომერციული თუ პოლიტიკური მიზნების ერთობას ხომ ერთიანი მმართველობა განაპირობებს. იგივე საგანი შეიძლება სხვა კუთხითაც იქნეს განხილული. ამგვარი განხილვა კი შეიძლება უფრო გასაოცარიც იყოს და დიდი აღრფთოვანებაც გამოიწვიოს. მაგრამ ასეთი რამ შორეულ მომავალში გაგვიტყუებდა და ისეთ საკითხებზე მოგვიწევდა მსჯელობა, საგაზეთო დისკუსიის ფარგლებს რომ გვარიანად სცდება. Oერთი სიტყვით, ჩვენი ამჟამინდელი მდგომარეობა და იტერესები გვაგულიანებს, რათა ამერიკული საქმისა და მისი პოლიტიკური სისტემის აღმავალობა ვირწმუნოთ. საქმე ისაა, რომ დღევანდელი მსოფლიო, როგორც პოლიტიკურად, ისე გეოგრაფიულად, ოთხ ნაწილად იყოფა. ოთხივე მათგანს ინტერესთა თავისი საკუთარი წრე აქვს. ევროპას, დანარჩენი სამი ნაწილის საუბედუროდ, გაბატონებული მდგომარეობა უჭირავს. რა გზით მოიპოვა მან ეს? სამხედრო ძალითა და ხელშეკრულებებით, ძალმომრეობითა და თაღლითობით. აფრიკამ, აზიამ და ამერიკამ ერთიმეორეზე მიყოლებით იწვნიეს ამ ბატონობის შედეგები. უკვე კარგა ხანია, რაც იგი ამგვარ უპირატესობას ინარჩუნებს. ახლა კი იმ ზომამდე გაზულუქდა, რომ თავი მთელი მსოფლიოს მბრძანებლად დაუგულვებია და ასე ჰგონია, დანარჩენი კაცობრიობა ვითომცდა იმისთვის იყოს შექმნილი, რომ მხოლოდ მას მოუტანოს ხეირი. მოაზროვნე კაცები, რომლებიც იქ დიდ პატივში ჰყავთ და ფილოსოფოსებს უწოდებენ, იქაურ მაცხოვრებლებს უზარმაზარ ფიზიკურ ძალას მიაწერენ და მთელი სერიოზულობით ამტკიცებენ, ამერიკაში ყველა ცოცხალმა არსებამ, – მათ შორის ადამიანმაც, _ გადაგვარება განიცადაო; ძაღლიც კი გადაეჩვია ყეფას მას შემდეგ, რაც მან იქაური ჰაერი ჩაისუნთქაო. ამგვარი მოაზროვნენი დიდი ხნის მანძილზე აგროვებდნენ ფაქტებს, აქაოდა ევროპელთა ქედმაღლური პრეტენზიები საფუძველს მოკლებული არავის ეგონოსო. ამრიგად, განგებამ ჩვენ დაგვაკისრა, ადამიანთა მოდგმის ღირსება დავიცვათ და ჩვენს თვითრჯულ თანამოძმეს ზომიერება ვასწავლოთ. თუ შევკავშირდებით, შევძლებთ, თავი წარმატებით გავართვათ დაკისრებულ ამოცანას. თუ დავიშლებით, ევროპის ტრიუმფს კიდევ ერთ მსხვერპლად შევერაცხებით. დაე, ამერიკელებს ნურასოდეს მოუნდებათ ის, რომ მათ ევროპელები თავიანთი სიდიადის იარაღად იყენებდნენ! დაე, ცამეტი შტატი ისე შედუღაბდეს, რომ ერთიანი, მძლავრი ამერიკული სისტემა შექმნას. დაე, მან მოიპოვოს კონტროლი ყველა ტრანსატლანტიკურ ძალასა თუ ზეგავლენაზე. დაე, კაცობრიობას იგი კარნახობდეს იმ პირობებს, რის საფუძველზეც ახალსა და ძველ მსოფლიოს შორის ხიდი გაიდება. პუბლიუსი ფედერალისტი #12 : ჰამილტონი Spoiler ფედერალისტი #12 : ჰამილტონი 1787წ. 27 ნოემბერი ნიუ-იორკის შტატის ხალხს ეს-ესაა საკმარისად ცხადად გამოითქვა აზრი იმის შესახებ, რომ შტატებს შორის კავშირი ხელს შეუწყობს ვაჭრობის აყვავებას. წინამდებარე წერილის საგანი კი იმის გამორკვევაა, თუ როგორ წაადგება იგი სახელმწიფო შემოსავლების ზრდას. დღესდღეობით ყველა პოლიტიკური კაცი, რომელსაც სათანადო განათლება მიუღია, აღიარებს იმას, რომ ვაჭრობის აყვავება არა მარტო დიდად შეეწევა ეროვნული სიმდიდრის დაგროვებას, არამედ ამგვარი დაგროვების ყველაზე შემოქმედებით წყაროდაც მოგვევლინება. ამიტომაც იგი ამ ყაიდის ადამიანთა პოლიტიკური მზრუნველობის გამორჩეული საგანია. როგორც ცნობილია, წარმოება მით უფრო სწრაფად ვითარდება, მოთხოვნილებათა დაკმაყოფილების რაც უფრო მეტი საშუალება არსებობს. ამგვარ განვითარებას ხელს ძვირფასი ლითონების შემოღება და მათი მიმოქცევაში გაშვებაც უწყობს. ამათი შემხედვარე ხომ უსაზღვრო გასაქანი ეძლევა როგორც ადამიანურ სიხარბეს, ისე თაოსნობის უნარს. ყოველივე ამის შედეგად კი წარმოების არხებში უდიდესი სიჩქარით მოედინება ულევი საქონელი და ყველას, ვინც კი შრომობს, ერთი სული აქვს, თუ როდის მიიღებს მათივე გარჯის სანუკვარ ჯილდოს. ამგვარი მგზნებარე მოლოდინით სულდგმულობს ყველა: მუყაითი სოვდაგარი იქნება ის თუ მუხლჩაუხრელად მომუშავე ოჯახის კაცი, შრომისმოყვარე ქარხნის მუშა თუ დაუზარელი მეწარმე. ადამიანები საუკუნეების მანძილზე დავობდნენ იმის შესახებ არსებობს თუ არა კავშირი სოფლის მეურნეობასა და აღებმიცემობას შორის. უნდა ითქვას, რომ ეს დავა ამჟამად გადაჭრილია. უტყუარი გამოცდილების საფუძველზეა დადასტურებული ის, რომ მათ შორის მეტოქეობას ბოლო მოეღო. როგორც ერთი, ისე მეორე დარგის ქომაგთათვის კმაყოფილების მომგვრელია იმის გამორკვევა, რომ სოფლის მეურნეობა და ვაჭრობა ერთმანეთს ენათესავება. ისე რომ, ერთის განვითარება მეორეს კი არ აბრკოლებს, არამედ პირიქით – ხელს უწყობს. მრავალი ქვეყნის გამოცდილება მოწმობს იმას, რომ რაც უფრო აყვავებულია ქვეყანაში აღებმიცემობა, მით უფრო მაღალია მიწის ფასი. წარმოუდგენელიც კია სხვაგვარად როგორ უნდა ყოფილიყო? ხომ აღებმიცემობაა ის, რაც მიწის ნაყოფს გასაღების შესაძლებლობას უქმნის? სწორედაც ის არ აძლევს სტიმულს მათ, ვინც მიწას ამუშავებს? განა ქვეყანაში არსებობს ფულის დაგროვების სხვა რამ უფრო ძლევამოსილი ინსტრუმენტი? განა სწორედ აღებმიცემობა არ არის ის მსახური, ყველა სახის წარმოებასა თუ გარჯას ერთგულ სამსახურს რომ უწევს? განა ის დაუშვებდა, რომ ისეთ საქონელზე ფასის ზრდისთვის არ შეეწყო ხელი, რომლის წიაღიდან უხვად მოედინება მრავალფეროვანი პროდუქტი? საოცარია სწორედ, თუ როგორ გამოუჩნდა საერთოდ მოწინააღმდეგე ამ ერთობ მარტივ ჭეშმარიტებას. აი, უამრავთაგან ერთ – ერთი საბუთი იმისა, თუ როგორაა შესაძლებელი ის, რომ ადამიანი ასცდეს გონებისა და მრწამსის გზას, როცა მას ბნელი შური იპყრობს, ანდა მეტისმეტ აბსტრაქციას ეძლევა თუ გადამეტებული დახვეწილობისკენ მისწრაფება იტაცებს. ქვეყნის უნარი გადასახადების გადახდისა ყოველთვის ზუსტად შეესაბამება მიმოქცევაში არსებული ფულის ოდენობასა და მისი ბრუნვის სიჩქარეს. აღებმიცემობის მოვალეობა ისაა, რომ გადასახადების გადახდა გააიოლოს და ხელი შეუწყოს სახელმწიფო ხაზინაში აუცილებელი მარაგის შექმნას. გერმანიის იმპერატორის სამემკვიდრო სამფლობელოები უპირატესად ნოყიერი, დამუშავებული და მჭიდროდ დასახლებული მიწებია. მათი უმეტესობა რბილსა და ხელსაყრელ კლიმატურ სარტყელში მდებარეობს. ამ ტერიტორიის ზოგ ნაწილში ევროპაში ოქროსა და ვერცხლის საუკეთესო საბადოებია. მიუხედავად ამისა, ამ ქვეყნის მონარქი დიდი შემოსავლებით ნამდვილად ვერ დაიკვეხნის. ამის მიზეზი კი ისაა, რომ გერმანიაში სუსტად არის განვითარებული აღებმიცემობა. ამიტომაც იქაური მონარქი რამდენჯერმე იძულებული გახდა მეზობელი მონარქებისთვის ეთხოვა ფინანსური დახმარება. ბუნებრივია, რომ ამ ქვეყანას გაუჭირდება თავისი სასიცოცხლო ინტერესების დაცვა. მისი რესურსები იმდენად მწირია, რომ იგი ვერ შეძლებს ხანგრძლივი თუ გაჭიანურებული ომი აწარმოოს. მაგრამ ეს მხოლოდ ერთი ასპექტია იმ საკითხისა, თუ როგორაა შესაძლებელი ის, რომ შტატებს შორის ჩამოყალიბებული კავშირი სასიკეთოდ წაადგეს სახელმწიფო შემოსავლების ზრდას. არსებობს ბევრი სხვა ასპექტი, რომლებშიც ამგვარი ზეგავლენა უფრო უშუალოდ და ცხადად ვლინდება. თუ გავითვალისწინებით იმ მდგომარეობას, რომელშიც ჩვენი ქვეყანა იმყოფება, თუ ჩვენი ხალხის ადათ – წესებსაც მივიღებთ მხედველობაში და გადასახადების აკრეფის საკუთარ გამოცდილებასაც გავისიგრძეგანებთ, ცხადი გახდება, რომ პირდაპირი დაბეგვრის გზით ბევრს ვერაფერს მივაღწევთ. ამაო იქნება იქეთკენ სწრაფვაც, რომ რაც შეიძლება მეტი საგადასახადო კანონი შემოვიღოთ. ხეირს ვერც გადასახადების შეგროვების ახალი ხერხების ძიება დაგვაყრის. სულერთია, ხალხს მოლოდინი მწარედ გაუმტყუნდება, ხოლო სახელმწიფო ხაზინა კვლავაც ცარიელი დარჩება. საქმე ის არის, რომ სახალხო ხელისუფლებას მემკვიდრეობით ერგო ადმინისტრირების ხალხური სისტემა. იგი მხოლოდ მაშინ მუშაობს გამართულად, როცა ქვეყანაში მწირი ფულადი მასაა. ეს კი ისეთი მდგომარეობისთვისაა ნიშანდობლივი, როცა აღებმიცემობა ერთობ დუნეა და წამგებიანი. სწორედ ეს გახდა მიზეზი იმისა, რომ მარცხი იწვნია ექსტენსიური დაბეგვრის შემოღების ყოველგვარმა მცდელობამ. ბოლოს და ბოლოს კი საკანონმდებლო ხელისუფლებანი სხვადასხვა ქვეყანაში ერთსა და იმავე დასკვნამდე მივიდნენ: აზრი არა აქვსო ამგვარ მცდელობათა განგრძობას. ეს გარემოება არ გამოიწვევს იმათ გაკვირვებას, ვინც იცის, თუ რა ხდება ამ მხრივ სხვა ქვეყნებში. ავიღოთ ისეთი შეძლებული ქვეყანა, როგორიც დიდი ბრიტანეთია, სადაც თითქოსდა უფრო უნდა ყოფილიყო შეწყნარებული დიდი სიმდიდრის პირდაპირი დაბეგვრა. ასეთი რამის განხორციელება იქ უფრო იოლიც უნდა ყოფილიყო, ვიდრე ამერიკაში. ამის ერთ - ერთი მიზეზი ისიც არის, რომ ბრიტანეთს ამერიკაზე უფრო ძლიერი ხელისუფლება ჰყავს. მაგრამ საქმე ის არის, რომ დიდ ბრიტანეთში ეროვნული შემოსავლების უმთავრესი წყაროა სწორედ ისეთი სახის არაპირდაპირი გადასახადები, როგორიც იმპორტის დაბეგვრა და აქციზია. ლომის წილი კი საბაჟო გადასახადებზე მოდის. აშკარაა, რომ ამერიკა ერთობ დიდხანს იქნება დამოკიდებული სწორედაც რომ ამ ყაიდის შემოსავლებზე. რაც შეეხება აქციზს, მისი შემოღება ჩვენში უნდა შეიზღუდოს. ეგ იმიტომ, რომ ჩვენი ხალხის თავისუფლებისმოყვარე ზნე ვერ შეეგუება იმ გამომძიებლურსა და კატეგორიულ სულისკვეთებას, აქციზის შესახებ კანონს რომ ახასიათებს. მეორე მხრივ კი ფერმერები, შილინგი რომ შილინგია, იმასაც უხალისოდ შეელევიან, თუკი იგი საცხოვრებელ სახლებსა და მიწის ნაკვეთებზე გადასახადის სახით იქნება დაკისრებული. კერძო საკუთრება კი ერთობ გაურკვეველი და უხილავი ფონდია საიმისოდ, რომ იგი სხვა რამ გზით დაბეგრო, თუ არა მის მოხმარებაზე დაწესებული უჩინარი გადასახადით. თუ ეს შენიშვნები არ არიან საფუძველს მოკლებულნი, მაშინ აუცილებელია, ჩვენი პოლიტიკური კეთილდღეობის მიზანს სათანადოდ მივუსადაგოთ ზემოხსენებული გარემოება. ლაპარაკია იმ გარემოებაზე, სახელმწიფო შემოსავლების გაუმჯობესებისა და მათი გაზრდის ეგზომ დასაფასებელ წყაროს რომ წარმოდგენს. ეჭვს არ იწვევს ის, რომ იგი შტატებს შორის მტკიცე კავშირს უნდა ეფუძნებოდეს. ამასთანავე, ისიც უეჭველია, რომ ეს გარემოება ხელს შეუწყობს აღებმიცემობის მიმართ ინტერესთა გამოცოცხლებას. რაც, რა თქმა უნდა, ზემოხსენებული წყაროდან მიღებული შემოსავლის გაზრდასაც წაადგება. ეს კი არადა, მათ შორის პირდაპირპროპორციული დამოკიდებულებაც კი არსებობს. რაც უფრო მარტივი და ეფექტური იქნება საგადასახადო კანონმდებლობა მით უფრო წაადგება იგი ერთი მეტად მნიშვნელოვანი მიზნის მიღწევას. საქმე იმ ვითარებას ეხება, როცა გადასახადის ნიხრი იგივე რჩება, მისი მწარმოებლურობა კი ერთობ იზრდება. საბოლოო ჯამში, ეს ხელისუფ-ლებას საშუალებას აძლევს ისე გაზარდოს ხსენებული ნიხრი, რომ აღებ – მიცემობას ზიანი არ მიადგეს. მაგრამ გასათვალისწინებელია ის, რომ ჩვენი შტატები ერთმანეთის მიმართ განსაკუთრებულ მდგომარეობაში იმყოფებიან. მათ ტერიტორიებს უამრავი მდინარე სერავს. ბევრი ყურე აკრავს მათ სანაპიროებს. ეს აადვილებს მათ შორის მიმოსვლას. ამას ისიც ემატება, რომ მათი მოსახლეობა ერთსა და იმავე ენაზე ლაპარაკობს, ურთიერთობის ერთნა-ირი მანერა და ადათ – წესები ახასიათებს. უდავოა, რომ ყოველივე ეს წაახალისებს მათ შორის არალეგალურ ვაჭრობას. წინ ვერაფერი დაუდგება იმას, რომ მათ ხშირად უგულვებელყონ ვაჭრობის დადგენილი წესები. ცალკე შტატი თუ კონფედერაცია, რომელსაც მეორე შტატისა თუ კონფედერაციის მიმართ შურის გარდა არაფერი ამოძრავებს, იძულე-ბული გახდება იმ საცდურს, რომელიც თან ახლავს არალეგარულ ვაჭრობას, დაბალი საგადასახადო ტარიფების შემოღებით შეეწინაა-ღმდეგოს. იმ ზნის გადამკიდე, რომელიც ჩვენებურ მმართველობას აქვს, ჩვენში კიდევ კარგა ხნით აარიდებენ თავს უსაფრთხოების მკაცრი ზომე-ბის გატარებას. არადა სწორედ ასეთი მკაცრი ღონისძიებების მეშვეობით უღობავენ როგორც საზღვაო, ისე სახმელეთო გზებს არალეგალური ვაჭრობის ტრფიალთ ევროპულ სახელმწიფოთა მესვეურნი მათს დიდად პატივცემულ სამფლობელოებში. თუმცა ამგვარი ღონისძიებებიც კი ძალზე უსუსურად გამოიყურებიან იმ დახვეწილ სტრატეგიებთან შედა-რებით, რომელთა გამოგონებაშიც, ალბათ, არასოდეს დაცხრება ადამიანური გაუმაძღრობის მაძიებლური სული. ფრანგებმა პატრულის (ასე ეწოდება მას) სპეციალური ინსტიტუტი შემო-იღეს, რომლის ამოცანა სწორედაც რომ კონტრაბანდასთან ბრძოლაა. ბატონი რეკარის გამოთვლით, საფრანგეთში დღესდღეობით ოცი ათასამდე პატრულია. ეს რაოდენობა სწორედ იმას მოწმობს, თუ რაოდენ ძნელია აღებმიცემობის ამ გაუკუღმართებულ ნაირსახეობასთან ბრძოლა და მისი აღმოფხვრა. განსაკუთრებით ჭირს მასთან ბრძოლა იმ პირობებში, როცა ქვეყნის შიგნით სახმელეთო კომუნიკაციები არსებობს. ამგვარი რამ კიდევ უფრო გაძნელდება, თუ ჩვენი რომელიმე შტატი მეორესთან ტერიტორიულად ისეთ პოზიციაში აღმოჩნდება როგორიც საფრანგეთს მის მეზობელ ქვეყნებთან აქვს. რაც შეეხება პატრულს, ნათელია, რომ იგი ვერაფრით იქნება შეწყნარებული ისეთ ქვეყანაში, სადაც თავისუფლება სიცოცხლეზე მეტად ფასობს. მაგრამ თუკი ყველა შტატი ერთი საერთო მთავრობის ქვეშ გაერთიანდება, მაშინ ჩვენში ვაჭრობის ასაყვავებლად ისღა დაგვჭირდება, რომ მხოლოდ ატლანტიკის სანაპირო დავიცვათ. როცა ძვირფასი ტვირთით დასაპალ-ნებული უცხოური ხომალდები ჩვენს სანაპირო წყლებში შემოვლენ, ისინი აღარ წავლენ რისკზე და ტვირთს მხოლოდ მას შემდეგ დაცლიან, რაც ჩვენს პორტებში ჩაუშვებენ თავიანთ ღუზებს. Uუცხოელი ვაჭრები იძულე-ბულნი გახდებიან, ხელი აიღონUუკანონო ქმედების განზრახვაზე, რაკი მათი გამოაშკარავება ადვილი იქნება როგორც სანაპიროსთან, ისე მას შემდეგ, რაც დანიშნულების ადგილზე მივლენ. უსაფრთხოების ასეთი ღონისძიებანი არის სწორედ გარანტი იმისა, რომ სახელმწიფო შემოსა-ვლებს მნიშვნელოვანი ზარალი არ მიადგებათ. სათანადო შეიარაღებით აღჭურვილი რამდენიმე ხომალდი სანაპირო ზოლში რომ იმოძრავებს, არც ისე ძვირი დაგვიჯდება და კანონიერებაც საიმედოდ იქნება დაცული. ერთიანი მთავრობა სწორედ იმით იქნება დაინტერესებული, რომ ყველგან აღკვეთოს სამართალდარღვევები. ხოლო ამ საქმეში ცალკეულ შტატებს შორის თანამშრომლობა მნიშვნელოვანი სტიმული იქნება საიმისოდ, რომ მსგავსი ღონისძიებები უფრო ეფექტური გახდეს. ერთიანი მთავრობა ჩვენი ერთი ბუნებრივი უპირატესობის შენარჩუნების საქმესაც წაადგება. ხოლო დაქუცმაცების შემთხვევაში იგი თვალსა და ხელს შუა გაგვისხლტებოდა. საქმე ისაა, რომ ამერიკის შეერთებული შტატები ძალზე შორს არის ევროპიდან. იგი საკმარისად არის დაშორებული იმ ქვეყნებიდანაც, რომლებიც მის პოტენციურ სავაჭრო პარტნიორებს წარმოადგენენ და რომლებთანაც მას, შესაძლოა, ინტენსიური ვაჭრობაც კი ჰქონდეს. წარმოუდგენელია, რომ უცხოურმა სავაჭრო ხომალდებმა ჩვენს სანაპიროებამდე რამდენიმე საათსა ან თუნდაც ერთ დღე - ღამეში მოაღწიონ. მაშინ როცა ასეთი რამ ჩვეულებრივი მოვლენაა საფრანგეთსა და ბრიტანეთს, ანდა ევროპის სხვა ნებისმიერ ორ სახელმწიფოს შორის, რომლებიც ერთმანეთს ესაზღვრებიან. ეს შეიძლება განვიხილოთ როგორც უსაფრთხოების არნახული, თვით ბუნების მიერ ბოძებული ღონისძიება, რომელიც საიმედოდ იცავს ამერიკას პირდაპირი კონტრაბანდისგან. მაგრამ, სამწუხაროდ, არსებობენ შემოვლითი გზები, რომლებიც თითქმის ყველასთვის არიან ხელმისაწვდომნი. ყოველი ჭკუათმყოფელი ადამიანისთვის ისედაც ნათელია ის განსხვავება, რომელიც ორი ყაიდის იმპორტს შორის არსებობს. ერთი მხრივ, საქმე ეხება იმ ვითარებას, როცა ქვეყანაში დიდი რაოდენობის საქონელი პირდაპირი იმპორტის გზით შემოდის. მეორე მხრივ კი, ლაპარაკია იმაზე, როცა იგივე საქონელი ოღონდ პორცია – პორციობით, შემოვლითი გზებით მაინც იკვლევს გზას ქვეყნის ბაზრისკენ. ამგვარი იმპორტი არ არის დაკავშირებული საგანგებო სიძნელეებთან, ხოლო სახმელეთო კომუნიკაციების არსებობის შემთხვევაში იგი ერთობ გაიოლებულიც კია. აქედან გამომდინარე ცხადია, რომ ერთიანი ეროვნული მთავრობა მცირე დანახარჯებითაც კი შეძლებდა ბევრად უფრო მეტი თანხა ამოეღო იმპორტზე დაწესებული გადასახადიდან, ვიდრე ამას ცალკეული შტატი, ანდა რომელიმე ნაწილობრივი კონფედერაცია მოახერხებდა. დარწმუნებით შეიძლება ითქვას, რომ დღემდე ამგვარი ბეგარა არც ერთ შტატში სამ პროცენტს არ აღემატებოდა. საფრანგეთში იგი თხუთმეტ პროცენტს შეადგენს, ბრიტანეთში ამ ნიშნულსაც აღემატება. არაფერი უდგას წინ იმას, რომ ჩვენს ქვეყანაში დაბეგვრის ამგვარი ნიხრი, სულ ცოტა გასამკეცდეს მაინც. ერთი თავი საქონელი, მარტო სპირტიანი სასმელიც რომ ავიღოთ, ფედერალური დაბეგვრის შემთხვევაში, შთამბეჭდავი შემოსავლებით უზრუნველყოფდა ჩვენი ქვეყნის ხაზინას. თუ საერთო იმპორტში იმ წილის მიხედვით ვიანგარიშებთ, რომელიც მასში ალკოჰოლური სასმელების იმპორტს უკავია, მაშინ დაზუსტებით შეიძლება ითქვას, რომ იგი ოთხი მილიონი გალონით განისაზღვრება. გალონზე ერთი შილინგის შეწერის შემთხვევაში მიღებული შემოსავალი ორასი ათას გირვანქა სტერლინგს გაუტოლდებოდა. ამ ყაიდის საქონლისთვის მისაღებია დაბეგვრის ამგვარი მასშტაბი. თუ რაღაც ეტაპზე თავს იჩენს იმპორტირებული სპირტიანი სასმელების კლების ტენდენცია, რა თქმა უნდა, ეს სასიკეთოდ წაადგება ჩვენი ქვეყნის სოფლის მეურნეობასა და ეკონომიკას. გარდა ამისა, ამისგან ჩვენი საზოგადოებაც ძალზე იხეირებს, რაკი უფრო მეტად იქნება დაცული მისი როგორც ზნეობრივი, ისე ფიზიკური სიჯანსაღე. ხომ ცნობილია, რომ არაფერი ისე ზედმეტი არ არის ქვეყნისთვის, როგორც მაგარი სასმელები. მაგრამ რა მოხდება, თუკი ჩვენ სრულად ვერ ავითვისეთ ზემოხსენებული რესურსი? საქმე ის არის, რომ ვერც ერთი ქვეყანა დიდხანს ვერ გაძლებს შემოსავლების გარეშე. თუკი მას ამგვარი სასიცოცხლო მხარდაჭერა მოაკლდებოდა, დამოუკიდებლობას დაკარგავდა და მივარდნილ პროვინციად გადაიქცეოდა. ამიტომაც, არც ერთი ჭკუათმყოფელი მთავრობა თავისი ნებით ამგვარ დამღუპველ გზას არ დაადგება. ისე რომ, რადაც უნდა დაუჯდეს, სახელმწიფო ვალდებულია, შემოსავლები ამოიღოს. რაც შეგვეხება ჩვენ, ჩვენი მდგომარეობა ერთობ თავისებურია. თუკი შემოსავლების ძირითად წყაროდ ვაჭრობას არ გავიხდით, მაშინ ძალზე მძიმე მდგომარეობაში აღმოჩნდებიან ჩვენი მიწათმფლობელები, რაკი გადასახადების მთელი სიმძიმე მათ დააწვებათ. უკვე მოგახსენეთ, რომ აქციზი, როგორც გადასახადის თავისებური ტიპი, მაინცადამაინც არ ესალბუნება ხალხის გუნება – განწყობილებას. ამიტომ აზრი არა აქვს თავისშეწუხებას იმით, რომ ჩვენში ფართოდ დაინერგოს დაბეგვრის ეს ფორამა. ამის გაკეთება იმიტომაც არის უპერსპექტივო, რომ ჩვენი მოსახლეობა უპირატესად სასოფლო – სამეურნეო წარმოებაშია დასაქმებული და ამდენად, თითქმის არ იწარმოება ისეთი საქონელი, რომელიც აქციზური მოსაკრებლით დაიბეგრებოდა. ბუნებრივია, არ უნდა ვიყოთ მაინცადამაინც იმის იმედად, ამ გზით რამდენადმე მნიშვნელოვანი თანხების მობილიზებას მოვახერხებთო. იმის შესახებაც უკვე მოგახსენეთ, რომ კერძო საკუთრების მარტოდენ მოხმარებას თუ დავბეგრავთ. ეგ იმიტომ, რომ თვითონ საკუთრების დაბეგვრა ერთობ გაჭირდება, რაკი თითქმის შეუძლებელია, თვალი მივადევნოთ იმას, თუ რა არის კერძო საკუთრებაში და რა არა. ამიტომ ნურც იმის იმედს ვიქონიებთ, რომ აქედან რამდენადმე მაინც ანგარიშგასაწევი სახსრების მოზიდვას შევძლებთ. რაც შეეხება დიდ ქალაქებს, რომლებსაც მრავალრიცხოვანი მოსახლეობა ჰყავს, იქ კიდევ შესაძლებელია, რომ საკუთრების მფლობელებს რაღაც თანხა შევაწეროთ. თუმცა სახელმწიფოსთვის სანუგეშო აქედან ძნელად თუ რამე გამოვა. ბევრად უფრო ცუდადაა საქმე შედარებით პატარა ქალაქებში, სადაც ადვილია, რომ კერძო საკუთრება საერთოდ ვერ მოხვდეს გადასახადების ამკრეფთა თვალსაწიერში. მაგრამ საქმე ისაა, რომ ყველაფერი შეიძლება განზე გადავდოთ, სახელმწიფო საჭიროებანი კი ყოველგვარ მიზეზს გარეშე დაფარული უნდა იქნენ. სწორედ ამის გამო იძულებულნი გავხდებით, ძირითადი გადასახადის საზოგადოებრივი ტვირთი მიწის მესაკუთრეებს დავაკისროთ. მაგრამ, სამწუხაროდ, საქმეს ვერც ეს უშველის. სახელმწიფოს ხელში ვერასოდეს მოიყრის თავს საკმარისი სახსრები მის მოთხოვნილებათა დასაკმაყოფილებლად, თუკი იგი ყველა შესაძლო წყაროდან არ ქაჩავს შემოსავლებს. ის მწირი თანხები კი, რომლის მოქუჩებასაც იგი ამგვარ შეჭირვებულ პირობებში მოახერხებს, ვერასოდეს იქნება საკმარისი იმისთვის, რათა მან ყველას თვალში სანუკველი პატივისცემა და მოწიწება დაიმსახუროს. არას ვამბობთ საზოგადოების უსაფრთხოებაზე, რომელიც ერთობ სავალალო მდგომარეობაში ჩავარდება. ქვეყნად ვერაფერი, თვით პირთამდე ავსებული სახელმწიფო ხაზინაც კი, ოდნავაც ვერ გამოდგება იმ შეჭირვების საზღაურად, რომელშიც ადამიანთა ის კლასი აღმოჩნდება, მარჩენალი მიწის დამუშავების ერთობ საპატიო ხელობას რომ მისდევს. ისე რომ, ერთმანეთს გადაეჭდობა პირადი სატკივარი და საზოგადო გასაჭირი. მდგომარეობის სიდუხჭირეს კიდევ უფრო გაუსაძლისს გახდის იმის გამო ღაღადისი, რომ იმათ რჩევებს ავუბით მხარი, ვინც ჩვენს დაშლა – დაქუცმაცებას ქადაგებდა. პუბლიუსი ფედერალისტი #13 : მედისონი Spoiler ფედერალისტი #13 : მედისონი 1987 წ. 30 ნოემბერი ნიუ-იორკის შტატის ხალხს უპრიანი იქნება თუკი შემოსავლების თემაზე საუბარს ეკონომიკურ საკითხებზე მსჯელობას დავუკავშირებთ. არავის ეპარება ეჭვი იმის მიზანშეწონილობაში, რომ ერთ რამეზე დაზოგილი ფული სხვა რამის დასაფინანსებლად გამოვიყენოთ. ეს საუკეთესო საშუალება იქნებოდა საიმისოდ, რომ ხალხის ჯიბეს გავფრთხილებოდით. თუკი ერთიანი მმართველობის ქვეშ გავერთიანდებით, მაშინ მხოლოდ ერთი ცივილური ფურცლის უზრუნველყოფა მოგვიხდება. მაგრამ თუკი კონფედერაციებად დავნაწევრდებით, იმდენი ცივილური ფურცლის დაფინანსება მოგვიწევს, რამდენი კონფედერაციული მთავრობაც იარსებებს. და რაც მთავარია, თითოეულ მათგანში იმდენი სამთავრობო უწყება იქნება წარმოდგენილი, რამდენიც მთლიანად გაწვდებოდა ერთი ეროვნული მთავრობის მუშაობას. ისეთი პროექტის განხორციელებისთვის ზრუნვა, ერთმანეთისგან სრულიად დამოუკიდებელი, ცამეტი სუვერენული სახელმწიფოებრივი წარმონაქმნის ჩამოყალიბებაზე რომაა გათვლილი, ერთობ უცნაური წამოწყებაა. იგი თავის თავში იმდენ საფრთხეს იმარხავს, რომ შეუძლებელია ოდესმე მომხრეთა სოლიდური რაოდენობა შეიძინოს. სეპარატიზმის ქომაგებს იმპერიის დაშლა – დაქუცმაცება რომ ეოცნებებათ, თავში სამი კონფედერაციის შესახებ იდეები უტრიალებთ. ერთი კონფედერაცია ოთხი ჩრდილოური შტატით იქნება წარმოდგენილი. მეორეში ოთხი ცენტრალური შტატი გაერთიანდება. ხოლო მესამე ხუთი სამხრეთული შტატის ერთობად მოგვევლინება. ეს რიცხვი ალბათ აღარ გაიზრდება. თითოეული კონფედერაცია მოცულობით დიდი ბრიტანეთის გაერთიანებულ სამეფოზე უფრო ვრცელი იქნება. საქმეში ჩახედული არც ერთი ადამიანი არ მოჰყვება იმის მტკიცებას, თითქოსდა, ეგზომ ვრცელი კონფედერაციის მართვას უფრო ნაკლები უწყება თუ ინსტიტუტი დასჭირდება, ვიდრე კონვენტი ერთიანი ეროვნული მთავრობისთვის გვთავაზობსო. საკმარისია, სახელმწიფომ გარკვეულ ზომებს მიაღწიოს, რომ უკვე იმ მომენტიდან მის მართვას იგივე ენერგია და ადმინისტრირების იგივე ფორმები დასჭირდება, რაც უფრო ვრცელი ქვეყნისთვის არის აუცილებელი. სამწუხაროდ, შეუძლებელია, მათემატიკური სიზუსტით წარმოვადგინოთ ეს მოსაზრება, ვინაიდან არ არსებობს ფორმულა, რომლის მიხედვითაც ზუსტად გამოვითვლიდით იმას, თუ რა მოცულობის სამოქალაქო ენერგიაა საჭირო ინდივიდთა მოცემული რაოდენობის სამართავად. მაგრამ თუკი მხედველობაში მივიღებთ იმას, რომ სავარაუდო კონფედერაციათაგან თითოეული ზომით ბრიტანეთის კუნძულის ოდენა იქნება; თუ ანგარიშს გავუწევთ იმას, რომ ამ კუნძულზე თითქმის რვა მილიონი ადამიანი ცხოვრობს; თუკი იმასაც გავიაზრებთ, თუ რა ზომის მთავრობა დასჭირდება იმას, რომ ამოდენა საზოგადოება სანუკვარი საზოგადო სიკეთის მიღწევის მიზნით დარაზმოს, მაშინ ყოველგვარი ეჭვი გაქარწყლდება იმის თაობაზე, რომ იმავე მოცულობის ხელისუფლება ბევრად უფრო მრავალრიცხოვანი საზოგადოების მართავასაც თავს ადვილად გაართმევს. სამოქალაქო ხელისუფლებას, თუკი იგი კარგად არის ორგანიზებული, არ გაუჭირდება, თავისი ზეგავლენა ვრცელ ტერიტორიაზე გაავრცელოს. მას ამგვარი იმპერიის ნებისმიერ კუთხე – კუნჭულში თავისი თავის კვლავწარმოების უნარი შესწევს. მთავარია, სამართლებრივი სისტემა ისე იყოს მოწყობილი, რომ უწყებებს შორის იერარქიული დამოკიდებულების მექანიზმი გამართულად მუშაობდეს. არსებობს ვარაუდი იმის თაობაზე, რომ კონფედერაციებად დაშლის შემთხვევაში თითოეულ მათგანს არანაკლებ მრავალრიცხოვანი მთავრობა დასჭირდება. ამგვარ მოსაზრებას სხვა, უფრო ცხოვრებისეული ვარაუდი განამტკიცებს. ეს უკანასკნელი კავშირის ალტერნატივად სამ კონფედერაციას გვთავაზობს. მაგრამ თუ კარგად ავწონ - დავწონოთ გეოგრაფიულსა და კომერციულ მოსაზრებებს, მართებულად შევუთანადებთ ერთმანეთს სხვადასხვა შტატის ზნე – ჩვეულებებს, აუცილებლად იმ დასკვნამდე მივალთ, რომ კავშირის დაშლის შემთხვევაში შტატები ორ ხელისუფლებას შორის გადანაწილდებიან. თუკი იმას გავითვალისწინებთ, თუ როგორ ყალიბდება ეროვნული სიმპათიები და კავშირები, მაშინ ბუნებრივი იქნება, თუ ოთხი აღმოსავლური შტატი ერთ კონფედერაციად გაერთიანდება. რაც შეეხება ნიუ-იორკს, იგი, თავისი მდებარეობიდან გამომდინარე, არასოდეს გამოიჩენს ეგოდენ დაუდევრობას, რომ თავისი დაუცველი ფლანგი ძლევამოსილ კონფედერაციას მიუშვიროს. არსებობს დამაჯერებელი მიზეზები, რისი გათვალისწინებაც ამ შტატს გაუადვილებს ზემოაღნიშნულ კონფედერაციაში შესვლას. ნიუ-ჯერსი საკმაოდ მცირეა საიმისოდ, რომ მან ამ ზემძლავრი გაერთიანების სასაზღვრო შტატად ყოფნა მოინდომოს, ამიტომ არაფერი ეღობება წინ იმას, რომ კონფედერაციამ იგი თავის წევრად მიიღოს. პენსილვანიაც კი მძლავრ სტიმულებს განიცდის საიმისოდ, რათა თავი იმავე გაერთიანებაში ამოყოს. იგი საკუთარი ხომალდებითვე ეწევა აქტიურ საგარეო ვაჭრობას. სწორედ ესაა მისი ჭეშმარიტი პოლიტიკა, რაც ზუსტად შეესაბამება მისი მოსახლეობის შეხედულებებსა და მისწრაფებებს. უფრო სამხრეთით მდებარე შტატები - გარემოებათა გამოისობით, - შესაძლოა, არც კი იყონ დაინტერესებულნი ნაოსნობის განვითარებით. ისინი, ალბათ, იმგვარ სისტემას მიანიჭებენ უპირატესობას, რომელიც ყველა ქვეყანას შეუზღუდავ შესაძლებლობას აძლევს, რათა მათ კიდეც შეისყიდონ და გადაზიდონ კიდეც სამხრეთული შტატების საქონელი. პენსილვანია, ალბათ, არ გაზრდის თავის ინტერესებს, რამაც, შესაძლოა, არაკეთილისმყოფელი ზეგავლენა იქონიოს მის პოლიტიკაზე. მაგრამ საქმე ის არის, რომ ეს შტატი ნებისმიერ შემთხვევაში სასაზღვრო შტატად რჩება, ამიტომ უსაფრთხოების ინტერესებიდან გამომდინარე, იგი ამჯობინებს, დაუცველი მხარე სამხრეთის ძალზე სუსტი კონფედერაციისთვის ჰქონდეს მიშვერილი, ვიდრე ზემძლავრი ჩრდილოური გაერთიანებისთვის. ეს საშუალებას მისცემს პენსილვანიას, რათა მან ფლანდრიის ხვედრი არ გაიზიაროს. როგორი გადაწყვეტილებაც უნდა მიიღოს მან, თუკი ჩრდილოური კონფედერაცია ნიუ-ჯერსის შეიერთებს, ამ შტატის სამხრეთით ძნელად რომ ერთ კონფედერაციაზე მეტი წარმოიშვას. დღესავით ნათელია, რომ ცამეტი შტატი უკეთ მოაწყობს საერთო – ეროვნულ ხელისუფლებას, ვიდრე მათი ნახევარი, მესამედი ან უფრო ნაკლები რაოდენობა. ამ მოსაზრებას დიდი მნიშვნელობა ენიჭება, რათა გაქარწყლებული იქნას შესიტყვება, რომელსაც კონვენტის გეგმას დანახარჯებთან დაკავშირებით უყენებენ. თუკი უფრო ყურადღებით დავაკვირდებით, ზემოხსენებული შესიტყვება მცდარ წანამძღვრებს ემყარება. კონფედერაციებად დაშლის შემთხვევაში საჭირო იქნება უამრავი ცივილური ფურცელი. გარდა ამისა, აუცილებელი გახდება უამრავი ადამიანის დასაქმება კონფედერაციებს შორის სახმელეთო კომუნიკაციათა დასაცავად და უკანონო ვაჭრობის აღსაკვეთად. მათი რიცხვი კიდევ უფრო გაიზრდება, როცა საქმე სახელმწიფო გადასახადების აკრეფის უზრუნველყოფაზე მიდგება; ყოველივე ამას დაემატება სამხედრო უწყებანი, რომელთაც, – როგორც ცხოვრებამ გვიჩვენა, – აუცილებლად შობს ხოლმე ის შუღლი და კონფლიქტები, რანიც კავშირის დაშლის შედეგად წარმოქმნილ სახელმწიფოებს შორის გაჩაღდება. ყოველივე აქედან გამომდინარე, ნათელი ხდება, რომ სეპარატიზმი მარტო სიმშვიდეს, აღებმიცემობას, სახელმწიფო შემოსავლებსა და ქვეყნის სხვადასხვა ნაწილების თავისუფლებას როდი უქმნის საფრთხეს, არამედ იგი არანაკლებ დამღუპველია ფინანსურ საშუალებათა მომჭირნეობის თვალსაზრისითაც. პუბლიუსი ფედერალისტი #14 : მედისონი Spoiler ფედერალისტი #14 : მედისონი 1787წ. 30 ნოემბერი ნიუ-იორკის შტატის ხალხს კავშირი ჩვენი ბასტიონია იმ საფრთხეთა წინააღმდეგ, ქვეყნის გარედან რომ გვემუქრება; იგია საწინდარი იმისა, რომ ერთმანეთს შორის მშვიდობითა და თანხმობით ვცხოვრობდეთ; იგი მფარველობას გაუწევს ჩვენს აღებმიცემობასა და სხვა საერთო ინტერესებს; იგი ერთადერთი ალტერნატივაა იმ სამხედრო უწყებებისა, რომლებსაც ნაცარტუტად უქცევიათ ძველი სამყაროს თავისუფლებანი; იგი ნამდვილი სამკურნალო საშუალებაა იმ სენის წინააღმდეგ, რომელსაც პარტიული გაუტანლობა ჰქვია; სენისა, რომელსაც უამრავი სახალხო ხელისუფლება პირისაგან მიწისა აღუგვია და რომლის საგანგაშო ნიშნებს, საუბედუროდ, ჩვენშიაც უჩენია თავი. გამოკვლევის ამ ნაწილში ჩვენ ისღა დაგვრჩენია, პასუხი გავცეთ შესიტყვებებს, რომლებიც, შესაძლოა, ერთ მნიშვნელოვან საკითხთან დაკავშირებით წამოიჭრან. საქმე იმ უკიდეგანო ტერიტორიას ეხება, რომელსაც კავშირი მოიცავს. ამ საკითხზე ყურადღების გამახვილება იმიტომაც იქნება უპრიანი, რომ ახალი კონსტიტუციის მოწინააღმდეგენი შანსს არ უშვებენ ხელიდან, რათა მოსახლეობას თავს მოახვიონ ერთი მეტად გავრცელებული ცრურწმენა. საქმე ეხება რესპუბლიკური ადმინისტრაციის პრაქტიკული მოქმედების სფეროს. მაგრამ უნდა ითქვას, რომ სიძნელენი, რომელთა შესახებაც ეს ხალხი ყიჟინას სცემს, თითიდანაა გამოწოვილი და მას შემდეგაა შეთითხნილი, რაც ისინი ანგარიშგასაწევი კონტრაგუმენტების ძიებაში ამაოდ დაშვრნენ. წინარე წერილებში გამოწვლილვით გავარჩიეთ და უკუვაგდეთ მცდარი მოსაზრება იმის თაობაზე, რესპუბლიკური მმართველობა ვრცელ ტერიტორიაზე ვერ განხორციელდებაო. აქ მხოლოდ ის მინდა შევნიშნო, რომ ამგვარი შეხედულების წარმოშობა და გავრცელება, როგორც ჩანს, უმთავრესად, იმ პოზიციის შედეგია, რომელიც ერთმანეთში ურევს რესპუბლიკასა და დემოკრატიას: დასკვნებს, რომლებიც დემოკრატიის ბუნებიდან გამომდინარეობენ, დაუფიქრებლად ავრცელებენ რესპუბლიკაზე. ჩვენ, ასევე, ადრევე მოგვეცა შესძლებლობა იმის შესახებ გვემსჯელა, რაც რესპუბლიკასა და დემოკრატიას ერთმანეთისგან ჭეშმარიტად განასხვავებს. საქმე ის არის, რომ დემოკრატიის დროს ადამიანები იმ მიზნით იკრიბებიან, რათა პირადად განახორციელან ხელისუფლება. რესპუბლიკის შემთხვევაში კი ისინი პოლიტიკურ ნებას თავიანთი წარმომადგენლებისა და რწმუნებულების მეშვეობით გამოხატავენ. აქედან გამომდინარე, დემოკრატია მცირე არეალზე ხორციელდება, რესპუბლიკური მმართველობა კი ვრცელ ტერიტორიას მოიცავს. ამ უნებლიე შეცდომას, ალბათ, იმ ავტორთა თეორიული ცდომილებებიც უნდა მივუმატოთ, რომელთა ნაწერებსაც მნიშვნელოვანი დამსახურება მიუძღვით თანამედროვე პოლიტიკური აზროვნების სტანდარტთა ჩამოყალიბებაში. ეს ადამიანები ან აბსოლუტური მონარქიის ქვეშევრდომები იყვნენ, ან შეზღუდულისა. ისინი ან აზვიადებდნენ მმართველობის ამ ფორმებისთვის დამახასაითებელ უპირატესობებს, ანდა მათთვის ნიშანდობლივ ნაკლოვანებებს უყრუებდნენ და ამართლებდნენ; ამ მიზნით ისტორიულ მაგალითებს იშველიებდნენ და ამტკიცებდნენ, რესპუბლიკურ მმართველობას უამრავი ნაკლი და წუნი აქვსო; დემოკრატიის სახელის გასატეხად კი ძველი საბერძნეთისა და თანამედროვე იტალიის უდღეურ დემოკრატიებზე მიგვითითებდნენ. სახელთა ასეთი აღრევის პირობებში, რაღა თქმა უნდა, არავითარ სიძნელეს არ წარმოადგენდა ის, რომ დემოკრატიის დამახასიათებელი ნიშნები რესპუბლიკისთვის მიეწერათ. დემოკრატიის სწორედ ერთ – ერთი ასეთი ნიშანთაგანია ის, რომ მისი განხორციელება მხოლოდ მცირერიცხოვანი მოსახლეობისა და შეზღუდული ტერიტორიის პირობებშია შესაძლებელი. ამგავრი გადაცდომის შემჩნევა არ იყო იოლი საქმე. მით უფრო, რომ ძველი სამყაროს უმრავლეს ქვეყანაში მმართველობა სულ უფრო და უფრო იძენდა დემოკრატიულ ხასიათს. ეს კი არა და, თვით ევროპაშიც კი, რომელიც წარმომადგენლობითობის დიადი პრინციპის აკვნადაა მიჩნეული, ვერსად წავაწყდებით სრული სახალხო მმართველობის ფორმას, მხოლოდ ხსენებულ პრინციპს რომ ეფუძნებოდეს. არსებობს ძალა, რომელიც მართვის ქმედითობას განაპირობებს და უზარმაზარი პოლიტიკური ორგანიზმის ნებას თავიდან ერთ მუშტად კრავს, შემდეგ კი იმ ამოცანათა შესასრულებლად მიუშვებს, საზოგადო სიკეთის მიღწევის მიზანი რომ სახავს. და სწორედ ევროპაა ამ დიადი მამოძრავებელი ძალის პირველაღმომჩენი. დაე, ნურვინ შეეცილება მას ამ პატივს! მაგრამ საქმე ის არის, რომ ამერიკასაც ეძლევა შანსი, სამართლიანად დაისაკუთროს ერთი ასევე დიადი აღმოჩენის პატივი. საქმე ეხება ვრცელ რესპუბლიკას, მთლიანად წარმომადგენლობითობის პრინციპს რომ ეფუძნება. სამწუხარო მხოლოდ ის არის, რომ ზოგი ჩვენი მოქალაქე ძალ – ღონეს არ იშურებს, რათა ჩვენმა ქვეყანამ ხელიდან გაუშვას ეს შანსი. ლაპარაკი იმ შანსზეა, რომ კაცობრიობას თვალნათლივ დავანახოთ, თუ რეალობაში როგორ მუშაობს შეურეველი და ვრცელი რესპუბლიკის ზემოხსენებული პრინციპი. ამისთვის კი საჭიროა მხარი დავუჭიროთ ყოვლისმომცველ ცვლილებებს, რომელთა მიზანი ახალი კონსტიტუციური სისტემის დამკვიდრებაა. დემოკრატიის ბუნებრივ საზღვრად ის მანძილია მიჩნეული, რაც ქვეყნის ნებისმიერ ადგილს მისი ცენტრიდან აშორებს. ამ მანძილის გადალახვა ქვეყნის ყველაზე შორეულ კუთხეში მცხოვრებ მოქალაქესაც უნდა შეეძლოს, რათა იგი ცენტრში იმდენჯერ ჩამოვიდეს და იმდენჯერ მიიღოს მონაწილეობა სახალხო კრებაში, რამდენჯერაც ამას დაკისრებული მოვალეობის შერულება მოითხოვს. ამდენად, დემოკრატიისთვის არ არის აუცილებელი, რომ ქვეყნის მოცემულ რეგიონში ხალხის უფრო დიდი რაოდენობა ცხოვრობდეს, ვიდრე ეს ამგვარი მოვალეობების გასახორციელებლადაა საჭირო. რაც შეეხება რესპუბლიკას, მისი ბუნებრივი საზღვარის ცენტრიდან ის მანძილია, რომლის დაფარვა ხალხის არჩეულ წარმომადგენელს მხოლოდ იმდენჯერ მოუხდება, რამდენჯერაც ეს საჭირო გახდება იმისთვის, რომ მან მონაწილეობა მიიღოს წარმომადგენლობითი ორგანოს მუშაობაში საზოგადო საქმეთა მართვის მიზნით. განა შეიძლება იმის მტკიცება, რომ საზღვრები, რომლებშიც მოქცეულია ამერიკის შეერთებული შტატები, ზემოხსენებულ მანძილს აღემატება? საკმარისია გავიხსენოთ, რომ ამ საზღვართაგან ყველაზე გრძელი ატლანტიკის სანაპირო ზოლია; რომ მიუხედავად ამისა, ცამეტი წლის მანძილზე შტატების წარმომადგენლები სისტემატურად იკრიბებოდნენ წარმომადგენლობითი ორგანოს მუშაობაში მონაწილეობის მისაღებად; რომ ყველაზე შორეულ შტატთა წარმომადგენლები უფრო ხშირად როდი აცდენდნენ სხდომებს, ვიდრე მათი კოლეგები კონგრესის მიმდებარე შტატებიდან. მოდით, ერთხელ კიდევ შევიხსენოთ ის, თუ რომელ საზღვრებზეა ლაპარაკი, რათა ზემოხსენებული საკითხის უფრო მართებული შეფასება შევძლოთ. საზავო ხელშეკრულებით დადგენილ საზღვრებს აღმოსავლეთით ატლანტიკის ოკეანე წარმოადგენს; სამხრეთით _ ოცდამეთერთმეტე პარალელი; დასავლეთით _ მისისიპი; ხოლო ჩრდილოეთით იგი უსწორმასწორო ხაზს მიუყვება, რომელიც ალაგ ორმოცდამეხუთე პარალელის ზემოთ ადის, ალაგ კი ორმოცდამეორე პარალელის ქვევით ეშვება. ისე რომ, ერის ტბის სამხრეთი სანაპირო ამ განედის ქვევითაა მოქცეული. ოცდამეთერთმეტე და ორმოცდამეორე პარალელები ერთმანეთისგან 973 მილითაა დაშორებული. ხოლო ოცდამეთერთმეტე პარალელსა და ორმოცდამეორე პარალლელს შორის მანძილი დაახლოებით 764,5 მილია. თუ სათანადო ანგარიშს ვაწარმოებთ, საშუალოდ 868.75 მილს მივიღებთ. ანტლანტიკის ოკეანესა და მისისიპის შორის მანძილი 750 მილს არ უნდა აღემატებოდეს. თუ ჩვენი ქვეყნის ზომებს ევროპული ქვეყნებისას შევუდარებთ, დავრწმუნდებით, რომ პრინციპული წინააღმდეგობა არ ეღობება მის ტერიტორიაზე შემოთავაზებული პოლიტიკური სისტემის განხორციელებას. ამერიკის შეერთებული შტატები გერმანიაზე ოდნავ ვრცელი თუა. გერმანიაში კი ხელს არაფერი უშლის იმას, რომ მთელი იმპერიის წარმომადგენლები პერიოდულად იკრიბებოდნენ იქაური პარლამენტის სესიებზე. ანდა ვახსენოთ თუნდაც პოლონეთი, ბოლო დრომდე, ვიდრე იგი დაიშლებოდა, მთელი ძალაუფლება ხელთ იქაურ სახალხო კრებას ეპყრა. მოდით, არაფერი ვთქვათ საფრანგეთსა და ესპანეთზე. დიდი ბრიტანეთი გავიხსენოთ. იგი მართალია, ზომით ჩამოუვარდება შეერთებულ შტატებს, მაგრამ სახალხო წარმომადგენელს, ამ კუნძულის უკიდურეს ჩრდილო რეგიონში რომ ცხოვრობს, სახალხო კრებაზე ჩასასვლელად უფრო მოკლე მანძილის გადალახვა როდი მოუწევს, ვიდრე მის ამერიკელ კოლეგას ჩვენი ქვეყნის ყველაზე შორეული მხარიდან. ვფიქრობ, ამგვარი მსჯელობით ხელსაყრელი პირობები შეიქმნა საიმისოდ, რომ კიდევ უფრო დამაკმაყოფილებელი სახით წარმოვადგინოთ ზემოხსენებული საკითხი და ზოგიერთი დაკვირვებაც გაგიზიაროთ. ჯერ ერთი, უნდა გვახსოვდეს, რომ ცენტრალური ხელისუფლება არ იქნება აღჭურვილი საკანონმდებლო საქმიანობასა და კანონთა ადმინისტრირებაზე მთელი უფლებამოსილებით. მისი იურისდიქცია მხოლოდ გარკვეულ სფეროებზე გავრცელდება. იგულისხმება ისეთი საკითხები, რომლებიც რესპუბლიკის ყველა წევრს თანაბრად ეხება და რომელთა მოგვარებაც ცალკეული შტატის ძალ – ღონეს აღემატება. ყველა სხვა საქმე, რომლებსაც შეიძლება შტატის ხელისუფლებამ დამოუკიდებლად გაართვას თავი, მისი მზრუნველობისა და იურისდიქციის ქვეშ დარჩება. კონსტიტუციის პროექტით არ არის გათვალისწინებული ის, რომ ამა თუ იმ შტატმა თავისი ყველა უფლებამოსილება დათმოს. ეს რომ ასე ყოფილიყო, მაშინ კონსტიტუციის მოწინააღმდეგეებს საყვედურის რაღაც საფუძველი მაინც ექნებოდა. ალბათ, ძნელი არ იქნება იმის ჩვენება, რომ ცენტრალურ ხელისუფლებას ზოგიერთ შტატში რომც გაეუქმებინა ხელისუფლების ორგანოები, თვითშენახვის პრინციპიდან გამომდინარე, იგი მოგვიანებით მაინც იძულებული გახდებოდა თავისი უფლებამოსილების ფარგლებში მათი ფუნქციონირება განეახლებინა. მეორე, აუცილებელია მხედველობაში მივიღოთ ის, რომ ფედერალური კონსტიტუციის უპირველესი მიზანი ცამეტი შტატის ერთობის უზრუნველყოფაა. საქმე ცამეტ ძირეულ შტატს ეხება, მაგრამ გასათვალისწინებელია ისიც, რომ შეიძლება მათ ახლადწარმოშობილი შტატებიც დაემატონ. განა ძნელი წარმოსადგენია მათი წარმოშობა უკვე არსებული შტატების საზღვრებში, ანდა მათ მეზობლად? მაგრამ უპასუხოდ ვტოვებთ იმას, თუ როგორი უნდა იყოს ჩვენი ქვეყნის ჩრდილო – დასავლური მიწა - წყლისა და მამულების ადმინისტრაციულ – ტერიტორიული მოწყობა. დაე, ამ საკითხის გადაწყვეტა იმ ხალხს მივანდოთ, რომელსაც სამომავლო აღმოჩენებისა და შეძენილი გამოცდილების გამო უფრო დიდი კომპეტენცია ექნება. მესამე დაკვირვება იმაში მდგომარეობს, რომ მართვის გაუმჯობესებული სისტემა მთელი კავშირის მასშტაბით მიმოსვლასაც გააიოლებს. გზები მთელს იმპერიაში შემოკლდება და მათი მოვლა – შენახვაც გაადვილდება; ბევრად მეტი რაოდენობის ფუნდუკები აშენდება და მოგზაურთა მომსახურების დონეც აიწევს. ჩვენი ქვეყნის მთელი აღმოსავლეთი სანაპირო შიგა ნაოსნობის გასახორციელებლად ცამეტივე შტატისთვის ღია, ან თითქმის ღია იქნება; დასავლური ოლქები უფრო ადვილად დაუკავშირდებიან ატლანტიკურს; შიგარაიონული და შიგარეგიონული კავშირგაბმულობაც გაუმჯობესდება იმ მრავალრიცხოვან არხთა წყალობით, რომლებითაც ბუნებამ ასე უხვად დაგვაჯილდოვა და რომელთათვის დასრულებული სახის მინიჭება ადამიანური გამომგონებლურობის საქმეღაა. მეოთხე და ყველაზე მნიშვნელოვანი დაკვირვება კი ისაა, რომ თითქმის ყოველი შტატი თავისი ამა თუ იმ მხარით საზღვრისკენაა მიქცეული. ამიტომ თითოეული ამ შტატთაგანი მზად არის, სოლიდური მსხვერპლი გაიღოს თავიანთი უსაფრთხოების უზრუნველსაყოფად. არსებობენ ქვეყნის გულიდან ძალზე დაშორებული შტატები. მათ, მართალია, სხვებზე ნაკლებად მიუწვდებათ ხელი საერთო სიკეთეებზე, მაგრამ, სამაგიეროდ, ცალკეულ შემთხვევებში, მათ სხვებზე მეტად დასჭირდებათ ის მფარველობა, რომელსაც მხოლოდ მტკიცე კავშირის ძლევამოსილება და რესურსები უზრუნველყოფს, რაკი ისინი უშუალოდ უცხო სახელმწიფოებს ესაზღვრებიან. რა თქმა უნდა, ჯორჯიას, დასავლეთისა და ჩრდილო – აღმოსავლეთის შტატებს გაუჭირდებათ თავიანთ წარმომადგენელთა წარგზავნა ცენტრალურ ხელისუფლებაში, მაგრამ ისიც ხომ ცხადია, რომ მათთვის ბევრად უფრო ძნელი შემოსეულ მტერთან საკუთარი ძალებით გამკლავება და თავდაცვის ღონიძიებათა უზრუნველსაყოფად აუცილებელი ხარჯების საკუთარი რესურსებიდან გაღება იქნება. არადა, გამუდმებული საფრთხე მათ ამის გაკეთებას აიძულებს. ისე რომ, მართალია, სამოკავშირეო ხელშეკრულებაში მონაწილეობა მათთვის ნაკლებ ხელსაყრელი იქნება, ვიდრე ცენტრალური და მიმდებარე შტატებისთვის, მაგრამ მეორე მხრივ, მათ ბევრად უფრო მეტ სარგებელს სხვა შტატებთან ურღვევი კავშირი მოუტანს. ისე რომ, ყველაფერში სათანადო წონსწორობა იქნება დაცული. ძვირფასო თანამემამულენო, ჩემი მოსაზრებანი თქვენს სამსჯავროზე რომ გამომაქვს, მტკიცედ ვარ დარწმუნებული, მათ თქვენთვის ჩვეული კეთილგონიერებით განიხილავთ და სათანადოდ შეაფასებთ. რაგინდ დიდი იყოს სიძნელე, რაგინდ საზარელი იყოს შეცდომა, რომლის ჭეშმარიტებად შემოსაღებასაც ლამობენ, ვიცი, ვერ გატეხენ თქვენს ნებას და ვერ გაგიტაცებენ პოლიტიკის იმ წყვდიადში დანთქმული სცენისკენ, საითკენაც ამაოდ გექაჩებიან ჩვენი დაშლისა და დაქუცმაცების მოსურნენი. ნუ გაუგონებთ იმ ნაყალბევ ხმას, რომ ღაღადებს, თითქოსდა ამერიკელ ხალხს უამრავი უფაქიზესი სიმით რომაა ურთირთდაკავშირებული, აღარ ძალუძს ერთ ოჯახად იცხოვროსო; ერთი ვრცელი, აყვავებული, პატივისცემისა და მოწიწების გამომწვევი სახელმწიფოს თანამოქალაქენი იყვნენო. ნუ გაუგონებთ მათ, ვინც გაგულისებული და ღვარძლმორეული ჩაგაგონებთ, მმართველობის შემოთავაზებული ფორმა სხვა არაფერია, თუ არა პოლიტიკური ახალგამოგონებაო; ასეთი რამ ყველაზე ხელაღებულ ავანტურისტსაც აზრად არ მოსვლიაო; პროექტის ავტორები ახირებული ხალხია და იმის განხორციელებას ესწრაფვიან, იმთავითვე დასაღუპად რომაა განწირულიო. ძვირფასო თანამემამულენო, სმენა დაიხშეთ ამ უწმინდური ხმის წინაშე. გულის კარი დაუხშეთ ამგვარ სამსალას. თქვენს ძარღვებში ნათესაური სისხლი ჩქეფს; სისხლი, რომელიც ბევრჯერ დაღვრილა წმიდათაწმიდა უფლებებისთვის ბრძოლაში. სწორედ ამ სისხლითაა ნაკურთხი ჩვენი კავშირი. და იმის გაფიქრებაც კი ძრწოლის მომგვრელია, რომ ერთურთისთვის ოდესმე უცხო შევიქმნათ; ერთმანეთს მოშურნეობა გავუწიოთ და მტრად მოვეკიდოთ. ჩვენ რომ გვამუნათებენ, ხალხს სიახლეს აჩეჩებთო; მერწმუნეთ, ყველაზე სახიფათო წამოწყება, ყველაზე უგუნური გეგმა, ყველაზე ჰაიჰარა მცდელობა სწორედ ისაა, ქვეყნის დაშლა – დაქუცმაცებაში საქვეყნო მშვიდობა და საზოგადო სიკეთე ეძიო. კაცმა რომ თქვას, რად უნდა აგვეღო ხელი ვრცელი რესპუბლიკის ჩამოყალიბების იდეაზე? მხოლოდ იმის გამო ხომ არა, რომ იგი, გარკვეულწილად, სიახლესაც შეიცავს? განა ამერიკელ ხალხს სწორედ ის შეერაცხება ღირსებად, რომ სათანადო პატივს მიაგებს ძველი ხალხების გამოცდილების ბრძმედში ნაწრთობ ცოდნას? განა იგი ქების ღირსი არ არის იმის გამო, რომ ბრმად არ ეთაყვანება ძველ ტრადიციებსა თუ სახელებს? განა მისი სიდიადე სწორედ იმაში არ არის, რომ მან თვითონ შეძლო განეჭვრიტა თავისი მდგომარეობა, მისთვის დამახასიათებელი კეთილგონიერების კარნახით ემოქმედა და სათანადო დასკვნები საკუთარი გამოცდილებიდანაც გამოეტანა? ამერიკის მამაცი სული სიახლეთა შემოქმედებით კვლავაც გააოცებს კაცობრიობას. მადლიერი შთამომავლობა კი დიდადაც დაუფასებს მას, რომ სწორედ აქ, ამერიკის პოლიტიკურ სცენაზე, პირველად მოევლინა კაცობრიობას ის მექანიზმები, რომლებიც ადამიანის უფლებათა დაცვისა და მათი საზოგადო კეთილდღეობის თავდებია. რევოლუციის ბელადებს რომ უპრეცედენტო პოლიტიკური ნაბიჯები არ გადაედგათ, მათ რომ მმართველობის ისეთი პოლიტიკური ფორმა არ შეექმნათ, რომლის ბადალს ისტორიაში ვერსად ნახავთ, ამერიკელი ხალხი ახლა ისევ დამღუპველი რჩევების ტყვეობაში იქნებოდა, ანდა სიცოცხლე ექნებოდა გამწარებული მმართველობის ერთ-ერთი იმ ფორმათაგანის გადამკიდეს, რომლებსაც პირისაგან მიწისა აღუგვიათ დანარჩენი კაცობრიობის თავისუფლებანი. ამერიკისა და მთელი კაცობრიობის საკეთილდღეოდაც ისინი ახალსა და უფრო კეთილშობილურ გზას დაადგნენ. მათ წამოიწყეს და წარმატებით განასრულეს რევოლუცია, რომლსაც ანალოგი არ აქვს ადამიანურ ისტორიაში. მათ შექმნეს მმართველობის უბადლო ნიმუშები. მათ საფუძველი ჩაუყარეს დიად კონფედერაციას და მომავალ თაობებს მისი სრულყოფა და უკვდავყოფა უანდერძეს. თუკი მათ შრომას რაიმე ნაკლი ჰქონდა, მაშინ აფერუმ მათ კაცობას, რარიგ უმნიშვნელოა იგი. არ არის გამორიცხული, რომ გარკვეული უზუსტობანი იქნა დაშვებული კავშირის სტრუქტურის მშენებლობისას, ვინაიდან ყველაზე ძნელი და შრომატევადი სწორედ ამგვარი სამუშაოა. კონსტიტუციური კონვენტი ხომ სწორედ იმიტომ იქნა მოწვეული, რომ კავშირის ახალი მოდელი შეემუშავებინა. კონვენტმა თავისი საქმე გააკეთა. ახლა კი თქვენი განსჯის ჯერია. პუბლიუსი ფედერალისტი #15 : ჰამილტონი Spoiler ფედერალისტი #15 : ჰამილტონი 1787წ. 1 დეკემბერი ნიუ-იორკის შტატის ხალხს თანამემამულენო, წინა წერილებში ვცადე, ცხადად და დამაჯერებლად გამეშუქებინა ის, თუ რაოდენ დიდი მნიშვნელობა აქვს კავშირს თქვენი პოლიტიკური უსაფრთხოებისა და ბედნიერებისთვის. თქვენ წინაშე საფრთხეთა მთელი ის გამა წარმოვადგინე, რომელიც თავს დაგატყდებათ, თუკი, ღმერთმა ნუ ქნას და, ის წმიდა სიმები გაწყდა ამერიკის ხალხს მტკიცედ რომ კრავს. და განა სხვას რას ძალუძს მათი მოშლა, თუ არა ამპარტავნებასა თუ სიხარბეს, შურსა თუ ცრუგანმარტებებს? მე მინდა, მეგზურობა გაგიწიოთ ამგვარ საკითხთა გამოძიებისას და ფაქტობრივად დადასტურებული ისეთი ჭეშმარიტებანი ჩაგაგონოთ, დღემდე უყურადღებოდ რომ შთენილან. და თუკი გზა, რომელიც უნდა განვლოთ, ალაგ – ალაგ მოსაწყენი თუ მომაბეზრებელი მოგეჩვენებათ, დაე, გაიხსენებდეთ, რომ ცოდნა, რომლის მოხვეჭასაც თქვენ ცდილობთ, ისეთ საკითხს ეხება, ყველაზე მნიშვნელოვანი რომაა თავისუფალი ხალხის ცხოვრებაში. თქვენ თვალუწვდენელი მინდვრის გადალახვა მოგიხდებათ. თქვენს ყარიბობას კი ცარიელა სოფისტიკის ის ლაბირინთი გაართულებს, მავანნი და მავანნი თქვენს დასაბრკოლებლად რომ აღმართავენ. მე მსურს, რაც შეიძლება სწრაფად მოვარღვიო ის წინაღობანი, პროგრესის გზაზე თქვენს მსვლელობას რომ აფერხებენ, ოღონდ ისე, რომ სისწრაფით საქმე არ ვაზარალო. იმ გეგმის თანახმად, რომელიც ამ საკითხზე ბჭობის მიზნით შევადგინე, კვლევის შემდეგი თემაა: ”ამჟამინდელი კონფედერაციის არასაკამარისობა კავშირის შენარჩუნებისათვის”. შეიძლება ვინმეს შეკითხვა წამოეჭრას, რა საჭიროა ამ საკითხის განხილვა, ის ხომ ისედაც უდავო თუ უეჭველიაო; იგი ხომ მოსახლეობის ყველა ფენას ერთნაირად ესმის; მის შესახებ ხომ კონსტიტუციის მომხრეებსა და მოწინააღმდგეებს შორის არაფერი სადავო არ არისო? მართლაცდა უნდა ვაღიაროთ, რომ სხვა მხრივ მძაფრად დაპირისპირებული მხარეები, ერთ საკითხში ერთსულოვანნი არიან. საქმე იმის აღიარებას ეხება, რომ მართვის ეროვნულ სისტემაში თავი იჩინეს არსობრივმა ნაკლოვანებებმა, კარსმომდგარი ანარქიის თავიდან ასაშორებლად კი გადაუდებელი ღონისძიებების გატარებაა საჭირო. ეს მოსაზრება უამრავი ფაქტით არის დადასტურებული და ამიტომაც აღარაა აზრთა სხვადასხვაობის საგანი. იგი მთელი ჩვენი მოსახლეობის გუნება – განწყობას მოედო. უფრო მეტი, ის ხალხიც, კი რომლის მცდარმა პოლიტიკამ ქვეყანა დაღუპვის პირას მიიყვანა, ბოლოს და ბოლოს იძულებული გახდა თუმც უხალისოდ, მაგრამ მაინც, რეალობისთვის თვალი გაესწორებინა და ის ნაკლოვანებები დაენახა, რომელთაც აშკარად შეიცავს ჩვენი ფედერალური ხელისუფლების სქემა. ამგვარ ნაკლოვანებებზე ხომ რახანია გულისტკივილით მიგვითითებდნენ კავშირის განათლებული მეგობრები. შეიძლება დანამდვილებით ითქვას, რომ ჩვენი ქვეყანა წარმოუდგენლად დაკნინებულ მდგომარეობაში იმყოფება. მან თითქმის ყველაფერი იწვნია, რასაც ერის სიამაყის შეურაცხყოფა, ანდა მისი ღირსების ხელყოფა ძალუძს. განა ვალდებულებანი არა გვაქვს აღებული? განა ახლა ყველაფერი, რასაც კი ადამიანები პატივს სცემენ, მათ შესრულებას არ გვიკიჟინებს? ჩვენ კი მათ წამდაუწუმ და უტიფრად ვარღვევთ. განა არა გვაქვს, როგორც უცხო ქვეყნების, ისე საკუთარი მოსახლეობის ვალი, იმ უკეთურ ჟამს აღებული, როს საფრთხე ჩვენს პოლიტიკურ არსებობას ემუქრებოდა? ვალი ვალადვე რჩება და დღემდე არავის უფიქრია მის დაფარვაზე. განა ჩვენი მშობლიური მიწები და ერთობ მნიშვნელოვანი სიმაგრენი უცხო სახელმწიფოებს არა აქვთ მიტაცებული? განა არ არსებობს ხელშეკურულებანი, რომელთა თანახმადაც ისინი რახანია ჩვენთვის უნდა გადმოეცათ? მაგრამ მიტაცებული მიტაცებულადვე რჩება, ჩვენი ეროვნული ინტერესები კი ზარალდება, ჩვენს შელახულ უფლებებზე რომ არაფერი ვთქვათ. ძალგვიძს კი თავდასხმის მოგერიება ან მომხდურის უკუგდება? ჩვენ არც შეარაღებული ძალები, არც ხაზინა და არც მთავრობა გაგვაჩნია. [1] იმის თავი მაინც თუ გვაქვს, რომ პროტესტი გამოვაცხადოთ? საქმე ის არის, რომ არავინ შეასრულებს ჩვენ მიმართ აღებულ ვალდებულებებს, ვიდრე ჩვენი მხრიდან მათი არადმიჩნევის ეჭვი იარსებებს. ბუნებამაც ისე მოაწყო და ხელშეკრულებითაც გვეკუთვნის ის, რომ მისისიპს სანაოსნოდ ჩვენც ვიყენებდეთ. მაგრამ რა, ამას ესპანეთი გვიკრძალავს. განა საზოგადოებრივი კრედიტი გადარჩენის აუცილებელ წყაროს არ არის, როს თვით საზოგადოებაა განსაცდელში? ჩვენ, როგორც ჩანს, ხელი ჩავიქნიეთ ამ საკითხზე. აქაოდა იგი უიმედო და უსაშველო არისო. განა აღებმიცემობა ეროვნული სიმდიდრის მნიშვნელოვანი წყარო არ არის? განა პატივისცემა, რომლითაც უცხო სახელმწიფოები გვეპყრობიან, არ არის იმის თავდები, რომ ისინი შენს ქვეყანაზე ხელს არ აღმართავენ? არადა, ჩვენი ხელისუფლების უნიათობა მათ ჩვენს სამშობლოსთან ხელშეკრულებათა დადების ხალისსაც კი უკარგავს. ჩვენი დესპანები უცხოეთის ქვეყნებში მასკარადის მონაწილეებს გვანან, იმდენად ბუტაფორიულია მათი დამოუკიდებლობა. არის თუ არა ეროვნული კატასტროფის მომასწავებელი ის, რომ მიწაზე ფასი მკვეთრად და არაბუნებრივად ეცემა? ჩვენი ქვეყნის ზოგიერთ ნაწილში დამუშავებული მიწის ფასი ერთობ დაბალია. ამას ვერ ავხსნით მარტო იმით, რომ ბაზარზე უდაბური მიწები გამოგვაქვს. ნამდვილი მიზეზი სწორედ იმ უნდობლობაში უნდა ვეძიოთ, რომელმაც მოსახლეობის ყველა ფენას ხელი დარია. სწორედ ნდობის არქონაა ის, რასაც ნებისმიერი საკუთრების გაუფასურება ძალუძს. განა საბანკო კრედიტი წარმოების მეგობარი და მფარველი არ არის? სესხებისა და ვალად აღების მაჩვენებელი კი ჩვენში თითქმის ნულამდეა დასული. და ესეც, არა ფულადი სახსრების სიმწირისა, არამედ იმის გამოისობით, რომ ხალხში ნდობა აღარ არის. წვრილმანების გამოდევნება ვერც სიამოვნებას მოგგვრის და ვერც ცოდნას შეგვმატებს. ზოგადად კი მაინც უპრიანია ვიკითხოთ: განა კიდევ არსებობს ეროვნული უბედურების, სიდუხჭირისა და დაკნინების რაიმე ნიშანი, რაც საზოგადო ბედუკუღმართობათა იმ პირქუშ ჩამონათვალში არ შედის, ჩვენს ბუნებითკურთხეულ ქვეყანას რომ თავს დატყდომია? მართლაც რომ ერთობ გულსაკლავ მდგომარეობაში ჩავცვენილვართ. აქამდე კი სწორედ იმგვარმა პრინციპებმა და რჩევებმა მიგვიყვანეს, ახლა რომ ახალ კონსტიტუციაზე ხელის აღებას გვიკიჟინებენ. ისინი მანამ არ მოგვცემენ საშველს, ვიდრე ხრამის პირას არ მიგვიმწყვდევენ და იმ უფსკრულში არ დაგვნთქავენ, ჩვენს ჩასაყლაპად რომ დაუღია ხახა. თანამემამულენო, მოვიცეთ ძალა და იმ სიჩაუქით აღვიჭურვოთ, რაც განათლებულ ხალხს შეჰფერის. მოდით, მტკიცედ დავდგეთ ჩვენი უსაფრთხოების, სიმშვიდის, ღირსებისა თუ სახელის სადარაჯოზე. დაე, მოვიცილოთ ის ჯადო, ხელ – ფეხს რომ გვიკრავს და საკუთარი ბედნიერებისა თუ კეთილდღეობისკენ გასაქანს არ გვაძლევს. ადრეც გვითქვამს და ახლაც ვადასტურებთ, რომ ჭეშმარიტად უტყუარმა ფაქტებმა განაპირობეს საყოველთაო თანხმობა: მართვის ეროვნულ სისტემას ჩვენში არსობრივი ნაკლოვანებანი უთხრიან ძირსო. მაგრამ საქმე ის არის, რომ თანხმობა თახმობად რჩება. ფედერალურ ღონისძიებათა ძველი მოწინააღმდეგენი, მართალია, დათმობაზე წავიდნენ, მაგრამ ისინი გაწიწმატებით ეწინააღმდეგებიან ერთადერთ საშველ - სახიდებელს, რასაც ჩვენთვის წარმატების მოტანა ძალუძს. ისინი, მართალია, აღიარებენ შეერთებული შტატების მთავრობა ძალადაშრეტილიაო, მაგრამ იმავდროულად, უარს აცხადებენ მისთვის აუცილებელ უფლებამოსილებათა გადაცემაზე. არადა, ფედერალური მთავრობის ენერგიის წყარო სწორედაც რომ ამგვარ უფლებამოსილებათა გადაცემაა. ისინი ამაოდ ლამობენ შეუთავსებელ რამეთა შეთავსებას. არაფრით გამოვა, ისე გაუზარდო ფედერალურ ხელისუფლებას უფლებამოსილებანი, რომ შტატების დამოუკიდებლობა არ შეიზღუდოს. უაზრობაა, ფედერალური მთავრობის სუვერენობას ესწრაფვოდე, იმავდროულად კი ცალკეული შტატის სრული დამოუკიდებლობა გეწადოს. ეს ხალხი ისევ და ისევ ბრმად ეთაყვანება იმ პოლიტიკურ ურჩხულს, imperium in imperio სახელით რომაა ცნობილი. აქედან ჩანს, თუ რაოდენ საშურია კონფედერაციის ნაკლოვანებათა გასიგრძეგანება, რათა ერთ არსებით რამეს გავუსწოროთ თვალი: ჩვენს თავს მოსულ სიავეს წუთიერი თუ წარმავალი წუნი როდი ასაზრდოებს. საქმე სწორედაც რომ ფუნდამენტურ შეცდომას ეხება. იგი შენობის დაგეგმარებისას იქნა დაშვებული, და ამდენად, მისი გასწორება შეუძლებელია სხვაგვრად თუ არა, ისე, რომ მთელი ნაგებობის საძირკველი და საყრდენი შეიცვალოს. მთავარი ბოროტება, რაც არსებული კონფედერაციის შენობის საფუძველში ბუდობს, ის საკანონმდებლო ხელისუფლებაა, რომელსაც კავშირი შტატებისა თუ მთავრობების მიმართ ახორციელებს. საქმე ის არის, რომ ამგვარი კანონმდებლობა მათ კრებით თუ კორპორაციულ პირებად განიხილავს და მათივე შემადგენელი ინდივიდებისგანG განასხვავებს. მართალია, ამ პრინციპით არ ამოიწურება კავშირისთვის გადაცემული უფლებამოსილებანი, მაგრამ სწორედ მასზეა დამოკიდებული ის, თუ რამდენად ეფექტურად იმუშავებენ დანარჩენები. საკავშირო ხელისუფლებას უფლება აქვს, შტატებს თანაბრად გადაუნაწილოს საგადასახადო ტვირთი. იგი, ასევე, აღჭურვილია უფლებამოსილებით, თავისი ნება - სურვილისამებრ გამოითხოვოს როგორც ხალხი, ისე – ფულადი სახსრები. მაგრამ, შეერთებული შტატების ხელისუფლების ამგვარი უფლებამოსილება არ ვრცელდება ამერიკის ინდივიდუალურ მოქალაქეებზე. ამის შედეგი კი ის არის, რომ მის გადაწყვეტილებებს, თეორიულ დონეზე, მართალია, სავალდებულო კანონის ძალა აქვს კავშირის წევრთათვის, მაგრამ, სინამდვილეში, ისინი მხოლოდ რეკომენდაციებია; მათი შესრულება კი მთლიანად ამა – თუ იმ შტატის არჩევანზეა დამოკიდებული. სხვა რა არის ეს, თუ არა ადამიანური ჭირვეულობის კიდევ ერთი მაგალითი? სწორედაც რომ საკვირველია, მას შემდეგ, რაც საკუთარი გამოცდილებით ვიწვნიეთ, კვლავაც ვაწყდებით ადამიანებს, ახალ კონსტიტუციას რომ ეწინააღმდეგებიან და უარს არ ამბობენ იმ პრინციპზე, რომელიც წარსულისგან წყევლად გვერგო. პრინციპზე, რომელიც, როგორც ჩანს, შეუთავსებელია მართვის იდეასთან. საქმე ხომ იმ პრინციპს ეხება, რომელსაც თუკი საერთოდ უწერია განხორციელება, მხოლოდ იმ პირობებში, როს სამოქალაქო ხელისუფლების მსუბუქ ზეწოლას ცეცხლისა და მახვილის სისხლიანი ძალმომმრეობა შეცვლის. როცა დამოუკიდებელი სახელმწიფოები ერთმანეთთან ხელშეკრულებით გათვალისწინებული მიზნების მისაღწევად ლიგასა თუ ალიანსს აყალიბებენ, ამაში მიუღებელი და განუხორციელებელი არაფერია. მით უფრო, როცა ზუსტად არის გაწერილი ხელშეკრულებით ნაკისრ ვალდებულებათა შესრულების როგორც დრო და ადგილი, ისე რიცხვი და გარემოებანი; როცა ალალ – ბედზე არაფერია მიგდებული და ყველაფერი მხარეთა კეთილსინდისიერებაზე ჰკიდია. ამ ტიპის ხელშეკრულებით ბევრი ცივილიზებული ქვეყანაა ერთმანეთთან დაკავშირებული, თავს რომ ომისა და მშვიდობის ყველა ბედუკუღმართობა ატყდებათ. მაგრამ ამგვარი ხელშეკრულებანი წამდაუწუმ ირღვევა. და ამის მიზეზი სხვა არაფერია, თუ არა ის, რომ მათი მონაწილენი საკუთარი ვნებებისა და ინტერესების კარნახით მოქმედებენ. ამ საუკუნის დასაწისში ევროპული სახელმწიფოები გაშმაგებით ცდილობდნენ ერთმანეთთან სწორედ ასეთი ხელშეკრულებანი დაედოთ. იმდროინდელ პოლიტიკოსებს ეიმედებოდათ, რომ ისინი სარგებელს მოიტანდნენ. თუმც კი ამ იმედებს ასრულება არ ეწერათ. სამი და ოთხკეცი ალიანსები ყალიბდებოდა, მოლაპარაკებაში მონაწილე მხარეები მათ ხელთ არსებულ რესურსებს არ იშურებდნენ იმ იმედით, რომ ქვეყნიერების ამ ნაწილში ბოლოს და ბოლოს ძალთა თანაფარდობა და მშვიდობა დაისადგურებდა, მაგრამ ამგვარი ალიანსები აღმოცე-ნებისთანავე ირღვეოდნენ. კაცობრიობას კი არაფერი რჩებოდა, გარდა ჭკუისსასწავლი, თუმც კი გულსაკლავი გაკვეთილისა, რომ ხეირს არავის დააყრის ისეთი ხელშეკრულებანი, რომლებიც, მხარეთა კეთილსინდისი-ერების გარდა, არაფერს ემყარება. გამოცდილება გვიჩვენებს, რომ უშუალო სარგებლითა თუ ვნებით ნასაზრდოებ ზრახვებთან ვერაფერს გააწყობს მშვიდობისა თუ სამართლიანობის იდეალები. ზემოჩამოთვლილ უბედურებათაგან ყველა თავს დაგვატყდება, თუ ჩვენი ქვეყნის ზოგიერთი შტატი სახიფათო გადაწყვეტილებას მიიღებს და ერთმანეთთან მსგავს ურთიერთობას დაამყარებს, თუ ისინი უარს იტყვიან იმ პროექტზე, რომელიც ისეთი საერთო უმაღლესი ხელისუფლების ჩამოყალიბებას ითვალისწინებს, საკუთარი ნება – სურვილის მიხედვით რომ მოქმედებს. თუმც არავინ უარყოფს, რომ ზემოხსენებულ ავისმომტან ურთიერთობას წინ შეიძლება არაფერი ეღობებოდეს და თანამიმდევრულიც კი იყოს. რაც შეეხება კონფედერაციულ მთავრობაზე უარის თქმას, იგი ისეთი მარტივი ალიანსის ჩამოყალიბებამდე მიგვიყვანს, რომელიც მხოლოდ თავდაცვისა და საერთო მტრის წინააღმდეგ გალა-შქრების მიზნებზე იქნება გათვლილი. ამგვარი კავშირები ხან ერთმა-ნეთთან დაგვამეგობრებს, ხანაც ერთმანეთს დანასისხლად წაგვკიდებს; ერთმანეთის მიმართ მეშურნეობის მსხვერპლად ვიქცევით და არც უცხო სახელმწიფოები დააკლებენ ხელს ისეთი ხლართების გაბმას, მიზნად რომ ჩვენ შორის გაუტანლობის გაღვივებას ისახავენ. თუ არ გვინდა თავი ამგვარ დამღუპველ მდგომარეობაში ამოვყოთ; თუ კვლავაც ერთგულებით ვართ გამსჭვალულნი იმ იდეისადმი, რომელიც ერთიანი ეროვნული მთავრობის ჩამოყალიბებას ითვალისწინებს; თუ კვლ-ავაც სული ისეთი უმაღლესი ხელისუფლებისთვის გველევა, რომელსაც საერთო საბჭო ხელმძღვანელობს; მაშინ უნდა გავბედოთ და ჩვენს გეგ-მებში ისეთი ელემენტებიც შევიტანოთ, რანიც საერთო აღიარებით ძირეულად განასხვავებენ ერთმანეთისგან ლიგასა და მთავრობას. აუცილე-ბელია, რომ საკავშირო ხელისუფლება პიროვნულად ვრცელდებოდეს ცალკეულ მოქალაქეზე. ხელისუფლების ნამდვილი ობიექტები ხომ ადამიანები არიან! მმართველობა საკანონმდებლო საქმიანობასაც გულისხმობს. კანონს კი აუცილებლია, თან სანქცია ახლდეს. სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, იგი დაუმორჩილებლობისთვის ჯარიმას თუ სასჯელს უნდა ითვალისწინებდეს. თუკი დაუმორჩილებლობა არ დაისჯება, მაშინ ყველა ის გადაწყვეტილება თუ ბრძანება, რომლებსაც კანონად ყოფნაზე აქვთ პრეტენზია სხვა არა იქნება რა, თუ არა ცარიელი რჩევა თუ რეკომენდაცია. სასჯელის დადება, რა სახისაც უნდა იყოს ის, მხოლოდ ორი გზითაა შესაძლებელი; ერთია, როცა იგი სასამართლოსა და სამართალდამცავ ორგანოებს გამოაქვთ, ხოლო სხვაა, როცა მას სამხედრო უწყება ახორციელებს. ე.ი. ლაპარაკია ორი სახის იძულებაზე: ერთია სამოქალაქო იძულება, ხოლო სხვაა იძულება, რომელიც იარაღის ძალით ხორციელდება. ერთი ყაიდის იძულებას ადამიანთა მიმართ იყენებენ, მეორე კი – პოლიტიკური გაერთიანებების, თემებისა თუ სახელმწიფოთა წინააღმდეგ გამოიყენება. ბუნებრივია, რომ არ არსებობს ისეთი სასამართლო პროცედურა, რომელიც ბოლომდე უზრუნველყოფდეს კანონის დაცვას. მართალია, სასამართლოს გამოქვს განაჩენი იმათ მიმართ, ვინც არ ასრულებს თავის მოვალეობას, თუმცა მისი აღსრულება ხმლით ხორციელდება. ისეთ გაერთიანებებში კი, სადაც გენერალურ უფლებამოსილებას მთლიანად მისი შემადგენელი სათემო ორგანოები ახორციელებენ, კანონის ნებისმიერი დარღვევა ომის მიზეზად იქცევა; ამიტომაც სამოქალაქო კანონმორჩილების ერთადერთი ინსტრუმენტი სამხედრო – სადამსჯელო ღონისძიებაა. ასეთი რამ, ბუნებრივია, არ იმსახურებს იმას, რომ მმართველობად იწოდებოდეს, ძნელად რომ კეთილგონიერმა ადამიანმა თავისი ბედი მას მიანდოს. იყო დრო, როცა გვარწმუნებდნენ, შტატები ფედერალური ხელისუფლების ბრძანებებს არ დაარღვევენო; კონფედერაციის წევრები თავიანთ ქმედებებში საერთო ინტერესებით იხელმძღვენელებენო; ყველა ფედერალურ გადაწყვეტილებას განუხრელად დაიცავენო. რა უცნაურად ჟღერენ ამჟამად ეს სიტყვები! ასევე უცნაური იქნება ყველა ის სიტყვა, რომელიც კი ჩვენს ყურთასმენას იმავე კუნჭულებიდან მოსწვდება, სადაც ზემოხსენებული სიტყვები ჩასახულან. მაგრამ ასეთი რამ მხოლოდ მას შემდეგ მოხდება, რაც კვლავაც მრავლად ვიწვნევთ გამოცდილების გაკვეთილებს. გამოცდილებისა, რაიც სიბრძნის საუკეთესო ორაკულია. გარდასულ დროებში სწორედ ის ხდიდა საცნაურს, რომ ადამიანი ინუნშიც კი არ არის იმის თაობაზე, თუ რაა მისი ქმედების მამოძრავებელი ძალა; თუ რა უბიძგებს მას სამოქალაქო ხელისუფლების ჩამოყალიბებისკენ. და მართლაც, რად დასჭირდა ადამიანს ხელისუფლება? იგი საჭირო გახდა იმიტომ, რომ ადამიანი ყოველთვის გონებისა და სამართლიანობის კარნახით როდი მოქმედებს, არამედ უპირატესად ვნებათა ტყვეობაში ექცევა. ამიტომაც, ვნებათა მოთოკვაა აუცილებელი. განა დასაბუთებულია ის, რომ ადამიანთა პოლიტიკური გაერთიანებანი ცალკეულ ადამიანზე უფრო სამართლიანად თუ მიუმხრობლად მოქმედებენ? კაცობრიობის საქციელს ვინც ყურადღებით დაჰკვირვებია, ყველა საპირისპიროს ამტკიცებს; თითოეული ამგვარი მტკიცება კი სრულიად გასაგები მიზეზებით აიხსნება. სახელზე ზრუნვის მოტივი არც კი არის მხედველობაში მისაღები, მაშინ, როცა ჩადენილი საქციელით გამოწვეული შერცხვენა მარტო ერთ ადამიანს როდი ატყდება თავს, არამედ იგი ყველაზე ნაწილდება. ჯგუფურობის ის სული, რომელიც გაერთიანების წევრთა ფიქრებში თავის სამსალას ურევს, თითოეულ მათგანს უკადრისი საქციელისა და ექსცესისკენ უბიძგებს. ცალ – ცალკე რომ ასეთი რამ ჩაედინათ, ისინი სირცხვილით დაიწვებოდნენ. საქმე კიდევ ის არის, რომ სუვერენული ხელისუფლება კონტროლს ვერ ითმენს. ამიტომ ხალხი, რომელიც ამგვარ ხელისუფლებას ახორციელებს, მტრულად უყურებს გარედან მისი წარმართვისა თუ შეზღუდვის ყოვე-ლგვარ მცდელობას. იმავე სულისკვეთების წყალობით ისე ხდება ხოლმე, რომ ყოველ პოლიტიკურ გაერთიანებაში უფრო ნაკლები დამოკიდებულობის მქონე რამდენიმე წარმონაქმნის საერთო ინტერესს რომ ეფუძნება, ამგვარ წარმონაქმნებს ცენტრიდანული მოძრაობა ითრევს. საბოლოო ჯამში, ამგვარი ძალისხმევის შედეგად ისინი საერთო ცენტრს წყდებიან. ძნელი არ არის ამ მისწრაფების ახსნა. მისი მიზეზი ძალაუფლების სიყვარულში უნდა ვეძიოთ. კონტროლირებადი თუ შეზღუდული ძალაუფლება თითქმის ყოველთვის ეტოქება და ემტერება იმ ძალაუფლებას, რომელიც მას აკონტროლებს ან ზღუდავს. ეს უბრალო ვითარება გვასწავლის, თუ რარიგ მცირედი იმედი უნდა მოვიცეთ იმისა, რომ ადამიანები, რომელთათვისაც ამა თუ იმ შტატის საქმეთა გამგებლობა მიუნდვიათ, მუდამ მზად იქნებიან, რათა მათ განუხრელად იღვაწონ საერთო კეთილდღეობისთვის და უსიტყვოდ შეასრულონ ფედერალური ხელისუფლების ყველა გადაწყვეტილება თუ დეკრეტი. ამრიგად, თუ კონფედერაციის ღონისძიებებს ადგილობრივი ადმინისტრაციები ვერ ახორციელებენ, მაშინ ფუჭია იმედი იმისა, რომ ვინმემ ისინი ოდესმე განახორციელოს. კონფედერაციის წევრთა მმართველები იმის განსჯას მოჰყვებიან, თუ რამდენად მართებულია ფედერალური ღონისძიებანი და არას დაგიდევენ, აქვთ თუ არა მათ ამის უფლება. ამგვარი განსჯისას კი ისინი თავიანთი კერძო ინტერესებითა თუ მიზნებით იხელმძღვანელებენ და შემოთავაზებული ღონისძიებები მიიღონ თუ არ მიიღონ, იმისდამიხედვით აწონ-დაწონიან, იმ კონკრეტულ მომენტში ეს მათთვის ხელსაყრელია თუ არახელსაყრელი. ამგვარ პირობებში მიუმხრობლობის ადგილს დაინტერესებულობა თუ საეჭვო სკურუპულოზურობა იჭერს; ჩვეულებრივ ამბად იქცევა ნაციონალური მასშტაბის გარემოებათა გაუთვალისწინებლობა; ამის გამო შეუძლებელი ხდება მოვლენების სწორად განსჯა; გამორჩეული ინტერესით მხოლოდ ადგილობრივი მნიშვნელობის საკითხებს ეკიდებიან; ეს კი შეუძლებელია, ხელს არასწორი გადაწყვეტილების მიღებას არ უწყობდეს. იგივე მდგომარეობა შეიქმნება კონფედერაციის სხვა წევრ – სახელმწიფოებშიც. ამიტომ იმ გეგმათა განხორციელება, რომლებიც სახალხო კრებამ შეიმუშავა, ყოველთვის გაუთვითცნობიერებელი და ცრურწმენებით შეპყრობილი ხალხის ნება – სურვილზე იქნება მიგდებული. ცნობილია, თუ რა სიძნელეებთან არის დაკავშირებული ამგვარი კრების მუშაობა; თუ როგორ უძნელდება მას ამა თუ იმ საჭირბოროტო საკითხზე გაწონასწორებული გადაწყვეტილების მიღება, თუკი ამის გარეგანი იძულება არ ადგას. ალბათ, არც იმის წარმოდგენა იქნება შეუძლებელი, რომ არ არსებობს სტიმული, რომელიც ერთმანეთისგან სოლიდურად დაშორებულ რამდენიმე სახალხო კრებას, სხვადასხვა დროს რომ იკრიბება და სხვადსხვაგვარ ზეწოლას განიცდის, საერთო მიზნისთვის გრძელვადიანი თანამშრომლობისკენ უბიძგებდა. ჩვენს შემთხვევაში საქმე ეხება იმას, რომ საკავშირო ხელისუფლებიდან წამოსულ ღონისძიებათა ცხოვრებაში გასატარებლად საჭიროა, ცამეტმა დამოუკიდებელმა შტატმა გამოხატოს საერთო ნება. მაგრამ მოხდა ის, რაც უნდა მომხდარიყო. საკავშირო ხელისუფლების გადაწყვეტილებანი არ სრულდება. ცალკეული შტატის დანაშაულებრივმა ქმედებებმა ქვეყანა იმ ზომამდე მიიყვანა, რომ საერთო-ეროვნული მმართველობის ყველა რგოლი გაჩერდა. ყველაფერი საშინელმა დამყაყებამ მოიცვა. კონგრესს აღარ ძალუძს მართვის სადავეები მანამ მაინც შეინარჩუნოს, სანამ შტატები იმის თაობაზე შეთანხმებას მიაღწევენ, რომ ფედერალური ხელისუფლების არსებული აჩრდილი დაუყოვნებილივ უნდა შეიცვალოს. მაგრამ ეს უიმედო მდგომარეობა ერთბაშად არ დამდგარა. თავდაპირველად, ხსენებულ მიზეზთა წყალობით, საკავშირო ხელისუფლების გადაწყვეტილებანი უთანასწოროდ და არაპროპორციულად ხორციელდებოდა. ცალკეული შტატების ურჩობა დანარჩენებმა, მორჩილებით რომ გამოირჩეოდნენ, საბაბად გამოიყენეს, რომ ცდუნებას აჰყოლოდნენ. რად უნდა ვაკეთებდეთ იმათზე მეტს, ვისთან ერთადაც ეს პოლიტიკური ყარიბობა წამოგვიწყია? რად უნდა ვიღებდეთ სხვებზე მეტს საკუთარ თავზე? აი, მოსაზრებანი, რომელთა წინაშე უძლურია ადამიანური თავმოყვარეობა. უფრო მეტი, მათთან გამკლავება ყველაზე წინდახედულ ადამიანებსაც კი გაუჭირდებოდათ, შესაძლო შედეგებს რომ წინასწარ ჭვრეტენ. ისე რომ, ყოველი შტატი მხოლოდ კერძო ინტერესებისა თუ სარგებელთა კარნახით რომ მოქმედებდა, გეგმაზომიერად აცლიდა საყრდენს საერთო შენობას. ეს უკანასკნელი კი ისედაც იმ ზომამდე იყო მოყანყალებული, რომ ჩამოქცევასა და ნანგრევებში დანთქმას გვიქადდა. პუბლიუსი ფედერალისტი # 16 : ჰამილტონი Spoiler ფედერალისტი # 16 : ჰამილტონი 1787წ. 4 დეკემბერი ნიუ-იორკის შტატის ხალხს ჩვენი კონფედერაციის მაგალითზე ნათლად ჩანს ის, თუ რა სავალალო შედეგებამდე შეიძლება მიგვიყვანოს იმ პრინციპის გამოდევნებამ, შტატებისა თუ სხვა თემებისთვის საკანონმდებლო უფლებამოსილებათა მინიჭება რომ აქვს მიზნად. მისი მიხედვით ხომ ისინი კრებით პოლიტიკურ პირებად განიხილებიან. ამასვე ადასტურებენ ის ავბედითი მოვლენები, რანიც კონფედერაციული ყაიდის სხვა ხელისუფლებებმა თავს დაიტეხეს. კატასტროფათა მასშტაბი კი იმ ზეგავლენის პირდაპირპროპორციულია, ამგვარ სისტემებზე ზემოხსენებული პრინციპი რომ ახდენს. უპრიანი იქნებოდა, ეს მოვლენა ცალკე გვეკვლია. მე კი იძულებული ვარ მხოლოდ იმის აღნიშვნით დავკმაყოფილდე, რომ ძველი მსოფლიოს კონფდერაციებს შორის, რომელთა შესახებ ცნობები ისტორიამ შემოგვინახა, როგორც ჩანს, ლიკიური და აქაველთა ლიგები ყველაზე ნაკლებად იყვნენ შებორკილნი ამ მცდარი პრინციპის ზემოქმედებით. ამიტომაც დაიმსახურეს მათ ძველი მწერლების მოწონება. საქმე ეხება იმ გამორჩეულ პრინციპს, რომელიც ასევე სამართლიანად ითვლება ანარქიის მშობლად. კავშირის წევრთა ურჩობა ხომ მისი ბუნებრივი და უცილობელი ნაყოფია. ხოლო როგორც კი ის იჩენს თავს, მისი ჩახშობის კონსტიტუციური საშუალება მხოლოდ ძალაა. ძალის გამოყენებას კი სამოქალაქო ომი მოსდევს შედეგად. გასარკვევი ისღა დაგვრჩა, მართვის ეს მექანიზმი, რომლის გამოყენება ჩვენთვის დამღუპველ შედეგთა მომტანია, საერთოდ ოდესმე ამართლებს თუ არა თავის მოწოდებას. თუ ნაციონალურ მთავრობას რეგულარული ჯარი არ ეყოლება, იგი ძალას საერთოდ ვერ გამოიყენებს. თუ მის განკარგულებაში იქნება შეიარაღებული ძალები, მაშინ თავიდან ვერ ავიცილებთ სამოქალაქო ომს. ყველაზე მოსალოდნელი კი ის არის, რომ ამ ომში შტატების ყველაზე ძლიერმა დაჯგუფებამ გაიმარჯვოს, სულერთია, იგი ნაციონალურ ხელისუფლებას დაუჭერს მხარს, თუ მის წინააღმდეგ გამოვა. ალბათ იშვიათად მოხდება ის, რომ დაუმორჩილებლობა ერთმა შტატმა გამოაცხადოს. და რაკი ერთი ან მეტი სხვა ურჩი შტატიც მოიძებნება, ერთ ბედქვეშ მყოფნი, ბუნებრივია, პირს შეკრავენ და თავდაცვის მიზნით კიდეც გაერთიანდებიან. სიმპათიის გამომწვევი სხვა მიზეზიც არსებობს. თუ ურჩი შტატი იმავდროულად დიდად გავლენიანიც არის, იგი ადვილად მოიხვეჭს სხვების ნდობას და თანამზრახველებადაც ადვილადვე გაიხდის მათ. დაუმორჩილებლობის საპატიო მიზეზის გამოგონებას ხომ არაფერი უნდა: საერთო თავისუფლებას საფრთხე ემუქრებაო. განგაშის ზარების დარისხება ხომ სხვა შტატებშიც ვნებათა ცეცხლს აღაგზნებს და ისეთ შტატებსაც კი მოედება, სამოკავშირეო მოვალეობათათვის თავის არიდება აზრადაც რომ არასოდეს მოსვლიათ. ყველაზე უფრო სავარაუდო ის არის, რომ ამგვარი რამ მაშინ მოხდეს, როს შეძლებულ შტატთა მმართველებს პირადი განდიდების მანია შეიპყრობთ და გარეგანი კონტროლისგან სრულ თავისდაღწევას მოიწადინებენ; ამ მიზნის უკეთ განსახორციელებლად კი წინდაწინ მოისყიდიან მეზობელი შტატების ლიდერებს. თუკი ამფსონებს სახლში ვერ მოიძევენ, ქვეყნის გარეთ დაუწყებენ ძიებას. იმ ხალხს კი რა გამოლევს, ჩვენი კონფედერაციის დაშლისთვის სული რომ ელევა. ჩვენი მტკიცე კავშირი ხომ მათთვის თავზარდამცემი იქნება. ხმალი თუ ერთხელ იშიშვლე, ქარქაშში მისი ჩაგება ერთობ გაჭირდება, რაკი ადამიანური ვნებები ზომიერებას არად დაგიდევენ. ხელყოფილი ღირსება თუ წაქეზებული გულისწყრომა შეურაცხყოფის გამო სამაგიეროს მიზღვისთვის შეაგულიანებს შტატებს, რომელთა წინააღმდეგაც ცენტრალურმა ხელისუფლებამ ძალა იხმარა. დაუმორჩილებელი შტატები კი ყველაფერზე წავლენ და დამაკნინებელ მდგომარეობას არაფრით შეეგუებიან. პირველივე ასეთი ომი კი ბოლოს მოუღებს ჩვენს კავშირს. ასეთი იქნება ჩვენი კონფედერაციის ძალისმიერი აღსასრული. შედარებით ბუნებრივი სიკვდილით კი, როგორც ჩანს, იგი მალევე მიიცვლება, თუკი დაუყოვნებლივ ძირეულად არ შევცვლით მმართველობის ფედერალურ სისტემას. ჩვენი ხალხის სულისკვეთებიდან გამომდინარე, არ არის მოსალოდნელი, რომ მორჩილმა შტატმა დაუმორჩილებელის წინააღმდეგ ხმალი საკავშირო ხელისუფლების დაცვის მიზნით იშიშვლოს. ისინი, ალბათ, უფრო იოლ არჩევანს გააკეთებენ, მათს მაგალითს მიბაძავენ და მხარს სწორედაც რომ ურჩ შტატებს მისცემენ. ისე რომ, ყველას დანაშაული ყველას უსაფრთხოებად იქცევა. ჩვენმა ბოლოდროინდელმა გამოცდილებამ გაამჟღავნა ზემოხსენებული სულისკვეთება. მაგრამ საქმე ის არის, რომ გადაულახავი დაბრკოლება იმის განსაზღვრაა, თუ როდისაა მართებული ძალის გამოყენება. ყველაზე ხშირად შტატებს ურჩობისკენ ფულადი შესატანების ვალდებულება უბიძგებს. მაგრამ ძნელია იმის დადგენა, მისგან თავის არიდების გადაწყვეტილება საამისო სურვილის არქონითაა გამოწვეული, თუ გადახდისუუნარობით. ჩვეულებრივ ამ უკანასკნელს იმიზეზებენ ხოლმე. იძულების მკაცრი ზომის გასამართლებლად კი შტატის მიერ ჩადენილი დანაშაული შეუწყნარებელი უნდა იყოს. ამგვარი პრობლემა ისე ხშირად წამოიჭრება, რომ ძნელი არ არის იმის წარმოდგენა, თუ რა შეიძლება ამას მოჰყვეს: ის ჯგუფი, რომელიც ეროვნულ საბჭოში უმრავლესობაში იქნება, გასაქანს თავის პარტიულსა და მიკერძოებულ შეხედულებებს მისცემს, რაც სხვა ჯგუფების შევიწროებას გამოიწვევს. ძნელი, ალბათ, არც იმის დასაბუთებაა, რომ შტატებმა, უპრიანი იქნება, უპირატესობა არ მიანიჭონ ისეთ საერთო - ეროვნულ კონსტიტუციას, რომლის ქმედითუნარიანობის უზრუნველსაყოფად მრავალრიცხოვანი არმიის ყოლა იქნებოდა აუცილებელი, მუდმივ სამხედრო ლაშქრობებს რომ მოაწყობდა მთავრობის თითოეული რიგითი გდაწყვეტილებისა თუ დეკრეტის ცხოვრებაში გასატარებლად. სწორედ ასეთ ალტერნატივას გვთავაზობს ის ხალხი, რომელსაც არა სწადია ცენტრალური მთავრობის დადგენილებანი ცალკე ინდივიდებზე ვრცელდებოდეს. ამგვარი გეგმა, თუკი მას საერთოდ უწერია განხორციელება, უმალვე სამხედრო დესპოტიზმად გადაგვარდება. მაგრამ, როგორც ვნახავთ, ამგვარი ჩანაფიქრის შესრულება შეუძლებელია. კავშირის რესურსები ვერ გასწვდება საკმარისად ძლიერი არმიის შენახვას, რომელიც დიდ შტატს მოვალეობის შესრულებას აიძულებდა. უფრო მეტი, ამგვარი ჯარის შექმნის დასაწყებადაც კი არანაირი სახსარი არ მოიძევება. ვისაც იმის წარმოდგენა ძალუძს, თუ რარიგ მრავალრიცხოვანი გახდება შტატების მოსახლეობა და რარიგ გაძლიერდება თითოეული მათგანი თუნდაც ორმოცდაათი წლის შემდეგ, მისთვის იმთავითვე ცხადია, თუ რაოდენ ფუჭი და წარმოსახვითია ყოველი ისეთი გეგმა, მათი ქმედებების რეგულირებას რომ ზემოხსენებული ყაიდის კანონებით შეეცდება. საქმე ეხება ისეთ კანონებს, რომელთა შესრულება მათ როგორც კრებით პირებს, დაეკისრებათ და იძულებაც მათ როგორც კრებითი პირების, მიმართ განხორციელდება. ამგვარი გეგმა არაფრით არის უფრო ნაკლებ რომანტიული, ვიდრე ის ანტიკური გადმოცემებია, საარაკო გმირებსა და ნახევრად ღმერთებს, ურჩხულის მომთვინიერებელ ძალას რომ მიაწერდა. იმ პრინციპის ქმედითობა, რომელიც დამოუკიდებელი შტატებისთვის საკანონმდებლო უფლებამოსილებათა გადაცემას და მათი სამხედრო იძულების წესით განხორციელებას ითვალისწინებს, მცირე კონფედერაციებშიც კი არ დასტურდება. საქმე ისეთ კონფედერაციებს ეხება, რომლის წევრებიც მოცულობით ჩვენს საგრაფოებსაც კი ჩამოუვარდება. ასეთ კონფედერაციებში სამხედრო იძულებას იშვიათად იყენებდნენ და ისიც, უპირატესად, მისი ყველაზე სუსტი წევრების მიმართ. ძალზე ხშირად გაკერპებული თუ გაჯიუტებული შტატების მიმართ ძალის გამოყენება სისხლიანი სამოქალაქო ომის გაჩაღებას მოასწავებდა. ბევრჯერ მომხდარა, რომ კონფედერაციის ერთ ნაწილს თავისი საბრძოლო დროშები მისი მეორე ნაწილის წინააღმდეგ აეფრიალებინა. განათლებული ადამიანი ამგვარი დაკვირვებებიდან ერთ დასკვნას გააკეთებს: თუკი საერთოდ შესაძლებელია ფედერალური მმართველობის მოწყობა, რომელიც ჩვენს საერთო საზრუნავსა და საყოველთაო სიმშვიდეზე იზრუნებდა, მაშინ მისდამი რწმუნებული საქმეების განმგებლობაში იგი სრულიად სხვა პრინციპს უნდა ემყარებოდეს და არა იმას, რომელსაც განსახილველად შემოთავაზებული კონსტიტუციის მოწინააღმდეგენი იცავენ. მისი საქმიანობა უშუალოდ უნდა ვრცელდებოდეს ცალკეულ მოქალაქეზე. ისე რომ, ფედერალურ მმართველობასა და მოქალაქეებს შორის არ უნდა არსებობდეს მოსაშუალე საკანონმდებლო ორგანო. მას უნდა ჰქონდეს სათანადო უფლებამოსილება, რომ საკუთარი გადაწყვეტილებანი ჩვეულებრივი მაგისტრატურის მეშვეობით განახორციელოს. საერთო – ეროვნული ხელისუფლების უპირატესობას სასამართლოები უნდა უზრუნველყოფდნენ. საკავშირო ხელისუფლება, მსგავსად შტატის მთავრობისა, უშუალოდ უნდა პასუხობდეს ცალკეული ინდივიდის სასოებასა და შიშს; უნდა შეეძლოს ისეთ ვნებათა გადმობირება, ადამიანთა გულებზე რომ ბატონობენ. ერთი სიტყვით, მისი უფლებამოსილების ფარგლებში იგი უნდა იყენებდეს ყველა იმ მეთოდს, საშუალებასა და უფლებას, რომლებსაც ცალკეული შტატის ხელისუფლება თავისი უფლებამოსილების გასახორციელებლად მიმართავს. ამაზე შეიძლება შემოგვეპასუხონ და გვითხრან: თუ რომელიმე შტატი საკავშირო ხელისუფლებით განაწყენდება, იგი საკავშირო კანონებს ობსტრუქციას მოუწყობს; ეს კი იმავე ძალის გამოყენებამდე მიგვიყვანს, რის გამოც ჩვენს ოპონენტებს ვსაყვედურობთო. მაგრამ ამგვარი შეპასუხების უსაფუძვლობაში უმალ დავრწმუნდებით _ როგორც კი ერთ მნიშვნელოვან განსხვავებას მივაპყრობთ ყურადღებას; ერთია დაუმორჩილებლობა და სრულიად სხვაა პირდაპირი და აქტიური წინააღმდეგობა. თუკი შტატის საკანონმდებლო ხელისუფლების ჩარევა აუცილებელია საკავშირო ღონისძიებათა გასახორციელებლად, მაშინ ამგვარ ღონისძიებათა ჩასაგდებად საკმარისი მათი უმოქმედობა ანდა ირიბი მოქმედება იქნება. მოვალეობისთვის ამგვარი თავის არიდება, შეიძლება, შენიღბული იყოს და ერთი შეხედვით მნიშვნელოვანი, სინამდვილეში კი არადმისაჩნევი გამაფრთხილებელი ზომების სახით იყოს წარმოდგენილი: აქაოდა ხალხის შეშფოთება არ გვინდა კონსტიტუციის უსაფრთხოების შესახებ ხმამაღლა ლაპარაკითო. შტატის ხელმძღვანელები კონსტიტუციის ფარულ ხელყოფას ღირსებადაც კი მიიწერენ: მოცემულ მომენტში საერთო საქმისთვის ეს უფრო სასარგებლოა, გამონაკლისი დავუშვით, შანსი ხელიდან არ გავუშვითო. მაგრამ თუ არ იქნება აუცილებელი ის, რომ საერთო – ეროვნული მთავრობის კანონები შტატის საკანონმდებლო ორგანოთა მეშვეობით ხორციელდებოდეს, მაშინ ისინი უშუალოდ გავრცელდებიან ცალკეულ მოქალაქეებზე; ადგილობრივი ხელისუფლება, აშკარა დაპირისპირებისა და არაკონსტიტუციური ძალის გამოუყენებლად ვეღარ შეაჩერებს მათ მოქმედებას. მოვალეობის დავიწყება, ანდა ირიბი მოქმედება სრულიად უსარგებლო აღმოჩნდება. შტატები იძულებულნი იქნებიან, იმოქმედონ. მათი ქმედებიდან კი ყველა თვალნათლივ დაინახავს, თუ როგორ ხელყოფენ ისინი საერთო – ეროვნულ უფლებებს. ამგვარი ექსპერიმენტის ჩატარება ყოველთვის სახიფათო იქნება. მით უფრო, თუკი საქმე ისეთ კონსტიტუციასთან გვაქვს, რომელსაც თავისი თავის დაცვა ხელეწიფება, ხალხი კი საკმაოდ განათლებულია საიმისოდ, რომ კანონიერება ხელისუფლების უკანონო უზურპაციისგან განასხვაოს. ამგვარი უზურპაციის წარმატებით გასახორციელებლად არ არის საკმარისი ის, რომ უზურპაციის მსურველი შტატის საკანონმდებლო ორგანოში ფრაქციულ უპირატესობას ფლობდეს; აუცილებელია, მას სასამართლოებიცა და ხალხის მასებიც მხარს უჭერდეს. თუ მოსამართლენი საიდუმლოდ არ გაურიგდებიან კანონმდებლებს, მაშინ ისინი ამგვარი უმრავლესობის გადაწყვეტილებებს უკანონოდ თუ არაკოსტიტუციურად სცნობენ და ბათილად გამოაცხადებენ. თუ ხალხს, კონსტიტუციის ბუნებრივი მცველი რომაა, მათივე წარმომადგენელთა სენი არ დარევს ხელს, ამ დაპირისპირებაში იგი საკავშირო ხელისუფლებას დაუჭერს მხარს და სასწორის პინაც მის სასარგებლოდ გადაიხრება. უზურპაციის ამგვარი მცდელობანი, თუკი ისინი ფედერალური ხელისუფლების ტირანული ხასიათით არ არიან განპირობებულნი, ძნელად რომ ნაჩქარევად და დაუდევრად განხორციელდნენ; წინააღმდეგ შემთხვევაში მათ თაოსნებს საფრთხე დაემუქრებათ. თუ საერთო – ეროვნულ ხელისუფლებას წინააღმდეგობას რომელიმე გაკერპებული ანდა მეამბოხე პირი გაუწევს თავისი არამართლზომიერი ქცევით, ამ ბოროტებას იგი იმავე მეთოდებით უნდა შეებრძოლოს, რომლებსაც შტატის მთავრობა იყენებს ანალოგიურ შემთხვევებში. როგორც ვიცით, მაგისტრატურას მთელი ქვეყნის მასშტაბით ნებისმიერი კანონის განხორციელების უზრუნველყოფისთვის ხელშეწყობა ევალება; მნიშვნელობა არა აქვს იმას, თუ ვისი გამოცემულია იგი. ისე რომ, მაგისტრატურა საერთო – ეროვნული თუ ადგილობრივი დადგენილებების სადარაჯოზეც იქნება, რათა თავაშვებულ პირთა მხრიდან მათი ხელყოფის მცდელობა აღკვეთოს. რაც შეეხება ლოკალურ მღელვარებათ და ჯანყებს ადგილობრივ, არც თუ ისე მნიშვნელოვან კლანთა ხლართები რომ იწვევენ და ჟამიდან – ჟამს მოსვენებას უკარგავენ საზოგადოებას; რაც შეეხება მოულოდნელ უკმაყოფილობებს, აქა – იქ რომ იჩენენ თავს და საზოგადოების არცთუ მნიშვნელოვან ნაწილს მოიცავენ, საერთო – ეროვნულ ხელისუფლებას მათი აღკვეთის ბევრად უფრო მეტი საშუალება ექნება, ვიდრე ცალკეულ შტატს. ხოლო რაც შეეხება დაუძინებელ მტრობას, რომლის ხანძარი, გარემოებათა დამთხვევის წყალობით, შესაძლოა, მთელ ქვეყანას თუ არა, მის უდიდეს ნაწილს მაინც მოედოს და რომლის მიზეზი ისევე შეიძლება იყოს ცენტრალური ხელისუფლებით უკმაყოფილება, როგორც სახალხო მღელვარებისთვის დამახასიათებელი ფეთქებადი ხასიათი, – ასეთი მოვლენები ჩვეულებრივ გათვლას არ ემორჩილებიან. თითოეული მათგანი რევოლუციისა და ქვეყნის დაშლის ტოლფასია. არ არსებობს ხელისუფლება, რომელსაც მათი გაკონტროლება, ანდა თავიდან აშორება შეეძლოს. არიან მოვლენები, რომელთა წინასწარ განჭვრეტა ადამიანურ ძალ – ღონეს აღემატება. ამიტომ არცა ღირს ხელისუფლებას ბრალად ის წაუყენო, რომ მან შეუძლებელი ვერ შეძლო. პუბლიუსი ფედერალიტი # 17 : ჰამილტონი Spoiler ფედერალიტი # 17 : ჰამილტონი 1787წ. 5 დეკემბერი ნიუ-იორკის შტატის ხალხს პრინციპმა, რომელიც მოითხოვს, რომ ფედერალური კანონმდებლობა უშუალოდ ამერიკის მოქალაქეებზე ვრცელდებოდეს, შესაძლოა, შემოსიტყვება გამოიწვიოს; თუმცა ეს სხვა სახის შესიტყვება იქნება და არა ისეთი, რომელიც ჩემს ბოლო მიმართვაში გავარჩიე. შეიძლება გვითხრან, თუ საკავშირო ხელისუფლებას მეტისმეტად გავაძლიერებთ, იგი იმ უფლებამოსილებებსაც შთნთქავს, რომლებიც სრულიად მართებულად გადაეცა შტატის ორგანოებს ადგილობრივი საკითხების მოსაგვარებლადო. ადამიანური კეთილგონიერების ფარგლებში ძალაუფლების სიყვარულით ბევრი რამის ახსნა შეიძლება, მაგრამ ვერ გამიგია, იმ ძალზე ფართო უფლებამოსილებათა ფონზე, რომელიც საერთო მთავრობას გადაეცემა, რა ცდუნებამ უნდა დარიოს მას ხელი, რომ ზემოხსენებული უფლებამოსილებანიც მიიტაცოს. შტატის საშინაო საქმეების მოწესრიგება არა მგონია პატივმოყვარეობის სატყუარად გამოდგეს. აღებმიცემობა, ფინანსები, მოლაპარაკებათა წარმოება, ომისა და ზავის საკითხები, ვფიქრობ, სრულიად საკმარისია პატივმოყვარეობის ვნებით შეპყრობილ სულთა დასაოკებლად. შესაბამის უფლებამოსილებებს, უწინარეს ყოვლისა, ადგილი სწორედაც რომ ეროვნულ საგანძურში უნდა მივუჩინოთ. რაც შეეხება ერთსა და იმავე შტატში მოქალაქეებს შორის კერძო დავების შესახებ მართლმსაჯულების წარმოებას, სოფლის მეურნეობასა თუ სხვა მსგავს საზრუნავზე ზედამხედველობას, ყოველივე ეს ადგილობრივი ხელისუფლების პრეროგატივაა და შეუძლებელია, ისინი ოდესმე საერთო იურისდიქციაში მოექცნენ. აქედან გამომდინარე, არ არის დასაჯერებელი ის, რომ ფედერალურ საბჭოს ადგილობრივ ხელისუფლებათა უზურპირების სურვილი გაუჩნდება. მსგავსი საკითხების მოგვარებაზე ზრუნვა მისთვის მოსაწყენიც იქნება და ფუჭიც. შესაბამის უფლებამოსილებათა მიტაცება კი საერთო – ეროვნულ მთავრობას ვერც ღირსებას შეჰმატებს, ვერც მნიშვნელობასა თუ ბრწყინვალებას. მოდით, დასაბუთების გულისთვის, დავუშვათ, რომ ბატონობის ნდომა და მასთან დაკავშირებული თავაშვებულობა საკმარისია, რათა ამგვარი მისწრაფება წარმოიშვას. შეიძლება დაბეჯითებით ითქვას, რომ საერთო – ეროვნულ წარმომადგენლობას, ანდა სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, რამდენიმე შტატის ხალხს ეყოფა იმის ძალა, რომ ეგზომ გაუმაძღარი მადა კალაპოტში ჩააყენოს. ესეც რომ არ იყოს, ბევრად უფრო ადვილია ის, რომ შტატის მთავრობამ ხელყოს საერთო – ეროვნული ხელისუფლების უფლებამოსილებანი, ვიდრე პირიქით, – ამ უკანასკნელმა შტატის ხელისუფლებას კუთვნილი უფლებამოსილებანი ჩამოართვას. ამ მოსაზრების მართებულობა იმ უდიდესი ზეგავლენის გათვალისწინებას ემყარება, რომელიც შტატის მთავრობას აქვს ადგილობრივ მოსახლეობაზე, თუ, რა თქმა უნდა, ის სამართლიანად და კეთილგონივრულად აგვარებს მის გამგებლობაში არსებულ საკითხებს. ეს გარემოება იმასაც გვასწავლის, რომ ყველა ფედერალურ კონსტიტუციას შინაგანი და არსებითი სისუსტე ახასიათებს. ამიტომ რაც შეიძლება დიდი უნდა იყოს ის ძალა, რასაც მათ შექმნის პროცესში ვანიჭებთ, მაგრამ ეს, რა თქმა უნდა, არ უნდა ეწინააღმდგებოდეს თავისუფლების პრინციპს. უპირატესი ზეგავლენა, რა თქმა უნდა, ადგილობრივ მთავრობებს აქვთ, რასაც, გარკვეულწილად, საერთო – ეროვნული ხელისუფლების დიფუზური ხასიათი განაპირობებს. არსებითად კი იგი იმ საკითხთთა ბუნებიდან გამომდინარეობს, რომელთა მოგვარება ადგილობრივი მთავრობების მოვალეობაა. ცნობილია ადამიანური ბუნების ერთი თვისება: ადამიანის სიყვარული რაიმე საგნისადმი მისი დაშორებისა თუ დიფუზორულობის პირდაპირპროპორციულად კლებულობს. ისე რომ, მას უბანზე მეტად ოჯახი უყვარს, უფრო განვრცობილ თემზე მეტად კი - უბანი. ამიტომაც არფერია გასაკვირი იმაში, რომ ამა თუ იმ შტატის ხალხი ადგილობრივ მთავრობებთან უფრო მეტი სიმით იყოს დაკავშირებული, ვიდრე საკავშირო ხელისუფლებასთან; ეს პრინციპი მხლოდ იმ შემთხვევაში დაირღვევა, თუ საკავშირო მთავრობა უკეთ მართავს, ვიდრე ადგილობრივი ხელისუფლება. ადამიანს მით მეტად უმძფრდება ამგვარი სწრაფვა, რაც უფრო დიდ გულმოდგინებას იჩენს შტატის მთავრობა ადგილობრივი საკითხების მოგვარებისას. შეუძლებელია, გამოწვლილვით გაარჩიო ყველა ის წუთიერი ინტერესი, სხვადასხვა ნაკადების სახით რომ მიედინება საზოგადოების ამა თუ იმ ნაწილში და ადგილობრივი ადმინისტრაციის გამგებლობაში ექცევა. წვრილმანების ჩაძიება მოსაწყენიც იქნებოდა და უინტერესოც. მათგან გამოტანილი გაკვეთილი კი მათ შესწავლაზე გაწეულ გარჯად არც კი ეღირებოდა. არსებობს ერთი გამორჩეული უპირატესობა, რომელიც შტატის უფლებამოსილებათა სფეროში შედის და რომლის გარჩევაც საკითხს ნათელს მოჰფენდა. სისხლის სამართლის და სამოქალაქო საქმეების წარმოების განხორციელებას ვგულისხმობ. ყველა სამართალთა შორის სწორედ ეს ორია სახალხო მორჩილებისა თუ ერთგულების ყველაზე უნივერსალური და მიმზიდველი წყარო; სიცოცხლისა და საკუთრების უშუალო და უხილავი მცველი; იგი საზოგადოების თვალწინ მოქმედებს და მას შიშსაც უნერგავს და იმედსაც აძლევს; ყველა იმ კერძო ინტერესსა და საზრუნავს აწესრიგებს, რომელთა მიმართ ეგზომ მგრძნობიარეა ადამიანის გული; ყველაზე მეტად სწორედ ის უწყობს ხელს, რომ ადამიანები ხელისუფლების მიმართ ერთგულებითა და პატივისცემით განიმსჭვალონ. იგია დუღაბი საზოგადოებისა, რომელიც ადგილობრივი მთავრობების ყველა არხის მეშვეობით გაიკვლევს გზას და ზეგავლენის სხვა წყაროებისგან დამოუკიდებლად მათ მოქალაქეთა მოწიწებასა და ერთგულებას მოუპოვებს. ასეთი მოქალაქეების სახით კი მათ მუდამ ხელთ ექნებათ ერთგვარი საპირწონე, რომელიც საკავშირო ხელისუფლებას სახიფათო მეტოქეობასაც ხშირად გაუწევს. მეორე მხრივ, ხალხის მასებს არ აქვთ საშუალება Uუშალოდ დააკვირდნენ საერთო – ეროვნული ხელისუფლების მუშაობას. ამიტომ მისი გადაწყვეტილებებით უფრო წინდახედული და საქმეში ჩახედული ადამიანები იხეირებენ. რაკი საქმე საერთო ინტერესებთან აქვს, ხალხის გრძნობებსაც ნაკლებად ეხება. აქედან გამომდინარე არ არის მოსალოდნელი, რომ საერთო – ეროვნულმა მთავრობამ ხალხს მოვალეობისა და ერთგულების გრძნობები გაუღვივოს. ამ მოსაზრებათა სისწორე იმ გამოცდილებით დასტურდება, რომელიც ფედერალურ კონსტიტუციათა და იმ დოკუმენტთა შესწავლის გზით შევიძინეთ, რაღაცით მაინც რომ წააგავს ფედერალურ კონსტიტუციას. ალბათ არ იქნებოდა მართებული, უძველესი დროის ფეოდალური სისტემებისთვის კონფდერაციები გვეწოდებინა, თუმცა მათ ამგვარ გაერთიანებათა ნიშან – თვისებანიც ახასიათებთ. ასეთ გაერთიანებათა სათავეში ერთი მეთაური, წინამძღოლი თუ სუვერენი იდგა, რომლის ხელისუფლება მთელს ერზე ვრცელდებოდა და რომელსაც უამრავი ვასალი თუ მემამულე ემორჩილებოდა; ამათ გამგებლობაში კი აუარება ვასალის ვასალი თუ მსახური შედიოდა; ისინი მემამულესთან, ანდა მიწათმფლობელთან დადებული შეთანხმების მიხედვით ამუშავებდნენ მიწის ნაკვეთებს. ყოველი დიდი ვასალი თავისი სამფლობელოს ფარგლებში სუვერენიც იყო. ეს კი დიდ სუვერენთან გაუთავებელ ქიშპობას იწვევდა; დიდ ბარონებს შორისაც ომი ხშირად ჩაღდებოდა; ერისთავებიც არცთუ იშვიათად ილაშქრებდნენ ერთმანეთის წინააღმდეგ. სახელმწიფოს მეთაურს არ ჰქონდა საკმარისი ძალაუფლება საზოგადოებრივი სიმშვიდის დასაცავად; მას არც იმის თავი, იმის შესაძლებლობა გააჩნდა, რომ მოსახლება ადგილობრივი ბატონების ძალმომრეობისგან დაეფარა. ევროპის განვითარების ამ პერიოდს ისტორიკოსები ფეოდალურ ანარქიად მოიხსენიებენ. ხანდახან ქვეყანას მეთაურად მძლავრი პიროვნება მოევლინებოდა ხოლმე, მებრძოლი სულითა და არაჩვეულებრივი უნარებით რომ იყო შემკული; იგი დიდ ავტორიტეტსა და გავლენას იხვეჭდა, რისი წყალობითაც შედარებით ხანგრძლივი დროით ახერხებდა ქვეყნის მართვას. საზოგადოდ კი მთავარი მარცხდებოდა ხოლმე ბარონების წინააღმდეგ ბრძოლაში. ხშირად მათი სამთავროები უქმდებოდნენ და მათ ადგილს საფეოდალოები იჭერდნენ, რომლებიც ქვეყნიერებას დამოუკიდებელი სამთავროების, ანდა სუვერენული სახელმწიფოების სახით ევლინებოდნენ. მონარქი მხოლოდ იმ შემთხვევაში ახერხებდა ვასალთა დამარცხებას, როცა ეს უკანასკნელნი თავის ქვეშევრდომებს ტირანად ევლინებოდნენ. ბარონები და დიდებულები სუვერენსაც მტრობდნენ და უბრალო ხალხის მჩაგვრელებადაც გვევლინებოდნენ; ისინი ერთსაც შიშის ზარს სცემდნენ და მეორესაც; ამიტომაც იმსახურებდნენ ორივე მათგანის სიძულვილს. მათ საერთო საფრთხის შეგრძნებაც ჰქონდათ და საერთო ინტერესებიც ასულდგმულებდათ; მათი გაერთიანება კი არისტოკრატიის განადგურებით მთავრდებოდა. დიდგვაროვნები რომ თავიანთ ქვეშევრდომებსა და მომხრეებს ლმობიერად და სამართლიანად მოპყრობოდნენ, მათ რომ ამ ხალხის ერთგულება და სიყვარული შეენარჩუნებინათ, მაშინ მთავართან ბრძოლაში ყოველთვის ისინი გამოვიდოდნენ გამარჯვებულნი; ეს კი სამეფო ხელისუფლების შეზღუდვას, ანდა მის დამხობას გამოიწვევდა. ამას რომ ვამტკიცებთ, მხოლოდ მიხვედრებსა თუ ვარაუდებს როდი ვემყარებით. იმ მაგალითთა შორის ყველაზე თვალსაჩინოსა და დამაჯერებელს, რომელსაც ზემოთქმულის ჭეშმარიტება ეფუძნება, შესაძლოა, შოტლანდია წარმოადგენდეს. ამ სამეფოში თავიდანვე ბატონობდა კლანური სულისკვეთება. ამ სულისკვეთებით ისე იყვნენ ურთიერთგადაჭდობილნი დიდგვაროვანნი და მათი ქვეშევრდომები, თითქოსდა ერთმანეთის სისხლით ნათესავები ყოფილიყვნენ; ეს კი მუდმივ საფრთხეს უქმნიდა მონარქის ხელისუფლებას. ასე გრძელდებოდა მანამ, ვიდრე შოტლანდია ინგლისის შემადგენლობაში არ შევიდა და მისი დაუდეგარი სული სამოქალაქო მმართველობის იმ გონივრულმა სისტემამ არ მოთოკა, რომელიც ინგლისის სამეფოში უკვე იყო შემოღებული. კონფედერაციის ცალკეული მთავრობები ძალზე წააგვანან საფეოდალოებს. უკვე განმარტებულ მიზეზთა გამო ისინი მოსახლეობის ნდობასა და კეთილგანწყობას იხვეჭენ ხოლმე. ამგვარი მხარდაჭერით გულმოცემულთ კი ხელეწიფებათ თავიდან აიშორონ საერთო – ეროვნული მთავრობის მხრიდან ხელყოფის ყველა მცდელობა. კარგი იქნება, თუ ისინი არ შეეწინააღმდეგებიან მის ლეგიტიმურსა და აუცილებელ ძალაუფლებას. საფეოდალოსა და შტატის მთავრობას კიდევ ორი რამ ანათესავებთ: ჯერ ერთი, ისინი ძალაუფლებას ეცილებიან სუვერენს. მეორეც, საზოგადოებრივი ძალის მნიშვნელოვანი ნაწილი, როგორც ერთგან ისე მეორეგან, თავისებურ საცავებშია თავმოყრილი. ერთ შემთხვევაში ისინი ინდივიდთა განკარგულებაშია, მეორეში კი მათ პოლიტიკური გაერთიანებანი ფლობენ. კონფედერაციულ მთავრობათა ასეთი მოკლე მიმოხილვა გარკვეულ ნათელს ჰფენს ამ მნიშვნელოვან დოქტრინას. მისი გაუთვალიწინებლობა ჩვენი პოლიტიკური შეცდომების წყარო იქნებოდა, რაც ჩვენს ეჭვს არასწორ მიმართულებას მისცემდა. ისე რომ, მომდევნო წერილებში სათანადო ადგილი ამგვარ მიმოხილვებს დაეთმობა. პუბლიუსი ფედერალისტი # 18 : მედისონი (ალექსანდრე ჰამილტონის დახმარებით) Spoiler ფედერალისტი # 18 : მედისონი (ალექსანდრე ჰამილტონის დახმარებით) 1787წ. 7 დეკემბერი ნიუ-იორკის შტატის ხალხს ძველი მსოფლიოს კონფედერაციათა შორის ყველაზე მნიშვნელოვანი ბერძნული რესპუბლიკების ის გაერთიანებაა, რომელიც ამფიქციონის საბჭოს სახელითაა ცნობილი. როგორც ამ სახელგანთქმული დაწესებულების შესახებ ჩვენამდე მოღწეული ცნობებიდან ირკვევა, მართლაც ყურადსაღებია მსგავსება, რომელიც ამ გაერთიანებასა და ამერიკის სახელმწიფოთა კონფედერაციას შორის არსებობს. კონფედერაციის წევრები დამოუკიდებლობას ინარჩუნებდნენ და სუვერენულ სახელმწიფოებადაც რჩებოდნენ: ფედერალურ საბჭოში ისინი ხმის თანაბარი უფლებით სარგებლობდნენ. რაც შეეხება საბჭოს, იგი უფლებამოსილი იყო, მიეღო ყველა ის გადაწყვეტილება, რომელსაც აუცილებლად ჩათვლიდა საბერძნეთის საერთო კეთილდღეობის უზენაესი მიზნიდან გამომდინარე. ისე რომ, მის კომპეტენციაში შედიოდა: ომის გამოცხადება და წარმოება, კონფედერაციის წევრებს შორის წამოჭრილ უთანხმოებათა შესახებ საბოლოო გადაწყვეტილების მიღება, ბუნტისთავის დაჯარიმება, კონფედერაციის მთელი ძალების გამოყენება განდგომის მოსურნე წევრის წინააღმდეგ, კავშირის შემადგენლობაში ახალ წევრთა მიღება. ამფიქციონის საბჭო რელიგიისა და იმ ზღაპრული სიმდიდრის მცველად მოგვევლინა, რომელიც დელფოს ტაძარში ინახებოდა. იგი უფლებამოსილი იყო, გადაეწყვიტა ყველა ის უთანხმოება, რომელიც ადგილობრივ მოსახლეობასა და იმ ხალხს შორის წამოიჭრებოდა ხოლმე, რომელიც ორაკულის რჩევის მისაღებად მოდიოდა. ფედერალური ხელისუფლებისთვის მეტი ეფექტურობის მისანიჭებლად კონფედერაციის წევრები ერთმანეთის წინაშე ფიცს დებდნენ: დაიცავდნენ და მფარველობას გაუწევდნენ გაერთიანებულ ქალაქებს, სასტიკად გაუსწორდებოდნენ ფიცის გამტეხს და არავის შეარჩენდნენ ტაძრის შებღალვასა თუ ძარცვას. ძალაუფლების ეს მექანიზმი, როგორც ჩანს, თეორიაშიც და ფურცელზეც სრულად პასუხობდა ყველა ძირითად მიზანს. ზოგჯერ იგი აჭარბებდა კიდეც კონფედერაციული ხელშეკრულების მუხლებში გაწერილ უფლებამოსილებებს. ამფიქციონის საბჭო მოხერხებულად იყენებდა იმ ეპოქის ცრურწმენას; სწორედ ის გვევლინებოდა ძალაუფლების შენარჩუნების ერთ-ერთ ძირითად ბერკეტად. საბჭოს უფლება ჰქონდა, სამხედრო ძალა გამოეყენებინა გაკერპებული ქალაქების წინააღმდეგ; ამასვე ავალდებულებდა კონფედერაციის წევრებს ის ფიცი, რომლითაც ისინი შეკრული იყვნენ. მაგრამ თეორია თეორიაა, სინამდვილეში კი მოვლენები სულ სხვაგვარად განვითარდა. ისე, როგორც დღევანდელ კონგრესში, ძალაუფლება იქაც უფლებამოსილ პირთა ხელში იყო, რომლებსაც ქალაქები თავიანთი კომპეტენციის ფარგლებში ნიშნავდნენ; ცენტრალური ხელისუფლება კი ქალაქების მიმართ სწორედ მათი მეშვეობით ხორციელდებოდა. აი, ყველა უბედურების სათავე: კონფედერაცია თანდათან დასუსტდა, კავშირები მოეშვა და ბოლოს დაიშალა კიდეც. ნაცვლად იმისა, რომ ძლევამოსილი წევრები შიშსა და მორჩილებაში ჰყოლოდათ, ისინი ერთმანეთზე მიყოლებით ბატონობდნენ დანარჩენებზე. დემოსთენე გადმოგვცემს, რომ ათენი 73 წელი ედგა სათავეში ბერძნულ ქალაქებს. მერე ლაკედემონელთა 29 წლიანი მმართველობის ჯერი დადგა. ლეკტრასთან ბრძოლის შემდეგ კი მათ თებელები ჩაენაცვლნენ. პლუტარქის გადმოცემით, თითქმის წესად იქცა ძლევამოსილი ქალაქების წარმომადგენელთა მიერ უფრო სუსტი ქალაქების უფლებამოსილ პირთა დაშინება და მოსყიდვა, რის შედეგადაც გადაწყვეტილებანი ძლიერი მხარის სასარგებლოდ მიიღებოდა. გააფრთებული და საბედისწერო ომების დროსაც კი, რომლებსაც გაერთიანებული ქალაქები სპარსეთისა და მაკედონიის წინააღმდეგ აწარმოებდნენ, მათ შორის ერთუსულოვნება როდი სუფევდა. ამის დასტურია საერთო მტრის მიერ მოღორებული და მოსყიდული ქალაქები; საერთო მტრისა, რომლის ანკესზე ზოგჯერ უფრო ბევრი მათგანი წამოეგებოდა ხოლმე, ზოგჯერ უფრო ცოტა. თავდაცვით ომებს შორის შუალედებში კი კონფედერაცია შინააშლილობებით, რყევებითა და სასაკლაობით იტანჯებოდა. ქსერქსესთან ომის დამთავრებისთანავე ლაკედემონელებმა რამდენიმე ქალაქი ღალატში დაადანაშაულეს და მათი კონფედერაციიდან გაძევება მოითხოვეს. ათენელები მიხვდნენ, რომ ამით ისინი უფრო მეტ მომხრეს დაკაგავდნენ, ვიდრე ლაკედემონელები და საბჭოშიც უმრავლესობას ეს უკანასკნელნი მოიპოვებდნენ. ამიტომ ისინი გააფთრებით შეეწინააღმდეგნენ ამას და ლაკედემონელთა მზაკვრული მცდელობა ჩაშალეს. ისტორიის ეს მონაკვეთი ნათლად ადასტურებს ამგვარი კავშირის არაეფექტურობას, რაც იმითაა გამოწვეული, რომ მის ყველაზე ძლევამოსილ წევრებს პატივმოყვარეობა და შური ამოძრავებთ; უფრო სუსტებს კი დაკნინებისა და დაბეჩავებისგან თავის დახსნის ძალა არ შესწევთ. თეორიულად სისტემა მათ იმავე უფლებებს ანიჭებს, რასაც ძლიერებს, რომ ამაყად და თავმომწონედ იტრიალონ საერთო ცენტრის გარშემო. პრაქტიკულად კი ისინი პირველი სიდიდის ვარსკვლავთა თანამგზავრები არიან და მეტი არაფერი. აბატი მილო წერს, ბერძნებს რომ სიმამაცესთან ერთად სიბრძნეც გამოეჩინათ, გამოცდილების გაკვეთილი ყურადეღოთ და სპარსეთის დამარცხების შემდეგ ჩამოგდებული მშვიდობიანობა თავიანთ სასარგებლოდ გამოეყენებინათ, ისინი პოლიტიკურ სისტემას ძირეულად შეცვლიდნენ და უფრო მტკიცე კავშირს ჩამოაყალიბებდნენო. ნაცვლად ამისა, გამარჯვებით თავბრუდასხმული ათენი და სპარტა ერთმანეთს თავიდან მეტოქეებად, შემდეგ კი მტრებად მოეკიდნენ, და ერთურთს ბევრად დიდი უბედურება დააწიეს, ვიდრე მათ ქსერქსემ უყო. დაბოლოს, ერთად დატრიალებული ამდენი შუღლი, შიში, სიძულვილი და ვნება პელოპონესის სახელგანთქმულ ომად გადმოინთხა. ეს უკანასკნელი კი მისი გამჩაღებლის – ათენის იავარქმნით დასრულდა. სუსტი ხელისუფლების ხვედრი ხომ ასეთია: როცა იძულებული არ არის თავდაცვითი ომი აწარმოოს, შინააშლილობანი წეწავს. თუმცა ამ უკანასკნელთ ქვეყნის გარედან მოვლენილი უბედურებანიც ყოველთვის თან სდევს ხოლმე. ფოკიდელებმა აპოლონის ტაძრის მიმდებარე მიწები გადახნეს; ამფიქციონის საბჭომ, ეპოქის სულისკვეთებისა და მისთვის დამახასიათებელი ცრურწმენის მიხედვით რომ მოქმედებდა, სათანადო ჯარიმის გადახდა დააკისრა მკრეხელობის ჩამდენთ. ფოკებმა, ათენისა და სპარტის წაქეზებით, უარი განაცხადეს დამორჩილებაზე და ამ დადგენილების შესრულებაზე. თებემ სხვა ქალაქებთან ერთად გადაწყვიტა, დაეცვა ამფიქციონის საბჭოს უფლებამოსილებანი და ღმერთის შეურაცხყოფისთვის შური ეძია. მაგრამ საამისოდ მას საკმარისი ძალა არ აღმოაჩნდა. ამიტომ საშველად უხმო ფილიპე მაკედონელს, რომელიც დაპირისპირებულ მხარეებს შორის ფარულად ისედაც აღვივებდა შუღლს. ფილიპეს სიხარულს საზღვარი არ ჰქონდა, რაკი ბოლოს და ბოლოს აისრულებდა დიდი ხნის გულისწადილს: შემუსრავდა საბერძნეთის თავისუფლებას. მოქრთამვისა და ინტრიგების ხლართვის გზით მან მოისყიდა და გადაიბირა რამდენიმე ქალაქის პოპულარული ლიდერი; მათი ავტორიტეტისა და იმ ხმების წყალობით, რითაც საბჭოში სარგებლობდნენ, კონფედერაციის მთავრობაში შეაღწია და ფანდებისა და იარაღის გამოყენებით ხელისუფლების სათავეში მოექცა. ასეთი სავალალო შედეგი მოჰყვა იმ მანკიერ პრიციპს, რომელსაც ეს ერთობ საინტერესო დაწესებულება ეფუძნებოდა. საბერძნეთის ხვედრზე მიუმხრობელი დამკვირვებლის თქმით, ბერძნებს რომ უფრო მტკიცე კავშირი შეეკრათ და მისი შენარჩუნებისთვის ყველაფერი გაეღოთ, ისინი არასოდეს დაიდგამდნენ მაკედონელთა უღელს და არასოდეს გახდებოდნენ რომაელთა მზაკვრული გეგმის მსხვერპლნი. ბერძნული რესპუბლიკების მეორე გაერთიანება, რომლის მაგალითს, უპრიანია, ვითვალისწინებდეთ, ე.წ. აქაველთა ლიგაა. იგი ბევრად უფრო სიღრმისეულ კავშირებს ეფუძნებოდა და უფრო ჭკვიანურადაც იყო მოწყობილი, ვიდრე ამფიქციონის კავშირი. მართალია, აქაელებსაც თანამოძმეების ხვედრი ხვდათ წილად, მაგრამ სამართლიანობა მოითხოვს ითქვას, რომ ისინი ამას მათზე ბევრად ნაკლებ იმსახურებდნენ. ლიგაში შემავალი ქალაქები ინარჩუნებდნენ თავიანთ მუნიციპალურ იურისდიქციას, თვითონვე ნიშნავდნენ თავიანთ მოხელეებს და სრული თანასწორობით სარგებლობდნენ. სენატს კი, რომელშიც ყველა მათგანი იყო წარმოდგენილი, შეუზღუდავი უფლება ჰქონდა: გამოეცხადებინა ომი და დაედო ზავი; დაენიშნა ელჩები და მიეღო უცხო ქვეყნების მიერ წარმოგზავნილები; დაედო ხელშეკრულებები და შესულიყო ალიანსებში; დაენიშნა ე.წ. პრეტორი – მთავარი თანამდებობის პირი, რომელიც ლიგის ჯარების უფროსიც იყო. ათი სენატორის თათაბირითა და რჩევით, პრეტორი არა მარტო სენატის შეკრებებს შორის შუალედებში ხელმძღვანელობდა ლიგის მთავრობას, არამედ აქტიურად მონაწილეობდა თვით სენატის მუშაობაში. თავდაპირველად ორი პრეტორი ერთობლივად უძღვებოდა ლიგის საქმეებს, მაგრამ შემდგომში, გამოცდილების გათვალისწინებით, ერთ პრეტორს მიანიჭეს უპირატესობა. როგორც ჩანს, ყველა ქალაქში ერთი და იგივე კანონები მოქმედებდა და ერთსა და იმავე ჩვეულებებს მისდევდნენ; წონისა და ზომის ერთსა და იმავე საზომებს იყენებდნენ და ერთიანი ფულადი სისტემაც ჰქონდათ. მაგრამ დაბეჯითებით ვერ ვიტყვით, რომ ყოველივე ეს ფედერალური საბჭოს გამიზნული პოლიტიკის შედეგი ყოფილიყო. დარწმუნებით მხოლოდ იმის თქმა შეიძლება, რომ ქალაქები რაღაცნაირად იძულებულნი ხდებოდნენ, ერთი და იგივე კანონები მიეღოთ და ერთსა და იმავე ადათ - წესებს მიჰყოლოდნენ. როცა ფილოპომენმა ლაკედემონია ლიგაში მიიღო, მას ლიკურგესეულ დაწესებულებებსა და კანონებზე უარის თქმა და აქაველთა დაწესებულებებისა და კანონების მიღება მოუხდა. ამფიქციონის კონფედერაცია კი, რომლის წევრიც ის იყო, მას მართვისა და საკანონმდებლო საქმიანობის სრულ თავისუფლებას ანიჭებდა. მარტო ეს გარემოებაც კი საკმარისად ასაბუთებს იმას, თუ რარიგ ძირეულად განსხვავდება ერთმანეთისგან მმართველობის ეს ორი სისტემა. რაოდენ დასანანია, რომ ამ საოცარი პოლიტიკური ნაგებობის შესახებ ჩვენამდე ეგზომ არასრულმა ძეგლებმა მოაღწიეს. ის რომ უკეთ იყოს შესწავლილი, უკეთ რომ იყოს გამორკვეული მისი შინაგანი წყობა და ის მექანიზმი, რითაც ის თავის ყოველდღიურ საქმიანობას ახორციელებდა, ამით უფრო მეტი სინათლე შევიდოდა ფედერალური მმართველობის შესახებ მეცნიერებაში, ვიდრე მასში ყველა ჩვენთვის ცნობილ ექსპერიმენტს შეაქვს. ყველა ისტორიკოსი, ვინც კი აქაველთა ცხოვრებითა და მოღვაწეობით დაინტერესებულა, ერთსულოვნად აღნიშნავს ერთ ფაქტს. საქმე ეხება იმას, რომ როგორც არატეს მიერ ლიგის განახლების შემდგომ, ისე მაკედონელთა მანქანებით მის სრულ დაშლამდე ცოტა ხნით ადრეც, მისი მთავრობა ბევრად უფრო ზომიერი და სამართლიანი იყო თავის მოქმედებებში; ხალხი კი უფრო ნაკლებად ავლენდა ბუნტისა და ჯანყის სულს, ვიდრე იმ ქალაქებში, სრული სუვერენიტეტით რომ სარგებლობდნენ და პრიციპით: მე თვითონ _ მოქმედებდნენ. აბატი მებლი როცა საბერძნეთის შესახებ თავის დაკვირვებებს გვიზიარებს, – წერს: სახალხო ხელისუფლებას, ყველგან რომ ბობოქარი ხასიათით გამოირჩევა, აქაველთა რესპუბლიკის წევრებში არეულობა არ გამოუწვევია, ვინაიდან საერთო ხელისუფლება და ერთიანი კანონმდებლობა ხელს უწყობდა მდგომარეობის შერბილებასო. მაგრამ არ ვიქნებით ისე სულსწრაფნი და არ მოვყვებით იმის მტკიცებას, თითქოსდა ლიგის ცალკეულ ქალაქებში მღელვარება არ ყოფილიყოს. მით უფრო არ ვიტყვით იმას, რომ მის საერთო სისტემაში, თითქოსდა, ჯეროვანი მორჩილება და ჰარმონია სუფევდა. ამ რესპუბლიკის ხვედრი და ის ძნელბედობანი, რაც მას თავს დაატყდა, საპირისპიროზე მეტყველებენ. ამფიქციონის საბჭოსთან შედარებით, აქაველთა ლიგა უფო მცირე ზომისა და ნაკლები პოლიტიკური წონის ქალაქებს აერთიანებდა, ამიტომ ვიდრე ამფიქციონი არსებობდა, ლიგა თითქმის შეუმჩნეველი იყო საბერძნეთის პოლიტიკურ არენაზე. როცა ერთი მაკედონელთა წერად იქცა, მეორე დანდობილ იქნა ფილიპესა და ალექსანდრეს მიერ. მაგრამ ამ მმართველთა მემკვიდრეებმა სხვა პოლიტიკა აირჩიეს. აქაველთა მიმართ გათიშე და იბატონეს პრინციპი აამოქმედეს: თითოეულ ქალაქს სეპარატისტული ინტერესი გაუღვივეს და კავშირიც დაშალეს. ნაწილი ქალაქებისა მაკედონური გარნიზონების ბატონობის ქვეშ მოექცნენ; სხვები კი იმ უზურპატორებმა დაიმონეს, შინააშლილობათა ჟამს რომ მოევლინენ ქვეყნიერებას. მაგარამ სამარცხვინო და ჩაგრულ მდგომარეობაში ყოფნამ აქაველთა სულში მალევე ააღორძინა თავისუფლების სიყვარული. რამდენიმე ქალაქმა ისევ შეკრა კავშირი. სხვებმაც, – როგორც კი ხელსაყრელი შემთხვევა მოიხელთეს და ტირანები მოიცილეს, _ მათ მაგალითს მიბაძეს. მალე ლიგამ თითქმის მთელი პელოპონესი მოიცვა. მაკედონია თვალ – ყურს ადევნებდა მის წინსვლას, მაგრამ შინააშლილობის გამო ვერ ახერხებდა მის შეჩერებას. მთელი საბერძნეთი აღფრთოვანებას მოეცვა და მზად იყო, ერთიან კონფედერაციად ქცეულიყო. მთელს ამ წამოწყებას კი ლახვარი ათენმა და სპარტამ ჩასცეს; აქაველთა წარმატების შემყურეთ, შურმა და ღვარძლმა მათ ღალატი ჩაადენინეს. მაკედონიის შიშმა კი აქაველნი აიძულეს ეგვიპტისა და სირიის მეფეთა მფარველობა ეძებნათ. ეს უკანასკნელნი თვითონ იყვნენ ალექსანდრეს მემკვიდრენი და ამდენად – მაკედონიის მეფის მოქიშპენი. მაგრამ ეს გეგმა ჩაშალა სპარტის მეფემ - კლეომენემ, რომელსაც დიდი ხანია აქაველთათვის გადამწყვეტი დარტყმის მიყენება ეოცნებებოდა. იგი მაკედონიის მეფეს მტრობდა, თვითონ ჰქონდა უზურში ეგვიპტისა და სირიის მმართველებთან ალიანსის შეკვრა, ამიტომ არ იშურებდა ძალ – ღონეს, არაფრით დაეშვა ის, რომ აქაველებს საწადლისთვის მიეღწიათ. ეს უკანასკნელნი დილემის წინაშე დადგნენ: ან კლეომენეს უნდა დამორჩილებოდნენ, ანდა დახმარება მათი ყოფილი მჩაგვრელის – მაკედონიისთვის ეთხოვათ. გადაწყდა, მაკედონიის მფარველობა მიეღოთ. ბერძნების ამ ძლევამოსილ მეზობელს ყოველთვის დიდ სიამოვნებას ჰგვრიდა მათ შორის წარმოშობილი განხეთქილება, რაკი ყოველ ასეთ შემთხვევაში ბერძენთა საშინაო საქმეებში ხელის ფათურის შესაძლებლობა ეძლეოდა. მაკედონიის არმიას არ დაუხანებია, მოვიდა და კლეომენეს კუდით ქვა ასროლინა. მაგრამ აქაველებმა მალევე იწვნიეს ძველი გამოცდილების მთელი სიმწვავე: ძლევამოსილი მოკავშირე სახლში ბატონად გექცევაო. მათ დიდი დამცირების ფასად მაკედონელებს მხოლოდ იმის პირობა დასტყუეს, რომ არსებულ კანონებს არ შეეხებოდნენ. მაგრამ ფილიპეს ტირანულმა მმართველობამ ბერძნებს ბიძგი ახალ გაერთიანებათა ჩამოყალიბებისთვის მისცა. წინააღმდეგობის დროშა ისევ აქაველებმა აღმართეს, მიუხედავად იმისა, რომ იგი ძალზე დასუსტებული იყო კავშირის ერთ წევრ ქალაქში – მასენეში შინააშლილობისა და ჯანყის გამო. მალე მათ ეტოლიელები და ათენელები შეუერთდნენ. მაგრამ მიუხედავად დახმარებისა, მათი ძალები მაინც არ იყო საკმარისი. ამიტომ ისევ ნაცად, მაგრამ ძალზე სახიფათო გზას დაადგნენ: გადაწყვიტეს, ქვეყანაში უცხოური ჯარები შემოეყვანათ. ამჯერად არჩევანი რომაელებზე შეაჩერეს; მათაც მოწვევა უყოყმანოდ მიიღეს. ფილიპე დამარცხდა, რომაელებმა მაკედონია დაიპყრეს. ლიგას ახალი კრიზისის ხანა დაუდგა. მის წევრებს შორის თავი იჩინა განხეთქილებამ, რომელსაც რომაელები აღვივებდნენ. კალიკრატე და სხვა სახალხო ლიდერებიც მათ მოისყიდეს; ამათ კი თანამოძმეები შეცდომაში შეჰყავდათ. აქაველები ერთმანეთს დაერივნენ, რომაელები კი ცეცხლეზე ნავთს ასხამდნენ. არც დაუყოვნებიათ და ერთ მშვენიერ დღეს ბერძნულ ქალაქებს გამოუცხადეს: აბსოლუტურად თავისუფლები [1] ხართო, რითაც მათი მომხრეებიც კი სახტად დატოვეს. ამით ისინი ლიგიდან მისი წევრების ვერაგულად გამოტყუებას ლამობდნენ, მათ ღირსებაზე თამაშობდნენ, _ ლიგაში ძალით გაკავებენ, თქვენს სუვერენიტეტს ბღალავენო. ამგვარი მზაკვრული ხრიკების წყალობით ნაკუწებად იქცა აქაველთა ლიგა – ბერძენთა ბოლო იმედი, თავისუფლების უკანასკნელი ნავსაყუდელი ძველ მსოფლიოში. აქაველებს ისეთმა სიშმაგემ და უგუნურებამ დარია ხელი, რომ რომაელ ჯარისკაცებს დიდი ჯაფა არ დასდგომიათ, მათი განადგურების დასასრულებლად, რაც თავის დროზე მზაკვრობითა და ინტრიგების ხლართვით დაიწყო. აქაველნი დაშალეს და დაათითოეს; აქეას კი ქედზე იმოდენა უღელი დაადგეს, რომ იგი დღესაც გმინავს მისი სიმძიმის ქვეშ. მგონი ზედმეტი არ იყო ისტორიის ამ ერთი მონაკვეთის მოკლე მიმოხილვა. ამის მიზეზი ორი რამაა: ჯერ ერთი, ისტორიის გაკვეთილი ყოველთვის სასარგებლოა; და მეორეც, აქაველთა ლიგის მოწყობას რომ მოკლედ ვეცნობოდით, ფედერალური პოლიტიკური ორგანიზმის ერთი მეტად მნიშვნელოვანი ტენდენციაც ნათლად დავინახეთ: მის წევრებს ანარქიისკენ აქვთ მიდრეკილება, მეთაურებს კი ტირანიისკენ მიუწევთ გული. პუბლიუსი [1] ეს იყო პირდაპირი მოწოდება იქეთკენ, რომ კონფედერაციის დამოუკიდებელი წევრები ფედერალურ ცენტრს მოსწყდომოდნენ (პუბლიუსი). ფედერალისტი # 19 : მედისონი (ალექსანდრე ჰამილტონის თანამშრომლობით) Spoiler ფედერალისტი # 19 : მედისონი (ალექსანდრე ჰამილტონის თანამშრომლობით) 1787წ .8 დეკემბერი ნიუ-იორკის შტატის ხალხს ძველი კონფედერაციების იმ მაგალითებით, რომელთა შესახებაც წინა წერილში მოგახსენებდით, როდი ამოიწურება ის წყარო, საიდანაც ამ თემაზე სხვა ყურადსაღებ გამოცდილებებსაც დავეწაფებოდით. დღესაც არსებობენ ისეთი გაერთიანებანი, მსგავს პრინციპს რომ ეფუძნებიან და განსაკუთრებულ ყურადღებას იმსახურებენ. უწინარეს ყოვლისა, ერთობ საყურადღებო გერმანული სახელმწიფოა. ადრექრისტიანულ ხანაში, გერმანიის ტერიტორიაზე საერთო წინამძღოლობას მოკლებული შვიდი ტომი სახლობდა. მათ შორის ფრანკებიც იყვნენ, რომლებმაც გალების დაპყრობის შემდეგ დამოუკიდებელი სამეფო დააარსეს და სახელიც დაპყრობილი ტომისა დაარქვეს. მეცხრე საუკუნეში ომებით გაუმაძღარმა მათმა მეფემ – კარლოს დიდმა _ მთელი შემოგარენი ძლევამოსილად დალაშქრა და გერმანია მისი უზარმაზარი სამფლობელოს ერთ-ერთ ნაწილად აქცია. მას შემდეგ, რაც კარლოს დიდი მიიცვალა და მის ვაჟებს იმპერია ხელში შემოადნათ, მისი ეს ნაწილი ცალკე სახელმწიფოდ ჩამოყალიბდა. კარლოს დიდის მემკვიდრეებს ერგოთ როგორც რეალური სამეფო ძალაუფლება მთელი თავისი დიდებულებით, ისე მისი ნიშნები და სიმბოლოები. მაგრამ მთავარმა ვასალებმა, თავიანთი მამულების მემკვიდრეობითობა რომ დაიკანონეს, კარლოს დიდის მიერ დანარჩუნებული ეროვნული კრების სავარძლებშიც მოხერხებულად მოიკალათეს, თანდათან გადაიგდეს უღელი და დამოუკიდებელი იურისდიქციის მქონე სუვერენებად მოგვევლინენ. საიმპერატორო ხელისუფლება უძლური აღმოჩნდა ყოფილ ქვეშევრდომთა წინაშე, ახლა რომ ეგოდენი ძლევამოსილება მოეხვეჭათ. მას იმპერიაც ხელიდან გამოეცალა და საქვეყნო სიმშვიდემაც გული დახურა. ცალკეული სამთავროები და სახელმწიფოები ისე დაერივნენ ერთმანეთს, რომ თავს ათასი ჭირი და უბედურება დაიტეხეს. საიმპერატორო ხელისუფლება, ნელ-ნელა რომ განიცდიდა გადაგვარებას, სახალხო მღელვარებამ გადაიყოლა და ანარქიის წყვდიადში დანთქა. ანარქია კი მანამ მძვინვარებდა, სანამ უკანასკნელი იმპერატორი შვაბური დინასტიისა უფალმა არ მიიბარა და ტახტზე ავსტრიული სამეფო კარის პირველი იმპერატორი არ ავიდა. მეთერთმეტე საუკუნეში იმპერატორთა ხელში იყო მთელი სუვერენული ხელისუფლება, მეთხუთმეტეში კი მათ ძველი დიდების ნაშთიღა შერჩათ. გერმანული იმპერია იყო ფედერალური სისტემა, რომელიც კონფედერაციის მონათესავე ფეოდალური სისტემიდან ამოიზარდა. მთელი ძალაუფლება, ერთის მხრივ, რაიხსტაგსა - რომელშიც კონფედერაციის ყველა წევრი იყო წარმოდგენილი - და იმპერატორზე ნაწილდებოდა; ეს უკანასკნელი, როგორც მთავარი თანამდებობის პირი, რაიხსტაგის გადაწყვეტილებებზე ვეტოს დადების უფლებით სარგებლობდა. მეორეს მხრივ კი, უზენაესი სასამართლოს უფლებამოსილება ზედა პალატასა და იმპერატორის საბჭოს ჰქონდა მინიჭებული; მათ კომპეტენციაში ყველა იმ სადავო საკითხის განხილვა და სათანადო გდაწყვეტილებათა გამოტანა შედიოდა, რომლებიც სრულიად იმპერიის, ანდა მათი წევრების ინტერესებს ეხებოდა. რაიხსტაგი მასზე დაკისრებულ აღმასრულებელ ხელისუფლებას რამდენიმე ძირითადი მიმართულებით ახორციელებდა. ომის გამოცხადება იქნებოდა ეს თუ ზავის დადება, ალიანსებში შესვლა თუ ჯარისა და ფულის შესაბამისი კვოტების განსაზღვრა, სიმაგრეების აგება თუ ფულის მიმოქცევის რეგულირება, ახალი წევრების მიღება თუ განდგომილი წევრის გარიცხვა, რა დროსაც იგი სუვერენულ უფლებებსაც კარგავდა და საკუთრებასაც. კონფედერაციის წევრებს კატეგორიულად ეკრძალებოდათ: ისეთი ხელშეკრულებების დადება, რომლებსაც იმპერიის ინტერესების დაზარალება შეეძლოთ; ერთმანეთს შორის დადებული სავაჭრო გარიგებების საბაჟო ან სხვადასხვა სახის გადასახადით დაბეგვრა, თუკი ამაზე იმპერატორის, ანდა რაიხსტაგის თანხმობა არ იქნებოდა; ფულის ნომინალური ღირებულების შეცვლა; ერთმანეთის უფლებათა შებღალვა; საზოგადოებრივი სიმშვიდის დამრღვევთათვის თანადგომის გაწევა თუ მათი შეფარება. ამ აკრძალვათა დამრღვევი იმპერიიდან ირიცხებოდა. რაიხსტაგის წევრები, რომლებიც სამართალდარღვევებს ჩაიდენდნენ, იმპერატორისა და რაიხსტაგის სამსჯავროზე უნდა წარმდგარიყვნენ; მათ პირად საქმეებს კი ზედა პალატა და იმპერატორის საბჭო განიხილავდა. იმპერატორი უამრავი პრივილეგიით სარგებლობდა. მათგან ყველაზე მნიშვნელოვანი იყო რაიხსტაგში საკანონმდებლო ინიციატივით შესვლის განსაკუთრებული უფლება; მის გადაწყვეტილებებზე ვეტოს დადების უფლება; ელჩების დანიშვნის კომპეტენცია; რანგებისა და წოდებათა მინიჭების პრეროგატივა; თავისუფალი კურფიურსტული მიწების გაცემა; უნივერსიტეტების დაფუძნება; პრივილეგიათა მინიჭება, თუკი ამით არ ილახებოდა იმპერიის წევრთა ინტერესები; სახელმწიფო შემოსავლების მიღება და მათი განკარგვა; და რაც მთავარია, _ სრულიად იმპერიაში სიმშვიდეზე ზრუნვა. ზოგჯერ იმპერატორთან კურფიურსტთა საბჭოც იქმნებოდა. რაც შეეხება იმპერატორს, ამ რანგში იგი არ ფლობდა მამულებს და ამ წოდების ხარჯზე არ იღებდა შემოსავლებს, მაგრამ სამაგიეროდ, ყველა სხვა რანგში იგი იმოდენა შემოსავლებისა და მამულების პატრონი იყო, რომ ევროპას ყველაზე ძლევამოსილ მმართველად ევლინებოდა. კონფედერაციის წარმომადგენლთა პალატისა და მისი მეთაურის კონსტიტუციური უფლებამოსილებების ამგვარი მიმოხილვიდან გამომდინარე, ბუნებრივია გვეფიქრა, რომ იგი განსხვავდება მონათესავე სისტემებისგან და მათგან ერთგვარ გამონაკლისსაც კი წარმოადგენს. მაგრამ ფაქტები სრულიად სხვას ღაღადებენ. გერმანული კონფედერაცია მასში შემავალ თემთა სუვერენობის პრინციპს ეფუძნება. რაიხსტაგი სუვერენული წევრების წარმომადგენლობაა. კანონები სუვერენულ მმართველებზეა გამიზნული. ყოველივე ეს იმპერიის უმწეობას განაპირობებს; იგი თავს ვერ ართმევს თავისი წევრების მართვას; ვერ უმკლავდება გარეგან საფრთხეებს და საკუთარ წიაღში შფოთსაც ვერაფრით იცხრობს. გერმანიის ისტორია თავგადასავალია ქვეყნისა, სადაც მთავრები და მიწები გამუდმებით ებრძვიან ერთმანეთს და იმპერატორს; სადაც ძლიერებს ყველაფრის უფლება აქვთ, სუსტები უუფლებონი არიან; სადაც დუშმანთა ურდოები დაშლიგინობენ და მტრები მზაკვრულ ინტრიგებს ხლართავენ; სადაც ადამიანებსა და ფულს რეკვიზიციას უწყობენ; სადაც ამაზე ყველა თვალს ხუჭავს, ანდა ნაწილობრივ ეგუება; სადაც რეკვიზიციის ყოველი ახალი მცდელობა ერთნაირ ტვირთად აწვება წარმატებულსაც და მაჩანჩალასაც; სადაც სისხლისღვრა და გაჩანაგება არას დაგიდევს მტყუანს და მართალს; სადაც საყოველთაო სიშლეგე, არეულობა და სიღატაკე სუფევს. მეთექვსმეტე საუკუნეში იმპერატორმა, რომელსაც ზურგს უმაგრებდა იმპერიის ერთი ნაწილი, მთავრებისა და მიწების წინააღმდეგ ომი წამოიწყო. ერთ-ერთი ლაშქრობისას იგი იძულებული გახდა ბრძოლის ველიდან გაქცეულიყო და კინაღამ ტყვედ ჩაუვარდა საქსონიის კურფიურსტს. პრუსიის უკანასკნელი მეფე არაერთხელ ამხედრებია თავის იმპერატორს და არაერთხელ მარცხიც უგემებია მისთვის. იმპერიის წევრებს შორისაც ისე ხშირი იყო ძმათამკვლელი ომები, რომ გერმანიის ისტორიის ანალები ვერ აუდიან სისხლიანი სასაკლაოების აღწერას. ვესტფალიის ზავის დადებამდე გერმანიაში 30 წლიანი ომი მძვინვარებდა. ერთმანეთს სამკვდრო _ სასიცოცხლოდ დაუპირისპირდნენ იმპერატორი, რომელსაც მხარს ნახევარი იმპერია უჭერდა და შვედეთი, დანარჩენ იმპერიასთან ერთად. ბოლოს და ბოლოს ხელი მოეწერა საზავო ხელშეკრულებას, რომლის პარაგრაფების შედგენაშიც უცხოური სახელმწიფოები მონაწილეობდნენ. გერმანიის ტერიტორიულ მოწყობას საფუძვლად სწორედ მათი მონაწილეობით ჩამოყალიბებული პრინციპები დაედო. რაოდენ სავალალო სანახაობა იქნებოდა ეს ქვეყანა თუკი მას საგანგებო მდგომარეობაში თავდაცვის ორგანიზება მოუხდებოდა! წინასაომარ პერიოდში ხომ სუვერენული მიწები ერთმანეთს გულს ისეთი პაექრობებით გაუწვრილებდნენ, შურიდან, ამპარტავნებიდან, შეურიგებელი შეხედულებებიდან და გაუტანლობიდან რომ ამოზრდილან და ვიდრე წარმომადგენლობითი კრება გადაწყვეტილებას მიიღებდა, მტრის ჯარი ქვეყანაში უკვე კარგა ხნის შემოჭრილი იქნებოდა, ხოლო იმ დროისთვის, როცა ფედერალური ჯარები საომარ ნაღარას დაკრავდნენ, მტერს გამოზამთრებისთვის სამზადისი უკვე მოთავებული ექნებოდა. სახელმწიფო ჯარი არ იყო მრავალრიცხოვანი, რაკი მისი ყოლა, გავრცელებული შეხედულების მიხედვით, მხოლოდ მშვიდობიანობის დროს იყო აუცილებელი. ჯარისკაცები ცუდად იყვნენ უზრუნველყოფილნი; მათ ცოტას უხდიდნენ; ამიტომაც ადვილად ექცეოდნენ ადგილობრივ ცრურწმენათა ზეგავლენის ქვეშ; მათი არსებობა იმ შემთხვევითსა და მწირ შენატანებზე იყო დამოკიდებული, ხაზინაში ასე უხალისოდ რომ შეჰქონდათ იმპერიის წევრებს. იმპერიულ ხელისუფლებას არც იმის ღონე შესწევდა, რომ წესრიგი დაეცვა და არც იმისა, რომ სუვერენული წევრების მიმართ იმპერიული მართლმსაჯულება აღესრულებინა. ამიტომ იმპერია ცხრა თუ ათ მიწად თუ ოლქად დაყვეს. ყოველ მათგანს მიენიჭა უფლებამოსილება, რომ თავისი ნება – სურვილის მიხედვით მოეწყო პოლიტიკური ცხოვრება და სამხედრო ძალა გამოეყენებინა ქვეგამხედვარე თუ კანონდამრღვევი წევრების მიმართ. ექსპერიმენტმა არ გაამართლა _ იმპერიის შინაგან წყობაში ჩაბუდებულმა ბოროტებამ კიდევ უფრო მძაფრად იჩინა თავი. ყოველი გერმანული მიწა თვით იმპერიის - ამ პოლიტიკური ურჩხულის _ მინიატურულ გამოხატულებად მოგვევლინა. ისინი ან ვერ ახორციელებენ თავიანთ უფლებამოსილებებს, ანდა ამას მხოლოდ ძმათამკვლელი ომებისა და გაჩანაგებათა ფასად ახერხებენ. ზოგჯერ ისინი უარს ამბობდნენ თავიანთი კომპეტენციების განხორციელებაზე და ამით უფრო აღრმავებდნენ იმ უბედურებას, რომლისგან განკურნებაც მათ მოვალეობას წარმოადგენდა. თუანუსის მონათხრობის მიხედვით ჩვენ შეგვიძლია გარკვეული წარმოდგენა შევიქმნათ შეიარაღებული ძალმომრეობის ამ სისტემაზე. აბატი დე კრუა გარკვეული პრივილეგიებით რომ სარგებლობდა ქ. დონავერტში, შვაბიის მიწაზე, ერთ-ერთი ასეთი პრივილეგიით სარგებლობისას მოქალაქეებმა შეურაცხყვეს. შედეგმაც არ დააყოვნა და ეს ქალაქი იმპერიიდან გარიცხეს. გადწყვეტილების სისრულეში მოყვანა დაეკისრა ბავარიის ჰერცოგს, რომელიც სხვა მიწის მმართველი იყო. მალევე მისი ათიათასიანი არმია დონავერტის გალავანს შემოეწყო. საქმე ის იყო, რომ ჰერცოგს დიდი ხანია თვალი ეჭირა და ისტორიულ უფლებასაც იჩემებდა მასზე: დონავერტი ჩემი წინაპრების ქალაქია, საიდანაც ისინი უსამართლოდ გამოაძევესო [1]. ასე რომ, იგი არა იმპერიის, არამედ თავისი სახელით დაეპატრონა ქალაქს: განაიარაღა მისი გარნიზონი; სასტიკად გაუსწორდა მის მკვიდრთ და თავის სამფლობელოებს მიუერთა იგი. შეიძლება ვინმემ იკითხოს, რა ძალა აკავებდა ამ ფარღარალა შენობას ნანგრევებად ქცევისგანო? რა თქმა უნდა, უწინარეს ყოვლისა ის, რომ მის სუსტ წევრებს არ უნდოდათ, უცხო ქვეყნების სამოწყალოდ ქცეულიყვნენ, ძლიერი წევრები კი ზემძლავრი მეზობლების წინაშე პირისპირ დარჩენას გაურბოდნენ. საბოლოო რღვევას ასევე დიდად აფერხებდა თვითონ იმპერატორის უზარმაზარი ავტორიტეტი და ზეგავლენა, რაც მას თავისი პირადი თუ მემკვიდრეობით გადმოცემული მამულებიდან მიღებულმა შემოსავლებმა შესძინეს. ამას ისიც ზედ ერთვოდა, რომ იმპერატორს არაფრით ეთმობოდა თავისი ტახტი, მისი ოჯახური წრის სიამაყეს რომ წარმოადგენდა და თვითონ ის ევროპის უპირველესი მბრძანებლის რანგში აჰყავდა. სწორედ ამ მიზეზებით იყო გამოწვეული, რომ ეს ეგზომ სუსტი და მონჯღრეული პოლიტიკური ნაგებობა ახერხებდა თავი დაეღწია საბოლოო განადგურებისთვის. სუვერენიტეტის ბუნება ისეთია, რომ იგი ვერ ითმენს ისეთ რამეს, რაც, შესაძლოა, მის დამოუკიდებლობას ზღუდავდეს. რაც დრო გადის, უფრო ძლიერდება ეს ტენდენცია, ვიდრე ერთ მშვენიერ დღეს ყოველგვარი გაერთიანების სრულ უარყოფად არ იქცევა. ძნელი წარმოსადგენია, მაგრამ დავუშვათ და, იმპერიამ გადალახა ეს დაბრკოლება, მისი საშველი მაინც არ იქნება, ვინაიდან მეზობელი სახელმწიფოები ვერაფრით შეეგუებიან იმ პოლიტიკურ სახეცვლილებას, რაც მას კუთვნილი ძლიერებისა და უპირატესობის დაბრუნებას უქადის. მათ დიდი ხანია ძალიან კარგად იციან, თუ რა უნდა შეიცვალოს გერმანიის პოლიტიკურ სტრუქტურაში, მაგრამ არა გერმანიის, არამედ მათი საკუთარი ინტერესებიდან გამომდინარე. ჟამიდან ჟამს გამჟღავნებულა კიდეც მათი მზაკვრული ჩანაფიქრი: გერმანიამ თავი ვერასოდეს უნდა დააღწიოსო ანარქიას და დაუძლურებას. მაგალითები თავზესაყრელად გვაქვს; მარტო პოლონეთი რად ღირს, სადაც მმართველობას ადგილობრივი სუვერენები ახორციელებდნენ. ალბათ არ არსებობს უკეთესი დასტური იმისა, თუ რაოდენი უკუღმართობანი მომდინარეობენ ამგვარი სახელმწიფო მოწყობიდან; იგი ხომ ღმერთს არც ქვეყნის სამართავად უქნია და არც გარეშე მტრისგან მის დასაცავად. ამიტომაც არის პოლონეთი მისი ზემძლავრი მეგობრების სამოწყალოდ მიგდებული, რომლებმაც ამას წინათ მოიღეს კიდეც მოწყალება მის მიმართ, როცა ტერიტორიისა და მოსახლეობის ერთი მესამედი წაგლიჯეს მას. რაც შეეხება შვეიცარიის კანტონებს, ძნელია მას კონფედერაცია ვუწოდოთ. თუმცა მის მაგალითს ხშირად იშველიებენ, როცა ლაპარაკი ამგვარ გართიანებათა სიმტკიცეზეა. შვეიცარიის კანტონთა გაერთიანებას არც საერთო ხაზინა გააჩნია და არც საერთო ფული; რაც შეეხება ჯარს, ისინი ომის დროსაც კი არ გამოდიან შეერთებული შეიარაღებული ძალებით; ქვეყანაში არ არის სასამართლო წარმოების ერთიანი სისტემა და მას სუვერენობის არც სხვა რამ ნიშანი მოეპოვება. შვეიცარიის კანტონთა გაერთიანების საფუძვლად რამდენიმე გარემოება იქცა: თავისებური გეოგრაფიული მდგომარეობა; გათითოებულ კანტონთა სისუსტე და მნიშვნელობასმოკლებულობა; ძლევამოსილი მეზობლების წინაშე შიში, რომელთაგან ერთ-ერთის შემადგენლობაში ადრე შედიოდნენ კიდეც; ხალხის რბილი და ალალი ხასიათი, რომელიც ძალზე იშვიათად იქცევა ხოლმე უთანხმოებათაA წყაროდ; საკუთრების დაცვის საერთო ინტერესი; ურთიერთდახმარება იმ შემთხვევისათვის, თუ აუცილებელი გახდება ჯანყისა და ამბოხის ჩახშობა; თანადგომა, რომელიც თავიდანვე არის დათქმული და ხშირადაც უწევენ ერთმანეთს; ასევე ისეთი წესდების აუცილებლობა, რომელიც კანტონებს შორის სადავო საკითხებს აწესრიგებს და რომლის მიხედვით როგორც ერთი, ისე მეორე დაპირისპირებული მხარე ოთხ მოსამართლეს ირჩევს ნეიტრალური კანტონებიდან; მათვე აქვთ უფლება მედიატორი მოსამართლე აირჩიონ იმ შემთხვევაში თუ დაპირისპირებულმა მხარეებმა შეთანხმებას ვერ მიაღწიეს. ეს უკანასკნელი, მიუკერძოებლობაზე ფიცს დებს და საბოოლოო განაჩენი გამოაქვს, რომლის განუხრელი აღსრულება ყველა კანტონისთვის ევალება. ამ წესდების კომპეტენციასა და ღირსებას თუნდაც ის ფაქტი ადასტურებს, რომ 1683წ. კანტონებმა ხელი მოაწერეს შეთანხმებას ვიქტორ ამადეუს საქსონელთან, რომლის მიხედვითაც იგი კისრულობს მათ შორის მედიატორად გამოვიდეს და აუცილებლობის შემთხვევაში ძალაც კი გამოიყენოს ურჩი კანტონის მიმართ. შვეიცარიული კონფედერაცია თავისებური წარმონაქმნია და ალბათ გაჭირდება მისი შეერთებულ შტატებთან შედარება, მაგრამ საქმე ისაა, რომ იგი იმ პრინციპის სისწორეს ადასტურებს, რომლის ხორცშესხმასაც ჩვენ ვაპირებთ. რაგინდ ეფექტური იყოს განხილული კავშირი აღუშფოთველ ყოველდღიურობაში, იგი პირველივე რყევისთანავე რღვევას იწყებს. სამგზის იავარჰყო ქვეყანა რელიგიურ ნიადაგზე აღგზნებულმა ცეცხლმა; სამგზის იწვიმეს სისხლის წვიმებმა შვეიცარიის მიწაზე, რამაც მოარყია კიდეც გაერთიანების საძირკველი. ამიერიდან პროტესტანტული და კათოლიკური კანტონები თავთავიანთ წარმომადგენლობით კრებებს აფუძნებენ. ყველა საჭირბოროტო საკითხი მათ რწმუნებაში გადადის. საერთო – ეროვნულ კრებას საერთო საზღვრებზე ზრუნვაღა რჩება. ამგვარ ორად გაყოფას ერთობ საყურადღებო შედეგიც მოჰყვა. ურთიერთდაპირისპირებულმა კანტონებმა ორ უცხოურ ძალასთან გააბეს კავშირი: პროტესტანტული კანტონები, რომელსაც სათავეში ბერნი უდგას, გაერთიანებულ პროვინციებს შეეკრა; ლუცერნის ირგვლივ გაერთიანებულმა კათოლიკურმა კანტონებმა კი საფრანგეთთან შეკრეს პირი. პუბლიუსი [1] პფეფელი ამტკიცებს, რომ ქალაქის დაპყრობის საბაბი ის გახდა, რომ ჰერცოგს მის დალაშქვრაზე გაწეული დანახარჯების ამოგება უნდოდაო. ფედერალისტი # 20 : მედისონი (ალექსანდრე ჰამილტონთან თანამშრომლობით) Spoiler ფედერალისტი # 20 : მედისონი (ალექსანდრე ჰამილტონთან თანამშრომლობით) 1787წ. 11 დეკემბერი ნიუ-იორკის შტატის ხალხს გაერთიანებული პროვინციები რესპუბლიკების, თუ მეტადრე, არისტოკრატიების ერთობ უჩვეულო კონფედერაციაა. მიუხედავად ამისა, ისიც ადასტურებს იმ გაკვეთილის სისწორეს, რომელიც უკვე განხილული მაგალითებიდან გამოვიტანეთ. ამ კავშირში შვიდი თანასწორი და სუვერენული სახელმწიფო შედის; თითოეული მათგანი ასევე თანასწორი და დამოუკიდებელი ქალაქებისგან შედგება. ყველა საჭირბოროტო საკითხში არა მარტო პროვინციების, არამედ ქალაქების ერთსულოვანი თანხმობაცაა საჭირო. უზენაეს ხელისუფლებას კავშირში ახორციელებს გენერალური შტატები, რომელიც, როგორც წესი, პროვინციების მიერ დანიშნული 50 წარმომადგენლისგან შედგება. ზოგი მათგანი ხუთი წლის ვადითაა დანიშნული, ზოგი კი თავის სავარძელში ექვსი, სამი ან ერთი წლით ზის. ორი პროვინციის წარმომადგენლებს კი უფლება აქვთ თანამდებობაზე იმდენი ხნით დარჩნენ, რამდენი ხნითაც ნებავთ. გენერალური შტატები უფლებამოსილია: დადოს ხელშეკრულებები და შევიდეს ალიანსებში; გამოაცხადოს ომი და ხელი მოაწეროს საზავო ხელშეკრულებას; შეკრიბოს ჯარი და შეაიარაღოს ფლოტი; განსაზღვროს ფულად შესატანთა კვოტები. თუმცა თითოეულ ამ შემთხვევაში კონფედერაციის ყველა წევრის ერთსულოვანი თანხმობა და სანქციაა აუცილებელი. გენერალური შტატების კომპეტენციაში ასევე შედის ელჩების დანიშვნა და მიღება; უკვე დადებული ხელშეკრულებებისა და ალიანსების შესრულება; იმპორტსა და ექსპორტზე გადასახადების ამოღების უზრუნველყოფა; ზარაფხანის საქმიანობის წარმართვა ყველა პროვინციის უფლებათა დაცვით; დამოკიდებული ტერიტორიების მართვა. გენერალური შტატების თანხმობის გარეშე, პროვინციებს ეკრძალებათ ისეთი ხელშეკრულებების დადება, რომლებმაც, შესაძლოა, ზიანი მიაყენოს სხვებს. მათ არც იმის უფლება აქვთ, რომ მეზობელ პროვინციებს უფრო დიდი გადასახადი გადააახდევინონ, ვიდრე საკუთარ მოსახლეობას ახდევინებენ. ფედერალური მმართველობის გაძლიერების მიზანს ემსახურება სახელმწიფო საბჭო და საფინანსო პალატა, საადმირალო დაწესებულების ხუთ კოლეგიასთან ერთად. კავშირის მთავარი თანამდებობის პირი შტადჰოლდერია. ამჟამად იგი მეფის სახითაა წარმოდგენილი. კავშირში იგი უზარმაზარი ავტორიტეტით სარგებლობს, რაც მისი წოდებრივი მდგომარეობით, დიდი საგვარეულო ქონებითა და ევროპის ზოგიერთ მთავარ მონარქთან მისი ოჯახური კავშირებითაა განპირობებული. მაგრამ მისი ავტორიტეტის მთავარი წყარო მაინც შტადჰოლდერის თანამდებობაა, რაც მას უფლებამოსილებას ანიჭებს სხვადასხვა პროვინციების ქალაქებში ხელისუფლება დანიშნოს; პროვინციათა მიერ გამოცემული განკარგულებანი აღასრულოს; სურვილისდამიხედვით თავმჯდომარეობა გაუწიოს პროვინციათა უზენაეს სასამართლოებს და მთელი ქვეყნის მასშტაბით გამოიყენოს შეწყალების მისთვის მინიჭებული განსაკუთრებული უფლება. ის, როგორც შტადჰოლდერი, მნიშვნელოვანი პრეროგატივებით სარგებლობს. სახელმწიფოს მეთაურის რანგში იგი უფლებამოსილია მოაგვაროს პროვინციებს შორის ატეხილი დავა, თუ ყველა სხვა საშუალება ამაო აღმოჩნდა; მონაწილეობა მიიღიოს გენერალური შტატების თათბირებში და დაესწროს მის ცალკეულ სხდომებს; აუდიენცია მოუწყოს საზღვარგარეთის ელჩებს და თავისი ნდობით აღჭურვილი პირები იყოლიოს უცხო ქვეყნების სამეფო კარზე. როგორც სამხედრო მეთაური, იგი ხელმძღვანელობს ფედერალურ შეიარაღებულ ძალებს, აყალიბებს გარნიზონებს, და საზოგადოდ, წარმართავს სამხედრო საქმეებს; პოლკოვნიკიდან დაწყებული, ლეიტენანტის ჩათვლით, ის ნიშნავს ყველა სამხედრო უფროსს; მის კომპეტენციაში ასევე ყველა გამაგრებული ქალაქის მმართველობათა დანიშვნა შედის. როგორც საზღვაო შეიარაღებული ძალების უფროსი, იგი არის ადმირალ – გენერალი და არამარტო სამხედრო ფლოტის, არამედ ყველა სხვა საზღვაო საკითხსაც წარმართავს; პიროვნულად ან წარმომადგენლის მეშვეობით უძღვება საადმირალო უწყების მუშაობას; ნიშნავს ადმირალ – ლეიტენანტებს; აარსებს სამხედრო საბჭოებს, რომელთა გადაწყვეტილებები ძალაში მხოლოდ მისი თანხმობის შემდეგ შედიან. მისი წმინდა თანამდებობრივი შემოსავალი 300 000 ფლორინს შეადგენს. მის განკარგულებაშია 40 000 – იანი რეგულარული არმია. ასე გამოიყურება ბელგიის განთქმული კონფედერაცია პერგამენტზე. მაგრამ რას წარმოადგენს ის სინამდვილეში? უნიათო მართვას; პროვინციებს შორის უთანხმოებას; უცხოურ ზეგავლენასა და დამცირებას; მერყევ მშვიდობასა და ომის მიერ მიყენებულ უბედურებებს. კროციუსმა დიდი ხნის წინ შენიშნა: გაერთიანებული პროვინციების ერთობა სხვას არაფერს ეფუძნება, თუ არა ავსტრიის სამეფო კარის მიმართ მისი მოსახლეობის სიძულვილსო; ეგ რომ არა, მას დიდი ხანია მოუსავლეთში გაისტუმრებდა მის პოლიტიკურ აგებულებაში ჩაბუდებული უკუღმართობანიო. სხვა პატივცემული ავტორი წერს: უტრეხტის უნია საკმაო უფლებამოსილებას ანიჭებს გენერალურ შტატებს თანხმობის უზრუნველსაყოფად, მაგრამ პროვინციებს შორის შუღლი ბელგიურ თეორიასა და პრაქტიკას უფსკრულით აშორებს ერთმანეთისგანო. იგივე ხელშეკრულება, როგორც კიდევ ერთი ავტორი ამბობს, თითოეულ პროვინციას საერთო ხაზინაში გარკვეული შესატანების შეტანას ავალდებულებს, მაგარამ ეს მუხლი არ სრულდება და ალბათ, არასდროს შესრულდება, ვინაიდან ქვეყნის შუა ნაწილში განლაგებული პროვინციები – აღებმიცემობა თითქმის არაა განვითარებული, – სხვებთან გათანაბრებულ კვოტას ვერ იხდისო. ჩვეულებრივ მოვლენად იქცა ხელშეკრულების იმ პუნქტისთვის თავის არიდება, რომელიც შესატანებს განსაზღვრავს. ყოველთვის არსებობს ამ პროცესის გაჭიანურების საფრთხე, ამიტომ გადახდისუნარიან პროვინციებს, ურთიერთთანხმობის საფუძველზე ისე შეაქვთ თავიანთი კვოტები, რომ სხვებს არ ელოდებიან. მოგვიანებით კი თავიანთ რწმუნებულთა მიგზავნით, ანდა სხვა რამ საშუალებით, ზარალის ამოგებას ცდილობენ. ჰოლანდია ორივე ამ საშუალებას იყენებს. მას ხომ ამის უფლებას მის მიერ მოხვეჭილი უშველებელი სიმდიდრე და ავტორიტეტი ანიჭებს. ხშირად დანაკლისის ამოსაგებად ხიშტსაც იყენებენ. ეს სახიფათო ხერხი იმ კონფედერაციებშია გავრცელებული, სადაც მისი ერთი რომელიმე წევრი ძალით დანარჩენებს აღემატება, რომლებიც ისე არიან დაუძლურებულნი, რომ მას წინააღმდეგობას ვერ უწევენ. მაგრამ შეუძლებელია, ასეთი რამ იქ ხდებოდეს, სადაც გაერთიანების რამდენიმე წევრი თანაბარ სიძლიერესა და რესურსებს ფლობს; ამ შემთხვევაში ნებისმიერ მათგანს მარტოდმარტოს შეეძლება წინააღმდეგობის გაწევა და თავის დაცვა. საგარეო საქმეთა მინისტრებიო, _ წერს თვითონაც ნამინისტრალი სერ უილიამ ტემპლი და რეფერენდუმდადებული შეთანხმებების შესრულებას თავს არიდებდნენ; ამის შესახებ ფარულად ატყობინებდნენ პროვინციებსა და ქალაქებსო. 1726წ. სწორედ ამ გზით გადაიდო ერთი წლით ჰანოვერის შეთანხმების შესრულება. უამრავი ასეთი ცნობილი მაგალითის მოხმობა შეიძლებოდა. საგანგებო სიტუაციებში გენერალური შტატები ხშირად აჭარბებს თავის უფლებამოსილებებს. 1688წ. მან მისივე ინიციატივით დადო ხელშეკრულება, რითაც თავი საფრთხეში ჩაიგდო. 1648წ. ვესტფალიის ხელშეკრულებაც, რომელმაც ფორმალურად და საბოლოოდ სცნო მისი დამოუკიდებლობა, ზელანდიის თახმობის გარეშე გააფორმა. არცთუ დიდი ხნის წინ ერთსულოვანი თანხმობის პრინციპი ისევ იქნა დარღვეული დიდ ბრიტანეთთან დადებული ბოლო სამშვიდობო შეთანხმებით. თუ სახელმწიფოებრივი წყობა სუსტია, იგი აუცილებლად დაირღვევა ან სათანადო ძალის უქონლობის, ანდა იმ ძალაუფლების უზურპაციის წყალობით, რომელიც საერთო უსაფრთხოების უზრუნველსაყოფადაა აუცილებელი. მაგარამ მთლიანად შექმნილ მდგომარეობაზეა დამოკიდებული ის, უზურპატორი მოთმინების ზღურბლთან შედგება თუ ყოველგვარ ზღვარს გადააბიჯებს. ტირანია უფრო ხშირად მაშინ იბადება, როცა საგანგაშო მდგომარეობაში ჩავარდნილი მანკიერი წყობა ძალაუფლების მიტაცების აუცილებლობას წარმოშობს, ვიდრე მაშინ, როცა ხელისუფლება სრულად ახორციელებს ყველაზე ფართო უფლებამოსილებებს. მიუხედავად იმ უბედურებებისა, თან რომ ახლავს შტადჰოლდერის ინსტიტუტს, უნდა ვიფიქროთ, რომ ცალკეულ პროვინციებში სწორედ მისი უდიდესი ზეგავლენის დამსახურებაა, თუ იმ ქაოსმა, რამაც თავი იჩინა კონფედერაციაში დიდი ხნის წინათ, ბოლო არ მოუღო მას. აბატი მაბლი წერს:” ასეთი მართვის პირობებში კავშირი, ალბათ, ვერ შეძლებდა არსებობას, მას ხელთ რომ ერთი მნიშვნელოვანი ბერკეტი – შტადჰოლდერი არ ჰქონდესო. სწორედ მას ხელეწიფება, პროვინციებს მათთვის დამახასიათებელი სიზანტე დააძლევინოს და ერთი მიმართულებით ფიქრი აიძულოს.” სერ უილიამ ტემპლი აღნიშნავს: “იმ შუალედებში, როცა შთადჰოლდერის ინსტიტუტი არ არსებობდა, ჰოლანდია, - თავისი სიმდიდრისა და ზეგავლენის წყალობით, სხვა პროვინციებს იმორჩილებდა და მდგომარეობას ეპატრონებოდაო”. მაგრამ მარტო ეს გარემოებები როდი აკავებდნენ ანარქიისა და დაშლის ტენდენციას. გარკვეულწილად ამ გაერთიანების არსებობა მისი მეზობელი სახელმწიფოების ინტერესებშიც შედიოდა. მათი ინტრიგები სწორედ რომ კავშირისთვის შინაგანად დამახასიათებელი ნაკლოვანებების გაღრმავებისკენ იყო მიმართული. ასეთი პოლიტიკით ისინი ცდილობდნენ იგი თავიანთ ნებაზე ებურთავებინათ. ამ კონფედერაციის ჭეშმარიტი პატრიოტები ყოველთვის გამოთქვამდნენ წუხილს მისი ნაკლოვანებების გამო. ისინი შესაშური თავგამოდებით ცდილობდნენ საზოგადოებრივი საბჭოების გაერთიანებას, რათა სამკურნალო საშუალება გამოეძებნათ კონფედერაციის სტრუქტურაში არსებული და ყველასათვის ცხადი ბოროტების წინააღმდეგ. მაგრამ საწადელს ვერა და ვერ აღწევდნენ. ამავე მიზნით ოთხჯერ მოიწვიეს მათ საგანგებო ასამბლეა. თანამემამულენო, მოდით ერთი წამით შევდგეთ ისტორიის ამ სევდიანი გაკვეთილის წინაშე. დაე ცრემლით დავალტოთ მისი ფურცლები, ადამიანური ამპარტავნებითა და უკეთური აზრებით გამოწვეულ უკუღმართობებს რომ ვერ იტევენ; დაე, ჩვენს გულს აღმოსკდეს ზეცის სამადლობელი იმ კეთილმოსურნეობის ატმოსფეროს გამო, რომელშიც ჩვენი დებატები მიმდინარეობს. გარდა ამისა, ფედერალური მთავრობა საერთო გდასახადის შემოღებასაც გეგმავდა, თუმცა მასაც მტრები გამოუჩნდა და ჩავარდა. ეს უბედური ხალხი ახლა რყევებით, პროვინციებს შორის უთანხმოებებითა და თავდაცვითი ომებითაა გაწამებული. მისი არსებობა ბეწვზე კიდია. მთელი კაცობრიობა გულისტკივილით შეჰყურებს ამ სევდიან სანახაობას. პირველი რამ, რასაც ყველა უსურვებს მას, ისაა, რომ ყოველივე ეს ისეთი მმართველობის შემოღებით დასრულდეს, კავშირს სიმტკიცეს რომ მიანიჭებს, მის მოსახლეობას კი სიმშვიდეს, თავისუფლებასა და ბედნიერებას მოუტანს. მეორე სურვილი კი ისაა, რომ როცა ქვეყანა კურთხეულ ნავსაყუდელს მიაღწევს, უსწრაფესი ღონისძიებებით განამტკიცოს ის მდგომარეობა, რომელმაც ხალხი კატასტროფისგან იხსნა. შენდობას არ ვითხოვ იმის გამო, რომ ეგზომ ხანგრძლივ შევყევი ამ ფედერაციული წარმონაქმნის შესახებ მსჯელობას. გამოცდილება ჭეშმარიტების ორაკულიაო, უთქვამთ. როცა შეკითხვებზე ერთსულოვან პასუხებს იძლევიან, მაშინ ისინი წმინდაა და დარწმუნების ძალაც შესწევთ. ყველაზე დიდი ჭეშმარიტება, რაც ამ შემთხვევაში გამჟღვნდა, ისაა, რომ სუვერენის სუვერენი, მთავრობის მთავრობა, საკანონმდებლო ძალაუფლებით აღჭურვილი კორპორაციული პირები, რომლებიც მოქალაქეებისგან განსხვავდებიან, სხვა არაფერია, თუ არა თეორიული შეცდომა; პრაქტიკაში იგი ძირს უთხრის სახელმწიფოებრივ მოწესრიგებას, რაკი კანონი ძალმომრეობით იცვლება; სხვანაირად რომ ვთქვათ, ლმობიერი სამოქალაქო ძალადობის ადგილს მახვილის გამაჩანაგებელი ძალმომრეობა იჭერს. პუბლიუსი ფედერალისტი # 21 : ჰამილტონი Spoiler ფედერალისტი # 21 : ჰამილტონი 1787 წ. 12 დეკემბერი ნიუ-იორკის შტატის ხალხს ბოლო სამ წერილში ის მთავარი გარემოებანი და მოვლენები შევაფასეთ, ფედერაციულ მთავრობათა სულისა და ხვედრისთვის რომაა დამახასიათებელი. ახლა კი ყველაზე მთავარ ნაკლოვანებათა განხილვაზე გადავდივარ, დღემდე რომ გვიმტყუნებენ იმედებს ჩვენში ჩამოყალიბებულ სისტემასთან დაკავშირებით. სათანადო სამკურნალო საშუალების თაობაზე მართებულად რომ ვიმსჯელოთ, აუცილებელია, კარგად ვიცოდეთ, თუ რა სტადიაშია ავადმყოფობა და რამდენად სახიფათოა ის. არსებული კონფედერაციის შემდეგი ყველაზე თვალშისაცემი ნაკლი ის არის, რომ კანონებს ჩვენში ზურგს არანაირი სანქცია არ უმაგრებს. შეერთებული შტატები იმ სახით, რა სახითაც ის დღეს არსებობს, მოკლებულია ძალაუფლებას, რომლითაც ის მოქალაქეებს მორჩილებას დააკისრებდა თუ მისი გადაწყვეტილებების არშესრულებისთვის მათ სასჯელს დაადებდა ან ფულადი ჯარიმის სახით, ანდა პრივილეგიების შეჩერებისა თუ მათი ჩამორთმევის გზით. ფედერალური ხელისუფლებისთვის არ არის მკაფიოდ დელეგირებული ურჩი წევრების მიმართ ძალის გამოყენების უფლებამოსილება. თუ შტატებს შორის დადებული ხელშეკრულების საფუძველზე უნდა მიენიჭოს მას ამგვარი უფლება, მაშინ აუცილებელია, ეს ამ ხელშეკრულების მეორე პუნქტზე დაყრდნობით განხორციელდეს, სადაც გაცხადებულია: “თითოეულ შტატს ყველა ის ძალაუფლება, იურისდიქცია და უფლება უნარჩუნდება, რომელიც კონგრესის მიერ შეერთებული შტატებისთვის მკაფიოდ დელეგირებული არ არის”. უაზრობა იქნებოდა იმის მტკიცება, ასეთი უფლება არ არსებობსო, მაგრამ აშკარა დილემის წინაშე ვდგავართ: ან უნდა დავეთანხმოთ ამ დებულებას, რაგინდ უაზროც ჩანდეს ის, ანდა იგი უნდა გავარჩიოთ ან განვმარტოთ; ის ხომ ერთი იმ თემათაგანია, რომლის ქებაც ამ ბოლო დროის განმავლობაში არ ბეზრდებათ ახალი კონსტიტუციის მოწინააღმდგეებს და რომლის პროექტში არშეტანისთვისაც ისინი მეტწილად სამართლიანად გვსაყვედურობდნენ და მკაცრადაც გვაკრიტიკებდნენ. თუ არ გვინდა, დაკნინებულ იქნეს ამ ეგზომ ნაქები დებულების მნიშვნელობა, მაშინ უნდა ვაღიაროთ, რომ შეერთებული შტატები იმგვარი მმართველობის ნიმუშია, სრულიად მოკლებული რომაა ისეთ კონსტიტუციურ უფლებამოსილებას, რომელსაც მის მიერევე მიღებული კანონების აღსრულება შეეძლებოდა. უკვე მოხმობილი მაგალითებიდან ჩანს, რომ ამერიკული კონფედერაცია, ამ მხრივ, დისკრიმინირებულ მდგომარეობაშია ყველა მსგავს დაწესებულებასთან შედარებით და მსოფლიოს სრულიად ახალ და ჯერარნახულ ფენომენად ევლინება. ფედერაციული გეგმის კიდევ ერთი არსებითი ნაკლი ისაა, რომ მასში არ არის გათვალისწინებული შტატების მთავრობებს შორის ურთიერთგარანტიები. მის შემადგენელ არც ერთ პუნქტში ამის შესახებ კრინტიც არ არის დაძრული. რაც შეეხება იმის მტკიცებას, სარგებლიანობის პრიციპიდან გამომდინარე, ასეთი გარანტიები ისედაც იგულისხმებაო, ეს ზემოხსენებული პუნქტიდან კიდევ უფრო შეუწყნარებელი გადახვევა იქნებოდა, ვიდრე ის, რომ მსგავსი მოსაზრებებიდან შემდეგი დასკვნა გამოგვეტანა: ძალის გამოყენება ისედაც იგულისხმებაო. გარანტიების უქონლობამ, შესაძლოა, არსებითი საფრთხე შეუქმნას კავშირს, მაგრამ იგი ისე უშუალოდ არ ემუქრება მის არსებობას, როგორც კონსტიტუციური სანქციით კანონთა უზრუნველმყოფელის არარსებობა. გარანტიის გარეშე შეუძლებელი იქნება იმ საშინაო საფრთხეების თავიდან აშორება, რომლებიც, შესაძლოა, ჟამიდან ჟამს შტატების კონსტიტუციას დაემუქროს. შესაძლოა, უზურპაციამ ფრთები ყველა შტატში გაშალოს და ფეხქვეშ გათელოს ხალხის უფლებები; ეროვნულ მთავრობას კი ლეგალურად არაფრის გაკეთება არ შეეძლება, გარდა იმისა, რომ აღშფოთებითა და სინანულით ადევნოს თვალი, თუ როგორ შეურაცხყოფენ მის მოსახლეობას. შესაძლოა, წარმატებულმა დაჯგუფებამ ტირანიის სასახლე წამოჭიმოს წესრიგისა და კანონიერების ნანგრევებზე, ხელისუფლებას კი არ ექნება კონსტიტუციური უფლება, დახმარება გაუწიოს მის მეგობრებსა და მხარდამჭერებს. ის ბობოქარი სიტუაცია, რომელსაც ეს-ესაა მასაჩუსეტსმა თავი დააღწია, ნათლად გვიჩვენებს იმას, რომ ზემოხსენებული საფრთხეები მარტო თეორიული ხასიათისანი როდი არიან. ვინ იცის, თუ რა შედეგით დასრულდებოდა ეს მღელვარებანი უკმაყოფილო ხალხის მასას სათავეში კეისარი ან კრომველი რომ მოქცეოდა? განა ვინმეს ძალუძს იმის წინასწარმეტყველება, თუ რა ზეგავლენას მოახდენდა მასაჩუსეტსში დამყარებული დესპოტიზმი ნიუჰამპშირის თუ როდაილენდის, კონეკტიკუტისა თუ ნიუ-იორკის თავისუფლებებზე? შტატების თავისუფლებით მეტისმეტმა თავმოწონებამ ზოგ პირს ასეთი შესიტყვება ჩააგონა: ფედერალური მთავრობისთვის გარანტიის მიცემა შტატების საშინაო საქმეებში ჩარევას მოასწავებსო. უნდა ითქვას, რომ ამგვარი ეჭვი დაგვაკარგინებს ერთ-ერთ დიდ სარგებელთაგანს, რისი მოცემაც ჩვენთვის კავშირს შეეძლო. ამგვარი დანაკარგის მიზეზი კი საქმის არსში ვერჩაწვდომაა. საქმე ის არის, რომ იგი ხელს არაფრით შეუშლის ხალხის უმრავლესობას, კანონიერად და მშვიდობიანად შეცვალოს შტატების კონსტიტუცია. მისი ეს უფლება შეუვალი რჩება. გარანტია მხოლოდ იმას შეეხება, რომ ამგვარი ცვლილება ძალის გამოყენებით არ მოხდება. ბევრი როდია ისეთი საშუალება, რაც თავიდან აგვაშორებს ასეთ უკეთურობებს. საზოგადოების სიმშვიდე და მთავრობის სტაბილურობა მთლიანად მასზეა დამოკიდებული. იქ, სადაც ძალაუფლება მთლიანად ხალხის ხელშია, ნაკლები საბაბი არსებობს არეულობების დროს ძალის გამოყენებისა. ცუდი მმართველობის ბუნებრვი სამკურნალო საშუალება სახალხო თუ წარმომადგენლობითი ხელისუფლებებისას ისაა, რომ ხალხი იცვლება. ეროვნული მთავრობისთვის მიცემული გარანტია მიმართული იქნება როგორც ადგილობრივი უზურპატორების, ისე ადგილობრივ თემებში არეულობების, მღელვარებებისა და ჯანყის გამოვლინებათა წინააღმდეგ. კონფედერაციის სტრუქტურაში კიდევ ერთი არსებითი შეცდომა ისაა, რომ შტატებს საერთო ხაზინაში შესატანები დადგენილი კვოტების მიხედვით შეაქვთ. ჩვენ უკვე აღვნიშნეთ ის, რომ ამ გზით სრულიად შეუძლებელია აუცილებელ ეროვნულ მოთხოვნილებათა დაკმაყოფილება, რაც საქმითაც საკმარისად დადასტურდა. ეს საკითხი ხელახლა წამოვჭერი, თუმცა მხოლოდ შტატებს შორის თანასწორობის კუთხით. ყველა, ვინც იმ გარემოებათა გააზრებაშია გაჩვეული, რომლებშიც ბუნებრივი სიმდიდრე წარმოიშობა და ყალიბდება, დამეთანხმება, რომ არ არსებობს საერთო სტანდარტი თუ ბარომეტრი, რომლითაც მისი მოცულობის ზუსტი განსაზღვრა შეიძლებოდეს. ვერც მიწის ღირებულება და ვერც მოსახლეობის რაოდენობა ერთიმეორის მიყოლებით თითოეული შტატისთვის შესატანთა დადგენის კრიტერიუმად რომ გვთავაზობდნენ, ვერ გამოხატავს სამართლიან თანაფარდობას. თუ ნიდერლანდის ბუნებრივ სიმდიდრეს რუსეთის ან გერმანიის, ან თუნდაც საფრანგეთისას შევუდარებთ, და თუ იმავდროულად ამ პატარა ოლქის ყველა მიწის ღირებულებასა და მოსახლეობის რაოდენობას, ზემოდასახელებული სამი ქვეყნიდან ერთ-ერთის მიწების ღირებულებასა და მოსახლეობის რაოდენობას შევუპირისპირებთ, უმალვე მივხვდებით, რომ არ არსებობს პროპორციული თანაფარდობა მიწის ღირებულებას, მოსახლეობის რაოდენობასა და ამ ქვეყნების შედარებით სიმდიდრეს შორის. თუ მსგავს პარალელს ამერიკის შტატებს შორის გავავლებდით, იმავე შედეგს მივიღებდით. მოდით, ვირჯინია ჩრდილო კაროლინას, პენსილვანია კი კონეკტიკუტს, ანდა მერილეინდი ნიუჯერსს შევუპირისპიროთ და დავრწმუნდებით, რომ ამ შტატების შესაბამისი საშემოსავლო შესაძლებლობანი ძალზე სუსტადაა დაკავშირებული, ან ყოველგვარ კავშირს მოკლებულია მათი მიწების ღირებულებასა თუ მოსახლეობის რაოდენობასთან. ამგვარადვე შეიძლება ამ დებულების ნათელყოფა ერთი და იმავე შტატის შიგნით ოლქებს შორის თანაფარდობის მაგალითზე. ნიუ-იორკის არც ერთი მცოდნე ეჭვის ქვეშ არ დააყენებს, რომ კინგსის ოლქის აქტიური სიმდიდრე ბევრჯერ აღემატება მონტგომერის ანალოგიურ სიმდიდრეს. არაფერი სახეირო არ გამოვა, თუკი კრიტერიუმად მიწების ჯამურ ღირებულებას, ანდა მოსახლეობის რაოდენობას ავიღებთ! ერთა სიმდიდრე უამრავ გარემოებაზეა დამოკიდებული, გეოგრაფიული მდგომარეობა იქნება ეს თუ ნიადაგის ნაყოფიერება; კლიმატური პირობები თუ წარმოების წესი; მართვის ხასიათი თუ მოქალაქეთა სულისკვეთება; განათლების მათეული დონე თუ აღებმიცემობის მდგომარეობა; ხელოსნობის განვითარების დონე თუ მრეწველობის მდგომარეობა. ასეთი და ბევრად უფრო კომპლექსური გარემოებანი, რომელთაგან ზოგი უმნიშვნელო თუ შემთხვევითიც კია, ერთობ ართულებს იმას, რომ ყოველ ცალკეულ შემთხვევაში ზუსტად განისაზღვროს ის, თუ რა თანაფარდობაშია ერთმანეთთან სხვადასხვა ქვეყნები მათი შეძლებულობისა და სიმდიდრის მხრივ. არ არსებობს ეროვნული სიმდიდრის საერთო საზომი, – ასეთი ცხადი და გასაგები შედეგი გამომდინარეობს ყოველივე იმიდან, რაც ითქვა. აქედან გამომდინარე, არც ისეთი ზოგადი და უცვლელი წესი არსებობს, რომლის მიხედვითაც ზუსტად გამოვითვლიდით, თუ რამდენად უნარიანია ესა თუ ის შტატი, ამა და ამ ოდენობის გადასახადი გადაიხადოს. ამრიგად, შტატებს უთუოდ აშკარა უსამართლობად და შევიწროებად შემოუტრიალდებათ შესატანთა მოწესრიგების ნებისმიერი ასეთი მცდელობა. მარტო ასეთი უთანასწორობაც კი საკმარისი აღმოჩნდება ამერიკის დასაშლელად, იმ შემთხვევაში, თუ გამოიჩხრიკა საშუალება და შტატებს ძალით მოახვიეს თავს ამგვარი რეკვიზიციები. დაჩაგრული შტატები ვერ შეურიგდებიან იმას, რომ საზოგადოებრივი ტვირთი ეგზომ არათანაბრად ნაწილდებოდეს, მათი მოსახლეობა გასაჭირსა და სიდუხჭირეში სულს ძლივს მიათრევდეს, მაშინ, როცა სხვა შტატების მოქალაქენი ვერც კი გრძნობდნენ მათ წილად მოსულ ვალდებულებას მისი ფრიადი სიმსუბუქისა გამო. ეს ჭირი კვოტებისა და რეკვიზიციების პრინციპის მიუცილებელი თანამდევია. ამ შეჭირვებიდან ერთადერთი გამოსავალი არსებობს: ეროვნულ ხელისუფლებას უნდა გადაეცეს უფლებამოსილება, რომ თვითონ – მის მიერ დადგენილი წესის მიხედვით- შეაგროვოს თავისი შემოსავლები. საბაჟო გადასახადი იმპორტზე, აქციზი და საერთოდ სამომხმარებლო საქონლზე ყველა გამოსაღები ჭურჭელში ჩასხმულ სითხეს წააგავს: დროთა განმავლობაში მათსა და მათი გდახდის საშუალებებს შორის წონასწორობა მყარდება. თითოეული მოქალაქე როგორღაც თვითონვე ირჩევს, თუ რა მოცულობის გადასახადი უნდა გადაიხადოს და თვითონვე ეძლევა შესაძლებლობა იმისა, რომ იგი მის ხელთ არსებული რესურსების მიხედვით არეგულიროს. მდიდარმა, შესაძლოა, გულუხვობა გამოიჩინოს, ღარიბმა კი – მომჭირნეობა. ხოლო კერძო პირის შევიწროებას ყოველთვის ავიცილებთ თავიდან, თუკი გულმოდგინედ და სამართლიანად შევარჩევთ დასაბეგრ საქონელს. თუ ზოგიერთ შტატში ერთ კონკრეტულ საქონელზე გადასახადის ოდენობასთან დაკავშირებული უთანაბრობა წარმოიშვა, ეს ადვილად გაწონასწორდება იმ პროპორციული უთანაბრობით, რომელიც სხვა შტატებში სხვა საქონელთან მიმართებაში წარმოიშობა. დროთა განმავლობაში და გარემოებათა წყალობით, ერთ მშვენიერ დღეს სრულიად კავშირში წონასწორობა დაისადგურებს, რამდენადაც ეს შესაძლებელია ამ ეგზომ რთულ დარგში. დარჩენილი განსხვავება კი არც თუ ისე მნიშვნელოვანი იქნება; თავისი ერთგვაროვნებიდან გამომდინარე, იგი არც ისე აუტანელი იქნება, როგორც ნებისმიერ თარგზე გამოჭრილი გადასახადის შემთხვევაშია, რაგინდ რუდუნებით იყოს იგი მოფიქრებული. თვალსაჩინო უპირატესობა, რომელიც მოხმარების საქონელზე გადასახადების შემოღებას ახლავს, ისაა, რომ იგი გამორიცხავს გაუთვალისწინებელ შემთხვევებს; თვითონვე ადგენს თავის საზღვრებს, რომელთა დარღვევა შეუძლებელია, თუ ამავე დროს დასახულ მიზანსაც არ გადაუხვიე; ეს უკანასკნელი კი სხვა არაფერია, თუ არა შემოსავლების ზრდა. სწორედ ამ შემთხვევაზეა ზედგამოჭრილი ანდაზა:’’ პოლიტიკურ არითმეტიკაში ორჯერ ორი ყოველთვის არ არის ოთხის ტოლიო.” როცა გადასახადები ძალზე მაღალია, მოხმარება იკლებს, მათ გადახდას კი თავს არიდებენ. ხაზინაშიც იმდენი არ შედის, რამდენიც მაშინ გროვდება, როცა გადასახადები მოზომილია და ზომიერი. ეს ვითარება გადულახავ წინაღობად აღემართება ყველას, ვისაც ამ ყაიდის გადასახადებით ადამიანთა შევიწროება სურს; იგი, ამავე დროს, ის ბუნებრივი საზღვარია, რომელსაც არ უნდა გადადიოდეს მთავრობა თავისი საგადასახადო პოლიტიკის შემუშავებისას. ასეთი გადსახადები არაპირდაპირ გადასახადებად იწოდებიან და სახელმწიფო შემოსავლების წყაროს უპირატესად სწორედ ისინი უნდა წარმოადგენდნენ. რაც შეეხება პირდაპირ გადასახადებს, ამ ყაიდის გადასახადებით მიწა და ნაგებობანი უნდა იბეგრებოდეს პროპორციული დაბეგვრის წესის მიხედვით. შეფასების კრიტერიუმად ან მიწის ღირებულება, ანდა მოსახლეობის რაოდენობა გამოიყენება. ყოველთვის მიაჩნდათ, რომ სოფლის მეურნეობის მდგომარეობა და ქვეყანაში მოსახლეობის სიმჭიდროვე ერთმანეთზეა გადაბმული. ამიტომ, ბუნებრივია, გაანგარიშებების წარმოებისას უპირატესობას ციფრულ გამოსახულებებს ვანიჭებდეთ მათი სიმარტივისა და სანდოობის გამო. ჰერკულესსაც კი წელში გაწყვეტდა იმ ამოცანის სიმძიმე, რაც ნებისმიერ ასეთ ქვეყანაში მიწის ღირებულების განსაზღვრას უკავშირდება. მეჩხრად დასახლებულ განვითარებად ქვეყანაში კი ამ სიძნელეთა გადალახვა აბსოლუტურად შეუძლებელია. დაბეგვრა ერთობ რთული საკითხია; ამ საქმეში, სწორედაც რომ არასდროს აწყენდა ხელისუფლებას კეთილგონიერების გამოჩენა, იმის გათვალისწინება, რომ წესის შემოღება უფრო ცოტა უხერხულობას ქმნის, ვიდრე ყველაფრის ბედზე მინდობა. პუბლიუსი ფედერალისტი # 22 : ჰამილტონი Spoiler ფედერალისტი # 22 : ჰამილტონი 1787წ.14 დეკემბერი ნიუ-იორკის შტატის ხალხს არსებულ ფედერალურ სისტემას, გარდა უკვე ჩამოთვლილი ნაკლოვანებებისა, ბევრი სხვა არანაკლებ არსებითი წუნიც აქვს, ყველა ერთად კი მას სრულიად გამოუსადეგარს ხდის კავშირის საქმეთა მართვის თვალსაზრისით. ყველა მხარის აღიარებით, ამ ნაკლოვანებათა შორისაა ისეთი ძალაუფლების უქონლობა, რომელიც აღებმიცემობას აწესრიგებს. მისი სარგებლიანობის შესახებ მსჯელობას მნიშვნელოვანი ადგილი დავუთმეთ ჩვენს გამოკვლევაში. ამიტომ და იმის გამოც, რომ ამ თემაზე თითქმის არავინ დავობს, უკვე თქმულზე დასამატებელიც ბევრი არაფერი დარჩა. თვალის ერთი გადავლებითაც კი ცხადია, რომ არ არსებობს სხვა რამ საკითხი, რომელიც ვაჭრობისა თუ ფინანსების ინტერესებს შეეხება და ფედერალური ხელისუფლების მხრივ უფრო მკაცრ მართვას მოითხოვს. მისი უქონლობა ხელს უშლის საზღვარგარეთის ქვეყნებთან სასარგებლო ხელშეკრულებათა დადებას და შტატებს შორის უთანხმოებების საბაბიც ხდება. არც ერთი სახელმწიფო, რომელიც ჩვენი გაერთიანების ბუნებას იცნობს, არ გამოიჩენდა უგუნურებას და შეერთებულ შტატებთან არ გააფორმებდა ისეთ ხელშეკრულებას, რომელიც ამ უკანასკნელს რამდენადმე მაინც მნიშვნელოვან პრივილეგიებს მიანიჭებდა, რაკი მათ ეცოდინებოდათ, რომ კავშირის წევრებს ნებისმიერ დროს შეუძლიათ აღებული ვალდებულებების დარღვევა. გამოცდილებაც ამ ქვეყნების მხარესაა, ისინი ხომ ჩვენი ბაზრის სიკეთეებით ყოველთვის შეუზღუდავად სარგებლობდნენ, სანაცვლოდ კი არასდროს არაფერი გაუღიათ, გარდა იმისა, რაც იმ მომენტში ისევ მათთვის იყო ხოლმე სახეირო. ამიტომ გასაკვირი არაფერია იმაში, თუ ბატონმა ჯენკინსონმა თემთა პალატაში შეტანილ კანონპროექტს, რომელმაც ორ სახელმწიფოს შორის დროებითი ურთიერთობანი უნდა მოაწესრიგოს, განაცხადი წარუმძღვარა: როგორც გამოცდილებამ გვიჩვენა, ძველი კანონპროექტები ბრიტანეთის ყველა სააღებმიმცემო მიზანს პასუხობდა, ამიტომ გონივრული იქნება, იმავე გეგმას მივსდიოთ და დაველოდოთ, ამერიკა გამოიჩენს თუ არა სათანადო სიმტკიცესო.* ზოგიერთი შტატი ერთ ჭაპან – წყვეტაში იყო, რომ როგორმე ისეთი აკრძალვები, შეზღუდვები და გამონაკლისები შემოეღო, რომლებიც ზემოქმედებას მარტო ამ სამეფოს მოქმედებაზე მოახდენდნენ. მაგრამ შტატებს შორის საერთო ხელისუფლების უქონლობით გამოწვეული ერთსულოვნების არარსებობა, მათ შორის კინკლაობა და აზრთა სხვადასხვაობა დღემდე ასამარებდა ყოველ ასეთ წამოწყებას. ასე გაგრძელდება მანამ, სანამ ის დაბრკოლებები იარსებებენ, რომლებიც ხელს უშლიან ერთობლივ ღონისძიებათა ორგანიზებას. ზოგიერთი შტატის მიერ ვაჭრობის მოწესრიგების მიზნით გატარებული ღონისძიებები მართლაცდა ეწინააღმდეგება კავშირის სულისკვეთებას და ზოგ შემთხვევაში, დანარჩენთა სამართლიან გულისწყრომასა და საყვედურს იწვევს. ეს არის ძალზე საშიში ტენდენცია და თუ იგი საერთო – ეროვნული კონტროლის ქვეშ არ მოვაქციეთ, კიდევ უფრო გაძლიერდება და უფრო ნაკლები შუღლისა და მტრობის სათავედ როდი იქცევა, ვიდრე ის მავნე დაბრკოლებანია, კონფედერაციის სხვადასხვა ნაწილს შორის ურთიერთობებს ხელს რომ უშლიან. “აღებმიცემობას გერმანიის იმპერიაში [1] დიდად აბრკოლებს ის ვითარება, რომ მასში შემავალი მთავრობები და სახელმწიფოები აუარება გადასახადს აწესებენ იმ საქონელზე, რომელსაც მათი ტერიტორიების გავლით ეზიდებიან, ამიტომაც თითქმის არავინ იყენებს იმ წარმტაც მდინარეებსა და ნაკადებს, რითაც ეგზომ მდიდარია გერმანია.” ძალზე მეიმედება ჩვენი ხალხის სულიერი სიდიადისა: იგი არავის მისცემს საბაბს იმისას, რომ ვინმემ ჩვენი ქვეყანა მსგავსი სიტყვებით მოიხსენიოს. მაგრამ უნდა ვაღიარო, რომ თუ კვლავაც გაღრმავდა ის შეხლა – შემოხლა, რომელსაც შტატების მიერ ვაჭრობის მოწესრიგების მიზნით შემოღებული ღონისძიებანი იწვევენ, მალე ერთი შტატის მოქალაქენი მეორისას უფრო გულითადად როდი მოეკიდებიან, ვიდრე უცხოებს და გადამთიელებს ეკიდებიან ხოლმე. კონფედერაციის პუნქტებში ნათლადაა მითითებული, რომ ჯარის ფორმირების საქმეში შტატების უფლებამოსილება მხოლოდ ადამიანთა შესაბამისი კვოტის უზრუნველყოფით ამოიწურება. მაგრამ როგორც ბოლო ომის მიმდინარეობამ გაამჟღავნა, ამგვარი პრაქტიკა სავსეა დაბრლკოლებებით, გადაულახავ ზღუდედ რომ აღმართულან თავდაცვის მძლავრი და ეკონომიური სისტემის მშენებლობის გზაზე. სწორედ მისი დამსახურებაა, რომ აღმოცენდა შტატებს შორის შეჯიბრის ერთობ უცნაური სახეობა, რომელიც ადამიანთა თავისებურ აუქციონად ჩამოყალიბდა. ისინი ერთმანეთის გადასწრებაზე არიან და ერთი ერთმანეთზე მაღალ პრემიებს აწესებენ, რომ როგორმე მოთხოვნილი კვოტები შეავსონ. საქმე იქამდე მიდის, რომ უსაშველოდ გაბერილი პრემიების გადახდა არავის ძალუძს, მაგრამ ხალხი მაინც არ კარგავს იმედს, რომ პრემიები კიდევ მოიმატებს და ამის მოლოდინში ცდილობენ, რაც შეიძლება გააჭიანურონ ჯარისკაცად ჩაწერის დრო. საქმე ის არის, რომ ჯარში ხანგრძლივი ვადით წასვლა ისედაც დიდად არავის ეხალისება. აი, მიზეზნი იმისა, რომ ავბედობის ჟამს იარაღის ასხმის მსურველთა რაოდენობა მცირეა და ჯარის შევსებაც ერთობ დუნედ მიმდინარეობს. ამას ზედ ერთვის უსაშველო დანახარჯები და გამუდმებული მღელვარებანი საჯარისო ნაწილებში; ყოველივე ეს კი არმიაში დისციპლინის მოშლას იწვევს, ხოლო დემობილიზაციის შემდეგ ნასალდათარი ხალხი ხშირად მომაკვდებელ საფრთხეს უქმნის საზოგადოების სიმშვიდეს. ამიტომაცაა, რომ საჭირო რაოდენობის ადამიანთა შეგროვების მიზნით ხშირად მიმართავენ ხოლმე უმკაცრეს ღონისძიებებს, რომლებსაც ხალხი თავისუფლების უდიდესი სიყვარულის გამო თუ მოითმენს. ჯარის შეკრების ამგვარი მეთოდი როგორც ეკონომიკასა და თავდაცვიუნარიანობას ვერ გამოაკეთებს, ისე ხეირს არ დააყრის შტატებს შორის დანახარჯების თანაბრად გადანაწილებას. ის შტატები, რომლებიც საომარ მოქმედებათა თეატრთან ახლოს მდებარეობდნენ, არაფერს იშურებდნენ კვოტების შესავსებად, ხოლო მისგან დაშორებული შტატები ამ ხალხის სიბეჯითეს შესაშურ დაუდევრობასა და ყურწაგდებულობას აგებებდნენ. ხალხის რეკრუტირების სფეროში არაფერს შეეძლო შეემსუბუქებინა ასეთი უთანასწორობის ტვირთი. სხვაა ფულადი კონტრიბუციები. ამ საქმეში ყოველთვის არსებობს იმედი იმისა, რომ მოხდება საბოლოო ანგარიშსწორება. შტატებს, რომლებსაც თავიანთი წილი ფულადი შესატანი არ შეაქვთ, ამისთვის შეიძლება პასუხი ვაგებინოთ. მაგრამ შეუძლებელია, განხორციელდეს როგორც ამგვარი ანგარიშგება, ისე პასუხისგება, მაშინ, როცა საქმე ეხება დანაკლისს ადამიანათა კვოტების შევსებაში. ოღონდ როცა დავფიქრდებით, თუ რაოდენ ცოტაა ალბათობა იმისა, რომ ყველაზე ურჩმა შტატებმა ოდესმე გადაუხდელი თანხის კომპენსაცია გაიღონ, სულაც არ იქნება გულდასაწყვეტი, თუკი არანაირი იმედი ზემოხსენებული კვოტების შევსებისა არ არსებობს. კვოტებისა და რეკვიზიციების სისტემა სულერთია, ფულზეა საქმე თუ ადამიანებზე, კავშირის უნიათობას ადასტურებს და ის წევრებს შორის ფეხმოკიდებულ უთანსწორობასა და უსამართლობაზე მიუთითებს. კიდევ ერთი საძრახისი რამ, რაც ჩვენს კონფედერაციას სჭირს, ის არის, რომ საარჩევნო ხმები შტატებს შორის თანაბრად არის გადანაწილებული. მაგრამ პროპორციულობის ყოველი იდეა და სამართლიანი გადანაწილების ყოველი წესი მოგვიწოდებს, დავგმოთ ის პრინციპი, რომელიც ძალაუფლების სასწორზე ერთნაირ წონას ანიჭებს როდაილენდს და მასაჩუსესტს თუ კონექტიკუტს, ანდა ნიუ-იორკს; დელვირს კი იმავე ხმის უფლებით აღჭურავს, რაც პენსილვანიას თუ ვირჯინიას, ანდა ჩრდილო – კაროლინას შეეფერება. ამ პრინციპის გამოყენება ეწინააღმდეგება რესპუბლიკური მმართველობის ფუნდამენტურ მაქსიმას, რომ უპირატესობა ყოველთვის უმრავლესობის მხარეს უნდა იყოს. ჩვენი სოფისტი თანამემამულენი ამაზე შემოგვესიტყვებიან და მოგვიგებენ: ყველა სუვერენი თანასწორია და შტატების ხმათა უმრავლესობა, ამავე დროს, კონფედერაციული ამერიკის უმრავლესობაც იქნებაო. მაგრამ ამგვარი ლოგიკური ოინბაზობა ვერ გადაწონის სამართლიანობისა და საღი აზრის შესახებ ნათელ წარმოდგენებს. შესაძლოა ისე მოხდეს, რომ შტატების ამგვარმა უმრავლესობამ ამერიკელი ხალხის უმცირესობა შეადგინოს. ხოლო ამერიკის [2] ორი მესამედი არასდროს შეურიგდება იმას, რომ მისი ინტერესები – თითიდან გამოწოვილი განსხვავებებისა და სილოგისტურ დახვეწილობათა წყალობით – ამერიკის ერთი მესამედის ხელში აღმოჩნდეს. მსხვილი შტატები უმალვე აღიმაღლებენ ხმას იმის წინააღმდეგ, რომ უფრო წვრილი შტატების მიერ მიღებულ კანონებს დაემორჩილონ. პოლიტიკურ სასწორზე კუთვნილი წონის დაკლებას ისინი მარტო ძალაუფლების სიყვარულის გამო როდი შეეწინააღმდეგებიან, არამედ იმადაც, რომ თანასწორობისთვის თავის განწირვის სურვილი ამოძრავებთ. მაგრამ იმედია, არც ერთი მოხდება და არც მეორე. ვინაიდან უფრო წვრილ შტატებს კარგად აქვთ შეგნებული ის, რომ მთლიანად კავშირის შენარჩუნებაზეა დამოკიდებლი მათი უსაფრთხოება და კეთილდღეობა, მათ არც უნდა იქონიონ იმგვარი პრეტენზია, რაც საბედისწერო იქნებოდა მათივე არსებობისთვის. ამაზეც შეიძლება, შემოგვესიტყვონ: თუ შვიდი შტატი არ არის საკმარისი, მაშინ ცხრა ავიღოთ. ე.ი. ყველაზე მნიშვნელოვან გადაწყვეტილებებს მთლიანი რაოდენობის ორი მესამედის თანხმობა ესაჭირებაო; საქმე ის არის, რომ ცხრა შტატში ამერიკის მოსახლეობის უმრავლესობა ცხოვრობს. მაგრამ ამით არაფერი იცვლება, შეუსაბამობა შეუსაბამობადვე რჩება: დაუშვებელია შტატებს თანაბარი საარჩევნო ხმა ჰქონდეთ, მაშინ, როცა სხვადასხვა სიდიდისანი არიან და მოსახლეობის რაოდენობითაც ერთმანეთისგან განსხვავდებიან. მაგრამ ეს დასკვნაც არ არის სწორი, ვინაიდან შეგვიძლია ცხრა ისეთი შტატის დასახელება, რომლებშიც მთელი მოსახლეობის უმრავლესობაზე ნაკლები ცხოვრობს. [3] კენჭისყრის დროს კი, კონსტიტუციურად არის შესაძლებელი, რომ ცუმრავლესობა სწორედ მათ შეადგინონ. გარდა ამისა, არსებობენ ისეთი საჭირბოროტო საკითხები, რომელთა თაობაზე გადაწყვეტილების მიღებას ხმათა უბრალო უმრავლესობა ესაჭიროება. მაგრამ თუ გაიფანტა ეჭვი შვიდი შტატის ხმათა საკმარისობის თაობაზე, მაშინ მიღებული გადაწყვეტილებანი, შესაძლოა, სასიცოცხლო ინტერესებს შეეხონ. ამასთანავე, ისიც უნდა გავითვალისწინოთ, რომ მომავალში შეიძლება შტატების რიცხვი გაიზარდოს, ხმათა შესაბამისი გაზრდის მექანიზმი კი არ არსებობს. მაგრამ ყველაფერი ამით როდი ამოიწურება. ის, რაც ერთი შეხედვით წამალს ჰგავს, სინამდვილეში საწამლავია. როცა უმცირესობას უმრავლესობის გადაწყვეტილებებზე ვეტოს დადების უფლება ენიჭება (ასეთი რამ კი ხდება ყოველთვის, როცა გადაწყვეტილების მისაღებად თვით უმრავლესობაზე მეტიც კია საჭირო), ეს იმ ფარული ტენდენციის გამოხატულებაა, რომ უმცირესობის აზრმა უმრავლესობის აზრი დაიმორჩილოს. კონგრესის სხდომებს ხშირად არ ესწრება ხოლმე რამდენიმე შტატის წარმომადგენელი, რის გამოც იგი პოლონეთის სეიმს ემსგავსება, სადაც ერთი ხმაც საკმარისია იმისთვის, რომ მან მუშაობა შეაჩეროს. კავშირის ერთ მესამოცედ ნაწილს, რაც დელავერისა და როდ – აილენდის ტოლია, ხშირად შეუქმნია გადაულახავი დაბრკოლება მისი მუშაობისთვის. ზემოხსენებული პროცედურა ერთ იმ დახვეწილობათაგანია, რომელსაც პრაქტიკაში იმის საწინააღმდეგო შედეგი მოაქვს, რაც თეორიაში იყო ჩაფიქრებული. საზოგადოებრივ ორგანიზაციებში აუცილებელია არსებობდეს ერთსულოვნება, ანდა რაღაც ამის მსგავსიო – ამ შეხედულებას იქეთკენ სწრაფვა ასაზრდოებს, რომ ხელი შეეწყოს საზოგადოებრივი უსაფრთხოების უზრუნველყოფას. სინამდვილეში კი ხელს უშლის მართვას და ანადგურებს მთავრობის ენერგიას. უმრავლესობის მოწესრიგებული თათბირებისა და გადაწყვეტილებათა ადგილს არადმისაჩნევი, ბობოქარი და კორუმპირებული ხუნტის სიამოვნება, ახირება თუ გამონაგონი იჭერს. ეროვნული შეჭირვების ჟამს უდიდეს მნიშვნელობას იძენს ის, ვარგებულია თუ უვარგისი, სუსტია თუ ძლიერი მისი მთავრობა, ვინაიდან აუცილებელია ის, რომ მან იმოქმედოს. საზოგადო საქმე, ასე თუ ისე, წინ უნდა მიიწევდეს. თუ გაკერპებული უმცირესობა დაჟინებით ცდილობს უმრავლესობის მოქმედებათა გაკონტროლებას, უმრავლესობა – იქიდან გამომდინარე, რომ აუცილებელია, რაღაც მაინც კეთდებოდეს, _ იძულებული ხდება ანგარიში გაუწიოს უმცირესობის აზრს; ისე რომ, ეს უკანასკნელი გადასძალავს უმრავლესობისას და ტონს აძლევს ეროვნულ მოძრაობას. სწორედ აქედენ მომდინარეობენ ეს გულისგამაწვრილებელი დაყოვნებანი, გამუდმებული მოლაპარაკებები და ინტრიგები, ეს აუტანელი კომპრომისები, საზოგადო სიკეთის სახელით რომ კეთდება. მაგრამ მადლობა ღმერთს, რომ იმგვარ სისტემაში, როგორიც ჩვენია, ჯერ კიდევ შესაძლებელია კომპრომისები, ვინაიდან ზოგ შემთხვევაში მდგომარეობის მოგვარებას სასიკეთო პირი არ უჩანს, მთავრობის ღონისძიებანი კი აყოვნებენ ან კრახს განიცდიან. ხშირად ვერ ხერხდება ხოლმე ხმათა აუცილებელი უმრავლესობის მოგროვება და მდგომარეობაც ადგილიდან აღარ იძვრის. ამგვარი უძლურებიდან ანარქიამდე კი ერთი ნაბიჯიღა რჩება. ძნელი არ არის იმის მიხვედრა, რომ ასეთი პრინციპი უფრო ფართო გასაქანს აძლევს როგორც ქვეყნის გარედან შემოჭრილ კორუფციას, ისე ქვეყნის შიგნით მღელვარებებს, ვიდრე ის, გადაწყვეტილებათა მიღება უმრავლესობისთვის რომ მიუნდვია. ამ შეცდომის სათავე ის არის, რომ ზრუნვა დაუკლიათ იმ უკეთურებათა აღმოფხვრისთვის, რომლებმაც შესაძლოა, დააბრკოლონ მთავრობა კრიტიკულ სიტუაციებში. როცა ეროვნული მოქმედების უზრუნველყოფა კონსტიტუციით უმრავლესობას ევალება, ჩვენ ისღა დაგვრჩენია, რომ მშვიდად დაველოდოთ მოვლენათა განვითარებას, ვინაიდან არაფერი არამართებული არ მოხდება. მაგრამ ხშირად გვავიწყდება ხოლმე ის, თუ რამდენი კარგი რამ რჩება გაუკეთებელი და რამდენი ცუდი რამ კეთდება მხოლოდ იმის გამო, რომ არ კეთდება ის, რაც გასაკეთებელია. საბოლოო ჯამში კი, მდგომარეობა იმადვე რჩება, რაც იყო და მას გამოსწორების პირი არ უჩანს. ერთი წუთით წარმოვიდგინოთ, რომ საომარ მდგომარეობაში ვიმყოფებით და მოკავშირე ქვეყნის მხარდამხარ უცხო სახელმწიფოს ვებრძვით. დავუშვათ, მდგომარეობამ მოულოდნელად მოითხოვა ჩვენგან, რომ მტერს დავზავებოდით, ჩვენს მოკავშირეს კი თავისი ინტერესები თუ ამპარტავნება საომარ მოქმედებათა განგრძობისკენ უბიძგებს. ჩვენი მხრივ სეპარატული ზავის დადება გამართლებული იქნებოდა. ჩვენი მოკავშირე კი ყველაზე იოლ გამოსავალს დაუწყებდა ძიებას და მოქრთამვისა და ინტრიგების გზით შეეცდებოდა, ხელ-ფეხი შეეკრა ჩვენი მთავრობისთვის, რომ როგორმე მისთვის ზავის დადების საშუალება მოესპო. მთავრობას კი საამისოდ ხმათა ორი მესამედი სჭირდება, მაშინ, როცა უბრალო უმრავლესობაც სრულიად საკმარისი იქნებოდა. ერთ შემთხვევაში მას უფრო მცირე რაოდენობის მოქრთამვა დასჭირდებოდა, მეორეში კი – უფრო დიდი რაოდენობისა. იმ ქვეყნის ხელისუფლებას, რომელსაც ვეომებით, ამავე პრინციპით თუ იმოქმედებდა, არ გაუჭირდებოდა, თავგზა აებნია ჩვენი ქვეყნის სახელისუფლებო ორგანოებისთვის და ხელი შეეშალა ჩვენი მოქმედებებისთვის. ამგვარსავე უხერხულობებს ვაწყდებით ვაჭრობის სფეროშიც. არცერთი ქვეყნისთვის, ვისთანაც ჩვენ სავაჭრო ხელშეკრულება გვაქვს დადებული, სულაც არ იქნება ძნელი, ჩაშალოს ჩვენი კავშირი მის კონკურენტ ქვეყანასთან, კავშირი, რომელიც ესოდენ სასარგებლოა ჩვენთვის. ეს ბოროტებანი ფანტაზიის ნაყოფი როდია. უამრავ უპირატესობასთან ერთად, რესპუბლიკას სუსტი მხარეებიც აქვს, ერთ-ერთი მათგანი სწორედ ის არის, რომ მას უჭირს უცხოეთიდან მოძალებულ კორუფციასთან გამკლავება. მემკვიდეობითი მონარქი, მზად რომ არის ქვეშევრდომები თავისი ამპარტავნების სამსხვერპლოზე მიიტანოს, პიროვნულად არის დაინტერესებული მთვრობის მოქმედებითა და ერის იმ დიდებით, რითაც ის შემოსილია უცხოეთის თვალში. ისე რომ, ამაოდ გაირჯებოდა უცხოური ხელისუფლება მისთვის იმის სანაცვლო შეეთავაზებინა, რასაც იგი სამუდამოდ გამოემშვიდობებოდა, თუკი სახელმწიფოს ღალატს ჩაიდენდა. ამიტომაც კაცობრიობის ისტორიაში ძალზე ცოტაა სამეფო ღალატის მაგალითები, თუმც კი თავსაყრელად მოიპოვება ყველა სხვა ჯურის გამყიდველობის ნიმუშები. რესპუბლიკური მმართველობისას არსებობენ პიროვნებანი, რომლებსაც თანამემამულეთა ხმების წყალობით დიდი თანამდებობანი მოუხვეჭიათ და საარაკო გავლენაც მოუპოვებიათ; სწორედ ამ ხალხმა, თავის საქციელში ვითომდა უზენაესი სათნოებით რომ ხელმძღვანელობს, შეიძლება ადვილად გაყიდოს თავისი ამომრჩევლის ნდობა, რაკი მიუჩნევია, რომ შემოთავაზებული კომპენსაციები ბევრად აღემატებიან საერთო საქმით მის დაინტერესებულობას; ასე გადასწონის ხოლმე კომპენსაციები აღებულ ვალდებულებებს. ამიტომაც რესპუბლიკური მმართველობის ისტორია სავსეა დამღუპველი კორუფციის მაგალითებით. ჩვენ უკვე საკმაოდ ვილაპარაკეთ იმის შესახებ, თუ როგორEღუპავდა იგი ძველ საზოგადობებს. ცნობილია, თუ როგორ ქრთამავდნენ მეზობელ სამეფოთა ემისრები გაერთიანებულ პროვინციათა არჩეულ წარმომადგენლებს. გრაფი ჩესტერფილდი (თუ მეხსიერება არ მღალატობს) თავისი კარისადმი ერთ-ერთ წერილში გადაკვრით იტყობინება, რომ მნიშვნელოვანი მოლაპარაკების ბედს ის გადაწყვეტს, ერთ-ერთი ასეთი წარმომადგენელი მისი მეშვეობით მიიღებს თუ არა მაიორის ჩინს. შვედურ პარტიებს ისე უნამუსოდ და საქვეყნოდ ქრთამავდნენ საფრანგეთი და ინგლისი, რომ ამან ქვეყნის მოსახლეობაში საყოველთაო ზიზღი გამოიწვია. იგივე რამაა მიზეზი იმისა, რომ ყველაზე შეზღუდული უფლებების მქონე ევროპელი მონარქი, ერთ მშვენიერ დღეს, ყოველგვარი შფოთის, ძალადობისა თუ წინააღმდეგობის გარეშე, შეიძლება ყველაზე აბსოლუტურ და არაკონტროლირებად მბრძანებლად მოგვევლინოს. კონფედერაციის მანკიერებებს ერთგვარ გვირგვინს ადგამს კიდევ ერთი ნაკლი, რაც ახლა უნდა მოვიხსენიოთ. საქმე სასამართლო ძალაუფლების არასაკმარისობას ეხება. კანონები მკვდარია მანამ, ვიდრე მათ სულს სასამართლოები არ შთაბერავენ. სწორედ სასამართლოები განმარტავენ და ადგენენ მათი მოქმედების ჭეშმარიტ საზრისს. შეერთებული შტატების მიერ დადებული ხელშეკრულებანი, – თუკი მათ საერთოდ რაიმე ძალა აქვთ, – ამ ქვეყნის კანონებად უნდა მივიჩნიოთ. მათი ჭეშმარიტი მნიშვნელობა, სხვა კანონების მსგავსად, – განასაკუთრებით ინდივიდებთან მიმართებაში, – სასამართლო გადაწყვეტილებათა საშუალებით უნდა დგინდებოდეს. გადაწვეტილებათა ერთგვაროვნების უზრუნველსაყოფად აუცილებელია არსებობდეს უზენაესი სასამართლო, რომელსაც ყველა სასამართლო დაემორჩილება. ეს უკანასკნელი იმავე ძალაუფლებამ უნდა დააარსოს, რომელიც ხელშეკრულებათა დადების უფლებამოსლებითაა აღჭურვილი. ამ პროცესის ორივე შემადგენელი აუცილებელია. თუკი ყველა შტატს თავთავიანთი უზენაესი სასამართლო ექნებოდა, მაშინ ერთსა და იმავე საკითხზე იმდენი საბოლოო განაჩენი იარსებებდა, რამდენი შტატიც არსებობს. ადამიანთა შეხედულებები უსასრულოდ განსხვავდებიან ერთმანეთისგან. არათუ სასამართლო გადაწყვეტილებანი განსხვავდებიან ერთმანეთისგან, არამედ ერთი და იგივე სასამართლოს მოსამართლეებს, ხშირად, ერთსა და იმავე საკითხზე განსხვავებული შეხედულებები აქვთ. კაცობრიობა სწორედ იმიტომ მივიდა უზენაესი სასამართლოს დაარსების აუცილებლობამდე, რომ თავიდან აეცილებინა ის არეულდარეულობა, რაც უცილობლად მოყვება ხოლმე დამოუკიდებელი სასამართლოების მთელი წყების ურთიერთსაწინააღმდეგო გადაწყვეტილებებს. სწორედ უზენაესი სასამართლოა აღჭურვილი უფლებამოსილებით, საერთო ზედამხედველობა გაუწიოს დანარჩენ სასამართლოებს და გამოაცხადოს საბოლოო განაჩენი, რათა ყველაფერი სამოქალაქო სამართლის ერთგვაროვან კანონთა მიხედვით წარიმართოს. ასეთი დაწესებულება გაცილებით აუცილებელია შედგენილი მმართველობისთვის, რათა მთელის მიერ გამოცემულ კანონებს საფრთხეს არ უქმნიდნენ ნაწილების მიერ მიღებული კანონები. თუ ამ შემთხვევაში ცალკეულ სასამართლოებს საბოლოო გადაწყვეტილებათა გამოტანის უფლებამოსილება მიენიჭებოდა, მაშინ აზრთა სხვადასხვაობით გამოწვეულ წინააღმდეგობებთან ერთად, საფრთხეს ადგილობრივი შეხედულებები და ცრურწმენებიც შექმნიდნენ იმ ზეგავლენით, რისი მოხდენაც მათ მოსამართლეებსა და მათ მიერ გამოტანილ განაჩენეზე ძალუძთ; გარდა ამისა, არც ადგილობრივი ხელისუფლების ჩარევის გამორიცხვა შეიძლება. ყველგან, სადაც ასეთი ჩარევა მომხდარა, საერთო კანონების წინაშე უპირატესობა ყოველთვის ადგილობრივ კანონებს ენიჭებოდა, რამეთუ არაფერია იმაზე ბუნებრივი, რომ თანამდებობის პირი განსაკუთრებული პატივისცემით ეკიდებოდეს იმ ძალაუფლებას, ვის ნება – სურვილზეც არის დამოკიდებული მისი თანამდებობრივი არსებობა. არსებული კონსტიტუციის პირობებში, ხელშეკრულებათა მომზადების პროცესში ცამეტი ურთიერთგანსხვავებული საკანონმდებლო ხელისუფლება და უამრავი - ამ უკანასკნელთა ეგიდით მოქმედი – ურთიერთგანსხვავებული სასამართლოა ჩართული. ამრიგად, კავშირის რეპუტაციას, მისდამი ნდობასა და საშინაო Mმშვიდობას გამუდმებით ის ცრურწმენები, ვნებები და ინტერესები ატრიალებენ თავიანთ ნებაზე, მისი წევრებისთვის რომაა დამახასიათებელი. განა უცხო ქვეყნები პატივისცემით მოეკიდებიან და ენდობიან ასეთ ხელისუფლებას? განა კიდევ დიდხანს შეურიგდება შეერთებული შტატები იმას, რომ მისი ღირსება, ბედნიერება და უსაფრთხოება ეგზომ არასანდო საფუძველს ემყარებოდეს? კონფედერაციის ამ მოკლე მიმოხილვისას მე მის არსებით მანკიერებებზე გავამახვილე ყურადღება და გვერდი ავუარე ისეთ ნაკლოვანებებს, რომელთა გამოისობითაც უსარგებლო იქნებოდა მისთვის უფრო დიდი უფლემოსილების მინიჭება. ამჟამად ყველა მოაზროვნე ადამიანისთვის - ვინც თავისუფალია წინასწარ აკვიატებული აზრებისგან, - ცხადია, რომ არსებული მთლიანი სისტემა მანკიერი და არაჯანსაღია, ამიტომ მასში ცალკეულ შესწორებათა შეტანა როდია საჭირო, არამედ მისი საფუძვლებისა და ხასიათის რადიკალური ცვლილებაა აუცილებელი. კონგრესის ორგანიზაცია უკიდურესად შეუფერებელია იმ უფლებამოსილებათა განსახორციელებლად, რომელიც კავშირს აქვს მინიჭებული. ერთი ასამბლეა შესაძლოა, საკმარისი გამოდგეს უმნიშვნელო თუ შეზღუდული პასუხისმგებლობების განსახორციელებლად, რომლებიც აქამდე ფედერალური ხელისუფლების კომპეტენცია იყო. მაგრამ იგი არ შეესაბამება კარგი მართვის პრინციპთა მოთხოვნას, რომელიც მისთვის დამატებით უფლებამოსილებათა გადაცემასაც ითვალისწინებს. არადა, ახალი კონსტიტუციის ყველაზე გაწონასწორებული და მოზომილი მოწინააღმდეგენიც კი შეერთებული შტატებისთვის ამგვარი გადაცემის აუცილებლობას აღიარებენ. თუ ეს გეგმა ჩავარდება, კავშირი კი მაინც გაძლებს და მისი დაშლის მოსურნეთა პირადი განდიდების დიად ზრახვებს გადაურჩება, ჩვენ ალბათ, მხარს დავუჭერთ არსებული კონგრესისთვის დამატებით უფლებამოსილებათა მინიჭებას, რამეთუ ეს კონსტრუქცია მისთვის დამახასიათებელი სისუსტის გამო ერთ მშვენიერ დღეს თავზე დაგვემხობა, მიუხედავად იმ წინდაუხედავი ღონისძიებებისა, რომლებსაც მისი გამაგრების მიზნით ვატარებთ. ანდა უფლებამოსილებათა თანდათანობითი ზრდის გამო აუცილებლობით რომაა ნაკარნახები, საბოლოოდ ამ ერთადერთ სახელისუფლებო ორგანოში მოიყრის თავს სუვერენიტეტისთვის დამახასიათებელი ყველა მნიშვნელოვანი პრეროგატივა; ამით კი ჩვენს მომავალ თაობებს მმართველობის ყველაზე საზარელ ფორმას ვუანდერძებთ, რაც კი ძალაუფლებისადმი ადამიანის ბრმა სიყვარულს ოდესმე უშვია. ისე რომ, სინამდვილეში ჩვენ სწორედ იმ ტირანიას დავაფუძნებდით, რომლის წინააღმდეგ მებრძოლებადაც თავი მოაქვთ ახალი კონსტიტუციის მოწინააღმდეგეებს. არსებული ფედერალური სისტემის სისუსტე გარკვეულწილად იმითაცაა განპირობებული, რომ იგი არასოდეს ყოფილა ხალხის მიერ რატიფიცირებული. რაკი არ ეფუძნება სხვა უკეთეს საფუძველს, ვიდრე რამდენიმე საკანონმდებლო ხელისუფლების თანხმობაა, ამიტომაც ხშირად დაისმის არსებითი შეკითხვები მისი კანონიერების თაობაზე. ამან დასაბამი მისცა ე.წ. საკანონმდებლო გაუქმების დოქტრინას. რაკი ესა თუ ის სახელისუფლებო ორგანო თავის რატიფიკაციას სახელმწიფო კანონს უმადლის, იმავე ავტორიტეტს მისი გაუქმების უფლებაც აქვსო. რაგინდ ერეტიკული იყოს მისი მტკიცება _ ხელშეკრულების ერთერთ მხარეს ამ ხელშეკრულების გაუქმების უფლება აქვსო, ამ დოქტრინას ბევრი პატივცემული მომხრე ჰყავს. ის, რომ შესაძლებელია ამგვარი საკითხის წამოჭრა, დაბეჯითებით მხოლოდ ერთი რამისკენ მოგვიწოდებს: აუცილებელია, რომ ეროვნული მმართველობა უფრო ღრმა საფუძველზე დავაშენოთ, ვიდრე ეს დელეგირებული ძალაუფლების ცარიელა სანქციაა. ამერიკული იმპერიის შენობა იმ მტკიცე საძირკველს უნდა ემყარებოდეს, რომელსაც ხალხის თანხმობა ჰქვია. ეროვნული ხელისუფლების ნაკადები ყველა ლეგიტიმური ძალაუფლების ამ წმინდა წყაროდან უნდა მოედინებოდეს. პუბლიუსი * როგორც მახსოვს, ასეთი იყო შინაარსი სიტყვისა, რომელიც მან ბილის შეტანის დროს წარმოთქვა ( პუბლიუსი) [1] ენციკლოპედია, სტატია “ იმპერია” ( პუბლიუსი) [2] ნიუჰამპშირი, როუდაილენდი, ნიუჯერსი, დელავერი, ჯორჯია, სამხრეთი კაროლინა და მერილენდი ამერკის შტატების უმრავლესობას შეადგენს, მაგრამ მათში მისი მოსახლეობის ერთი მესამედიც კი არ ცხოვრობს (პუბლიუსი) [3] ადრე ჩამოთვლილ შვიდ შტატს ნიუ-იორკი და კონექტიკუტიც რომ დავუმატოთ, ისინი მოსახლეობის უმრავლესობას მაინც ვერ შეადგენენ (პუბლიუსი). ფედერალისტი # 23 : ჰამილტონი Spoiler ფედერალისტი # 23 : ჰამილტონი 1787 წ. 18 დეკემბერი ნიუ-იორკის შტატის ხალხს გადავდივართ კონსტიტუციის აუცილებლობის საკითხზე, რომელიც, სულ ცოტა, ისე ქმედითი მაინც იქნება, როგორიც შემოთავაზებული კონსტიტუციაა, რათა მან კავშირის შენარჩუნება შეძლოს. ჩვენი მოსაზრებანი ბუნებრივად იყრიან თავს სამი თემის გარშემო: მიზნები, რომლებიც ფედერალური მთავრობის წინაშე დგანან; ძალაუფლების ის მოცულობა, რომელიც აუცილებელია ამ მიზანთა მისაღწევად; პიროვნებები, რომლებზეც იგი გავრცელდება. ძალაუფლების განაწილებასა და ორგანიზაციას კი, რომლებიც სათანადო ყურადღებას იმსახურებენ, ცალკე სტატიაში განვიხილავთ. კავშირის მთავარი მიზნები შეიძლება შემდეგნაირად ჩამოყალიბდეს: მისი წევრების საერთო თავდაცვის ორგანიზება; სამოქალაქო სიმშვიდის შენარჩუნება, რომელიც შეიძლება შინა მღელვარებებმაც დაარღვიონ და ქვეყნის გარედან თავდასხმებმაც; აღებმიცემობის მოწესრიგება როგორც უცხო ქვეყნებთან, ისე შტატებს შორის; საზღვარგარეთის ქვეყნებთან ჩვენი როგორც პოლიტიკური, ისე სავაჭრო ურთიერთობების გამგებლობა. თავდაცვის ერთიანი სისტემის ჩამოსაყალიბებლად აუცილებელია შემდეგი უფლებამოსილებანი: ჯარის შექმნა; ფლოტის მშენებლობა და მისი აღჭურვა; წესების შემოღება როგორც არმიისთვის, ისე ფლოტისთვის; მათი მოქმედებების ხელმძღვანელობა; მათი უზრუნველყოფა სახსრებით. ეს უფლებამოსილებანი არაფრით არ უნდა იყვნენ შეზღუდულნი, რამეთუ: შეუძლებელია წინასწარ განჭვრიტო, თუ რა ხარისხის და რამდენად მრავალფეროვან მოთხოვნებს წამოგვიყენებს ეროვნული თავდაცვა; ასევე შეუძლებელია წინასწარ გამოიცნო ის, თუ რა ხარისხის და რამდენად მრავალფეროვანი საშუალებები იქნება საჭირო საპასუხო ღონისძიებათა გასატარებლად. საფრთხეებს, რომელთა წინაშე ქვეყნები დგას თვლა არ აქვს. ამიტომ არ იქნებოდა გონივრული, კონსტიტუციური შეზღუდვები დაგვეწესებინა იმ ძალაუფლებისათვის, რომელიც სწორედ იმისთვის არის მოწოდებული, რომ ამ საფრთხეთა გაუვნებელყოფობაზე იზრუნოს. ეს ძალაუფლება მზად უნდა იყოს სახიფათო გარემოებათა ნებისმიერი კომბინაციისთვის და იმავე საბჭოებს უნდა ემორჩილებოდეს, რომლებიც სწორედ ერთობლივი თავდაცვის ხელმძღვანელობის მიზნით დაინიშნენ. საქმე იმ ჭეშმარიტებათაგან ერთ-ერთს ეხება, რომელიც თავისთავად ცხადია ყველასთვის, ვინც კი გულწრფელია და თავი ცრურწმენებისთვისაც დაუღწევია; მსჯელობები და მოსაზრებები ვერაფერს შემატებენ მის სინათლეს, პირიქით, – გააბუნდოვანებენ მას. ის ეფუძნება მარტივსა და უნივერსალურ აქსიომებს _ საშუალებები მიზანს უნდა შეესაბამებოდესო. იმ ადამიანების ხელში, რომელთა ძალისხმევითაც მიზნის მიღწევა გვეიმედება, – ამ მიზნის მიღწევისთვის აუცილებელ საშუალებებს უნდა ფლობდნენ. თავიდან უპრიანია, ღია დისკუსიების საგნად იქცეს საკითხი იმის შესახებ, უნდა მივანდოთ თუ არა ფედერალურ მთავრობას ერთობლივ თავდაცვაზე ზრუნვა, მაგრამ იმ მომენტიდან, როცა მასზე დადებითი პასუხი იქნება გაცემული, ცხადი შეიქნება, რომ ფედერალური ხელისუფლება უნდა აღიჭურვოს ყველა ძალაუფლებით, რომელიც აუცილებელია მისდამი რწმუნებული საკითხების გადასაწყვეტად. ვიდრე არ იქნება დასაბუთებული ის, რომ შესაძლებელია იმ გარემოებათა ვიწრო ფარგლებით შემოზღუდვა, რომლებიც საზოგადოებრივ უსაფრთხოებას ემუქრებიან; ვიდრე სამართლიანი და გონივრული საბუთებით საპირისპიროს დამტკიცება არ მომხდარა, მანამ აუცილებელია ერთადერთი დასკვნა გამოვიტანოთ; საქმე ეხება იმას, რომ არ შეიძლება მისი მოქმედების რომელიმე სფეროში რამენაირად შევზღუდოთ ის ძალაუფლება, რომელსაც საზოგადოების დაცვა და მფარველობა აბარია. ლაპარაკია ისეთ სასიცოცხლო საკითხზე, როგორიცაა ეროვნული შეიარაღებული ძალების ფორმირება, ხელმძღვანელობა თუ სახსრებით უზრუნველყოფა. რაგინდ მანკიერი იყოს არსებული კონფედერაცია, მის შემქმნელებს კარგად ჰქონდათ გაცნობიერებული ზემოხსენებული პრინციპი, თუმცა მათ ვერ უზრუნველყვეს მისი სათანადო თუ გამართული მუშაობა. კონგრესს განუსაზღვრელი უფლება აქვს მინიჭებული ადამიანთა გამოთხოვნისა და ფულის რეკვიზიციის საქმეში; იგი მართავს ჯარსა და ფლოტს; ხელმძღვანელობს მათ მოქმედებებს. შტატები კონსტიტუციურად იყვნენ ანგარიშვალდებულნი მის წინაშე და საზეიმოდ იძლეოდნენ დაპირებებს იმის შესახებ, გაიღებდნენ ყველაფერს, რასაც მათგან ითხოვდნენ. როგორც ჩანს, ამაში ის იგულისხმებოდა, რომ შეერთებული შტატების განკარგულებაში უნდა იყოს ყველა აუცილებელი საშუალება “ერთობლივი თავდაცვისა და საერთო კეთილდღეობის” უზრუნველსაყოფად. ისინი ვარაუდობდნენ, რომ ჭეშმარიტად ეროვნული ინტერესების გაცნობიერება და კეთილი ნების კარნახი საკმარისი საწინდარი იქნებოდა იმისა, რომ კონფედერაციის წევრები პირნათლად მოიხდიდნენ ვალს ფედერალური ხელისუფლების წინაშე. მაგრამ გამოცდილებამ აჩვენა, თუ რაოდენ უსაფუძვლონი და მოჩვენებითნი ყოფილან ამგვარი იმედები. წინა წერილში გადმოცემული დაკვირვებანი კი, ვგონებ, საკმარისი უნდა იყოს, რათა ყველა მიუკერძოებელი და გამჭრიახი ადამიანი დარწმუნდეს ერთ რამეში: აუცილებელია, ძირეულად შეიცვალოს ის პრინციპები, რომლებიც სისტემას საფუძვლად უდევს. თუ ჩვენ სისხლხორცეულად ვართ დაინტერესებულნი იმით, რომ კავშირი გამძლე და სიცოცხლისუნარიანი იყოს, მაშინ დავიწყების უფსკრულში უნდა გადავუძახოთ პროექტს, რომელიც შტატებისთვის, როგორც კრებითი პირებისთვის, საკანონმდებლო უფლებამოსილებათა გადაცემას ითვალისწინებს; აუცილებელია, ფედერალური მთავრობის კანონები ამერიკის ინდივიდუალურ მოქალაქეებზე გავავრცელოთ; უარი უნდა ვთქვათ შტატებისათვის კვოტების დაწესებისა და მათგან სახსრების გამოთხოვის მანკიერ პრინციპზე, რამეთუ იგი უსამართლოცაა და განუხორციელებელიც. აქედან გამომდინარე, ჯარის ფორმირების, ფლოტის მშენებლობისა და მისი აღჭურვის და სახელმწიფო შემოსავალთა მოკრების სრული უფლებამოსილება კავშირს უნდა გადეცეს. საქმე კი ეხება იმ შემოსავლებს, რომელთა აკრეფა ყველა ქვეყანაშია მიღებული. ვინაიდან ჩვენი ქვეყნის გარემოებანი არა მარტივი და ერთიანი, არამედ შედგენილი და კონფედერაციული მმართველობის შემოღებას მოითხოვენ, ამიტომ ჩვენ წინაშე იქნება ერთი მთავარი საკითხი, რაც უნდა მოვაგვაროთ. საქმე ეხება იმას, რომ რაც შეიძლება მკვეთრად გავმიჯნოთ ერთმანეთისგან ამოცანები იმისდა მიხედვით, თუ ხელისუფლების რომელი დარგისა თუ განყოფილების კომპეტენცია იქნება მათი გადაწყვეტა; ამასთანავე, თითოეულ მათგანს უნდა მივანიჭოთ რაც შეიძლება მეტი უფლებამოსილება მათ რწმუნებაში არსებული ამოცანების შესასრულებლად. განა კავშირს საერთო უსაფრთხოების დაცვა არ ევალება? არმია, ფლოტი და სახელმწფო შემოსავლები განა აუცილებელი არ არის ამ მიზნის მისაღწევად? საკავშირო ხელისუფლებას უფლება უნდა ჰქონდეს, რომ გამოსცეს ყოველგვარი კანონები და დაადგინოს მათთან დაკავშირებული ყოველნაირი წესები. იგივე უნდა გაკეთდეს ვაჭრობასთან და ყველა იმ დარგთან მიმართებაში, რომელზეც ნებადართული იქნება მისი იურისდიქციის გავრცელება. განა ადგილობრივ ხელისუფლებას არ უნდა ჰქონდეს უფლება, რომ თავის შტატში თავისი მოქალაქეების მიმართ მართლმსაჯულება აღასრულოს? განახორციელოს? ადგილობრივ ხელისუფლებას ამ ამოცანის შესრულების სრული უფლებაც უნდა ჰქონდეს და ყველა დანარჩენისაც, რომელიც კი მას გამგებლობასა და ხელმძღვანელობაში გადაეცა. თუკი ხელისუფლების თითოეულ დანაყოფს მათთვის მინდობილ ამოცანათა გადასაწყვეტად შესაბამის ძალაუფლებას არ გადავცემდით, კეთილგონიერებისა და მართებულობის ყველა წესს დავარღვევდით, რამეთუ არაფერია იმაზე დიდი წინდაუხედაობა, ვიდრე ის, რომ ეროვნული ინტერესების დაცვა მივანდოთ იმ ადამიანებს, რომლებსაც წინდაწინ მოვუსპეთ მათი ქმედითად და წარმატებით შესრულების შესაძლებლობა. განა სხვას ვის შეეძლება სათანადოდ უზრუნველყოს საზოგადოებრივი თავდაცვა, თუ არა იმ ორგანოს, რომლისთვისაც საზოგადოებრივი უსაფრთხოების დაცვა მიგვინდვია? რაკი მასთან თავს იყრის ყოველგვარი ინფორმაცია, განა ყველაზე უკეთ მას არ ეცოდინება, თუ რამდენად მასშტაბური საფრთხე გვემუქრება? როგორც მთელის წარმომადგენელი, იგი განა სხვებზე სიღრმისეულად არ იქნება დაინტერესებული თითოეული ნაწილის დაცულობით? იმ პასუხისმგებლობის წყალობით, მასზე დაკისრებული მოვალეობებიდან რომ გამოსჭვივის, განა ყველაზე უფრო მას არ უნდა ჰქონდეს გასიგრძეგანებული, თუ რაოდენ აუცილებელია მართებულად მოქმედება? და ვინაიდან მისი ძალაუფლება ყველა შტატზე ვრცელდება, განა ის არ არის ერთადერთი ორგანო, თავდაცვის უზრუნველყოფისთვის აუცილებელი ყველა გეგმისა და ღონისძიების მოწესრიგება და შეთანხმება რომ ძალუძს? განა აშკარად არათანამიმდევრული არ არის ის, რომ ფედერალურ მთავრობას ერთობლივი თავდაცვის უზრუნველყოფას ვაკისრებდეთ, საამისოდ აუცილებელ ყველა ქმედით უფლებამოსილებას კი ადგილობრივ მთავრობათა ხელში ვტოვებდეთ? განა თანამშრომლობის შეუძლებლობა არ არის ამგვარი სისტემის უცილობელი შედეგი? და განა რა იქნება მისი მუდმივი თანამდევი, თუ არა უძლურება, უწესრიგობა, ტვირთისა და ომებით მოყენებულ უკეთურებათა არასამართლიანი გადანაწილება, გადასახადების მეტისმეტი და აუტანელი ზრდა? განა ყოველივე ამის შედეგები ჩვენს თავზე არ ვიწვნიეთ იმ რევოლუციის დროს, რომელიც ეს-ესაა გადავიტანეთ? ჭეშმარიტების მიუკერძოებელი ძიებისას, რა კუთხითაც უნდა განვიხილავდეთ ჩვენს თემას, ყოველ ფეხის ნაბიჯზე ვრწმუნდებით, თუ რაოდენ არაგონივრული და სახიფათო იქნება, თუკი ფედერალურ მთავრობას შეუზღუდავ ძალაუფლებას არ მივანიჭებთ მისთვის დაკისრებულ ამოცანათა შესრულების საქმეში. რა თქმა უნდა, ხალხმა ყურადღება არ უნდა მოადუნოს და მუდამ ფხიზლად უნდა ადევნებდეს თვალს იმას, თუ როგორ ხდება ამგვარი ხელისუფლების მოწყობა; რამეთუ იგი დარწმუნებული უნდა იყოს, რომ ამ ხელისუფლებისთვის შეუზღუდავი უფლებამოსილების გადაცემა საფრთხეს არ შეუქმნის მის უსაფრთხოებას. ნებისმიერი პროექტი, რომელსაც ამჟამად Gგვთავაზობენ, ანდა შესაძლოა, სამომავლოდ შემოგვთავაზონ, უნდა უკუვაგდოთ, თუკი იგი ვერ აკმაყოფილებს ამ მოთხოვნებს. მმართველობა, რომელსაც თავისი მოწყობა, უვარგისად ხდის იმ უფლებამოსილებების განხორციელების თვალსაზრისით, რომლებსაც ჯერ არს, თავისუფალი ხალხი ნებისმიერ ხელისუფლებას გადასცემდეს, ვერც საიმედოდ და ვერც ღირსეულად დაიცავს იმას, რასაც საერთო – ეროვნული ინტერესები ჰქვია. მაგრამ თუ მმართველობა იმსახურებს ნდობას იმისას, რომ ამ ინტერესთა დაცვა გადაეცეს, მაშინ მას შესაბამისი უფლებამოსილებანიც უყოყმანოდ უნდა მიენიჭოს. ასეთია ამ საკითხის თაობაზე ყველა სწორი მოსაზრების ჭეშმარიტი შედეგი. რაც შეეხება კონვენტის მიერ შემოთავაზებული პროექტის მოწინააღმდგეებს, უპრიანი იქნებოდა ისინი იმ ნაკლოვანებებზე მითითებით დაკმაყოფილებულიყვნენ, რის გამოც აღნიშნული პროექტი ხალხის ნდობას არ იმსახურებს. არ იყო საჭირო ასეთი აღგზნებული სიტყვები და ამდენი შარის მოდება უფლებამოსილებათა მოცულობასთან დაკავშირებით. ამგვარი უფლებამოსილებანი სულაც არ არის მეტისმეტი იმ ამოცანათა მნიშვნელობიდან გამომდინარე, რომელთა გადაწყვეტა ფედერალურ მთავრობას აბარია; სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, იგი ზედგამოჭრილია იმ მიზნის მისაღწევად, რასაც ეროვნული ინტერესების დაცვა ჰქვია. შეუძლებელია, საპირისპიროს დასამტკიცებლად რაიმე წონადი საბუთი მოიძებნოს. თუ მართალია ის, რასაც საპირისპირო ბანაკის ზოგიერთი მწერალი ჩაგვაგონებს და სიძნელე მართლაც საკითხის არსიდან მომდინარეობს; თუ მართალია ის, რომ ჩვენი ქვეყნის მოცულობა არ იძლევა ისეთი ხელისუფლების ჩამოყალიბების საშუალებას, რომელსაც უხიფათოდ მივანდობდით ეგოდენ ფართო უფლებამოსილებებს, მაშინ ჩვენი გაქანება უნდა მოგვეთოკა და რამდენიმე კონფედერაციის შექმნით დავკმაყოფილებულიყავით, რომლებსაც უფრო დასამხარი მოცულობები ექნებოდათ. რამეთუ არ არსებობს უფრო დიდი სისულელე, ვიდრე ის, რომ ხელისუფლებას უარსებითესი საერთო – ეროვნული ინტერესების ხელმძღვანელობას ვანდობდეთ და იმავდროულად მისთვის იმ უფლებამოსილებათა გადაცემას ვერ ვბედავდეთ, მათი მართებული და ქმედითი მართვისთვის რომაა აუცილებელი. მოდით, ნუ გამოვუდგებით ამ წინააღმდეგობათა მორიგებას, არამედ მტკიცედ ავირჩიოთ გონივრული ალტერნატივა. მე მაინც მჯერა, ვერავინ შეძლებს იმის დასაბუთებას, რომ საერთო სისტემის განხორცილება შეუძლებელია. თუკი ღრმად არ ვცდები, დღემდე არავის წარმოუდგენია ამგვარი შესაძლებლობის გამაბათილებლი რამდენადმე მაინც საყურადღებო საბუთი. და მე სიამოვნებას მგვრის შეგნება იმისა, რომ წარმოდგენილ წერილებში გამოთქმული მოსაზრებებით იმდენად ნათლად დავასაბუთეთ საპირისპირო პოზიციის მართებულება, რამდენადაც ეს შესაძლებელია იმ მოვლენებზე მსჯელობისას, რომლებიც ჯერ ისევ დროის საშოში იმყოფებიან. როგორც უნდა იყოს, ერთი რამ უდავოა: შესიტყვება, რომელიც ქვეყნის მოცულობას იმიზეზებს, ყველაზე დამაჯერებელი საბუთია სწორედაც რომ ძლიერი ხელისუფლების სასარგებლოდ, რამეთუ ვერც ერთი სხვა მთავრობა ვერ შეძლებს ეგოდენ ვრცელი იმპერიის შენარჩუნებას. თუ შემოთავაზებული კონსტიტუციის მოწინააღმდეგეთა მოსაზრებებს გავიზიარებდით და უარს ვიტყოდით ჩვენს პოლიტიკურ მრწამსზე, მაშინ იმ მოაზროვნეთა ბნელი დოქტრინების სისწორეს დავასაბუთებდით, რომლებიც ისეთი საერთო – ეროვნული სისტემის განუხორციელებლობას წინასწარმეტყველებენ, ამჟამინდელი კონფედერაციის მთელ ტერიტორიაზე რომ გავრცელდებოდა. პუბლიუსი ფედერალისტი # 24 : ჰამილტონი Spoiler ფედერალისტი # 24 : ჰამილტონი 1787წ. 19 დეკემბერი ნიუ-იორკის შტატის ხალხს რაც შეეხება პუნქტს, რომელიც ფედერალური მთავრობისთვის იმ უფლებამოსილებათა მინიჭებას ითვალისწინებს, რომლებიც აუცილებელია ეროვნული შეიარაღებული ძალების მშენებლობისთვის, მის მიმართ ერთადერთ კონკრეტულ შესიტყვებას ვაწყდებით. თუ მე სწორად მესმის, იგი იმაში მდგომარეობს, რომ პროექტით არ არის გათვალისწინებული დებულება, რომელიც მშვიდობიანობის დროს მუდმივი არმიის ყოლას კრძალავს. ახალა შევეცდები ვაჩვენო, თუ რაოდენ მყიფესა და არადმისაჩნევ საფუძველს ემყარება ეს შესიტყვება. იგი ძალზე ბუნდოვნად და ზოგადად არის ფორმულირებული, არაფერს ემყარება, თვინიერ ცარიელი მტკიცებებისა და არაფერი სცხია დასაბუთების და თეორიული გააზრებისა. ამავე დროს, იგი ეწინააღმდეგება სხვა თავისუფალი ქვეყნების გამოცდილებასა და არ ითვალისწინებს ამერიკელი ხალხის გუნება – განწყობილებას, რაც გამოხატულია არსებულ კონსტიტუციათა უმრავლესობაში. მართებულია თუ არა ეს შესიტყვება, ცხადი გახდება, როგორც კი გავიხსენებთ, რომ იგი სამხედრო უწყებათა დაარსების პუნქტში ქვეყნის საკანონმდებლო ხელისუფლების აუცილებელ შეზღუდვას ეხება. საქმე გვაქვს ჯერარსმენილ პრინციპთან, რომელიც. ერთი – ორი გამონაკლისის გარდა, არც ერთი შტატის კონსტიტუციაში არ წერია, დანარჩენების მიერ კი უკუგდებულია. ადამიანი, რომელიც არ არის ჩახედული ჩვენს პოლიტიკაში და ეს-ესაა ჩვენი გაზეთების კითხვას შესდგომია, ისე, რომ წინაწარ არ შეუსწავლია კონვენტის მიერ შემოთავაზებული პროექტი, ბუნებრივია, ამ ორი დასკვნიდან ერთ-ერთს გააკეთებდა: მასში ან პოზიტიური ბრძანებაა ჩაწერილი იმის შესახებ, რომ Mმშვიდობიანობის დროს აუცილებელია მუდმივი არმიის ყოლა, ანდა საჯარისო ნაწილების ფორმირების მთელ უფლებამოსილებას იგი აღმასრულებელი ხელისუფლების მეთაურს ანიჭებს ისე, რომ მისი მოქმედების თავისუფლება საკანონმდებლო ხელისუფლების მხრივ არანაირ კონტროლს არ ემორჩილება. თუ ეს ადამიანი მოგვიანებით თვითონ პროექტს გაეცნობოდა, უსაზღვრო იქნებოდა მისი გაოცება, ვინაიდან მასში ვერც ერთს აღმოაჩენდა და ვერც მეორეს; ვერც იმას, რომ ჯარის შეკრება საკანონმდებლო ხელისუფლების კომპეტენციაა და ვერც იმას, რომ იგი აღმასრულებელი ხელისუფლების პრეროგატივაა. იგი ნახავდა, რომ აღმასრულებელი ხელისუფლება, რომელზედაც პროექტშია ლაპარაკი, სხვა არაფერია, თუ არა სახალხო კრება, რომელიც გარკვეული პერიოდულობით არჩეული სახალხო წარმომადგენლებისგან შედგება. ნაცვლად მოსალოდნელი დებულებისა, რომელიც მხარს მუდმივი ჯარის ყოლას უჭერს, იგი ისეთ პუნქტსაც კი წააწყდებოდა, ამ საკითხში თვით აღმასრულებელი ხელისუფლების შეზღუდვასაც რომ ითვალისწინებს. საქმე იმ პუნქტს ეხება, რომელიც ხელისუფლებას უკრძალავს ჯარის შესანახად ფულად ასიგნებათა შეგროვებას ორ წელზე მეტად; თუ ჩავუფქრდებით, ეს არის უსაფრთხოების სერიოზული და რეალური ღონისძიება, რომელიც თავიდან აგვაცილებს ჯარის ყოლას, თუკი ამის აშკარა აუცილებლობა არ არსებობს. რაკი პირველი გუმანი გაუცუდდა, ჩემ მიერ წარმოსახული პიროვნება ოდნავ ისევ წაივარაუდებს და ბუნებრივია, თავის თავს ეტყვის: შეუძლებელია, ამ მგზნებარე და მაღალფარდოვან რიტორიკას სარწმუნო რამ საბაბი არ ჰქონდესო. შეუძლებელია ხალხს, რომელიც ეგზომი თავგამოდებით იცავს თავის თავისუფლებებს, წინამორბედ კონსტიტუციათა მათ მიერ შემუშავებულ მოდელებში, ამ საკითხთან დაკავშირებით, ბევრად უფრო მკაცრი და უტყუარი თავდაცვითი ღონისძიებები არ გაეთვალისწინებინაო; ეს ამდენი შიში და ღაღადისი, ალბათ, კონსტიტუციის ახალ პროექტში მისმა გამოტოვებამ გამოიწვიაო. რაოდენი იქნებოდა მისი სასოწარკვეთა, თუკი ამ შთაბეჭდილებით იგი სხვადასხვა შტატების კონსტიტუციებს ყურადღებით გადაიკითხავდა; იგი ხომ თვინიერ ორი კონსტიტუციისა, ვერსად წააწყდებოდა პუნქტს მშვიდობიანობის დროს მუდმივი ჯარის აკრძალვის თაობაზე; რაც შეეხება დანარჩენ თერთმეტ შტატს, ისინი ამ საკითხს ან მრავლისმეტყველი დუმილით უვლიან გვერდს, ანდა მკაფიოდ ფორმულირებულ პუნქტებს შეიცავენ იმის თაობაზე, რომ მუდმივი ჯარის ყოლა საკანონმდებლო ხელისუფლების ნებართვაზეა დამოკიდებული. მიუხედავად ამისა, ძნელი იქნება ჩვენი პერსონაჟის გადარწმუნება, იგი მაინც იფიქრებს, ამდენი ღაღადისი და მოთქმა, ალბათ, მთლად უსაფუძვლო არ უნდა იყოსო. თუგინდ ინფორმაციის ყველა წყაროს საფუძვლიანად გაეცნოს, იგი მაინც ვერაფრით წარმოიდგენს იმას, რომ ეს სხვა არა არის რა, თუ არა გამოცდა იმისა, თუ რამდენად მიმნდობია ხალხი; ასეთი რამ ან მის მოტყუებას ისახავდა მიზნად ანდა მეტისმეტი თავგამოდება იყო იმის დსამტკიცებლად, თუ რაოდენ უბრალონი არიან მის წინაშე. ჩვენს პერსონაჟს შეიძლება ასეთმა აზრმა გაჰკენწლოს: საძიებელ გამაფრთხილებელ ღონისძიებებს, შესაძლოა უფრო შტატებს შორის პრიმიტიულ ხელშეკრულებებში წავაწყდეო. ბოლოს და ბოლოს, იქნებ აქ იყოს გამოცანის პასუხი. ერთი რამ, რასაც იგი აქედან შეიტყობს უდავოდ ის არის, რომ არსებულ კონფედერაციას მართლაცდა მკაფიოდ აქვს ჩამოყალიბებული გამაფრთხილებელი ზომები სამხედრო უწყებათა წინააღმდეგ მშვიდობიანობის ჟამს. ხოლო საჭირო მომენტში ამ მოდელზე უარის თქმამ, როგორც ჩანს, უკმაყოფილება გამოიწვია, რამაც ზეგავლენა იქონია კიდეც პოლიტიკის ამ ფალავნებზე. მაგრამ თუ რუდუნებით და კრიტიკულად განიხილავს კონფედერაციული ხელშეკრულების მუხლებს, იგი არათუ კიდევ უფრო გაოცდება, არამედ რაღაცნაირი გულისწყრომაც კი დაეუფლება მოულოდნელი აღმოჩენის წინაშე: ამ მუხლებში არსად არის აკრძალვა, რომელსაც იგი ეძებს; სამაგიეროდ მათგან გამოსჭვივის უდიდესი წინდახედულება, რითაც ისინი ჩვენთვის საინტერსო საკითხში აღმასრულებელ ხელისუფლებას ზღუდავენ, ოღონდ უფლებათა ამგვარი შეკვეცა არაფრით ეხება შეერთებული შტატების ხელისუფლებას. თუ ეს ადამიანი ძალზე მგრძნობიარეც არის და მგზნებარე ტემპერამენტიც აქვს, თავს ვეღარ შეიკავებს და ახალი პროექტის თაობაზე ყველა ამ ღაღადისს ავბედითი და უპრინციპო ოპოზიციის უღირს მონაჩმახად ჩათვლის. პროექტისა, რომელიც ყველასგან, ვისაც სამშობლო უყვარს, ბოლოს და ბოლოს სამართლიანსა და წრფელ განხილვას იმსახურებს! რამ აცდუნაო ეს ავტორები, – იტყოდა იგი, – გაუგონარი გმობის სიტყვები წარმოეთქვათ იმ გეგმის თაობაზე, რომელიც როგორცა ჩანს, ამერიკელი ხალხის გუნება – განწყობას გამოხატავსო; განა ლაპარაკი იმ გუნება – განწყობაზე არ არის, რომელიც მმართველობის სხვადასხვა ფორმებშია გამოხატული და რომელმაც მათში უამრავი ქმედითი დამცავი საშუალება ჩადო, რომელთა შესახებ დღემდე არვის არაფერი სმენია? თუკი იგი პირიქით, მშვიდი და მიუკერძოებელი კაცია, ერთს მწარედ ამოიოხრებს ადამიანური ბუნების სისუსტის გამო მერმე ვიშვიშსაც მოჰყვება იმის თაობაზე, რომ იმ საკითხის ჭეშმარიტი ღირსება, რომელიც მილიონობით ადამიანის ბედნიერებას ეხება, ისეთ ფანდებს აუწეწავს და აურევ – დაურევს, დამღუპველი რომაა მიუკერძოებელი და სამართლიანი ადამიანური გადაწყვეტილებისთვისო. მაგრამ თუნდაც ამგვარი ბუნების ადამიანს ძნელად რომ ვერ შეემჩნია, თუ რარიგ წააგავს ასეთი საქციელი ხალხის გრძნობებზე თამაშს ნაცვლად იმისა, რომ საბუთები მოემარჯვებინათ და მიზანში მისი გონება ამოეღოთ. მაგრამ ამ შესიტყვებას რაგინდ ზურგს არ უმაგრებდნენ პრეცედენტები, რომელთა მოძიება ჩვენშიაც შეიძლება, იქნებ მაინც უპრიანი იყოს მის შინაგან ღირსებაზე დაფიქრება. თუ კარგად გავისიგრძეგანებთ გამჟღავნდება, რომ არ იქნებოდა გონივრული აღმასრულებელი ხელისუფლების კომპეტენციათა შეზღუდვა იმ საკითხში, რაც მშვიდობიანობის დროს სამხედრო უწყებათა არსებობას შეეხება, რამეთუ ამგვარი შეზღუდვები რომც შემოგვეღო, მათი შესრულება ძნელად რომ დაენებებინა საზოგადოების მოთხოვნებს. შეერთებული შტატები თუმც ვრცელი ოკეანით არის ევროპიდან გამოყოფილი, მაგრამ თავს მაინც არ უნდა ვაძლევდეთ ზედმეტი თავდაჯერების უფლებას, აქაოდა ჩვენი უსაფრთხოება საგულდაგულოდ არის დაცულიო. ჩვენს ქვეყნას ერთი მხრიდან ბრიტანეთის მფლობელობაში მყოფი მზარდი ახალშენები ესაზღვრება, სოლივით რომ შემოჭრილან ამერიკის ზურგში. მეორე მხრიდან, თითქოს მათ შესახვედრად მიისწრაფიანო ჩვენი ქვეყნის საზღვრის გასწრივ ესპანური კოლონიები და დაწესებულებანი გადაჭიმულან. ამას ვესტინდოეთის კუნძულებიც ზედ დავურთოთ, რომლებიც ჩვენს მეზობლად მდებარეობენ და ორივე ამ სამეფოს საერთო მფლობელობაშია ისე რომ, ამ სახელმწიფოებს საერთო ინტერესი ჩამოუყალიბდათ, რომლის საფუძველს მათი ამერიკული სამფლობელოები და ჩვენთან დამოკიდებულებაა. ველურ ტომებს, რომლებიც ჩვენი ქვეყნის დასავლეთით ბინადრობენ, უპრიანია, ჩვენს მტრებად და მათ ბუნებრივ მოკავშირეებად მივიჩნევდეთ, რამეთუ მათ ჩვენი შიში აქვთ, იმათი კი ეიმედებათ. ნაოსნობის საშუალებათა სრულყოფამ და მიმოსვლის გაადვილებამ ერთმანეთისგან დიდი მანძილით დაცილებული ქვეყნები დააახლოვა და თითქმის ერთმანეთის მეზობლებად აქცია. ბრიტანეთი და ესპანეთი ევროპის უდიდესი საზღვაოსნო სახელმწიფოებია. დაუჯერებელი არაფერია იმაში, რომ მათი ხედვები სამომავლოდ ერთმანეთს დაემთხვეს. რაც უფრო სუსტდება საფრანგეთისა და ესპანეთის სამეფო კარებს შორის სისხლისმიერი ნათესაობა, მათ შორის პოლიტიკური კავშირიც მით უფრო მყიფე ხდება. პოლიტიკოსებს ხომ მუდამ ჰქონდათ მიზეზი იმისა, რომ სისხლისმიერი ნათესაობა პოლიტიკურ კავშირებთან შედარებით სუსტ და უმდგრად ურთიერთობად მიეჩნიათ. ეს გარემოებანი შეგვაგონებენ, რომ თავი სამშვიდობოს არ დავიგულვოთ და არ დავიჯეროთ, საფრთხეს ჩვენთან ხელი არ აქვსო. რევოლუციამდე და თვით ზავის ჩამოგდების შემდეგაც კი ყოველთვის არსებობდა აუცილებლობა იმისა, რომ ჩვენს დასავლეთ საზღვართან გარნიზონები გვყოლოდა ჩაყენებული. მათი შენარჩუნება თუნდაც იმის გამო გახდება აუცილებელი, რომ თავიდან ავიშოროთ ინდიელთა გამაჩანაგებელი თავდასხმები. ეს გარნიზონები ან სახალხო ლაშქრის რაზმებით უნდა იყვნენ დაკომპლექტებულნი, ანდა სახელმწიფოს მიერ დაქირავებული მუდმივი საჯარისო შენაერთებით. ერთის განხორციელება შეუძლებელია. შესაძლებელი რომც იყოს, სახიფათოა. ძალზე გაჭირდება სახალხო მოლაშქრეთა დაყოლიება იმაზე, რომ თავიანთ საქმიანობას მოსწყდნენ და გაგანია მშვიდობიანობის ჟამს ეგზომ უსიამო მოვალეობა შეასრულონ. მათი დარწმუნება თუ იძულება რომც მოხერხდეს, ამგვარი გეგმა მაინც დაბეჯითებით არ იმსახურებს მოწონებას, ვინაიდან სამუშაო ძალის ხშირი ცვლა და მისი დაკარგვა მზარდ ხარჯებთანაა დაკავშირებული. გარდა ამისა, იგი ადამიანების ყოველდღიური ცხოვრების მოშლას იწვევს. ასეთი რამ უსამართლო იქნებოდა საზოგადოების მიმართ და მძიმე ტვირთად დააწვებოდა მას. კერძო მოქალაქეთა ცხოვრებას კი გააჩანაგებდა. რაც შეეხება მეორე შესაძლებლობას, რომელიც გარნიზონების მუდმივი სახელმწიფოს დაქირავებული მუდმივი საჯარისო შენაერთებით დაკომპლექტებას ითვალისწინებს, ეს იგივე იქნებოდა, რაც მუდმივი ჯარის ყოლა მშვიდობიანობის დროს. საქმე, რა თქმა უნდა, მცირერიცხოვან ჯარს ეხება, თუმც ამის გამო იგი უფრო არარეალური როდია. თუ მოვლენებს საღი თვალით შევხედავთ, უმალვე დავრწმუნდებით, თუ რაოდენ უმართებულოა ამგვარ უწყებათა კონსტიტუციური აკრძალვა და ყველაფრის საკანონმდებლო ხელისუფლების ნება – სურვილსა და კეთილგონიერებაზე შეგდება. რაც უფრო გაძლიერდება ჩვენი ქვეყანა, არათუ მოსალოდნელია, არამედ დარწმუნებითაც შეიძლება ითქვას, რომ ბრიტანეთი და ესპანეთი გაზრდიან თავიანთ სამხედრო ძალებს ჩვენს მეზობლად. და თუ არა გვწადია, შიშველი ხელებით, დაუცველები აღვმოჩნდეთ მათ წინაშე და მათი შეურაცხყოფებისა თუ შემოსევების ატანა მოგვიხდეს, ისე უნდა გავაძლიეროთ ჩვენი საზღვრისპირა გარნიზონები, რომ მათ ჩვენი ქვეყნის დასავლეთით მდებარე ახალშენებისთვის გვარიანი წყენის მიყენება შეეძლოთ. არსებობს რამდენიმე მნიშვნელოვანი ფორტი, რომელთა ფლობა ფართო მონაკვეთების გაკონტროლების საშუალებას იძლევა დანარჩენებში შეჭრას კი აიოლებს. ამას ისიც შეიძლება დავუმატოთ, რომ ზოგ ასეთ ფორტს მომავალში გადამწყვეტი მნიშვნელობა ექნება ინდიელ ტომებთან სავაჭრო ურთიერთობათა დამყარების თვალსაზრისით. განა გონივრული იქნება, ეს ფორტები იმ მდგომარეობაში მივატოვოთ, როცა წუთი წუთზე მოსალოდნელია, რომ ისინი ჩვენი ძლევამოსილი მეზობლებიდან ერთ-ერთის კლანჭებში აღმოჩნდეს? ასე თუ მოვიქცეოდით, ფეხქვეშ გავთელავდით კეთილგონიერებისა და პოლიტიკის ყველა მაქსიმას. სავაჭრო ქვეყნად ყოფნას თუ ვაპირებთ, ან ის მაინც თუ გვინდა, რომ ატლანტის ოკეანის მხრიდან დაცულები ვიყოთ, ყოველი ღონე უნდა ვიხმაროთ სამხედრო – საზღვაო ფლოტის შესაქმნელად. ამისთვის ნავსაშენები და არსენალებია საჭირო, ამათ დასაცავად კი – ციხე-სიმაგრენი, და შესაძლოა, გარნიზონებიც. როცა ძლევამოსილ საზღვაოსნო ქვეყნად ვიქცევით, ნავსაშენებს ჩვენივე ფლოტით დავიცავთ და აღარ დაგვჭირდება გარნიზონები. მაგრამ როცა ჩვენი საზღვაოსნო ძლევამოსილება ეს-ესაა ფეხს იდგამს, მცირერიცხოვანი გარნიზონების ჩაყენება აუცილებელია, რათა არსენალები და ნავსაშენები გადმოსხმული დესანტის გამანადგურებელი თავდასხმებიდან დავიცვათ. ამგვარი დაცვა ჟამიდან ჟამს თვით ფლოტსაც ესაჭიროება. პუბლიუსი ფედერალისტი # 25 : ჰამილტონი Spoiler ფედერალისტი # 25 : ჰამილტონი 1787წ. 21 დეკემბერი ნიუ-იორკის შტატის ხალხს შეიძლება ვინმე დაჟინებულ მტკიცებას მოჰყვეს, წინა წერილში ჩამოთვლილი საკითხების მოგვარება შტატების მთავრობებს ევალება, რომლებსაც კავშირი მართავსო. ასე რომ იყოს, ჩვენი პოლიტიკური გაერთიანების პრინციპი რადიკალურად შეიცვლებოდა. პრაქტიკაში კი ეს იმად შემოგვიტრიალდებოდა, რომ თავდაცვაზე ზრუნვა ფედერალური მთავრობიდან კონფედერაციის ცალკეულ წევრებს გადაეცემოდა. ამგვარი გეგმა უმოწყალო იქნებოდა ზოგიერთი შტატის მიმართ, სახიფათო – ყველასთვის და დამღუპველი - თვით კონფედერაციისთვის. ბრიტანეთის, ესპანეთისა და ინდიელი ტომების ის სამფლობელოები, რომლებიც ჩვენს მეზობლად მდებარეობენ, რომელიმე კონკრეტულ შტატს როდი ესაზღვრებიან, არამედ გარს ერტყმიან მათ მენიდან ვიდრე ჯორჯიამდე. ამიტომ არის, რომ საფრთხე, გარკვეულწილად, ყველასთვის საერთოა. ბუნებრივია, მისგან თავის დაცვის საშუალებანიც გაერთიანებული თათბირისა და საერთო ხაზინის საქმე უნდა იყოს. ზოგიერთი შტატი თავისი გეოგრაფიული მდგომარეობის გამო მუდმივი საფრთხის ქვეშაა. ნიუ-იორკიც მათ რიცხვში შედის. თუკი თითოეული შტატი ცალკე იმოქმედებდა, ნიუ-იორკს არათუ თავის დაცვის ღონისძიებათა მთელი ტვირთის ზიდვა მოუწევდა მარტოს, არამედ მეზობლების დაცვაზე ზრუნვის მთელი სიმძიმეც მას დააწვებოდა. ნიუ-იორკის მიმართ ასეთი რამ უსამართლობა იქნებოდა, სხვა შტატების მიმართ კი _ სახიფათო. ამგვარ სისტემას სხვადასხვა უხერხულობა ახლავს. შტატები, რომლებსაც წილად ხვდება აუცილებელ ღონისძიებათა ტვირთის ზიდვა, დიდხანს ვერ გაუძლებენ ამას და აღარც სურვილი შერჩებათ სათანადო ხარჯების გაწევისა. ამრიგად, მთელის უსაფრთხოება მისი შემადგენელი ნაწილების სიძუნწეზე, მფლანგველობასა თუ უუნარობაზე დამოკიდებული გახდება. თუ რომელიმე ასეთ ნაწილს ბევრად უფრო მდიდარი და ამოუწურავი რესურსი დაუგროვდა, მისი სამხედრო შესაძლებლობაც ამისდაპროპორციულად გაიზრდება, ხოლო დანარჩენები უმალვე განგაშის ზარებს დაარისხებენ, რაკი კავშირის მთელ შეიარაღებულ ძალებს მისი რამდენიმე – ისიც ყველაზე ძლიერი - წევრის ხელში თავმოყრილს დაინახავენ. ისინი გადაწყვეტენ, რომ მათთვისაც აუცილებელია საპირწონე იქონიონ; საბაბიც ადვილად მოიძებნება. თუ ასე მოხდა, სამხედრო უწყება შტატებს შორის მოშურნეობით რომ საზრდოობს, ისე გაიბერება, რომ არც თავის ბუნებრივ საზღვრებში ჩაეტევა და არც დადგენილ ზომებში. ეგოდენი ძალა თუ წევრების განკარგულებაში მოექცა, მათ ხელში იგი შეიძლება ეროვნული მთავრობის დანგრევისა თუ მოსპობის იარაღად იქცეს. ჩვენ უკვე დავასახელეთ ის მიზეზები, რომლებიც გვიხსნიან იმას, თუ რატომ არის, რომ შტატების მთავრობები საკავშირო მთავრობისადმი მეტოქეობის სურვილით აღიძვრიან. ყველაფრის თავიდათავი ძალაუფლებისადმი ყბადაღებული სიყვარულია. ფედერალური ხელისუფლებისა და ადგილობრივი მთავრობის ამგვარ შეჯიბრში ხალხი ყოველთვს ამ უკანასკნელის ირგვლივ ერთიანდება ხოლმე. ამ უზარმაზარ უპირატესობას თუ ის ამპარტავნებაც დაემატა, რომლისთვისაც დამოუკიდებელი შეიარაღებული ძალების ფლობას მიუცია სტიმული, ეს შტატები დაუძლეველი ცდუნების წინაშე დადგებიან: ხელი აიღონ თავიანთი მოვალეობების შესრულებაზე და საბოლოოდ დაამხონ კიდეც საკავშირო ხელისუფლება. მეორე მხრივ კი, მოვლენათა ასეთი განვითარების დროს ხალხის თავისუფლება უფრო დაუცველი იქნება, ვიდრე მაშინ, როცა შეიარაღებული ძალები ეროვნული მთავრობის ხელშია. რაკი ჯარი ძალაუფლების სახიფათო იარაღად არის მიჩნეული, უმჯობესია იგი იმათ ხელში იყოს, ვისაც ხალხი უნდობლად უყურებს, ვიდრე ისინი ფლობდნენ, ვისიც მას ყველაზე მეტად ეიმედება. საუკუნოვანი გამოცდილების ბრძმედში გამოწრთობილი ჭეშმარიტებაა ის, რომ ხალხი ყველაზე დიდი განსაცდელის წინაშე სწორედ მაშინ დგას ხოლმე, როცა ის საშუალებანი, რომლებსაც მისი უფლებების შელახვა ძალუძთ, იმათ ხელშია, ვისიც მას ყველაზე მეტი ნდობა აქვს. არსებული კონფედერაციის შემოქმედთ გასიგრძეგანებული ჰქონდათ ის საფრთხე, რომელიც მაშინ იჩენს ხოლმე თავს, როცა შეიარაღებული ძალები ცალკეული შტატების ხელშია. ამიტომაც ჩადეს მათ ხელშეკრულებაში ისეთი პუნქტები, რომლებიც შტატებს ავალდებულებს, არ იყოლიონ ხომალდები ან საჯარისო ნაწილები, თუ ამაზე კონგრესის თანხმობა არ არსებობს. ერთი რამ ცხადია: როცა ფედერალური ხელისუფლების პრეროგატივები და სამხედრო უწყება შტატის კომპეტენციაში შეაქვთ, ამაში უფრო ნაკლები წინააღმდეგობა როდია, ვიდრე ის წინააღმდეგობაა, რომელიც ფედერალური ხაზინის შევსების აუცილებლობასა და კვოტებისა და რეკვიზიციების სისტემას შორის არსებობს. გარდა ზემოაღნიშნულისა, ბევრი სხვა ნიშანიც არსებობს, რომლებშიც გამჟღავნებულია ის, თუ რაოდენ უმართებულოა ეროვნული საკანონმდებლო ხელისუფლების კომპეტენციათა შეკვეცა. ჩვენთვის საინტერესო შესიტყვებას მიზნად სწორედ ის აქვს, რომ მშვიდობიანობის დროს მუდმივი ჯარის არსებობა არ დაუშვას. მაგრამ არავინ გვაყენებს საქმის კურსში იმის თაობაზე, ამგვარი აკრძალვა მხოლოდ ჯარის ფორმირებას შეეხება თუ მშვიდობიანობის დროს მის შენახვაზეც ვრცელდება. თუ მხოლოდ ეს უკანასკნელი აქვთ მხედველობაში, მაშინ ასეთი აკრძალვა უაზრობა გამოდის და იგი სულაც არ შეესაბამება დასახულ მიზანს. თუ ერთხელაცაა და ჯარი შეიქმნა, რაღას მოასწავებს მისი “შენახვის” არაკონსტიტუციურობაზე ლაპარაკი? რა დრო იქნება საჭირო იმაში დასარწმუნებლად, რომ ჯარი ძალმომრეობის იარაღად იქცა? ერთი კვირა, ერთი თვე თუ ერთი წელი მოუნდება ამას? თუ უპრიანია ვთქვათ: ჯარი მანამ იარსებებს, სანამ ის საფრთხე იარსებებს, რომლის არსებობამაც მისი შექმნის აუცილებლობა წარმოშვაო? მაშინ გამოდის, რომ აუცილებელია, მშვიდობიანობის დროსაც ვიყოლიოთ ის, როგორც მოსალოდნელი თუ კარსმომდგარი საფრთხისგან თავის დაცვის იარაღი. ასეთი რამ კი აკრძალვის ზუსტ მნიშვნელობას სცდება და თავისუფალ განმარტებათა ფართო შესაძლებლობას იძლევა. ვინ უნდა დაადგინოს, ჩაიარა თუ არა საფრთხემ? ეს უდავოდ ეროვნული ხელისუფლების პრეროგატივაა და შემდეგ რასმე გულისხმობს: ეროვნულ მთავრობას შეუძლია მოახლოებული საფრთხის თავიდან ასაშორებლად, უწინარეს ყოვლისა, შეკრიბოს ჯარი; მისი ჩავლის შემდეგ კი იმდენ ხანს იყოლიოს იგი მზადყოფნაში, რამდენ ხანსაც ამას საზოგადოების სიმშვიდისა თუ უსაფრთხოების უზრუნველყოფის ამოცანა მოითხოვს. ადვილი მისახვედრია, რომ ეგზომ ნაირფეროვან განმარტებათა თვალსაწიერი, ძალასა და მნიშვნელობას აცლის თვით ამ დებულებას. არადა მისი სარგებლიანობა სწორედ ალბათობას, ანდა შესაძლებლობას მაინც ემყარება იმისას, რომ აღმასრულებელი და საკანონმდებლო ხელისუფლება უზურპაციის გეგმებს შეადგენენ. თუ ასეთი რამ მოხდა, განა რამე დაუდგება წინ იმას, რომ მოახლოებული საფრთხე მოიმიზეზონ? საამისოდ შორს წასვლა არც კი დასჭირდებათ. ესპანეთის თუ ბრიტანეთის მიერ შეგულიანებულ ინდიელთა თავდასხმები ხომ ზედგამოჭრილია საამისოდ. პროვოკაციის ინსცენირება შეიძლება, ფარულად ეთხოვოს რომელიმე უცხო სახელმწიფოს, რომელსაც შემდგომში ვითომდა ჩააცხრობენ თავისდროულ დათმობათა წყალობით. თუ საფუძვლიანი ვარაუდი არსებობს იმის თაობაზე, რომ ორ ხელისუფლებას შორის ზემოაღნიშნული გარიგება არსებობს, მაშინ მის წარმატებულ ხორცშესხმასაც წინ ვერაფერი დაუდგება. ჯარი კი, რომელიც სულ სხვა მიზნითაა შექმნილი, ამგვარი ჩანაფიქრის განხორციელების იარაღად იქცევა. თუკი ასეთი შედეგის თავიდან აშორების მიზნით, მშვიდობიანობის დროს ჯარის შეკრებაც კი აიკრძალებოდა, მაშინ შეერთებული შტატები მსოფლიოს თვალში ერთობ უცნაური სანახავი იქნებოდა: მას კონსტიტუციით ექნებოდა ჩამორთმეული იმის უფლება, რომ მტრის შემოსევამდე განეხორცილებინა მოსამზადებელი თავდაცვითი ღონისძიებანი. რაკი ომის გამოცხადების პრაქტიკას ამ ბოლო დროს აღარ მისდევენ, შეერთებულ შტატებს ისღა დარჩენია, იმ მომენტს დაელოდოს, როცა მტერი მის მიწაზე ფეხს დადგამს, რაც იმის საწინდარი იქნება, რომ ხელისუფლებამ შტატის კომპეტენციის ფარგლებში ჯარის ფორმირება დაიწყოს. იძულებულნი ვიქნებოდით დარტყმა მანამ მიგვეღო, სანამ კონტრდარტყმისთვისYსამზადისს შევუდგებოდით. რაც შეეხება პოლიტიკას, რომლის მიხედვითაც სახელმწიფოები წინასწარ გრძნობენ შორეულ საფრთხეს და კარსმომდგარ შტორმს ეგებებიანო, – გვირჩევენ მისგან თავი შევიკავოთ, რამეთუ იგი თავისუფალი მართვის ყველა მაქსიმას ეწინააღმდეგება. ჩვენი ქონება და თავისუფლება გადამთიელებს უნდა მივუგდოთ საჯიჯგნად; ჩვენი უძლურებით მათი მადა უნდა დავაცხროთ: მოდით, მიგდებულსა და დაუცველ დავლას დაეპატრონეთო. ასე კი იმიტომ უნდა მოვიქცეთ, რომ შიშს შევუპყრივართ: ვაითუ, ჩვენმა მმართველებმა – ჩვენ რომ ავირჩიეთ და ჩვენს ნებაზე არიან დამოკიდებულნი – იმავე საშუალებათა წყალობით ხელყონ ჩვენი თავისუფლება, რანიც სწორედაც რომ მის დასაცავად არიან მოწოდებულნიო. ამასთან დაკავშირებით კიდევ ერთ შესიტყვებას მოველი: სახალხო ლაშქარია ქვეყნის ბუნებრივი ბურჯი, სწორედ მას ძალუძს ეროვნული თავდაცვის უზრუნველყოფაო. სწორედ ამგვარი დოქტრინა იყო, რომ კინაღამ ხელიდან გამოგვაცალა ჩვენი დამოუკიდებლობა, რისი შენარჩუნებაც შეერთებულ შტატებს მილიონობით დოლარი დაუჯდა. მოვლენები ჩვენი უახლოესი გამოცდილებიდან საკმაოდ ცინცხლად აღბეჭდილან ჩვენს მეხსიერებაში, რომ ამგვარი სატყუარებით ვეღარ მოგვაღორონ. რეგულარული და გაწვრთნილი ჯარის წინააღმდეგ საომარ ოპერაციათა წარმატებით წარმოება მხოლოდ ასეთსავე რეგულარულსა და გაწვრთნილ საჯარისო ნაწილებს ძალუძთ. ამგვარი პოზიცია გამართლებულია როგორც სტაბილურობისა და სამხედრო ძლიერების, ისე ეკონომიკური მოსაზრებებით. ამერიკის სახალხო ლაშქარმა უკანასკნელ ომში სიმამაცის უამრავი მაგალითი გვიჩვენა, რითაც დიდების სამარადისო ძეგლი დაიდგა, მაგრამ მამაცთა შორის უმამაცესნი გრძნობენ ამას და მათ იციან კიდეც ის, რომ ქვეყნის თავისუფლება მარტო მათი ძალისხმევის დამსახურება როდია, რაგინდ დიადი და ფასეული იყოს იგი. ომი ისე, როგორც ბევრი სხვა რამ, მეცნიერებაა, რომელსაც უნდა დაეუფლო და რომელშიც დიდი რუდუნებითა და შეუპოვრობით უნდა გაიწაფო, რომელსაც ბევრი დრო და მეცადინეობა უნდა მოანდომო. ძალმომრეობის ყველა პოლიტიკა, რომელიც კაცობრიობის ბუნებასა და გამოცდილებას ეწინააღმდეგება, დასაღუპადაა განწირული. პენსილვანიის მაგალითი ადასტურებს ამ დაკვირვების სისწორეს. ამ შტატის უფლებათა ბილით გაცხადებულია, რომ მუდმივი ჯარი საფრთხეს უქმნის თავისუფლებას და სასურველია იგი არ ვიყოლიოთ მშვიდობიანობის დროსო. მაგრამ, მიუხედავად ამისა, სწორედ გაგანია მშვიდობიანობის დროს მიიღო მან გადაწყვეტილება, საჯარისო შენაერთები შეექმნა; ამის მიზეზი კი ერთ - ორ ოლქში გაჩაღებული შეხლა – შემოხლა გახდა. როგორც ჩანს, იგი მათ მანამ იყოლიებს, ვიდრე საზოგადოებრივი უსაფრთხოება ეჭვქვეშ იქნება. Yყურადსაღებია ამ საკითხში მასაჩუსეტსის გამოცდილებაც, ოღონდ სხვა მხრივ. ეს შტატი (ისე, რომ არ დაელოდა კონგრესის გადაწყვეტილებას, როგორც ამას კონფედერაციის შესაბამისი პუნქტები ითვალისწინებენ) იძულებული გახდა ჯარი შინაამბოხის ჩასახშობად შეეკრიბა და დღემდე ინახავს დაქირავებულ შენაერთებს, რათა თავიდან აიცილოს რევოლუციური სულისკვეთების გამოცოცხლება. მასაჩუსესტის კონსტიტუცია არ ეწინააღმდგება ამგვარ ღონისძიებას, მაგრამ ეს შემთხვევა ჩვენთვის ერთი რაიმეთი არის საინტრესო: მსგავსი რამ შეიძლება. ჩვენს მთავრობებსაც შეემთხვას და იმ უცხო სახელმწიფოთა მთავრობებსაც. ეს კი ზოგჯერ იმის აუცილებლობას განაპირობებს, რომ შეიარაღებული ჯარი მშვიდობიანობის დროსაც ვიყოლიოთ საზოგადოებირივი უსაფრთხოების დასაცავად. ამიტომ, მართებული არ არის ამ საკითხში საკანონმდებლო ხელისუფლებას კონტროლს ვუწესებდეთ. ეს მაგალითი იმასაც გვასწავლის, რომ სუსტ მთავრობას პატივს თავისი ამომრჩევლებიც კი ძნიად მიაგებენ. ყოველივე ამიდან ერთ გაკვეთილსაც უნდა ვითვალისწინებდეთ: ქაღალდზე ჩამოწერილი დებულებები ვერაფერი შვილია მაშინ, როცა საქმე საზოგადოების მოთხოვნილებებს ეხება. ლაკედემონელები მტკიცედ იცავდნენ ერთ ფუნდამენტურ მაქსიმას: ადმირალის პოსტზე ორჯერ არასოდეს დაენიშნათ ერთი და იგივე პიროვნება. პელოპონესის ხელშეკრულების მონაწილეებმა, რომლებსაც ათენელებმა მწარე მარცხი აგემეს ზღვაზე მოითხოვეს, რომ გაერთიანებული ფლოტებისთვის ლისანდრეს გაეწია ხელმძღვანელობა, რომელიც ადრე წარმატებით მოღვაწეობდა ამ პოსტზე. ლაკედემონელებმა, რომლებსაც ისიც უნდოდათ, რომ მოკავშირეებისთვის ეამებინათ და თან ძირძველი ჩვეულების ერთგულნი დარჩენილიყვნენ, ასეთ დახვეწილ ფანდს მიმართეს: ლისანდრე ადმირალის ყველა უფლებამოსილებით აღჭურვეს, ოღონდ ნომინალურად ვიცე ადმირალის წოდება მიანიჭეს. ეს მაგალითი ერთ-ერთია იმ უამრავ მაგალითთაგან, რომლებიც საკუთრ გამოცდილებაშიც მოგვეძევება და ერთ ძველ ჭეშმარიტებას ადასტურებს: სახელმწიფოები არას დაგიდევენ ისეთ წესებსა და მაქსიმებს, რომლებიც ანგარიშს არ უწევენ საზოგადოების მოთხოვნილებებს. ბრძენი პოლიტიკოსები მუდამ ცდილობენ, რომ მთავრობას თავს არ მოახვიონ ისეთი შეზღუდვები, რომელთა განხორციელება შეუძლებელი გახდება. რამეთუ მათ უწყიან, რომ ძირითადი კანონების დარღვევა, თუნდაც აუცილებლობის ზეწოლით, შებღალავს იმ წმიდა მოწიწებას, რითაც მმართველები თავიანთი ქვეყნების კონსტიტუციათა მიმართ უნდა იყვნენ გამსჭვალულნი. გარდა ამისა, ამან, შესაძლოა, სხვა ისეთ დარღვევებს მისცეს ბიძგი, რომლებიც აუცილებლობით სულაც არ არიან ნაკარნახევნი, ანდა ის, რასაც დარღვევის გასამართლებლად იმიზეზებენ, არც ისე საშურია და თვალშისაცემი. პუბლიუსი ფედერალისტი # 26 : ჰამილტონი Spoiler ფედერალისტი # 26 : ჰამილტონი 1787 წ. 27 დეკემბერი ნიუ-იორკის შტატის ხალხს ალბათ არც იყო მოსალოდნელი, რომ სახალხო რევოლუციაში ადამიანთა გონების ბედნიერების იმ ზღურბლთან შემდგარიყვნენ, რომელიც კეთილისამყოფელ საზღვარს ავლებს ძალაუფლებასა და პრივილეგიას შორის და მთავრობის ენერგიას პირადი უფლებების უსაფრთხოებასთან აერთიანებს. ამ ფაქიზსა და მნიშვნელოვან საკითხში განცდილი მარცხი იყო სწორედ იმ შეჭირვებათა ყველაზე დიდი წყარო, რომლებიც ჩვენ გადავიტანეთ. ახლა თუ სიფრთხილეს არ გამოვიჩენთ და ძველ შეცდომებს გავიმეორებთ თუ სამომავლო მცდელობებში ჩვენს სისტემას არ გავასწორებთ და გავაუმჯობესებთ, მაშინ ერთი ქიმერული პროექტიდან მეორეზე გადავალთ, ერთ ცვლილებას მეორეთი ჩავანაცვლებთ, მაგრამ უკეთესობისკენ ერთი ნაბიჯითაც კი წინ ვერ წავიწევთ. ეროვნული თავდაცვის უზრუნველყოფის საკითხში საკანონმდებლო ხელისუფლების უფლებამოსილებათა შეზღუდვის იდეა ერთი იმ დახვეწილობათაგანია, რომლის წარმოშობა უფრო თავისუფლებისთვის მგზნებარე თავგამოდების დამსახურებაა, ვიდრე მისი განსწავლული სიყვარულისა. მაგრამ როგორც ვნახეთ, ჯერჯერობით მან ფართო გავრცელება იმ ქვეყანაშიც კი ვერ ჰპოვა, სადაც პირველად მოევლინა ქვეყნიერებას. რამდენადმე შეწყნარებული ეს იდეა მხოლოდ პენსილვანიასა და კაროლინაშია. დანარჩენები კი მას იოტისოდენა ნდობასაც კი არ უცხადებენ. მაგრამ ნდობა ხომ სადმე მაინც უნდა სუფევდესო, – ბრძნულად განსჯიან ისინი ვისიმე ნდობის ქონა იგულისხმება სწორედ უფლებამოსილებათა დელეგირების აქტშიო მაგრამ უმჯობესია ნდობა შეირყეს, ვიდრე მთავრობა დაბრკოლდეს და საზოგადოებრივ უსაფრთხოებას საფრთხე შეექმნას საკანონმდებლო ხელისუფლებების უადგილო შეკვეცების წყალობითო. ამ მხრივ შემოთავაზებული კონსტიტუციის მოწინააღმდეგენი ამერიკის საყოველთაო გადაწყვეტილებას ებრძვიან. აქამდე ერთი უკიდურესობიდან მეორე უკიდურესობაში ვცვივდებოდით, – ასეთია ჩვენი მწარე გამოცდილება, მაგრამ ამ ხალხს ამან ვერაფერი ასწავლა. ამიტომაც ახლა უფრო დიდი და უსაზმნო ხიფათისკენ გვიბიძგებენ. აქაოდა, მთავრობა ტონს უწევს, იგი მეტისმეტად მკაცრიაო. ჩაგვაგონებენ: მთავრობას ხმა დავაწევინოთ, დავამშვიდოთო. საამისოდ კი ისეთ ფანდებს გვთავაზობენ, რომლებიც სხვა საკითხებთან მიმართებაში გაუკიცხავთ და მათი გამოყენებისგან თავი შორს დაუჭერიათ. მინდა ყოველგვარი გაკიცხვის გარეშე ვთქვა: თუ პრინციპები, რომლებსაც ისინი ხალხს თავში ძალად ჩასჩიჩინებენ, ერთ მშვენიერ დღეს ამ ხალხის მრწამსად გადაიქცევიან, ისინი ჩვენს თანამემამულეებს ოდნავ სამსახურსაც კი ვერ გაუწევენ მმართველობის რამენაირი ტიპის ჩამოყალიბების საქმეში. შეუძლებელია, ამ სახის საფრთხეს არ ვითვალისწინებდეთ. ამერიკელი ხალხი ძალზე გონიერია საიმისოდ, რომ იგი ანარქიის უპირატესობაში დაარწმუნო. მაგრამ დიდ შეცდომას დავუშვებდი თუ ვიტყოდი, გამოცდილებას საზოგადოების შეგნებაში ღრმა და ბრწყინვალე მრწამსი არ ჩაუნერგავს – მეთქი. ეს უკანასკნელი კი გვასწავლის: მთავრობის უდიდესი ენერგიაა საჭირო იმისთვის, რომ საზოგადოებამ კეთილდღეობასა და აყვავებას მიაღწიოსო. ალბათ ურიგო იქნებოდა მოკლე შენიშვნა გამეკეთებინა იმის თაობაზე, თუ როგორ ჩაისახა და განვითარდა შეხედულება, რომელსაც მიზნად აქვს ის, რომ არ დაუშვას სამხედრო უწყება მშვიდობიანობის დროს. სპეკულატურ გონებაში იგი შეიძლება იმან დაბადა, რომ ამგვარ გონებას მიდრეკილება აქვს, გაიაზროს ასეთი ინსტიტუტების ბუნება და ის მისწრაფება, რომელსაც ადამიანი მათ მიმართ იჩენს. ამასათანავე ის მოვლენები გაითვალისწინოს, რომლებიც გარდასულ საუკუნეებში და სხვადასხვა ქვეყნებში მომხდარა. რაც შეეხება ეროვნულ გრძნობას, – რომელიც ასევე შეიძლება ამ შეხედულების დაბადების ადგილი იყოს, – მისი ფესვები აზროვნების იმ წეს – ჩვეულებებშია საძიებელი, რომლებსაც ის ერი მისდევდა, საიდანაც ამ შტატების მცხოვრებნი ოდესღაც გამოსულან. ნორმანების მიერ ინგლისის დაპყრობის შემდეგ კიდევ კარგა ხანს ამ ქვეყნის მეფეს თითქმის შეუზღუდავი ძალაუფლება ჰქონდა. მაგრამ ერთიმეორეზე მიყოლებით მასზე იერიში ჯერ თავისუფლების წყურვილით ანთებულმა ბარონებმა მიიტანეს, შემდგომ კი ხალხმა, სანამ მას არნახულ უფლებამოსილებათა უდიდესი ნაწილი არ შემოაფცქვნეს. ხოლო 1688 წლის რევოლუციის შემდეგ, როცა დიდი ბრიტანეთის ტახტზე ორანის პრინცი ავიდა, ინგლისის თავისუფლებამ სრული გამარჯვება იზეიმა. ინგლისის მეფის შეუზღუდავ და აღიარებულ უფლებაზე ომის წარმოებისა ის ფაქტიც მეტყველებს, რომ ჩარლზ II – ს მშვიდობიანობის დროსაც თავის განკარგულებაში ჰყავდა რეგულარული ჯარი 5.000 კაცის ოდენობით. ხოლო ჯეიმს მეორემ იგი 30 000 კაცამდე გაზარდა, რომელსაც ჯამაგირს თავისი ცივილური ფურცლიდან უხდიდა. რევოლუციის დროს კი ესოდენ სახიფათო უფლებამოსილების გაუქმების მიზნით, უფლებათა ბილში – რომელსაც იმ დროს ადგენდნენ, – შეტანილი იქნა პუნქტი, რომლის მიხედვითაც:” მუდმივი ჯარის ფორმირება და მისი შენახვა მშვიდობიანობის დროს ეწინააღმდეგება კანონს, თუ ამაზე პარლამენტის თანხმობა არ არის”. როცა ამ სამეფოში თავისუფლების გამალებული მაჯისცემა ისმოდა, არავის მოსვლია აზრად, გამაფრთხილებელი ზომები მიეღოთ მუდმივი ჯარის წინააღმდეგ, თუ მხედველობაში არ მივიღეთ იმას, რომ აღმასრულებელი თანამდებობის მთავარ პირს ეკრძალებოდა მარტო თავისი კომპეტენციით შეეკრიბა და შეენახა იგი. პატრიოტები, რომლებმაც ეს ღირსსახსოვარი რევოლუცია მოახდინეს, ძალზე გაწონასწორებული და განათლებული ხალხი იყო საიმისოდ, რომ გუნებაში საკანონმდებლო ხელისუფლების უფლებამოსილებათა რამენაირი შეზღუდვა გაევლო. მათ კარგად ჰქონდათ გაცნობიერებული, რომ აუცილებელი იყო დაცვის რამდენიმე რაზმისა და გარნიზონის ყოლა; რომ შეუძლებელია ეროვნულ მოთხოვნილებათა ზუსტი საზღვრების დადგენა; რომ ყოველი ასეთი გაუთვალისწინებელი შემთხვევისთვის მთავრობაში შესაბამისი უფლება უნდა იყოს გათვალისწინებული; ხოლო როცა საკანონმდებლო ორგანოს სამსჯავროზე მისი გამოყენების საკითხი გამოგვაქვს, სიფრთხილის ყველა ზომა უნდა იყოს მიღებული და დარწმუნებული უნდა ვიყოთ იმაში, რომ იგი საზოგადოებრივი უსაფრთხოების მოთხოვნებს შეესაბამება. ამრიგად, ამერიკელი ხალხი, შეიძლება ითქვას, მემკვიდრეობით ნაანდერძევი ალღოთი ხვდება იმას, რომ მშვიდობიანობის დროს მუდმივი ჯარი ხიფათს უქმნის თავისუფლებას. რევოლუციის დროს კი უკიდურესად გამახვილებულია საზოგადოებრივი მგრძნობელობა ისეთი საკითხების მიმართ, რომლებიც ხალხის უფლებათა დაცვასთანაა დაკავშირებული. ამიტომ იყო, რომ ამ მიმართებით ჩვენი თავგამოდების მხურვალება ცალკეულ შემთხვევებში დიდად სცდებოდა ხოლმე იმ ნიშნულს, რომლის ზემოთაც დაუშვებელია პოლიტიკური ორგანიზმის ტემპერატურა ადიოდეს. სწორედ ასეთ შემთხვევათა რიცხვს განეკუთვნება ორი შტატის ის მცდელობანი, რომლებიც სამხედრო უწყების პუნქტში საკანონმდელო ხელისუფლების უფლებამოსილებათა შეზღუდვას ითვალიწინებს. Pპრინციპები, რომლებმაც მემკვიდრეობითი მონარქის უფლებამოსილებათა მიმართ უნდობლობა ჩაგვინერგეს, დაუფიქრებლად გავავრცელეთ სახალხო კრებებში არჩეული ხალხის წარმომადგენლებზე. ის შტატებიც კი, რომლებსაც ასეთი შეცდომა არ დაუშვიათ, სრულიად უადგილო განცხადებებს აკეთებენ მუდმივი ჯარის თაობაზე: საკანონმდებლო ხელისუფლების თანხმობის გარეშე დაუშვებელია მისი შენახვაო; ამგვარ განცხადებას მე უადგილოს ვუწოდებ იმიტომ, რომ არც ერთი შტატის კონსტიტუციას არ მიესადაგება ის მიზეზი, რის გამოც ინგლისის უფლებათა ბილში შესაბამისი პუნქტი შეიტანეს. ამ კონსტიტუციათა მიხედვით წარმოუდგენელია ჯარის ფორმირების უფლება სხვა რამ ორგანოს ჰქონდეს, თვინიერ საკანონმდებლო ხელისუფლებისა. ამიტომაც თუ უაზრობა არა, ზედმეტი მაინცაა იმის გამოცხადება, რომ საკითხი არ გადაწყდეს სწორედ იმ ორგანოს თანხმობის გარეშე, რომელსაც მისი გადაწყვეტა კანონით აქვს დაკისრებული. ხოლო რაც შეეხება ზოგიერთ სხვა კონსტიტუციას, ისინი ამ საკითხზე ჩუმად ყოფნას ამჯობინებენ. მათ შორის არის ნიუ-იორკის კონსტიტუციაც, რომელიც, როგორც ევროპაში, ისე ამერიკაში სამართლიანად არის აღიარებული მმართველობის ყველაზე საუკეთესო ფორმად, რაც კი ჩვენს ქვეყანაში არსებობს. ყურადსაღებია ისიც, რომ ის ორი შტატი, - რომლებმაც, ეტყობა, საჭიროდ მიიჩნიეს სამხედრო უწყების აკრძალვა მშვიდობიანობის დროს, – ამ საკითხთთნ დაკავშირებით უფრო გამაფრთხილებელ გამოთქმებს იყენებს, ვიდრე ამკრძალავს. კატეგორიულად კი არ გვეუბნებიან: მუდმივი ჯარი არ უნდა იყოლიოთო, არამედ უპრიანი არ იქნებოდა მისი შენახვა მშვიდობიანობის დროსო. ტერმინთა ამგვარი ბუნდოვანება, ეტყობა, იმ კონფლიქტითაა გამოწვეული, რომელიც იჭვნეულობასა და დარწმუნებულობას შორის არსებობს. როცა დიდია სურვილი იმისა, რომ არ დაუშვა ასეთი უწყების არსებობა და თან ეჭვი გიპყრობს: ვაითუ, მისი აკრძალვა არაგონივრული და სახიფათო იყოსო. განა შეიძლება ეჭვის შეტანა იმაში, რომ საკანონმდებლო ხელისუფლება უბრალო დარიგებად განმარტავს ასეთი უსაფრთხოების ზომას და რეალური თუ მოსალოდნელი სახელმწიფოებრივი აუცილებლობის მიხედვით იმოქმედებს? განა იგი ანგარიშს გაუწევს საზოგადოებრივ ვითარებას, რომელიც გვავალდებულებს, რომ ყველა შემთხვევაში ამ უსაფრთხოების ზომიდან ამოვდიოდეთ? ამის დასტურად ის ფაქტი გამოდგება, რომელიც პენსილვანიასთან დაკავშირებით ვახსენეთ. რა ყრია (შეიძლება ვინმემ იკითხოს) ისეთ უსაფრთხოების ზომაში, რომელიც უმალვე წყვეტს თავის მოქმედებას, როგორც კი მისი უგულვებელყოფის სურვილი იჩენს თავს? მოდით, ეფექტურობის კუთხით ერთმანეთს შევუდაროთ ზემოაღნიშნული უსაფრთხოების ზომა და ის პუნქტი, რომელიც ახალ კონსტიტუციაშია შეტანილი და შეიარაღებული ძალების შექმნის მიზნით ფულის შესაგროვებლად ორწლიან პერიოდს ადგენს. ერთი მეტისმეტს ინდომებს და სინამდვილეში არაფერი გამოსდის; მეორე კეთილისმყოფელსა და ძლიერ ზეგავლენას ახდენს, რაკი ცდილობს, უკიდურესობაში არ გადაეშვას და სრულად გაუწიოს ანგარიში ეროვნულ მოთხოვნილებებს. ზემოაღნიშნული უსაფრთხოების ზომა შეერთებული შტატების საკანონმდებლო ხელისუფლებას ავალდებულებს: სულ ცოტა, ორ წელიწადში ერთხელ იმსჯელოს იმის თაობაზე, თუ რამდენად მართებულია შეინახოს და იყოლიოს შეიარაღებული ძალები ახალი გადაწვეტილება მიიღოს ამ საკითხზე და ამის შესახებ საკუთარი მოსაზრება ფორმალური კენჭისყრის მეშვეობით გამოუცხადოს თავის ამომრჩველს. მაგრამ მას არ აქვს უფლება, რომ აღმასრულებელ დეპარტამენტს ჯარის შესანახად მუდმივი ფონდები გამოუყოს, თუნდაც გაუფრთხილებლობა გამოიჩინოს და მისთვის ნდობის გამოცხადების დიდი სურვილი გაუჩნდეს. მაგრამ პარტიულობის სულისკვეთება, რომელიც ცოტად თუ ბევრად ყველა პოლიტიკურ ორაგანიზიას ეუფლება, ჩვენს საკანონმდებლო ორგანოშიც შეაღწევს. უდავოდ გამოჩნდებიან პიროვნებები, რომლებიც ეჭვქვეშ დააყენებენ ღონისძიებათა კანონიერებას და უმრავლესობას ბრალს წაუყენებენ. პუნქტი, რომელიც შეიარაღებული ძალების ფინანსურ მხარდაჭერას ითვალისწინებს, მაღალფარდოვანი რიტორიკის საყვარელი თემა გახდება. ამ საკითხის წამოჭრისთანავე ოპოზიციური პარტიები ყველაფერს გააკეთებენ, რომ იგი საზოგადოებრივი ყურადღების ცენტრში მოექცეს. და თუ უმრავლესობა მართლაც აპირებდა უფლებამოსილებათა გადამეტებას, საზოგდოებას შესაძლებლობა მიეცემა თადარიგი დაიჭიროს და მის წინააღმდეგ ზომებს მიმართოს. პარტიებიც რომ არ იყვნენ, თვითონ შტატის საკანონმდებლო ხელისუფლებაა თავისი ბუნებით ისეთი, რომ იგი არათუ ფხიზლად იცავს მოსახლეობის უფლებებს ფედერალური ხელისუფლების მხრივ ხელყოფათაგან, არამედ მათი ყველაზე თავგამოდებული და მგზნებარე ქომაგიცაა. იგი ყოველთვის ყურადღებით ადევნებს თვალყურს ეროვნული მმართველების მოქმედებას და თუკი უმართებულო რამეს შეამჩნევს, უმალვე განგაშის ზარებს დაარისხებს. მზად არის, მარტოდენ ხმა კი არ იყოს ხალხის უკმაყოფილებისა, არამედ საჭიროების შემთხვევაში მის საჭურვლადაც იქცეს. დიდ საზოგადოებებში ბევრი დროა საჭირო იმისთვის, რომ თავისუფლებათა დამხობის გეგმები მომწიფდეს. ძლიერი ჯარი, რომელსაც მათთვის სერიოზული საფრთხის შექმნა შეუძლია, ნაბიჯ-ნაბიჯ იქმნება, ამიტომაცაა მოსალოდნელი, რომ ამ ხნის განმავლობაში საკანონმდებლო და აღმასრულებელი ხელისუფლება არათუ გაურიგდეს ერთმანეთს, არამედ გარკვეული დროის განმავლობაში მუდმივ შეთქმულებადაც კი გვევლინებოდნენ. მაგრამ შესაძლებელია კი ამგვარი გარიგება? განა დასაჯერებელია, რომ იგი მაინც განაგრძობდეს არსებობას მიუხედავად იმ ცვლილებებისა, რომლებიც ორივე პალატის ყოველ ორ წელიწადში ერთხელ არჩევას უკავშირდებიან? განა მოსალოდნელია, რომ ადამიანმა ეროვნულ სენატსა ან წარმომადგენელთა პალატაში არჩევისთანავე იმაზე ფიქრი დაიწყოს, თუ როგორ ჩაიდინოს ამომრჩევლისა და სამშობლოს ღალატი? განა შეიძლება იმის დაშვება, რომ ერთი მიხვედრილი ადამიანიც კი არ გამოჩნდება, რომელიც გამოამჟღავნებს ესოდენ ვერაგულ შეთქმულებას და გამბედაობა თუ პატიოსნებაც ეყოფა საიმისოდ, რომ ამის შესახებ ხალხს შეატყობინოს? თუ ასეთი ვარაუდები გამართლდება, მაშინ დაუყოვნებლივ უარი უნდა ვთქვათ უფლებათა დელეგირებაზე. ხალხმა უკან უნდა გამოიწვიოს თავისი წარმომადგენლები, რომლებიც რაღაც მომენტში ხელიდან გაუსხლტნენ და სხვადასხვა შტატების ოლქებში უნდა გადანაწილდნენ, რათა თვითონვე მართონ თავიანთი საქმეები. მაგრამ ამგვარი ჩანაფიქრის ხორცშესხმა რომც მოხერხდეს, დიდი ხნით მის საიდუმლოდ შენახვას ვერ შეძლებენ. ამას ის გარემოებაც კი ადვილად გაამჟღავნებს, როცა ქვეყანაში მშვიდობა სუფევს, ჯარი კი უსაშველოდ იზრდება. განა შეიძლება დამაჯარებელი ახსნა ჰქონდეს ასეთ ქვეყანაში ჯარის უსაშველო ზრდას? ხალხის დიდ ხანს მოტყუება შეუძლებელია, შეთქმულებასაც და შეთქმულებსაც მალევე ფარადს ახდიან. როგორც ითქვა, შეზღუდვა, რომელიც ჯარის შექმნისა და შენახვისთვის სახსრების შესაგროვებლად ორწლიან ვადას აწესებს, უსარგებლო იქნება. აღმასრულებელი ხელისუფლების უმაღლესი ხელისუფალი, ვის ხელშიც საკმარისი ძალაა თავმოყრილი იმისთვის, რომ ხალხს შიშნარევი კრძალვა ჩაუნერგოს, თუნდაც იმავე შეიარაღებულ ძალებში იმის რესურსსაც გამონახავს, რომ ამ საკითხში საკანონმდებლო ხელისუფლების მხარდაჭერის გარეშეც ფონს იოლად გავიდეს. მაგრამ კითხვა კითხვადვე რჩება: რითია განპირობებული მშვიდობიანობის დროს ესოდენ მრავალრიცხოვანი ჯარის შენახვა? თუ დავუშვებთ, რომ იგი იმ დროს ჩამოყალიბდა, როცა შინააშლილობის ჩახშობა, ანდა ქვეყნის გარედან თავდასხმის მოგერიება იყო აუცილებელი, მაშინ გამოდის, რომ იგი მშვიდობიანობის დროს არ შეუქმნიათ და მის მიმართ სასაყვედუროც არაფერი იქნება. მხოლოდ რამდენიმე მეოცნებეს თუ მოუვა აზრად იმის მტკიცება, ჯანყის ჩასახშობად თუ თავდასხმის მოსაგერიებლად ჯარის შეკრება საჭირო არ არისო. ისეთი მრავალრიცხოვანი ჯარის აუცილებლობა, რომელიც საზოგადოების თავისუფლებას ხიფათს უქმნის, თუნდაც მისი დაცვის ამოცანით იყოს განპირობებული, სულერთია, იგი ისეთი უბედურებაა, რომლის წინააღმდეგ არც პროფილაქტიკური საშუალება არსებობს და არც სამკურნალო. მას თავიდან ვერ აიცილებს მმართველობის ვერც ერთი ფორმა. მათ შორის ვერც შეტევით - თავდაცვითი ლიგა. კოფედერანტებსა და მოკავშირეებსაც სჭირდებათ ჯარი საერთო თავდაცვის უზრუნველსაყოფად. მაგრამ საქმე ის არის, რომ ეს ბოროტება გაერთიანებულებს ბევრად ნაკლებ ვნებას მოგვაყენებს, ვიდრე დაშლილებს და გათითოებულებს. უფრო მეტიც, დარწმუნებით შეიძლება ითქვას, რომ ერთ მუშტად შეკრულებს იგი საერთოდ ვერაფერს დაგვაკლებს. ძნელი წარმოსადგენია, კავშირს ისეთი უსაშველო ხიფათი დაემუქროს, რომ მან იმდენად მრავალრიცხოვანი ჯარის შეკრება გვაიძულოს, ჩვენს თავისუფლებას უკიდურეს საფრთხეს რომ შეუქმნიდა. მით უფრო, თუ მხედველობაში მივიღებთ სახალხო ლაშქარს, რომლის შეწევნის იმედი ყოველთვის უნდა გვქონდეს, რამეთუ იგი ძალზე ფასეული და მძლავრი დამხმარე საშუალებაა. ხოლო თუ დავიშლებით (რაც სხვაგან ნათლად ვაჩვენე), მაშინ არათუ შესაძლებელი იქნება ყოველივე ამის საპირისპირო მოხდეს, არამედ აუცილებლად მოხდება. პუბლიუსი ფედერალისტი # 27 : ჰამილტონი Spoiler ფედერალისტი # 27 : ჰამილტონი 1787წ. 25 დეკემბერი ნიუ-იორკის შტატის ხალხს არიან ადამიანები, რომლებიც სხვადასხვა პოზიციიდან ამტკიცებდნენ, რომ კონვენტის მიერ შემოთავაზებული კონსტიტუცია ვერ იმუშავებს შეიარაღებული ძალების დახმარების გარეშე და მისი დახმარება საჭირო იქნება კანონების ცხოვრებაში გასატარებლადო. ეს სხვა არაფერია, თუ არა საპირისპირო მხრიდან გაკეთებული კიდევ ერთი ზოგადი განაცხადი, რომელიც არაფერს ზუსტსა თუ გონივრულს არ ემყარება. რამდენადაც შემომპასუხებელთა ფარულ ზრახვებში ჩაწვდომა მოვახერხე, ისინი, როგორც ჩანს, ერთი წინასწარი ვარაუდიდან ამოდიან: ხალხი უხალისოდ მოეკიდება ფედერალური უფლებამოსილების ყოველგვარ გამოვლინებას საშინაო პოლიტიკის ნებისმიერ საკითხთან დაკავშირებითო. არაფერს ვამბობთ იმაზე, თუ რამდენად არაზუსტი ან ბუნდოვანი შეიძლება იყოს საშინაო და საგარეო პოლიტიკას შორის განსხვავება; მოდით, პირდაპირ ვიკითხოთ: რა საფუძველი არსებობს იმისა, რომ ხალხის ასეთი უხალისობა ვივარაუდოთ? ხალხის არაკეთილმოსურნეობაზე, მის უკმაყოფილებასა თუ ოპოზიციონერობაზე ლაპარაკი უადგილოა მანამ, ვიდრე იმასაც არ დავუშვებთ, რომ საკავშირო მთავრობა უფრო ცუდად ართმევს თავს მართვას, ვიდრე შტატის ხელისუფლება. ვფიქრობ, ერთი ასეთი ზოგადი კანონიც მოქმედებს: მთავრობისადმი ხალხის ერთგულება და მორჩილება მის მიერ განსახორციელებლი მართვის სიკარგისა თუ სიცუდის პირდაპირპროპორციულია. უნდა ვივარაუდოთ, რომ ამ კანონიდან გამონაკლისებიც არსებობს თუმცა ისინი იმდენად შემთხვევით საფუძვლებს ემყარებიან, რომ არც კი არიან სათვალავში ჩასაგდებნი, რაკი კონსტიტუციის შინაგან ღირსებასა თუ ნაკლთან ხელი არ აქვთ. მათზე მხოლოდ ზოგადი პრიციპებიდან და მაქსიმებიდან გამომდინარე თუ ვიმსჯელებდით. ჩვენს წერილებში უამრავი საბუთი შემოგთავაზეთ იმაში დასარწმუნებლად, რომ საერთო მთავრობა მართვას უკეთ განახორციელებს, ვიდრე ცალკეული მთავრობები. მათი არსი კი ის არის, რომ არჩევნების არეალის გაფართოება არჩევნის გაკეთების უფრო დიდ შესაძლებლობას იძლევა, ანუ ხალხს შტატის საკანონმდებლო ორგანოს მეშვეობით უფრო ამორჩევის ფართო დიაპაზონს სთავაზობენ. რაც შეეხება შტატის საკანონმდებლო ორგანოს, ის ამორჩეული კაცების საკრებულოა, რომელიც ეროვნული სენატის წევრებსაც ნიშნავს ამიტომ იმედია, ხელისუფლების ამ შტოს განსაკუთრებული რუდუნებითა და კეთილგონიერებით დააკომპლექტებენ. ეროვნულ საბჭოებში კი თავს მოიყრის დიდი ცოდნა და უზარმაზარი ინფორმაცია; ეროვნული ხელისუფლების ორგანოებისთვის თითქმის უცხო იქნება ჯგუფურობის სული, მით უფრო - ცუდი განწყობილებები, წარმავალი ცრურწმენები და მიდრეკილებები, რომლებიც ხშირად აბინძურებენ ხოლმე უფრო მცირე საზოგადოებათა სათემო ორაგანოებს; ავიწროებენ საზოგადოებას და უსამართლობას ბადებენ მასში; ეფემერულ სწრაფვებსა თუ სურვილებზე აგებენ გეგმებს, რომლებსაც, მართალია, წუთიერი დაკმაყოფილება მოაქვთ, მაგრამ საბოლოოდ გულგატეხილობაში, დაუკმაყოფილებლობასა და ზიზღში ინთქმებიან. ბევრი სხვა საყურადღებო საბუთიც გაამყარებს ჩვენს მრწამსს თუკი უფრო კრიტიკულად შევისწავლით იმ შენობის შინაგან სტრუქტურას, რომლის ასაგებადაც აქ მოგვიწვიეს. ახლა კი ერთი შენიშვნით დავკმაყოფილდები: სანამ უტყუარი საბუთები არ იქნება წარმოდგენილი იმისა, რომ ფედერალური ხელისუფლება ხალხში სიძულვილსა თუ ზიზღს გამოიწვევსო, მანამ არც ეს ვარაუდი იქნება გამართლებული: ხალხი ობსტრუქციას მოუწყობს საკავშირო კანონებს; მას სხვა მეთოდების გამოყენება მოუწევს მათი ცხოვრებაში გატარების მიზნით; შტატების კანონებს კი ასეთი ბედი არ ელითო. დაუსჯელობის სინდრომი, რომელიც დიდი სტიმულია ამბოხებისკენ მოწოდებითვის, პირდაპირპროპორციულია დასჯის შიშისა, ამბოხებაზე გულისაცრუებას რომ აძლევს ბიძგს; საკავშირო მთავრობა, რომელიც სათანადო უფლებამოსილებითაა აღჭურვილი და რომელსაც დასახმარებლად კოლექტიურ რესურსთა მოზიდვაც ძალუძს განა უფრო წარმატებით არ შეეცდება ამბოხებისკენ მოწოდების ჩახშობას და მასზე გულისაცრუების წახალისებას, ვიდრე ცალკე შტატის ხელისუფლება, რომელიც მხოლოდ საკუთარი სახსრების ამარაა? შფოთისთავმა დაჯგუფებამ შეიძლება თავის თავზე ისე დიდი წარმოდგენა შეიქმნას, რომ შტატის მთავრობის მეგობრებს მეტოქეობა შეჰკადროს, მაგრამ ძნელი წარმოსადგენია იგი იმ ზომამდე გაქსუვდეს, რომ საკავშირო ხელისუფლების გაერთიანებული ძალისხმევის წინააღმდეგ გამოსვლა გაბედოს. თუ ეს მოსაზრება სწორია, მაშინ უნდა ითქვას, რომ ადამიანების უწესრიგო გროვა ნაკლებ ხიფათს უქმნის კონფედერაციის ხელისუფლებას, ვიდრე ცალკე შტატისას. გავბედავ და ამასთან დაკავშირებით ერთ დაკვირვებას გაგიზიარებთ: ზოგიერთს შეიძლება ეგონოს, ეს ახალი დაკვირვებააო, მაგრამ ამის გამო იგი სხვებზე ნაკლებად სამართლიანი როდია. საქმე ეხება იმას, რომ ეროვნული ხელისუფლების მოქმედებები რაც უფრო მეტად არის შერეული მართვის ჩვეულებრივ პროცესში, მით უფრო ეჩვევიან მას ადამიანები თავიანთ პოლიტიკურ ყოველდღიურობაში; მით უფრი შინაური ხდება იგი მათი თვალისა და გრძნობისთვის; მით უფრო უკეთ ახერხებს ეროვნული მთავრობა იმ საგნებში შეღწევას, რომლებიც მათ ყველაზე მგრძნობიარე სიმებს ეხებიან და ადამიანური გულის ყველაზე აქტიურ ზამბარებს ამოძრავების სტიმულს აძლევენ; მით უფრო დიდია ალბათობა იმისა, რომ იგი საზოგადოების პატივისცემასა და ერთგულებას მოინადირებს. ადამიანს დიდწილად ჩვეულებები აყალიბებენ. თუკი რამე მის გულს არ ატოკებს, ძნელად რომ მან მის გონებაზე იმოქმედოს. ხელისუფლებამ, რომელიც არასოდეს ექცევა ადამიანის თვალსაწიერში, ძნელად რომ მის ინტერესებსა და გრძნობებში პოვოს გამოძახილი. აქედან კი ერთი დასკვნა გამომდინარეობს: საკავშირო ხელისუფლება და ხალხის სიყვარული მის მიმართ არათუ შესუსტდება, არამედ გაძლიერდება კიდეც, თუკი მისი უფლებამოსილება საშინაო პოლიტიკის საკითხებზეც გავრცელდება და თუ მისი მოქმედება ხალხისთვის მახლობელი და გასაგები იქნება, პროპორციულად მისი მხრიდან ძალის გამოყენების ალბათობაც შემცირდება. რაც უფრო ღრმად ჩაეშვება იგი იმ არხებსა და ნაკადებში, რომლებიც ადამიანურ ვნებათა ბუნებრივ მდინარებას ქმნიან, მით უფრო ნაკლებად დასჭირდება მას ძალმომრეობისა და იძულების სახიფათო საშუალებათა გამოყენება. ყველა შემთხვევაში ერთი რამ ცხადი უნდა იყოს: მმართველობა, რომელსაც ჩვენ გთავაზობთ, ბევრად უფრო ნაკლებ იქნება მიდრეკილი ძალის გამოყენებისკენ, ვიდრე ის ლიგები, რომლებსაც მისი ოპონენტები იცავენ და რომელთა ავტორიტეტიც შტატებზე იმდენად ვრცელდება, რამდენადაც ეს უკანასკნელნი პოლიტიკურ თუ კრებით პირებად განიხილებიან. როგორც ვნახეთ, ამგვარ კონფედერაციაში კანონი არ იქნება გამაგრებული სხვა რამ სანქციით, თუ არა ძალით. კონფედერაციის წევრთა მიდრეკილება დანაშაულსკენ სწორედაც რომ არსებული სახელისუფლებო მოწყობის ბუნებრივი შედეგია. თუ ამგვარ გადაცდომებს გამოსწორება უწერიათ, მაშინ იგი მხოლოდ ომითა და ძალადობითაა შესაძლებელი. კონვენტის მიერ შემოთავაზებული გეგმა, რომელიც რამდენიმე შტატში ფედერალური ხელისუფლების ინდივიდუალურ მოქალაქეებზე გავრცელებას ითვალისწინებს, ცენტრალურ მთავრობას იმის შეასაძლებლობას მისცემს, რომ მან თითოეული მათგანის ჩვეულებრივი თანამდებობის პირები გამოიყენოს საკუთარი კანონების განსახორციელებლად. ძნელი არ არის იმის დანახვა, რომ იმსხვრევა ძველი წარმოდგენები ადგილობრივ და ფედერალურ ხელისუფლებათა წყაროებს შორის განსხვავების თაობაზე. ფედერალურ მთავრობას იგივე უპირატესობა ეძლევა მისი ძალაუფლებისათვის მორჩილების უზრუნველყოფისა, რითაც შტატის მთავრობა სარგებლობს. გარდა ამისა, მას ექნება საზოგადოებრივ აზრზე ზემოქმედების საშუალება და ძალა იმისა, რომ საჭიროების შემთხვევაში საზოგადოებას დაახმაროს და შეაწიოს მთელი კავშირის რესურსები. განსაკუთრებით უნდა აღინიშნოს ის, რომ კონფედერაციის კანონები, რომლებიც მისი იურისდიქციის ჩამოთვლილსა და ლეგიტიმურ საკითხებს ეხებიან, ქვეყნის უზენაესი კანონი ხდება. ყოველ შტატში აღმასრულებელი, საკანონმდებლო და სასამართლო ხელისუფლების ყველა მოხელე მისადამი ერთგულების წმინდა ფიცით არიან შეკრულნი. ისე რომ, წევრი შტატების საკანონმდებლო ორგანოები, სასამართლოები და მაგისტრატები ჩართულნი არიან ეროვნული მთავრობის მუშაობაში, მათი სამართლიანი და კონსტიტუციური კომპეტენციის ფარგლებში და დახმარებას უწევს მას ფედერალური კანონების განხორციელებაში. [1] ნებისმიერი ადამიანი, რომელიც ამ მდგომარეობას ჩაუკვირდება, მიხვდება, თუ რაოდენ მტკიცე იმედი შეგვიძლია ვიქონიოთ იმისა, რომ საკავშირო კანონები რეგულარულად და მშვიდობიანად შესრულდება, თუკი ყველა კეთილგონიერებით იხელმძღვანელებს, იმოქმედებს თავიანთი კომპეტენციის ფარგლებში. თუ მაინცადამაინც ამის საპირისპიროს დავიჩემებთ, მაშინ რა დასკვნასაც გვინდა იმ დასკვნას გავაკეთებთ. რა თქმა უნდა, შესაძლებელია, რომ საუკეთესო მთავრობამ–რომელიც კი ყოფილა ან აწი იქნება, ძალაუფლება არაგონივრულად გამოიყენოს და ხალხს ველური ექცესებისკენ უბიძგოს. შემოთავაზებული კონსტიტუციის მოწინააღმდეგენი წინასწარ იტყვიან: ეროვნულ მმართველების გრძნობას ვერც საზოგადო სიკეთის მოტივები შეატოკებენ და ვერც მოვალეობის დაკისრებული ვალდებულებანიო; მე მაინც მინდა მათ ვკითხო: მაშინ ამპარტავნების ინტერესებსა და ძალაუფლების მიტაცებისადმი სწრაფვას როგორღა მისცემს ბიძგს ამგვარი საქციელი? პუბლიუსი [1] სოფისტიკა, რომელიც ამტკიცებს, რომ ეს ფედერალური ხელისუფლების ნგრევამდე მიგვიყვანსო, სათანადო ადგილას იქნება განხილულ.( პუბლიუსი) ფედერალისტი # 28 : ჰამილტონი Spoiler ფედერალისტი # 28 : ჰამილტონი 1787 წ. 26 დეკემბერი ნიუ-იორკის შტატის ხალხს შეუძლებელია იმის უარყოფა, რომ გარკვეულ შემთხვევებში ეროვნული მთავრობაც იძულებული იქნება, ძალა გამოიყენოს. ეს საკუთარი გამოცდილებითაც ვიცით, რომელიც ადასტურებს იმას, რაც სხვა ქვეყნების მაგალითებზეც გვისწავლია. ჟამიდან ჟამს ყველა საზოგადოება დგება ხოლმე უკიდურეს აუცილებლობათა წინაშე, ამბოხი და ჯანყი, - ეს ავადსახსენებელი სნეულებანი, - ისევე ემართება ხოლმე პოლიტიკურ ორგანიზმს, როგორც სიმსივნე და გამონაყარი უჩნდება ცოცხალ სხეულს. მარტოდენ კანონის ძალით (როგორც ვთქვით რესპუბლიკური მმართველობის დროს მხოლოდ ის არის ერთადერთი მისაღები ფორმა) არავის არასოდეს უმართავს ქვეყანა. ასეთი რამ იმ პოლიტიკურ მკურნალთა ფანტაზიის ნაყოფია მხოლოდ, რომელთა სიბრძნე ცდისეული ცოდნის გაფრთხილებათა არადმიჩნევით ამოიწურება. თუ ოდესმე ეროვნული მთავრობა ამგვარ საგანგებო მდგომარეობაში აღმოჩნდება, სხვა საშუალებას, თვინიერ ძალისა, იგი არ მიმართავს. ოღონდ საქმე ის არის, რომ გამოყენებული საშუალება უბედურების თანაზომიერი იყოს. უმნიშვნელო შფოთის ჩასახშობად, რომელიც შესაძლოა, შტატის ერთ პატარა კუთხეში მოხდეს, ადგილობრივი სახალხო ლაშქარიც საკმარისი იქნება, ბუნებრივია, ეს უკანასკნელი მზად იქნება თავისი მოვალეობის შესასრულებლად. ჯანყი, – სულერთია რა არის მისი უშუალო გამომწვევი მიზეზი, – მთელ მთავრობას უქმნის საფრთხეს. მაგრამ ქვეყანაში ყოველთვის არსებობენ ადამიანები, რომლებიც შეუვალნი არიან ამგვარი ინფექციის მიმართ. შესაძლოა, მათ თავი არ გამოიდონ კავშირის უფლებათა დასაცავად, მაგრამ საზოგადოებრივი სიმშვიდის ხელყოფას ვერ მოითმენენ და მოჯანყეებს წინ აღუდგებიან. წარმოუდგენელია, რომ მათ მხარი არ მისცეს ეროვნულმა მთავრობამ, თუკი მას ნამდვილად ამოძრავებს ხალხის კეთილდღეობა და ინტერესები. მაგრამ თუ პირიქით, აჯანყება მთელ შტატს ან მის დიდ ნაწილს მოედო, მაშინ აუცილებელი გახდება სხვა საშუალების გამოყენება. მასაჩუსეტსი საჭიროდ ჩათვლის ჯარის შეკრებას ქვეყანაში არეულობათა ჩასახშობად. პენსილვანია მარტოდენ იმის შიშით, რომ მოსახლეობა შფოთმა არ მოიცვას, იმავე საშუალების გამოყენებას დაიმჯობინებს. დავუშვათ და ნიუ-იორკმა ვერმონტის მოსახლეობაზე თავისი დაკარგული იურისდიქციის აღდგენა გადაწყვიტა. განა იგი მარტოდენ სახალხო ლაშქრის იმედად იქნება? განა იგი თავისი მიზნის გასახორციელებლად იძულებული არ შეიქნება, თავი მოუყაროს და შეინახოს მრავალრიცხოვანი შეიარაღებული ძალები? თუ საგანგებო სიტუაციაში შტატის მთავრობას არ ეკრძალება სახალხო ლაშქრისგან განსხვავებული ძალის გამოყენება, მაშინ ეროვნული მთავრობის მიერ მსგავს სიტუაციებში ასეთივე ძალების გამოყენების შესაძლებლობა რად მოჰყავთ მისი არსებობის წინააღმდეგ საბუთად? განა გასაკვირი არ არის, რომ ადამიანები, რომლებიც აბსტრაქტულად აღიარებენ კავშირს, შემოთავაზებული კონსტიტუციის წინააღმდეგ იმ ბრალდებით გამოდიან, რომელიც ათგზის სამართლიანი იმ პროექტის მიმართ იქნებოდა, თვითონაც რომ იცავენ? განა ასეთი რამ ჭეშმარიტი საფუძველი არ არის იმისა, რასაც მსხვილი სამოქალაქო საზოგადება ჰქვია? განა მოიძებნება ვინმე, ვინც გაუთავებელ აგიტაციებსა და ხშირ რევოლუციებს, – წვრილი რესპუბლიკებისთვის დამახასიათებელ ამ უბედურებათ, – ზემოხსენებულ საშუალებას არ მისცემს უპირატესობას? მოდით, ოდნავ სხვა კუთხით შევხედოთ საკითხს. თუკი ერთი საერთო სისტემის მაგიერ ორ ან სამ კონფედერაციას ჩამოვაყალიბებდით, განა ისინიც იმავე სიძნელეების წინაშე არ დადგებოდნენ? განა მათაც იგივე უბედურება არ დაემართებოდათ? ხელისუფლების შესანარჩუნებლად განა ისინიც იმავე საშუალებას არ მიმართავდნენ, რომლის უფლებასაც არაფრით აძლევენ საერთო მთავრობას? განა სახალხო ლაშქარი ამ შემთხვევაში უფრო იქნება მზად ფედერალური Mმთავრობის დასაცავად ან უფრო კარგად შეძლებს მის დაცვას, ვიდრე სერთო მმართველობის პირობებში? სათანადო განსჯის შემდგომ ყველა მიუკერძოებელი და გონიერი ადამიანი აღიარებს, რომ ამგვარი შესიტყვების პრინციპი ორივე შემთხვევაზე თანაბრად ვრცელდება. ყველა შტატს ერთი საერთო მთავრობა ეყოლება, ისინი სხვადსხვა მთავრობათა ეგიდის ქვეშ რამდენიმე გაერთიანებას შექმნიან თუ ყველა თავ თავისთვის წავა და თავთავიანთი მთავრობები ჩაუდგებიან სათავეში, სულერთია, აუცილებლობის შემთხვევაში მათ მაინც მოუხდებათ სახალხო ლაშქრისგან განსხვავეული ძალის გამოყენება. სხვანაირად ისინი ვერ გაუმკლავდებიან იმ ძალადობას, რომელიც აჯანყებებისა და რევოლუციების სახელითაა ცნობილი ვერ შეძლებენ მათგან საზოგადოებრივი სიმშვიდისა და კანონის სამართლიანი ავტორიტეტის დაცვას. რა განსხვავებული შესიტყვებებიც უნდა არსებობდეს ამ საკითხთან დაკავშირებით, მათ, ვინც ითხოვს, რომ მშვიდობიანობის დროს სამხედრო შენაერთთა არსებობის საკითხი უფრო კატეგორიული ფორმით ჩამოყალიბდეს, ზოგადად ვუპასუხებდით: შემოთავაზებული მთავრობის დროს სამხედრო ძალა ხალხის წარმომადგენელთა ხელში იქნება. სამოქალაქო საზოგადოებაში სწორედ ეს არის უფლებათა და პრივილეგიათა დაცვის ყველაზე მნიშვნელოვანი და ეფექტური საშუალება. [1] თუ ხალხის წარმომადგენლები გაყიდიან ამომრჩეველთა ინტერესებს, მაშინ სხვა გზა აღარ დარჩება, თუ არა ის, რომ გამოყენებული იქნას თავდაცვის ძირეული უფლება, რაც მართვის ყველა პოზიტიური ფორმის უზენაესი მოვალეობაა. მისი მომარჯვება ბევრად უფრო წარმატებით შეიძლება ხელისუფლების საერთო – ეროვნულ უზურპატორთა წინააღმდეგ, ვიდრე ცალკეულ შტატში ადგილობრივ უზურპატორთა აღსაკვეთად. თუ ხელისუფლების უზურპაციას ცალკე შტატში მოახდენენ, რომლის არც ერთ ნაწილს, ოლქსა თუ რაიონს თავისი საკუთარი ხელისუფლება არ ჰყავს, მთავრობა ვერანაირ რეგულარულ ღონიძიებას ვერ გაატარებს. ამიტომ ხალხი, რომელიც მხოლოდ თავისი სიმამაცისა და სასოწარკვეთის ანაბრად დარჩა, იძულებული გახდება ყოველგვარი შეთანხმებულობის, სისტემურობისა და რესურსების გარეშე გამალებით სტაცოს ხელი იარაღს. უზურპატორებს კი, რომლებსაც ზურგს თავიანთი ძალაუფლების ფორმალური კანონიერება უმაგრებთ, შეუძლიათ, ჩანასახშივე გაანადგურონ მისი წინააღმდეგობა. რაც უფრო მცირეა შტატის ტერიტორია, მით უფრო გაუძნელდებათ ოპოზიციონერებს რეგულარული თუ სისტემური წინააღმდეგობის გეგმის განხორციელება. ხოლო უზურპატორებს მით უფრო გაუადვილდებათ მათი პირველივე ძალისხმევის უვნებელყოფა. დაზვერვა მალევე მოიპოვებს ცნობებს მათი სამზადისისა და გადაადგილების შესახებ; უზურპატორები კი თავიანთ შეიარაღებულ ძალებს უსწრაფესად მიმართავენ იქეთკენ, სადაც ოპოზიციური მოძრაობა დაიწყო. ამ სიტუაციაში გარემოებათა განსაკუთრებული კომბინაცია უნდა გათამაშდეს, რათა წინააღმდეგობის მოძრაობას წარმატების შანსი მიეცეს. მაგრამ რაც უფრო ვრცელია ქვეყანა, მით უფრო იზრდება უზურპატორებისთვის წინააღმდეგობის გაწევისა და მათი დაბრკოლების შესაძლებლობა. ოღონდ მოქალაქეებს გაცნობირებული უნდა ჰქონდეთ თავიანთი უფლებები და მათი დაცვის სურვილიც უნდა ამოძრავებდეთ. მსხვილ საზოგადოებებში ხალხის ბუნებრივი ძალა ბევრად აღემატება მთავრობის ხელოვნურ ძალას, ვიდრე წვრილ თემებში, ამიტომაც მათ უფრო დიდი შანსი აქვთ, წარმატებით იბრძოლონ მთავრობის მიერ ტირანიის დამყარების მცდელობათა წინააღმდეგ. მაგრამ გადაუჭარბებლად შეიძლება ითქვას, რომ კონფედერაციაში ხალხი თვითონ განაგებს თავის ბედს. ხელისუფლება ოდითგანვე ხელისუფლების მეტოქეა. საერთო – ეროვნული მთავრობა ყოველთვის მზად იქნება შტატების ხელისუფლებათა მხრივ უზურპაციათა აღსაკვეთად. ეს უკანასკნელნი ასევე იქნებიან განწყობილნი ფედერალური მთავრობის მიმართ. ხალხი სასწორის ხან ერთ თეფშეზეა, ხან მეორეზე, რომ როგორმე უზადოდ შეინარჩუნოს მისი წონასწორობა. თუ ერთ მათგანზე მისი უფლებები ირღვევა, იგი უმალვე მეორეს იყენებს საპირწონედ. რარიგ ბრძნულად იქცევიან კავშირზე მზრუნველნი, რათა ჭეშმარიტად ზღაპრული უპირატესობა გაინაღდონ! ჩვენი პოლიტიკური სისტემის აქსიომაა ის, რომ შტატების მთავრობები ყველა გაუთვალისწინებელ შემთხვევაში სრულად აღკვეთენ საერთო – ეროვნული მთავრობის მხრივ საზოგადოების უფლებათა ხელყოფის ყოველგვარ მცდელობას. უზურპაციის გეგმებს ვერაფრით შენიღბავ ისე, რომ ინფორმაციამ არ გაჟონოს და ადამიანთა ჯგუფმა ან მთლიანად ხალხმა ამის შესახებ ვერაფერი გაიგოს. ინფორმაციის ყველაზე საუკეთესო საშუალება კი საკანონმდებლო ორგანოა. იგი შორეული საფრთხის თაობაზეც კი საქმის კურსშია. რაკი სამოქალაქო ძალაუფლებაც მის ხელთაა და ხალხის ნდობითაც სარგებლობს, წინააღმდეგობის გეგმის შედგენაც ძალუძს და საფრთხის თავიდან ასაცილებლად ყველა საზოგადოებრივი რესურსის გაერთიანებაც. ყველა შტატის საკანონმდებლო ერთმანეთს დაუკავშირდება და გაერთიანებული ძალებით გამოვლენ საერთო თავისუფლების დასაცავად. რაც უფრო ვრცელია ქვეყანა, მით უფრო საიმედოდაა იგი დაცული. ჩვენ უკვე ვიგემეთ ამგვარი გამოცდილების ჭეშმარიტება, როცა ქვეყნის გარედან თავდასხმის მოგერიება მოგვიხდა. ასეთივე წარმატებით გამოვიყენებთ მას ქვეყნის შიგნით უზურპაციის მსურველთა წინააღმდეგაც, თუკი ისინი თავიანთი ამბიციური გეგმების განხორციელებას შეეცდებიან. სანამ ფედერალური ჯარი ერთი შტატის წინააღმდეგობას ჩაახშობს, ამასობაში დაშორებული შტატები მოასწრებენ ძალების აღდგენას; ისე რომ, იგი იძულებული გახდება ერთ შტატში მოპოვებული წარმატება სხვა შტატებში გაძლიერებული წინააღმდეგობის დაძლევას მოახმაროს; ამ მომენტში კი ის შტატი, რომელიც ადრევე იქნა დაშოშმინებული და თავისთავის ანაბარად დატოვებული, გამოცოცხლდება და წინააღმდეგობაც ახალი ძალით იფეთქებს. აუცილებელია გავითვალისწინოთ, რომ შეიარაღებული ძალების მასშტაბს ეროვნული რესურსებით უნდა ვარეგულირებდეთ. შეუძლებელია მრავალრიცხოვან ჯარს დიდი ხნის მანძილზე ვინახავდეთ. მაგრამ საქმე ის არის, რომ რაც უფრო მატულობს მისი შექმნის შესაძლებლობანი, მით უფრო იზრდება მოსახლეობისა და საზოგადოების ბუნებრივი ძალა. თუ მოაწევს ჟამი და ფედერალური მთავრობა ისეთ არმიას შექმნის, რომელიც ვეებერთელა იმპერიაში ხალხის უზარმაზარი მასის დესპოტურად დამორჩილებას მოახერხებს, მაშინ თუ არა ისევ დამოუკიდებელი ქვეყნები, სხვა ვინ შეძლებს უფრო სწრაფად, უფრო სისტემურად და უფრო რეგულარულად განახორციელოს თავდაცვითი ღონისძიებანი? მეტისმეტი სიფრთხილე ავადმყოფობაა, დასაბუთებისა და განსჯის არსენალში კი მისგან განკურნების საშუალება არ მოიპოვება. პუბლიუსი [1] ამ საკითხის სრულ განხილვას მოგვიანებით შემოგთავაზებთ.( პუბლიუსი) ფედერალისტი #29 : ჰამილტონი Spoiler ფედერალისტი #29 : ჰამილტონი 1787წ. 9 იანვარი ნიუ-იორკის შტატის ხალხს სახალხო ლაშქრის შეკრება და მისი შენაერთების სარდლობა აჯანყე-ბებისა და შემოსევების დროს ბუნებრივი შემადგენელი ნაწილია იმ მოვალეობებისა, რომლებიც კონფედერაციის საერთო თვდაცვასა და საშინაო მშვიდობაზე პასუხისმგებელ ორგანოს აკისრია. არ არის აუცილებელი, ღრმად იყო ჩახედული სამხედრო მეცნიერებაში იმის მისახვედრად, რომ სახალხო ლაშქრის ორგანიზებისა და მისი სამწყობრო წესდების ერთგვაროვნება წარმატების საწინდარი ხდება ყოველთვის, როცა კი მას საზოგადოებრივი დაცვის მიზნებისთვის მოუწო-დებენ. ეს საშუალებას მისცემს მას, რომ გონიერებით და თანხმობით აითვისოს როგორც ბანაკად დგომის, ისე საველე ცხოვრების ჩვევები, რასაც არსებითი მნიშვნელობა აქვს სამხედრო მოქმედებების დროს. იგი გაიწაფება პროფესიული სამხედრო ფუქციების შესრულებაში, რაც დიდად განაპირობებს მის ვარგისობას. სასურველი ერთგვაროვნება კი მხოლოდ მაშინ მიიღწევა, თუ სახალხო ლაშქრის ორგანიზებას ეროვნულ ხელისუფლებას მივანდობთ. ამიტომაც სრულიად მართებულადაა ჩაწერილი კონვენტის პროექტში, რომ საკავშირო მთავრობა:” ვალდებულია ორგანიზება გაუწიოს სახალხო ლაშქარს და გაწვრთნას იგი; უხელმძღვანელოს მის იმ შენაერთებს, რომლებიც შეერთებული შტატების სამსახურში იმყოფებიან; ხოლო შტატების კომპეტენციაში დატოვოს ოფიცერთა დანიშვნისა და ლაშქრის გაწვრთნის პრეროგატივა კონგრესის მიერ დადგენილი სამწყობრო წესდების მიხედვით:” სხვადასხვა პოზიციებს შორის, საიდანაც კონვენტის მოწინააღმდეგენი მის მიერ შემოთავაზებულ პროექტს უტევენ, არის ერთი ყველაზე ნაკლებ მოსალოდნელი, და იმავდროულად, ყველაზე სუსტი პოზიცია, რომელსაც იერიში სწორედ ამ კონკრეტულ პუნქტზე მიაქვს. თუ კარგად ორგანიზებული სახალხო ლაშქარი თავისუფალი ქვეყნის დაცვის ყველაზე ბუნებრივი საშუალებაა, მაშინ იგი იმ ორგანოს ზედამხვედველობის ქვეშ და განკარგულებაში უნდა იყოს, რომელიც სწორედ რომ ეროვნული უსაფრთხოების დაცვის მიზნითაა შექმნილი. თუ მუდმივი არმია ხიფათს უქმნის თავისუფლებას, მაშინ ეფექტური ძალაუფლება, რომელსაც სახა-ლხო ლაშქარზე ის ორგანო ახორციელებს, რომელსაც ქვეყნის დაცვა აბარია, რამდენადაც შესაძლებელია, გასაქანს არ მისცემს სხვადასხვა სტიმულსა და საბაბს, არაკეთილგანწყობილ დაწესებულებათა წარმო-შობას რომ უწყობენ ხელს. თუ ფედერალურ მთავრობას შეუძლია სახალხო ლაშქარი გამოიყენოს საგანგებო ვითარებაში სამოქალაქო მაგისტრატის მხარდასაჭერად, მან შეიძლება ამ ამოცანას უკეთ გაართვას თავი, თუ იგი სხვა სახის შეიარაღებულ ძალებს მიმართოს. მაგრამ თუ ამას იგი ვერ მიაღწევს პირველი ტიპის სამხედო ძალით,მაშინ მეორე უნდა გამოიყენოს. არმიის უფუნქციოდ დატოვება უფრო უტყუარი გზაა მის თავიდან მოსაშორებლად, ვიდრე ქაღალდზე ჩამოწერილი ათასი აკრძალვა. ოპოზიცია ყველაფერს აკეთებს იმისთვის, რომ ხალხი ზიზღით განაწყოს იმ უფლებამოსილების მიმართ, რომელიც საკავშირო კანონთა შესრუ-ლების მიზნით სახალხო ლაშქრის გამოყენებას ითვალისწინებს. იგი აცხადებს, რომ შემოთავაზებულ კონსტიტუციაში არ არის პუნქტი, რომელიც posse comitatus გამოყენების უფლებას იძლევა სამოქალაქო მაგისტრატისთვის მოვალეობის შესრულებაში დახმარების გასაწევად მაშინ, როცა სამხედრო ძალა მისი ერთადერთი დამხმარე საშუალება უნდა იყოსო. ჩვენ წინაშეა საოცარი არათანამიმდევრულობა, რომელსაც ზოგჯერ ერთი და იგივე წყაროც კი სჩადის, რაც არაფრით ადასტურებს მისი ავტორების გულწრფელობასა და პატიოსნებას. იგივე პირები, რომლებიც სულმოუთქმელად გვიყიჟინებდნენ _ ფედერალური მთავრობა დესპოტი და თავაშვებული იქნებაო, ცოტა ხანში გვამუნათებენ: მას საკმარისი ძალაუფლება არ აქვს; posse comitatus – ის გამოყენებაც კი არ შეუძლიაო. საბედნიეროდ, არც ბოლო მოსაზრებაა სწორი და არც პირველი. უაზრობა იქნებოდა, თუ ყველა აუცილებელი თუ მართებული კანონის აღსრულებას უფლებამოსილ ორგანოებს ისე მივაბარებდით, რომ ერთ რამესაც არ გავითვალისწინებდით: აუცილებელია, მოქალაქეები დახმარებას უწევდნენ იმ თანამდებობის პირებს, რომლებსაც მათი შერულება აქვთ მინდობილი. ასევე სისულელეა გჯეროდეს ის, რომ იმ კანონების შემოღება, რომელთა მიზანი გადასახადების შეწერა და ამოღებაა, მამულების მემკვიდრეობით მიღება – გადაცემისა და მათი გასხვისების წესებში ცვლილებებს გამოიწვევს; ასეთივე ბოდვაა: ნაფიც მსაჯულთა სასამართლო ყველა იმ საქმის განხილვას შეწყვეტს, რომლებიც მის კომპეტენციაში შედისო. ამრიგად, ცხადი შეიქნა, რომ უსაფუძვლოა ვარაუდი ძალაუფლების არასაკმარისობის თაობაზე, რის გამო ვითომდა posse comitatus დახმარება იყოს საჭირო, ამიტომ ის დასკვნაც, რომელიც აქედან გამოაქვთ სახალხო ლაშქრის ფედერალური მთავრობის უფლებამოსილებაში გადაცემის თაობაზე, არც წრფელია და არც ლოგიკური. რა შეიძლება იყოს იმ დასკვნის საფუძველი, რომ ძალა იმიტომ აქციეს ხელისუფლების ერთადერთ ინსტრუმენტად, რათა აუცილებლობის შემთხვევაში გამოიყენონო? როგორ დავძლიოთ გულმოწყალებასა და საღ აზრს შორის არსებული კონფლიქტი? სიფრთხილის გრძნობა, რომელიც რესპუბლიკელებს ძალზე გაფაქიზე-ბული აქვთ, იმასაც კი გვასწავლის, რომ საფრთხეს სახალხო ლაშქრიდან მაშინაც უნდა მოველოდეთ, როცა იგი ფედერალური ხელისუფლების ხელშიაო. გვეუბნებიან, მთავრობამ შეიძლება სახალხო ლაშქრის რჩეული შენაერთები დააკომპლექტოს მგზნებარე ახალგაზრდებისგან, რომლებსაც თავისი თვითნებური მიზნებისთვის გამოიყენებსო. შეუძლებელია წინასწარ იმის თქმა, თუ სახალხო ლაშქრის ორგანიზების რა გზას აირჩევს ეროვნული მთავრობა. მაგრამ მე სრულიად სხვაგვარად ვუყურებ რჩეული შენაერთების ჩამოყალიბების საკითხს, ვიდრე ისინი, ვინც მასში ხიფათს ხედავს; კონსტიტუცია რომ რატიფიცირებული იყოს და როგორც ამ შტატიდან წარგზავნილს, ფედერალური საკანონმდებლო ორგანოს წევრის წინაშე სამხედრო მოწყობის საკითხზე ჩემი აზრის გამოთქმის საშუალება მომცემოდა, მას ასეთი შინაარსის სიტყვით მივმართავდი: “შეერთებული შტატების მთელი სახალხო ლაშქრის გაწრთვნის გეგმა ფუჭიც არის და მავნეც, თუ მის განხორციელებას შეძლებდნენ. სამხედო საქმეში სათანადო კვალიფიკაციის შესაძენად დრო და ვარჯიშია საჭირო. ერთი დღე ან თუნდაც ერთი კვირა არაა საკმარისი ამისთვის. არც ის არის ადვილი, რომ წვრილი ფერმერებისა და მოქალაქეთა სხვა კლასებისგან შედგენილი ამოდენა მასა იარაღასახმული იყოლიო და სამხედრო წვრთნებსა და მანევრებში მანამ აცლიდე სიქას, ვიდრე სრულყოფილების იმ დონეს არ მიაღწევს, რაც კარგად ორგანიზებულ სახალხო ლაშქარს შეეფერება. ასეთი რამ ხალხის განაწყენებას, საზოგადოების სერიოზულ შეწუხებასა და დანაკარგს გამოიწვევს. მოსახლეობის ახლანდელი რაოდენობიდან თუ ამოვალთ, მწარმოებლური შრომიდან ქვეყანას თითქმის იმდენი შემოსავალი დააკლდებოდა, რაც მთლიანად დაფარავდა ყველა შტატში სამოქალაქო უწყებათა შენახვის ხარჯებს. არაგონივრული იქნებოდა ისეთი რამის წამოწყება, რაც შრომისა და წარმოების მოცულობას ესოდენ სერიოზულად შეკვეცავდა. ისე, რომ ექსპერიმენტი წარუმატებელი იქნებოდა, ვინაიდან მას ხალხი ხანგრძლივად ვერ მოითმენდა. არ იქნებოდა გონივრული, ხალხს მთლიანობაში უფრო მეტი მოვთხოვოთ, ვიდრე ის, რომ იარაღის ხმარება იცოდნენ და აღჭურვილობის ტარება შეეძლოთ. საამისოდ წელიწადში ერთ ან ორი შეკრების მოწყობაც საკმარისია. “მიუხედავად იმისა, რომ ხელი უნდა ავიღოთ მთელი ერის გაწვრთნის მცდელობაზე, როგორც მავნე და განუხორციელებელ იდეაზე, რაც შეიძლება სწრაფად უნდა მივიღოთ სახალხო ლაშქრის ფორმირების საგულდაგულოდ დამუშავებული გეგმა. მთავრობამ განსაკუთრებული ყურადღება უნდა დაუთმოს ზომიერი მოცულობის რჩეული კორპუსის შექმნას და ის ისეთ პრინციპებზე უნდა დააფუძნოს, რომ საჭიროების შემთხვევაში მისი გამოყენების შესაძლებლობა მოგვეცეს. თუ ამით შემოვიფარგლებით, მაშინ ჩვენ გვეყოლება სახალხო ლაშქრის ბრწყინვალედ გაწვრთნილი შენაერთი, რომელიც ყოველთვის მზად იქნება ბრძოლაში ჩასაბმელად, როცა ქვეყნის დაცვის ამოცანა ამას მოითხოვს. ეს საგრძნობლად შეანელებს საჯარისო შენაერთების შექმნისკენ მოწოდებებს და თუ გარემოება ოდესმე იძულებულს გახდის მთავრობას, საკმაოდ მრავალრიცხოვანი და ძლიერი არმია შექმნას, იგი მნიშვნელოვან ხიფათს ვერ შეუქმნის ხალხის უფლებებს, ვინაიდან აქვეა მოქალაქეთა მსხვილი გაერთიანება, რომელიც ოდნავადაც არ ჩამოუარდება მას არც დისციპლინით და არც საბრძოლო ხელოვნებით. იგი მზად არის დაიცვას როგორც საკუთარი, ისე თანამოქალაქეთა უფლებები. ვფიქრობ, ეს არის ერთადერთი რამ, რასაც მუდმივი არმიის ჩანაცვლება შეუძლია. და თუ ეს უკანასკნელი მაინც შეიქმნება, მაშინ სახალხო ლაშქარი მისგან თავის დაცვის ყველაზე საუკეთესო საშუალება იქნება.” ასე ვიმსჯელებდი მე იმავე საკითხის შესახებ, რომელზეც შემო-თავაზებული კონსტიტუციის მოწინააღმდეგენი სრულიად სხვა აზრისანი არიან. საბუთებს სწორედ იმ წყაროდან ამოვხაპავდი, სადაც მათ მხოლოდ საფრთხე და დაღუპვა ეგულებათ, მაგრამ მე არ ვიცი, თუ როგორ განსჯის მას ეროვნული საკანონმდებლო ორგანო, და მგონი, წინასწარ ეს არც მას მოეხსენება. არის რაღაც ნაძალადევი და ექსტრავაგანტული იმ მოსაზრებაში, რომ სახალხო ლაშქარი თავისუფლებისთვის საფრთხეს წარმოადგენსო. აღარც კი იცი, სერიოზულად მოეკიდო ამას თუ ღიმილნარევი მზერა შეავლო. საქმე გონების უბრალო ვარჯიშობასთან გვაქვს, - როგორც რიტორებს სჩვევიათ ხოლმე, როცა ეშმაკურად ცდილობენ, რადაც უნდა დაჯდეს ცრურწმენები ჩაგვაგონონ, - თუ სერიოზულ პოლიტიკურ ფანატიზმთან. საღი აზრის სახელით როდის უნდა დაესვას წერტილი ჩვენს შიშებს, თუკი ჩვენი შვილების, ძმების, მეზობლებისა თუ თანამემამულეებისადმი ნდობა დავკარგეთ? საფრთხის რა აჩრდილი უნდა დაგვტრიალებდეს თავს იმ ადამიანთა მხრიდან, რომლებთანაც ერთი ჭირი და ლხინი გვაქვს, გრძნობების, ემოციების, ჩვეულებებისა და ინტერესთა ერთიანობა გვაკავშირებს? განა გონივრულია იმას ვუფრთხოდეთ, რომ საკავშირო მთავრობას სახალხო ლაშქრის ფორმირებაზე უფლებამოსილება გადაეცეს და აუცილებლობის შემთხვევაში მისი შენაერთების ხელმძღვანელობა დაეკისროს მაშინ, როცა შტატებს ოფიცერთა დანიშვნის განსაკუთრებული უფლება ენიჭებათ? სერიოზული ეჭვიც რომ გაჩენილიყო იმის თაობაზე, სახალხო ლაშქარი რად უნდა შედიოდეს ისეთი სტრუქტურის კომპეტენციაში, რომელიც ფედერალურ ხელისუფლებას ექვემდებარებაო, იგი მაშინვე გაიფანტებოდა, როგორც კი გავიხსენებდით, რომ მის ოფიცრებს შტატები ნიშნავენ. სწორედ ეს ვითარება განაპირობებს იმას, რომ მასზე ზეგავლენის მხრივ უპირატესობა ყოველთვის შტატების მხარეს იყოს. როცა კონსტიტუციის წინააღმდეგ მიმართულ პუბლიკაციებს ეცნობი, ისეთი შთაბეჭდილება გიპყრობს, თითქოს ცუდად დაწერილ რომანს კითხულობ, რომელიც რეალური და სასიამო სახეების ნაცვლად საშინლად დამახინჯებული გამოსახულებებითაა სავსე; რას არ წააყდებით იქ _ გორგონა ჰიდრებსა და საზარელ ქიმერებს; უფერულსა და უსახურ არსებებს; ყველაფერი მონსტრად იქცევა, რასაც კი მისი ავტორის ხელი შეეხება. ამის მაგალითად გამოდგება ის უკუდურესად გადაჭარბებული და დაუჯერებელი ვარაუდი, რასაც ეს ავტორები იმ უფლებამოსილებათა თაობაზე გამოთქვამენ, რომელთა გამოყენებაც აუცილებელი გახდება სახალხო ლაშქრის შესაკრებად. ნიუჰამპშირის ლაშქარი მარშით წავა ჯორჯიის შტატში, ჯორჯიისა კი – ნიუჰამპშირში, ნიუ-იორკის მოლაშქრეები კენტუკში გაემართებიან, კენტუკისა კი ჩამპლეინის ტბისკენ აიღებენო გეზს. ფრანგებსა და ჰოლანდიელებს ვალებს ლუიდორებსა და დუკატებში კი არ დაუბრუნებენ, არამედ მოლაშქრეების სახით მისცემენო; აქეთ რომ მრავალრიცხოვანი ჯარი ხალხის თავისუფლებებს ამხობს, იქეთ ვირჯინიის მოლაშქრეებს მშობლიური მიწიდან ხუთასი თუ ექვსასი კილომეტრის სიშორეზე მიერეკებიან მასაჩუსეტსის რესპუბლიკური დაუმორჩილებლობის აღსაკვეთად; მასაჩუსეტსისას კი იმავე მანძილის გავლა მოუწევთ ვირჯინიელ არისტოკრატთა ქედმაღლობის მოსადრეკად. ამგვარი მანქანებისა და მჭევრმეტყველების გამომგონებელ ვაჟბატონებს ნეტა მართლა ეოცნებებათ, რომ ამდენ როშვასა თუ აბდაუბდას ამერიკელ ხალხს ჭეშმარიტებად შეასაღებენ? თუ არმია გვეყოლება და მას გამოიყენებენ დესპოტიზმის იარაღად, მაშინ რაღა საჭიროა სახალხო ლაშქარი? თუ იგი არ იარსებებს, მაშინ განა სახალხო ლაშქრის გაღიზიანებას არ გამოიწვევდა ის, რომ შორეულ და უიმედო ექსპედიციაში უკრეს თავი, რათა თანამემამულეთა ერთ ნაწილს მონობის ხუნდები დაადოს ქედზე; ნაცვლად იმისა, რომ იერიში იმ ტირანების ბუნაგზე მიეტანა, რომლებმაც ეს სულელური პროექტი გამოიგონეს? განა მათი ფიქრით უპრიანი არ იქნებოდა ის, რომ თავიანთი წარმოსახული ძალაუფლების ბასტიონებში გაესრისათ ისინი და ეჩვე-ნებინათ მათთვის, თუ როგორ უნდა შეურაცხყოფილი და შეგინებული ხალხისთვის შურისძიება? ნუთუ ასე აპირებენ უზურპატორები მრავალრიცხოვანი და განათლებული ერის დამორჩილებას? ნუთუ ისინი თავიანთ მოქმედებას სწორედ იმით დაიწყებენ, რომ ზიზღს აღუძრავენ იმათ, ვის გამოყენებასაც აპირებენ უზურპაციის ინსტრუმენტად? ნუთუ მათი მოქმედებები წარმატებაზე კი არ იქნება გათვლილი, არამედ იმაზე, რომ ხალხის სიძულვილი და წყევა დაიტეხონ თავს? რას მოასწავებენ ასეთი ვარაუდები? ნუთუ იმას, რომ კეთილგონიერი პატრიოტები კეთილგონიერ ხალხს შეაგონებენ? ხომ არაა ეს განაწყენებული წამქეზებლებისა თუ გონებაარეული ენთუზიასტების ნაბოდვარი, რომელიც ადამიანთა აღგზნებაზეა გათვლილი? ბუნებრივია ის, რომ აჯანყებებისა თუ შემოსევების დროს ერთი შტატის სახალხო ლაშქრის შენაერთები მეზობელი შტატის ტერიტორიაზე შევიდეს, რათა საერთო მტერი დაამარცხონ და რესპუბლიკა ხროვისა თუ ამბოხის ძალმომრეობათაგან დაიცვან. ამგვარი რამ ბოლო ომის დროს ხშირად ხდებოდა ხოლმე. ჩვენი პოლიტიკური გაერთიანების მთავარი მიზანი სწორედ ასეთი ურთიერთთანადგომაა. თუ საამისო ძალაუფლება საკავშირო მთავრობის ხელში გადავა, მაშინ აღარ იარსებებს ხიფათი იმისა, რომ საფრთხეში ჩავრდნილ მეზობელს გულგრილად და თანაგრძნობის გარეშე ვუყურებდეთ, საფრთხის მოახლოებისთანავე კი მოვალეობისა და სიმპატიის ძალზე სათუთ იმპულსებს თვითშენახვის ინსტინქტი გაუმაგრებს ზურგს. პუბლიუსი ფედერალისტი # 30 : ჰამილტონი Spoiler ფედერალისტი # 30 : ჰამილტონი 1787 წ. 28 დეკემბერი ნიუ-იორკის შტატის ხალხს როგორც უკვე აღინიშნა, ეროვნული შეიარაღებული ძალების უზრუნველყოფა ფედერალური მთავრობის კომპეტენციაში უნდა შედიოდეს. ეს პუნქტი გულისხმობს იმ დანახარჯების დაფარვას, რომლებიც აუცილებელია როგორც ჯარის ფორმირების, ფლოტის მშენებლობისა და მისი აღჭურვის, ისე სამხედრო მომზადებისა და საომარი ოპერაციებისთვის. მაგრამ საკავშირო ხელისუფლების იურისდიქცია მარტო საშემოსავლო სფეროზე როდი უნდა ვრცელდებოდეს. მან ეროვნული ცივილური ფურცლის უზრუნველყოფის საკითხებიც უნდა მოიცვას, რათა უკვე ხელმოწერილი თუ აწი ხელმოსაწერი ხელშეკრულებებით გაწერილი ვალების დაფარვა შეძლოს. ერთი სიტყვით, მის კომპეტენციაში უნდა იყოს ყველა ისეთი საკითხის მოგვარება, რომლებზე გაწეული დანახარჯებიც ეროვნული ხაზინიდან უნდა დაიფაროს. დასკვნის სახით უნდა ითქვას, რომ დაბეგვრის ზოგადი უფლებამოსილება რომელიმე სამთავრობო სტრუქტურას უნდა ჰქონდეს მინიჭებული. ფული მართებულად არის მიჩნეული პოლიტიკური ორგანიზმის მამოძრავებელ ძალად, რომელიც მას სიცოცხლისუნარიანობას ანიჭებს და შესაძლებლობას აძლევს, რომ თავისი ყველაზე არსებითი ფუნქციები შეასრულოს. ამიტომ ადეკვატური ფინანსური უზრუნველყოფა, – რამდენადაც ამის საშუალებას საზოგადოების რესურსები იძლევა, – ყოველი კონსტიტუციის აუცილებელი შემადგენელი ნაწილი უნდა იყოს. ფულის ნაკლებობას ორი ბოროტება მოაქვს: რაკი სხვა უფრო შესაფერისი საშუალება ვერ გამოინახა, ან გაუთავებლად უნდა ძარცვო ხალხი, რათა ნაძარცვით საზოგადოების მოთხოვნილებები დააკმაყოფილო თუ არა და ხელისუფლებას მომაკვდინებელი ატროფია დაემართება და მოკლე ხანში დაასრულებს კიდეც არსებობას. ოტომანთა ანუ თურქეთის იმპერიაში, მართალია, მბრძანებელი ქვეშევრდომთა სიცოცხლესა და ბედს განაგებს, მაგრამ მას არ აქვს მათი დაბეგვრის უფლება. აქედან გამომდინარე, იგი ფაშებს ანუ გუბერნატორებს ხალხის უმოწყალო ძარცვა – გლეჯას ავალებს, რომ როგორმე ის თანხა ამოქაჩოს, რომელიც მას, როგორც საკუთარ, ისე სახელმწიფო მოთხოვნილებათა დასაკმაყოფილებლად სჭირდება. ამერიკაში იმავე უფლებამოსილების არქონის გამო საკავშირო მთავრობა თანდათანობით კნინდებოდა და ახლა თითქმის გაჩანაგების პირასაა მისული. ნუთუ ვინმეს ეჭვი ეპარება იმაში, რომ ორივე ქვეყანაში ხალხის ბედნიერება იმაზეა დამოკიდებული, თუ რამდენად კომპეტენტური ორგანოს პრეროგატივა გახდება იმ შემოსავლების უზრუნველყოფა, რომლებიც საზოგადოების მოთხოვნილებათა დასაკმაყოფილებლადაა აუცილებელი? ახლანდელი კონფედერაცია, – მიუხედავად მისი უსუსურობისა, – აპირებდა შეერთებული შტატებისთვის შეუზღუდავი უფლებამოსილება მიენიჭებინა კავშირის ფულად მოთხოვნილებათა დაკმაყოფილების საკითხში, მაგრამ ეს ჩანაფიქრი იმის გამო ჩაიშალა, რომ მას მცდარი პრინციპი დაედო საფუძვლად. ამგვარი რამ კონგრესის მიერ მიღებულ პუნქტებში იგულისხმებოდა. კონგრესისა, რომელიც თვითონ არის უფლებამოსილი, განსაზღვროს თანხის ოდენობა და შეერთებული შტატების საჭიროებებისთვის მოითხოვოს იგი; მისი რეკვიზიციები კი, – თუ ისინი შეესაბამებიან წილობრივი განაწილების პრინციპს, – სავალდებულოა ყველა შტატისთვის; მათ არ აქვთ ამ მოთხოვნათა გაპროტესტების უფლება და მათზე მხოლოდ ის არის, რომ გამონახონ საშუალებანი მოთხოვნილი თანხის უზრუნველსაყოფად. ასეთია საქმის ვითარება, თუმცა ამგვარი უფლებამოსილების მითვისება სხვა არაფერია, თუ არა საკავშირო ხელშეკრულების შესაბამისი პუნქტების დარღვევა, რაზეც იშვიათად ლაპარაკობენ და ისიც არა საჯაროდ. სინამდვილეში კი ეს ყოველთვის ასე ხდებოდა და კვლავაც მოხდება, ვიდრე კონფედერაცია შემოსავლებს წევრი – შტატების სახელისუფლებო სამსახურთა მეშვეობით აგროვებს. ყველამ, – ვინც კი ოდნავ მაინც არის ჩახედული ჩვენს საზოგადოებრივ საქმეებში, – იცის, თუ რა შედეგი მოჰყვა ყოველივე ამას, რაც საფუძლიანად განვიხილეთ კიდეც სხვადასხვა წერილში. უმთავრესად სწორედ ასეთმა ვითარებამ შეუწყო ხელი ჩვენს დაკნინებას, რაც მტერს ახარებს, ჩვენ კი მწუხარებით გვივსებს გულებს. განა სხვა რამ საშუალება არსებობს ამ მდგომარეობის გამოსასწორებლად, თუ არა იმ სისტემის შეცვლა, რომელმაც იგი წარმოშვა? განა გამოსავალი არ არის, თუ კვოტებისა და რეკვიზიციების მცდარსა და მაცდურ პრინციპზე უარს ვიტყვით? რითი შეიძლება ჩავანაცვლოთ ignis fatuus საფინანსო პოლიტიკაში, თუ არა იმით, რომ ეროვნულ მთავრობას მივანიჭოთ უფლებამოსილება, რათა მან დაბეგვრის ჩვეულებრივი მეთოდებით თვითონ აკრიბოს თავისი შემოსავლები? განა ამგვარ კომპეტენციას არ ანიჭებს მას სამოქალაქო ხელისუფლების ყველა მართებულად შედგენილი კონსტიტუცია? არსებობენ შნოიანი და მაღალფარდოვანი რიტორიკის ნიჭით დაჯილდოებული ადამიანები, მაგრამ ვერანაირი შნო და რიტორიკა ვერ გვიხსნის იმ უხერხულობებისა და დაბრკოლებებისგან, რომელთა თავიდათავი მიზეზი გამოცარილებული ხაზინაა. ახალი კონსტიტუციის შედარებით ჭკვიანი მოწინააღმდეგენი აღიარებენ ამ საბუთის ძალას, მაგრამ მათი აღიარება შიდა და გარეგან დაბეგვრას შორის განსხვავებაზე შორს არ მიდის. ასე აცხადებენ: შინაგან გადასახადს შტატის მთავრობის უფლებამოსილებაში ვტოვებთ, გარეგანი გდასახადის აკრეფას კი ფედერალურ ხელისუფლებას ვუთმობთო; ამ უკანასკნელში ისინი კომერციულ გადასახადს, ანუ იმპორტზე დაწესებულ მოსაკრებელს გულიხმობენ. მაგრამ ამგვარი განსხვავება საღი აზრისა და ჯანსაღი პოლიტიკის ძირეულ პრინციპს ეწინააღმდეგება, რომელიც გვასწავლის: ყოველი ძალაუფლება მისი მიზნის შესატყვისი უნდა იყოსო. საერთო – ეროვნული მთავრობა კი შტატის ხელისუფლების რაღაცნაირ მეურვეობაში რჩება, რაც შეუთავსებელია ძალისა თუ ეფექტურობის იდეასთან. განა ვინმე მოჰყვება იმის მტკიცებას, რომ იმპორტზე მოსაკრებელი კავშირის ამჟამინდელ და სამომავლო მოთხოვნილებათა დაკმაყოფილებას გაწვდებაო? საშინაო და საგარეო ვალების სადღეისოდ არსებულ ოდენობას თუ გავითვალისწინებთ, მაშინ მხოლოდ ამ რესურსით ქვეყნის დღევანდელ მოთხოვნილებებსაც კი ვერ დავაკამაყოფილებთ, თუნდაც მისი მოცულობა გაიზარდოს; ასეთ იმედს რომ არ უნდა ველოლიავებოდეთ, ამას დაადასტურებს ყველა, ვისაც ესმის, თუ რას ნიშნავს საზოგადოებრივი სამართლიანობა და საზოგადოებრივი კრედიტი, გარდა ამისა, – როგორც ყველა მხარე აღიარებს, – სამთავრობო სტრუქტურათა მიმართ დავალიანებაც გასასტუმრებელია. რაც შეეხება კავშირის სამომვლო მოთხოვნილებებს, შეუძლებელია მისი გამოთვლა თუ განსაზღვრა. გამოცდილებით დადასტურებული პრინციპის მიხედვით კი უპრიანი არც იმ ძალაუფლების შეზღუდვაა, რომელსაც მათი დაკმაყოფილების უზრუნველყოფა ევალება. ვფიქრობ, კაცობრიობის ისტორიამ დაადასტურა ამ დებულების სისწორე: მოვლენათა ჩვეულებრივი განვითარების პირობებში ერის მოთხოვნილებანი მისი განვითარების ყველა ეტაპზე, სულ ცოტა, ტოლია მისი რესურსებისა. თქმა იმისა, რომ დეფიციტს შტატებისთვის დაწესებული რეკვიზიციებით შევავსებთო, ერთი მხრივ, იმის აღიარება იქნებოდა, რომ არსებული სისტემა უვარგისია, მეორე მხრივ კი იმისა, რომ მისი შესაძლებლობები უსაზღვროა. ყველა, ვინც მისი ნაკლოვანებანი და სიმახინჯეები საკუთარი გამოცდილებით იცის, ანდა ჩვენი წერილებიდან გაეცნო მათ, დაუძლეველ ზიზღს უნდა განიცდიდეს ამ სისტემის მიმართ და არაფრით უნდა ეგუებოდეს აზრს იმის შესახებ, რომ ეროვნული ინტერესები, თუნდაც რაღაც დოზით, მის კომპეტენციაში აღმოჩნდეს, რამეთუ მისი ამუშავების შემდეგ კავშირის საქმე სულ უფრო და უფრო უკან მიდის, ჩვეულებრივ ამბად იქცა უთანხმოება და შეხლა – შემოხლა, ერთი მხრივ, ფედერალურ მთავრობასა და შტატებს შორის, მეორე მხრივ კი თვითონ შტატები წაეკიდნენ ერთმანეთს, რამაც დაასუსტა მათი კავშირი. განა შეიძლება იმედი ვიქონიოთ, რომ დეფიციტი ამ გზით უფრო უკეთ შეივსება, ვიდრე იმავე გზით წინათ ხდებოდა ხოლმე კავშირის მოთხოვნილებათა დაკმაყოფილება? უპრიანი იქნებოდა იმის შეხსენება, რომ როცა შტატებს ნაკლებისგან ნაკლებს ითხოვენ, მათაც ნაკლები სახსრები აღმოაჩნდებათ ხოლმე მოთხოვნების შესასრულებლად. ზემოთ ჩვენ ვახსენეთ ხალხი, რომლებიც ერთმანეთისგან განასხვავებენ ორი სახის გადასახადს. მათი შეხედულება ჭეშმარიტებად რომ მიგვეჩნია, უნდა გვეღიარებინა, რომ ეროვნულ საქმეთა ეკონომიკაში არებობს რაღაც წერტილი, სადაც უნდა შევდგეთ და გავაცხადოთ: მთავრობამ მოთხოვნილებათა დაკმაყოფილება დაასრულა და საზოგადოებრივი ბედნიერების უზრუნველყოფაც ამით სრულდება; ამ წერტილს მიღმა რაც ხდება, ჩვენი ზრუნვისა თუ მღელვარების საგანს არ წარმოადგენსო. მთავრობა, რომელიც სანახევროდ უზრუნველყოფილი და მუდამ სხვისი ხელის შემყურეა, შეძლებს კი იმ მიზნების განხორციელებას, რითვისაც შეიქმნა? განა იგი თავს გაართმევს საზოგადოებრივი უსაფრთხოებისა და მოსახლეობის კეთილდღეობის უზრუნველყოფის ამოცანებს? თანამეგობრობის რეპუტაციას განა იგი რაიმეს შესძენს? განა ოდესმე გახდება ენერგიული და სტაბილური? განა ოდესმე შეიძენს ღირსებასა და მოიპოვებს ქვეყნის გარეთ ნდობასა თუ აღიარებას? განა რა იქნება მისი მოღვაწეობა, თუ არა დამამშვიდებელ, უსუსურ და სამარცხვინო საგანგებო ღონიძიებათა თანამიმდევრობა? განა იგი შეძლებს თავიდან აიშოროს ხშირი მსხვერპლი, ვითომდა აუცილებელ მოთხოვნილებათა სახელით გაღებული? საზოგადოებრივი სიკეთისთვის როგორ უნდა განახორციელოს მან ნებისმიერი ლიბერალური თუ მსხვილმასშტაბიანი გეგმა? მოდით, ვნახოთ თუ როგორ ზეგავლენას იქონიებს ეს შედეგები პირველივე ომზე, რომელშიც ჩაბმა მოგვიხდება. დასაბუთების ინტერესებიდან გამომდინარე დავუშვათ, რომ იმპორტის დაბეგვრიდან ამოღებული თანხებით ხდება სახელმწიფო ვალის დაფარვა და კავშირის მშვიდობიანი დაწესებულებების დაფინანსება. სწორედ ამგვარ ვითარებაში ჩაღდება ომი. როგორ იმოქმედებს მთავრობა ესოდენ საგანგებო მდგომარეობაში, რომელმაც გამოცდილებით იცის, რომ რეკვიზიციების იმედად ვერ იქნება? ახალი რესურსებით უზრუნველყოფისთვის საკმარის უფლებამოსილებას მოკლებული და ეროვნული უსაფრთხოების ინტერესებიდან გამომდინარე, იგი იძულებული ხომ არ იქნება ის ხერხი გამოიყენოს, რომელიც სხვა მიზნებისთვის განკუთვნილი ფონდების ქვეყნის თავდაცვაზე გადასროლას გულისხმობს? ადვილი არ არის სხვა გამოსავლის გამოძებნა. მაგრამ თუ მოვლენები მაინც ამგვარად განვითარდა, მაშინ ცხადია, რომ ეს სახელმწიფო ვალის ნგრევას გამოიწვევს ზუსტად იმ მომენტში, როცა მას სასიცოცხლო მნიშვნელობა აქვს სწორედაც რომ საზოგადოებრივი უსაფრთხოებისათვის. იმის ფიქრი, რომ ეგოდენ მძაფრი კრიზისის პირობებში კრედიტის გარეშეც იოლად გავალთო, პოლიტიკური სიბრმავე იქნებოდა. თანამედროვე ომის სისტემაში უმდიდრესი ქვეყნებიც კი იძულებულნი არიან, მსხვილი სესხები აიღონ. ჩვენი ღარიბი ქვეყანა კი ამის ბევრად უფრო დიდი აუცილებლობის წინაშე დადგება. მაგრამ ვინ ასესხებს ფულს ქვეყანას, რომელმაც შესაბამისი მოლაპარაკებები იმ აქტის წარდგენით დაიწყო, რომელიც მხოლოდ მის გადახდისუუნარობას ადასტურებს? და თუკი მას მაინც მისცეს სესხი, იგი ერთობ მცირე იქნება, ხოლო დაფარვის პირობები – მეტად კაბალური; აქაც იგივე პრინციპი მოქმედებს, რაც მევახშის შემთხვევაში, რომელიც გაკოტრებულ და თაღლით მოვალეს თანხას ძუნწად აძლევს, სარგებელს კი დიდს ითხოვს. ადვილია იმის წარმოდგენა, რომ მწირე რესურსების პირობებში ქვეყანა იძულებული გახდეს, გამოყოფილი ფონდები სხვა მიზნებისთვის გადაისროლოს, როგორც დავრწმუნდით კიდეც ჩვენ მიერ აღწერილი ვითარების მაგალითზე. თუმცა მთავრობას დაბეგვრის განუსაზღვრელი შესაძლებლობები აქვს. ორი მოსაზრებით შემიძლია გავაქარწყლო ყველა ის შიში, რაც ამ საკითხთან დაკავშირებით ჩნდება ჯერ ერთი, ჩვენ დარწმუნებულნი ვართ, რომ ქვეყნის ყველა რესურსი კავშირის კეთილდღეობას მოხმარდება; მეორეც, – რაც უნდა დიდი იყოს დეფიციტი, მთავრობა ადვილად მოახერხებს მის დაფარვას სესხების მეშვეობით. ეროვნული Mმთავრობა, რომელსაც დაბეგვრის ახალი წყაროებიდან ახალი ფონდების შექმნის უფლება ექნება, იმდენ სესხს აიღებს, რამდენიც საჭირო იქნება მოთხოვნილებათა დასაკმაყოფილებლად. მაშინ როგორც უცხოელები, ისე საკუთარი მოქალაქეები გონივრული ნდობით მოეკიდებიან მის ვალდებულებებს. მაგრამ ისეთ სახელმწიფოსთან საქმის დაჭერა, რომელიც გარიგებას ისე ვერ დადებს, თუ ამაზე ცამეტი შტატის გადაწყვეტილება არ არსებობს, არ იქნება იოლი საქმე, ვინაიდან ამგვარ მიამიტობას ფულთან დაკავშირებულ საქმეებში არც კაცობრიობა სცნობს და ვერც ის გამჭრიახობა ჰგუობს, სიხარბეს რომ ახასიათებს. ამგვარი მოსაზრებები ინტერესმოკლებული იქნება იმ მეოცნებეებისა და მეზღაპრეებისთვის, რომლებსაც ამერიკა მარადიული სიმშვიდის ნავსაყუდლად წარმოუდგენიათ, მაგრამ მათ სერიოზული ინტერესით მოეკიდება ყველა ის ადამიანი, ვისაც სჯერა, რომ ამერიკას, მსგავსად სხვა ერებისა, წინ ელოდება უკუღმართობათა და ბოროტებათა თავისი წილი. ეს ხალხი დიდი რუდუნებით უნდა ეკიდებოდეს თავისი სამშობლოს ყოველდღიურობას და უნდა ებრძოდეს იმ ბოროტებას, რომელიც მას შესაძლოა, პატივმოყვარეობამ თუ შურისძიებამ მიაყენოს. პუბლიუსი ფედერალისტი # 31 : ჰამილტონი Spoiler ფედერალისტი # 31 : ჰამილტონი 1788 წ. I იანვარი ნიუ-იორკის შტატის ხალხს ყველა კვლევას მოეპოვება ისეთი ჭეშმარიტებები და პრინციპები, რომლებსაც მომდევნო დასაბუთება ემყარება. მათთვის დამახასიათებელი შინაგანი სიცხადე ყოველგვარი აზრისა თუ აზრთა კომბინაციის გარეშე წინდაწინ განაპირობებს გონების თანხმობას. თუ ამგვარი თანხმობა არ მიიღწევა, ამის მიზეზი შეიძლება იყოს აღქმის ორგანოების დაზიანება თუ მოშლა ანდა ის, რომ იგი მიკერძოებული ინტერესის, ძლიერი ვნებისა თუ ცრურწმენის გავლენის ქვეშ მოექცა. ასეთი ბუნებისაა გეომეტრიული მაქსიმები:” მთელი ნაწილზე დიდია; თუ საგნები ერთსა და იმავე რაღაცასთან მიმართებაში ტოლები არიან, ერთმანეთთან მიმართებაშიც ტოლები იქნებიან; ორი პარალელური ხაზი სივრცეში ერთმანეთს არ კვეთს; ყველა მართი კუთხე ერთმანეთის ტოლია.” ასეთივე ბუნებისანი არიან ეთიკური და პოლიტიკური მაქსიმებიც: არ არსებობს შედეგი მიზეზის გარეშე; საშუალება უნდა შეესაბამებოდეს მიზანს; ნებისმიერი ძალა მიზნის თანაზომიერი უნდა იყოს; შეუზღუდავი მიზნის მისაღწევად შეუზღუდავი ძალაა საჭირო. გარდა ამისა, ამ ორ მეცნიერებაში ისეთი ჭეშმარიტებანიც არსებობენ, რომლებსაც მართალია, აქსიომის მაღალი რანგი არ აქვთ, მაგრამ ისეთი შინაგანი სიცხადით გამოირჩევიან, ისე შეხმატკბილებულნი არიან საღი აზრის ბუნებრივსა და უბრალო მოთხოვნებთან, რომ მზად არიან გონების ყველა ჯანსაღსა და მიუკერძოებელ გამოწვევას დამაჯერებლობის თითქმის უცილობელი ძალით უპასუხონ. გეომეტრიული აზროვნება ისეა მოწყვეტილი ყოველივე იმას, რაც აღელვებს და ბობოქარი ვნებებით აღავსებს ადამიანის გულს, რომ კაცობრიობა ამ მეცნიერების არამარტო შედარებით მარტივ თეორემებს, არამედ მის ძნელადაღსაქმელ პარადოქსებსაც იოლად ღებულობს. მას, რა თქმა უნდა, ძალუძს ამ უკანასკნელთა დასაბუთება, თუმცა ისინი ეწინააღმდეგებიან გონების ბუნებრივ კონცეფციებს, რომელსაც იგი ფილოსოფიის დახმარების გარეშე ამა თუ იმ საკითხის შესახებ ადგენს. მატერიის უსასრულო დაყოფადობა, ანდა, სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, სასრულის უსასრულო დაყოფა, რომელიც უმცირეს ნაწილაკზე – ატომზეც კი ვრცელდება, გეომეტრებს შორის აღიარებულ თვალსაზრისს წარმოადგენს. თუმცა საღი აზრისთვის იგი უფრო გაუგებარია, ვიდრე ის რელიგიური საიდუმლოებანი, რომლებიც ასე საგულდაგულოდ ამოუღიათ მიზანში ურწმუნოების ქვემეხებს. მაგრამ მორალისა და პოლიტიკურ მეცნიერებებში ადამიანები უფრო ნაკლებ დამყოლობას იჩენენ. სიფრთხილე და გამოძიება ის აუცილებელი ჯავშანია, რითაც ადამიანი შეცდომისა და ტყუილისაგან იცავს თავს, მაგრამ ამგვარი სიმტკიცე შეიძლება ისე გაფუვდეს, რომ სიკერპედ და ჭირვეულობად თუ არაგულწრფელობად გადაგვარდეს. მიუხედავად იმისა, რომ მორალური და პოლიტიკური ცოდნა, საზოგადოდ, ვერ დაიკვეხნის იმ სიზუსტით, რაც მათემატიკას ახასიათებს, მაგრამ ამ მიმართებით ამ მეცნიერებებს უფრო მეტი პრეტენზია აქვთ, ვიდრე იმის შესახებ მსჯელობაა, თუ როგორ იქცევიან ადამიანები კონკრეტულ სიტუაციაში. ჩვენ, რა თქმა უნდა, მათ ამის უფლებას ვერ წავართმევთ. ბუნდოვანება უფრო ხშირად მაძიებელი ადამიანის ვნებებსა და ცრურწმენებშია საძიებელი და არა თვითონ საგანში. რაღაც მიზეზებით ადამიანები აბრკოლებენ თავიანთი გაგების უნარს და დახვეწილი სიტყვების იმ ნავს კომბინაციებში იხლართებიან, თვითონვე რომ შეუქმნიათ. სხვაგვარად როგორ შეიძლებოდა მომხდარიყო (თუ ოპონენტები გულწრფელები არიან თავიანთ დაპირისპირებაში) ის, რომ ეგზომ ნათელ საბუთებს, რომლებიც საკავშირო დაბეგვრის სფეროში ხელისუფლებისათვის ზოგად უფლებამოსილებათა გადაცემის მართებულობას ამტკიცებს, მოწინააღმდგეები გონიერ ადამიანებს შორისაც გამოუჩნდნენ? მიუხედავად იმისა, რომ ისინი თავის ადგილას საფუძვლიანად გავარჩიეთ, მაინც უპრიანი იქნება მათზე შემაჯმებელი მსჯელობა იმ გამოკვლევის შესავლად გამოვიყენოთ, რომელიც მიზნად ოპონენტთა შესიტყვების გაბათილებას ისახავს. მთავრობას სრული ძალაუფლება უნდა ჰქონდეს, რათა მან სრულად შეასრულოს მასზე დაკისრებული ამოცანები და ის ნდობა გაამართლოს, რომელიც მას გამოუცხადეს. იგი თავისუფალი უნდა იყოს ყოველგვარი კონტროლისგან, გარდა იმისა, რასაც საზოგადოებრივი კეთილდღეობისა და ხალხის აზრის პატივისცემა ჰქვია. ეროვნულ თავდაცვაზე მეთვალყურეობა და საზოგადოებრივი სიმშვიდის უზრუნველყოფა როგორც გარეშე, ისე შინაური ძალმომრეობისაგან, უბედურებასა და ხიფათთან დაკავშირებული იმდენი საკითხის დაფინანსებას გულისხმობს, რომ ამის წინასწარ განსაზღვრა შეუძლებელია. აქედან გამომდინარე, ის ძალაუფლებაც, რომელსაც მათი ფინანსური უზრუნველყოფა აბარია, არაფრით უნდა იყოს განსაზღვრული, გარდა ერის გადაუდებელი მოთხოვნილებებისა და საზოგადოების რესურსებისა. სახელმწიფო შემოსავლები სწორედ ის მთავარი ძრავაა, რომლის საშუალებითაც ეროვნულ მოთხოვნილებათა დაკმაყოფილება უნდა მოხდეს, ამიტომ მათი უზრუნველყოფის მთელი ძალაუფლება საჭირო ფინანსების მობილიზების პრეროგატივასაც უნდა მოიცავდეს. თეორიულად და პრაქტიკულადაც დამტკიცებულია ის, რომ შემოსავლების უზრუნველყოფის უფლებამოსილება უსარგებლოა, როცა იგი შტატების როგორც კოლექტიურ პირთა, მეშვეობით ხორციელდება. აქედან გამომდინარე, ფედერალურ მთავრობას ჩვეულებრივი მეთოდებით დაბეგვრის შეუზღუდავი უფლებამოსილება უნდა მიენიჭოს. თუ გამოცდილება საწინააღმდეგოს არ გვიჩვენებს, მაშინ ბუნებრივია დავასკვანათ, რომ წარმოდგენილი საბუთები სრულიად საკმარისია იმისთვის, რათა დაბეგვრის მთელი ძალაუფლება ფედერალურ მთავრობას მივანდოთ. დამატებითი არგუმენტები და თვალსაჩინოებანი საჭირო არ არის. ახალი კონსტიტუციის მოწინააღმდეგეებს, რომლებიც დარწმუნებულნი არიან იმაში, რასაც თვითონ მიიჩნევენ სამართლიანობად თუ ჭეშმარიტებად, მთელი გულმოდგინებით პროექტის სწორედ ამ მონაკვეთზე მიაქვთ იერიში. ალბათ უპრიანი იქნება, თუ იმ არგუმენტებს გავაანალიზებთ, რომელთა მეშვეობითაც ისინი ამგვარ იერიშს ახორციელებენ. ისინი, ვინც ყველაზე მეტად გამოიდეს თავი ამ მიმართებით, არსებითად, აცხადებენ შემდეგს:” მართებული არ არის ფედერალურ მთავრობას იმის გამო ვანიჭებდეთ დაბეგვრის განუსაზღვრელ უფლებამოსილებას, რომ თვითონ კავშირს აქვს განუსაზღვრელი მოთხოვნილებები. შემოსავალი ისევე აუცილებელია ადგილობრივი მიზნებისათვის, როგორც საკავშირო ამოცანების გადასაწყვეტად; ყოველ შემთხვევაში, ერთი ისევე აუცილებელია ხალხის ბედნიერების უზრუნველსაყოფად, როგორც მეორე. აქედან გამომდინარე, აუცილებელია, რომ ცალკეული შტატის მთავრობას ისევე შეეძლოს თავისი მოთხოვნილებების უზრუნველყოფა, როგორც ეროვნული მთავრობა უნდა იყოს უფლებამოსილი კავშირის მოთხოვნილებათა დაკმაყოფილების მხრივ. მაგრამ ამ უკანასკნელისთვის დაბეგვრის სფეროში განუსაზღვრელი უფლებების მინიჭება გამოიწვევს იმას, რომ შტატებს, შესაძლოა, ჩამოერთმევათ და დროთა განმავლობაში ჩამოერთმევათ კიდეც თავიანთ მოთხოვნილებათა უზრუნველყოფის საშუალებანი, რაც მათ ეროვნული საკანონმდებლო ორგანოს მოწყალების იმედად დატოვებს. რაკი ქვეყანაში უზენაესი ის კანონები იქნება, რომელსაც საკავშირო მთავრობა მიიღებს; რაკი მას უფლება ექნება ისეთი კანონები მიიღოს, რომელთა შესრულება აუცილებელია იმ ხელისუფლებისთვის, რომელზეც მისი კომპეტენცია ვრცელდება, ეროვნულ მთავრობას ნებისმიერ დროს შეეძლება იმ გადასახადის გაუქმება, რომლებსაც ადგილობრივი მთავრობები იღებენ იმ საბაბით, რომ ასეთი რამ მის კომპეტენციაში ჩარევაა. მას შეუძლია ამტკიცოს, რომ ამას ეროვნული შემოსავლებისთვის ეფექტურობის მისანიჭებლად ვაკეთებო. ისე რომ, ნაბიჯ - ნაბიჯ ყველა საგადასახადო რესურსზე მონოპოლიას ეროვნული მთავრობა მოიპოვებს, რაც შტატის ხელისუფლების სრულ გაუქმებასა და განადგურებას გამოიწვევს.” აზროვნების ამგვარ მსვლელობაში ჟამიდან ჟამს თავს იჩენს ხოლმე ვარაუდი ეროვნული ხელისუფლების მიერ ძალაუფლების უზურპაციის თაობაზე. ზოგჯერ კი ლაპარაკი მხოლოდ იმის შესახებაა, რომ მან შესაძლოა გადაამეტოს თავის კონსტიტუციურ უფლებამოსილებას. სამართლიანი, ალბათ, ეს უკანასკნელი პრეტენზია უფროა. იმ დროს, როცა ფედერალური მთავრობის მიერ უზურპაციათა შესახებ ვარაუდებს მივცემივართ, ვერც კი შევამჩნიეთ, როგორ ამოვყავით თავი უფსკრულში, სადაც აზროვნების ნასახიც არ არის. წარმოსახვის ტყვეობაში მანამ ვნებივრობთ, სანამ მოჯადოებული ციხე – დარბაზის ლაბირინთებში არ გავიხლართეთ. ახლა კი აღარ ვიცით თუ რომელ მხარეს წავიდეთ და ამაოდ ვლამობთ, თავი დავაღწიოთ იმ ავანტურას, რომელშიც სულსწრაფობის გამო გავებით. როგორი სახეცვლილებაც უნდა განიცადოს საკავშირო ხელისუფლებამ და როგორაც უნდა დაისაზღვროს ის, ძნელი არ არის იმის წარმოდგენა, თუ რა აუარება საფრთხე დაემუქრება მას. მაგრამ თუ ზედმეტად ეჭვიანები და მოკრძალებულები ვიქნებით, სრული სკეფსისი და გაუბედაობა დაგვრევს ხელს. აქაც მინდა გავიმეორო ის, რაც სხვაგან უკვე არსებითად დავასაბუთე: როცა უზურპაციის საფრთხის შესახებ ვმსჯელობთ, მხედველობაში უნდა ვიქონიოთ მთავრობის შემადგენლობა და სტრუქტურა და არა მისი უფლებამოსილებების ხასიათი თუ მოცულობა. შტატის მთავრობებს თავდაპირველი კონსტიტუციებით სრული დამოუკიდებლობა აქვთ მინიჭებული. აქედან გამომდინარე, რა უნდა იყოს იმის თავდები, რომ უზურპაცია სწორედ მათი მხრიდან არ განხორციელდება? რა თქმა უნდა, ამის თავდები მათი ფორმირების წესი და იმ ხალხის ნდობაა, ვისი მართვაც მას აქვს მინდობილი. თუ მიუკერძოებელი გამოძიებით დადგინდება, რომ ფედერალურ მთავრობაშიც მოქმედებს იგივე მექანაზმი, რაც მას უზურპაციის ცდუნებათაგან დაიცავს, მაშინ ამ საკითხთან დაკავშირებით ყოველგვარი შიში ერთხელ და სამუდამოდ თავიდან უნდა მოვიშოროთ. ისიც არ უნდა დავივიწყოთ, რომ შტატის მთავრობას ისევე აქვს საკავშირო ხელისუფლების პრეროგატივათა ხელყოფისკენ მიდრეკილება, როგორც პირიქით, – საკავშირო მთავრობას შტატის უფლებამოსილებათა შელახვისკენ ლტოლვა ახასიათებს. ის, თუ რომელი მათგანი მოიპოვებს უპირატესობას ამ დაპირისპირებაში, დამოკიდებულია იმაზე, თუ რა საშუალებებს გამოიყენებენ დაპირისპირებული მხარეები წარმატების მისაღწევად. რაც შეეხება რესპუბლიკას, მასში ძალა ყოველთვის ხალხის მხარესაა. ამიტომაც საფუძვლიანია მოსაზრება იმის შესახებ, რომ რაკი ხალხზე ბევრად უფრო დიდი ზეგავლენა სწორედ შტატის მთავრობას აქვს, ბუნებრივია, ამგვარ ჭიდილში საკავშირო მთავრობა დამარცხდეს. ზოგადად, უფრო დიდია ალბათობა იმისა, რომ წევრებმა დაარღვიონ ფედერალური მეთაურის უფლებები, ვიდრე ამ უკანასკნელმა – წევრებისა. მაგრამ ცხადია, რომ ყოველი ამგვარი ვარაუდი ძალზე ბუნდოვანია და შეცდომაში შემყვანი, ამიტომ თუ გვინდა თავი უსაფრთხოდ ვიგრძნოთ, ყველა ამ ვარაუდს ხელი უნდა მოვხვიოთ და გვერდზე გადავდოთ, გულისყური კი ერთთავად იმ ძალაუფლების ბუნებასა და მოცულობას მივაპყროთ, რომელიც კონსტიტუციაშია გაწერილი. ყველაფერი დანარჩენი კი ხალხის კეთილგონიერებასა და სიმტკიცეს უნდა მივანდოთ; რამეთუ სწორედ ხალხია ის, ვისიც გვეიმედება; სწორედ ის აიღებს თავის ხელში თემიდას სასწორს და ისე განსჯის, რომ ფედერალურ და შტატის მთავრობებს შორის წონასწორობა არ დაირღვეს. როგორც ჩანს, სწორედ ეს არის ერთდაერთი ჭეშმარიტი საფუძველი, საიდანაც ყველა იმ შესიტყვების მოგერიებაა შესაძლებელი, რომელიც შეერთებული შტატებისთვის დაბეგვრის შეუზღუდავი უფლებამოსილების გადაცემას აპროტესტებს. პუბლიუსი ფედერალისტი # 32 : ჰამილტონი Spoiler ფედერალისტი # 32 : ჰამილტონი 1788 წ. 2 იანვარი ნიუ-იორკის შტატის ხალხს ჩემი შეხედულებით, საკავშირო ხელისუფლებისთვის იმ უფლებამოსილების გადაცემა, რომელიც ფულად დაბეგვრაზე კონტროლს ითვალისწინებს, შტატის მთავრობებისთვის რეალურ საფრთხეს არ შეიცავს, რამეთუ დარწმუნებული ვარ, რომ ხალხის განწყობა არის უზარმაზარი ხიფათი იმისა, რომ ასეთი რამ შტატის მთავრობათა გულისწყრომას გამოიწვევს; ასევე რწმენა იმისა, რომ ადგილობრივი ამოცანების გადასაწყვეტად სასარგებლო და აუცილებელია ადგილობრივი ადმინისტრაციების არსებობა - გადაულახავ ბარიერად აღიმართება იმათ წინაშე, ვინც მათ შევიწროებას შეეცდება. მიუხედავად ამისა, მე მინდა მთელი სიგრძე – სიგანით წარმოვადგინო იმ მოსაზრების სამართლიანობა, რომელიც მოითხოვს,რომ ინდივიდუალურ შტატებს დამოუკიდებელი და შეუზღუდავი უფლებამოსილება ჰქონდეთ, რათა მათ შეძლონ თავიანთი შემოსავლების აკრეფა საკუთარი მოთხოვნილებების დასაკმაყოფილებლად. ვამტკიცებ, რომ ამ დათმობის შემდეგ, კონვენტის გეგმის მიხედვით მათ (იმპორტსა და ექსპორტზე მოსაკრებელთა გამოკლებით) შეუნარჩუნდებათ ამგვარი პრეროგატივა მისი ყველაზე აბსოლუტური და შეუზღუდავი მნიშვნელობით. ეროვნული მთავრობის მხრიდან მისი შეზღუდვის ყოველგვარი მცდელობა შეფასდება, როგორც ძალაუფლების ძალადური მისაკუთრება, რაც კონსტიტუციის არც ერთი მუხლით თუ პარაგრაფით დაშვებული არ არის. ყველა შტატის გაერთიანება ერთ სრულიად სუვერენულ სახელმწიფოდ გულისხმობს იმას, რომ მას მისი შემადგენელი ნაწილები სრულ მორჩილებას უცხადებენ, ამიტომ რა ძალაუფლებაც უნდა დარჩეს მათ ხელში, იგი მაინც ყოველთვის დამოკიდებული იქნება საერთო ნებაზე. მაგრამ რაკი კონვენტს მიზნად აქვს ნაწილობრივი კავშირი თუ გაერთიანება შტატის მთავრობებთან, ცხადია, ყველა იმ სუვერენულ უფლებას შეინაჩუნებენ, რომლებიც ადრე ჰქონდათ, თუ ისინი იმავე აქტის მიხედვით ექსკლუზიურად მინიჭებული არ აქვს შეერთებულ შტატებს. შტატის სუვერენობის ამგვარი ექსკლუზიური დელეგირება თუ უფრო მისი გაუცხოება მხოლოდ სამ შემთხვევაში მოხდება: ერთი, როცა კონსტიტუცია ექსკლუზიურ უფლებას უპირობოდ ანიჭებს საკავშირო მთავრობას; მეორე, როცა იგი ერთ შემთხვევაში კავშირის უფლებამოსილებას სცნობს, სხვა შემთხვევაში კი შტატებს მსგავსი უფლებამოსილების განხორციელებას უკრძალავს; და მესამე, როცა კონსტიტუცია ისეთ უფლებამოსილებას ანიჭებს კავშირს, რომლის მსგავსი პრეროგატივის მინიჭება შტატებისთვის აბსოლუტურად წინააღმდეგობრივი და მიუღებელი იქნებოდა. მე ამ ტერმინებს იმისთვის ვიყენებ, რათა ეს უკანასკნელი შემთხვევა სხვა შემთხვევისგან გავმიჯნო, რომელიც მას ერთი შეხედვით წააგავს, მაგრამ სრულიად სხვა სახისაა. მე ვგულისხმობ შემთხვევას, როცა თანხვედრილმა იურისდიქციამ შესაძლოა, ადმინისტრაციის რომელიმე შტოს პოლიტიკაში გაუთვალისწინებელი ჩარევა გამოიწვიოს, მაგრამ ეს არ მოასწავებს კონსტიტუციურ ძალაუფლებასთან დაპირისპირებასა თუ მის უარყოფას. ფედერალური მთავრობის ასეთი ექსკლუზიური იურისდიქციის სამი შემთხვევა შეიძლება შემდეგ მაგალითზე ნათელვყოთ:” პირველი პარაგრაფის მერვე კარის ბოლოსწინა მუხლში საგანგებოდ არის მითითებული, რომ კონგრესს ექსკლუზიური საკანონმდებლო ძალაუფლება აქვს იმ ოლქში, რომელიც მთავრობის ადგილსამყოფლად არის განკუთვნილი. იმავე კარის პირველი მუხლით კონგრესს უფლება აქვს “დააწესოს და ამოიღოს გადასახადები, გამოსაღებები, ბაჟი და აქციზური მოსაკრებლები”; იმავე პარაგრაფის მეათე კარის მეორე მუხლში კი გაცხადებულია, რომ:” შტატს კონგრესის თანხმობის გარეშე უფლება არ აქვს, რომ ექსპორტი ან იმპორტი საბაჟო გადასახადით დაბეგროს, გარდა იმ შემთხევებისა, როცა ეს აუცილებელია მეთვალყურეობის შესახებ შტატის კანონმდებლობის შესასრულებლად”. აქედან გამომდინარე, ექსპორტისა და იმპორტის დაბეგვრის საკითხში გარდა ზემოხსენებული გამონაკლისებისა, ექსკლუზიური უფლება ფედერალურ მთავრობას ენიჭება. მაგრამ ეს უკნასკნელიც შეზღუდულია იმ მუხლით, რომელიც აცხადებს, რომ აკრძალულია გადასახადით ან ბაჟით ამა თუ იმ შტატიდან ექსპორტირებული საქონელი; ამგვარი პირობიდან გამომდინარე, მხოლოდ იმპორტირებული საქონელი დაიბეგრება. ამგვარი პასუხი არსებობს მეორე შემთხვევასთან დაკავშირებით. მესამე შემთხვევის პასუხი კი შეგვიძლია იმ მუხლში მოვიპოვოთ, რომელიც აცხადებს, რომ კონგრესს უფლება ექნება:” სრულიად კავშირის მასშტაბით ნატურალიზაციის ერთგვაროვანი წესები შემოიღოს.” ამას განსაკუთრებული მნიშვნელობა აქვს, ვინაიდან თუ თითოეულ შტატს განსხვავებული წესის შემოღების უფლება ექნებოდა, მაშინ, რაღა თქმა უნდა, შეუძლებელი იქნებოდა ერთგვაროვანი წესების არსებობა. არსებობს კიდევ ერთი შემთხვევა, რომელიც ამ უკანასკნელს წააგავს, მაგრამ მისგან აბსოლუტურად განსხვავდება, თუმცა განსახილველ საკითხს უკავშირდება. მე ვგულისხმობ ნებისმიერი სხვა საქონლის დაბეგვრის უფლებას, გარდა ექსპორტისა და იმპორტისა. მე ვამტკიცებ, რომ ამ საკითხში აშკარად არსებობს თანხვედრა თუ თანაბრობა შეერთებული შტატებისა და ინდივიდუალური შტატების უფლებამოსილებთა შორის. მაგრამ იმ მუხლში, რომელიც ამგვარ ნებართვას შეიცავს, პიდაპირ არაფერია ნათქვამი იმის შესახებ, რომ ამგვარი უფლებამოსილება ექსკლუზიურად საკავშირო მთავრობას ენიჭება. არ არსებობს ცალკე მუხლი ან პარაგრაფი, რომელიც შტატებს მის განხორციელებას უკრძალავდეს. როგორც ჩანს, ამას არაფერი აქვს საერთო იმ მტკიცებასთან, რომ საპირისპირო საბუთის გამოყვანა შეიძლება იმ შეზღუდვიდან, რომელსაც კონსტიტუცია შტატებს იმპორტთან და ექსპორტთან დაკავშირებით უწესებსო. ამგვარი შეზღუდვა იმის დაშვებასაც გულისხმობს, რომ თუ ის არ იქნებოდა შემოღებული, მაშინ შტატებს ექნებოდათ მინიჭებული ზემოხსენებული ექსკლუზიური უფლება. კიდევ ერთი დაშვება, რომელიც აქედან გამომდინარეობს, ის არის, რომ სხვა გადასახადებთან მიმართებაში შტატების უფლებამოსილება ხელშეუხები რჩება. ყველა სხვა თვალსაზრისით ასეთი რამ ზედმეტიც იქნებოდა და სახიფათოც. ზედმეტი იქნებოდა იმიტომ, რომ თუ კავშირისთვის ამგვარი უფლებამოსილების მინიჭება შტატების გამორიცხვას ანდა მათ დამორჩილებას გულისხმობს, მაშინ ამგვარი შეზღუდვის არანაირი საჭიროება არ არსებობს. ხოლო იგი სახიფათო იქნებოდა იმდენად, რამდენადაც მისი შემოღება სწორედ ზემოხსენებული დასკვნის გამოტანის შესაძლებლობას მოგვცემდა, რომელიც – თუ ოპონენტები სწორად განმარტავენ – არ იყო წინასწარგამიზნული. იმას ვგულისხმობ, რომ შტატებს დაბეგვრის საკითხებში ყველა იმ შემთხვევისთვის, რაზეც შეზღუდვა არ ვრცელდება, საკავშირო მთავრობასთან თანხვედრილი უფლებამოსილება ექნება. შეზღუდვა, რომელზეც არის ლაპარაკი, იგივე რამაა, რასაც იურისტები ნეგატიურ შინაარსს უწოდებენ. საქმე ის არის, რომ იგი ერთ რამეს უარყოფს, ხოლო მეორეს, ადასტურებს. იგი უარს ეუბნება შტატებს იმპორტისა და ექსპორტისთვის ბაჟის დაკისრებაზე, მაგრამ ადასტურებს მათ უფლებას ყველა სხვა საქონლის დაბეგვრაზე. სოფისტიკა იქნებოდა იმის მტკიცება, რომ თითქოსდა ჩაფიქრებული იყო, მათთვის აბსოლუტური უარი ეთქვათ პირველი ყაიდის გადასახადის შეწერასა და ამოღებაზე, ხოლო სხვა გადასახადებთან მიმართებაში მათი თავისუფლება ეროვნული აღმასრულებელი ხელისუფლების კონტროლს დაქვემდებარებოდა. შეზღუდვისა თუ აკრძალვის დამწესებელი მუხლი მხოლოდ იმას ამბობს, რომ მათ არ აქვთ დაბეგვრის უფლება კონგრესის თანხმობის გარეშე. თუ ჩვენ ამას ზემოხსენებული თვალსაზრისით გავიგებთ, მაშინ კონსტიტუციაში უნდა შეგვეტანა ერთი ფორმალური პირობა, ერთი ერთობ აბსურდული დასკვნის გულისთვის. საქმე ეხება იმას, რომ შტატებს ეროვნული საკანონმდებლო კრების თანხმობით თითქოსდა ექსპორტისა და იმპორტის დაბეგვრის, ასევე ყველა იმ გდასახადის შეწერის უფლება Hჰქონდეს, რომელიც არ ექვემდებარება ზემოხსენებული ორგანოს კონტროლს. მაგრამ თუ ასეთი განზრახვა არსებობდა, მაშინ, უწინარეს ყოვლისა, რად არ აისახა ის იმ სფეროზე, რომელიც, როგორც ამტკიცებენ, თავდაპირველი პარაგრაფის ბუნებრივი მოქმედების სფეროსაა და დაბეგვრის საერთო უფლებამოსილებას კავშირს ანიჭებს? რაც შეეხება იმ შეუთავსებლობას, რომელიც დაბეგვრის სფეროში შტატის მთავრობებსა და საკავშირო ხელისუფლებას შორის არსებობს, დაუშვებელია მისი იმ მიმართებით განმარტება, რომელიც ამ სფეროდან შტატების გამორიცხვას გულისხმობს. სრულიად შესაძლებელია ის, რომ შტატმა ესა თუ ის საქონელი დაბეგროს და ამით მიზანშეუწონელი გახადოს ის, რომ კავშირმა ის კიდევ ერთხელ დაბეგროს: თუმცა ასეთი რამ კონსტიტუციურად აკრძალული არ არის. ამიტომ ბეგარის მოცულობა, როგორც ერთი, ისე მეორე მხრიდან მისი გაზრდის მიზანშეწონილობა თუ მიზანშეუწონლობა სწორედ ის საკითხია, რომელშიც ორივე მხარეს კეთილგონიერება მართებს; თუმცა ეს არ არის ის შემთხვევა, როცა ორი ხელისუფლება ერთმანეთს უპირისპირდება. ეროვნული და შტატების საფინანსო სისტემების კონკრეტული პოლიტიკა, შესაძლოა, არ იყვნენ ერთმანეთთან ზუსტ შესაბამისობაში, მაგრამ აუცილებელია, მხარეები ყოველთვის სათანადო მოთმინებას იჩენდნენ. სუვერენული უფლების გაუცხოებასა და განადგურებას აშკარა კონსტიტუციური შეუთავსებლობა იწვევს და არა ის, რომ ძალაუფლების განხორციელებას ზოგჯერ გარკვეული უხერხულობა ექმნება. თანხვედრილი იურისდიქციის აუცილებლობა ზოგ შემთხვევაში განპირობებულია სუვერენული ძალაუფლების დაყოფით; მაგრამ წესი, რომელიც შტატებისთვის მთელი იმ უფლებამოსილების შენარჩუნებას ითვალისწინებს, რაც მათთვის კავშირის სასარგებლოდ მკაფიოდ არ ჩამოურთმევიათ, მარტო ამგვარი დაყოფის თეორული შედეგი არ არის, არამედ იგი იმ დოკუმენტიდან გამომდინარეობს, რომელიც შემოთავაზებული კონსტიტუციის შესაბამის მუხლებსა და პარაგრაფებს ემყარება. როგორც ვხედავთ, გარდა იმ უფლებამოსილებათა დადასტურებისა, რომლებიც მინიჭებული აქვს საერთო ხელისუფლებას, მასში ყურადღება გამახვილებულია იმ შემთხვევებზე, როცა შტატებმა შესაძლოა, უმართებულოდ სცადონ იმავე უფლებამოსილებათა განხორციელება; დოკუმენტში ასევე გათვალისწინებულია ის ნეგატიური და ამკრძალავი პუნქტები, რომლებიც მათ ამის უფლებას არ აძლევენ. ეს გარემოება ნათლად მიუთითებს იმ განზრახვაზე, რომელიც კონვენტს ამოძრავებს. იგივე გარემოება გვაწვდის სახელმძღვანელო წესს, თუ როგორ უნდა განიმარტოს ტექსტი იმ დოკუმენტისა, რომელიც ჩემ მიერ წამოყენებული პოზიციის სისწორეს ადასტურებს და ნებისმიერ საპირისპირო ჰიპოთეზას უარყოფს. პუბლიუსი ფედერალისტი # 33 : ჰამილტონი Spoiler ფედერალისტი # 33 : ჰამილტონი 1788 წ. 2 იანვარი ნიუ-იორკის შტატის ხალხს კონსტიტუციის იმ პირობების წინააღმდეგ არგუმენტაციის არსი, რომლებიც დაბეგვრას შეეხება, შეგვიძლია შემდეგი პარაგრაფებიდან ამოვიკითხოთ: განსახილველი პროექტის პირველი მუხლის მერვე კარის ბოლო პარაგრაფი ეროვნულ საკანონმდებლო ხელისუფლებას უფლებამოსილებას ანიჭებს:” მიიღოს ყველა აუცილებელი და მართებული კანონი, რომლებიც აუცილებელია იმ უფლებამოსილებათა განსახორციელბლად, რასაც კონსტიტუცია შეერთებულ შტატებს, მის დეპარტამენტებსა თუ თანამდებობის პირებს ანდობს.” მეექვსე მუხლის მეორე პარაგრაფი კი აცხადებს:” შეერთებული შტატების კონსტიტუცია, ყველა კანონი მისი შესრულებით და მისი უფლებამოსილებით დადებული ყველა ხელშეკრულება ქვეყნის უზენაესი კანონია, თუნდაც ცალკეული შტატის კონსტიტუცია და კანონები საწინააღმდეგო მუხლებს შეიცავდეს”. ორივე დებულება შემოთავაზებული კონსტიტუციის წინააღმდეგ ყველაზე ღვარძლიანი და გაღიზიანებული ლანძღვა – გინების საგნად იქცა. ოპონენტები ხალხს უკიდურესად მუქ ფერებში უხატავენ ვითარებას: ახალი კონსტიტუცია ის მექანიზმია, რომელიც ადგილობრივ ხელისუფლებებს ნაცარტუტად აქცევს, თქვენს თავისუფლებებს კი გააჩანაგებსო. იგი საზარელი ურჩხულია, რომლის მშთანთქავი ყბები არც ქალს ინდობს და არ მოხუცს, არც დიდებულსა და არც ღატაკს, არც წმიდასა და არც უწმინდურსო. როგორი უცნაურიც უნდა იყოს, ამ უსაშველო მოთქმის შემდეგ, იმ ხალხს, რომელიც მოვლენებს სხვანაირად უყურებს, უნდა ვუთხრა: იმ მთავრობის კონსტიტუციური მოღვაწეობა, რომელზეც ვლაპარაკობთ, ზუსტად ისეთივე იქნებოდა ეს ორი დებულება, სულაც რომ ამოგვეშალა კონსტიტუციიდან, ანდა, პირიქით, ყოველ მუხლში რომ გაგვემეორებინა ისინი. ორივე მათგანი მხოლოდ განმარტავს ჭეშმარიტებას, რაც აუცილებლად და გარდუვალად გამომდინარეობს ფედერალური მთავრობის შექმნისა და მისთვის ზოგიერთი კონკრეტული უფლებამოსილების მინიჭებიდან. მიუხედავად ამ დებულებათა შინაგანი დამაჯერებლობისა, მაინც ისეთი ლანძღვა – გინების სეტყვა წამოვიდა პროექტის სწორედ ამ მონაკვეთის მისამართით, რომ ამის მოსმენაზე თვით ხორცსშეხმულ თავდაჭერილობასაც კი ემოციები წასკდებოდა და აღუშფოთველობა დაერღვეოდა. რა არის ძალაუფლება, თუ არა რაღაცის კეთების უნარი? რა არის რაღაცის კეთების უნარი, თუ არა ძალაუფლება იმისა, რომ საამისოდ აუცილებელი საშუალებები გამოიყენო? რა არის საკანონმდებლო ძალაუფლება თუ არა კანონშემოქმედების ძალაუფლება? რა არის საკანონმდებლო ძალაუფლების განხორცილების საშუალებანი თუ არა კანონები? რა არის გადასახადების შეწერისა და მათი ამოღების ძალაუფლება თუ არა საკანონმდებლო ანუ კანონშემოქმედების ძალაუფლება? რა არის სათანადო საშუალებანი ასეთი ძალაუფლების განსახორციელებლად თუ არა მართებული კანონები? უბრალო შეკითხვების ეს მწკრივი თავისებური ტესტია, იმ დებულების ჭეშმარიტი ხასიათის დადგენას რომ შეგვაძლებინებს, რომლის მისამართითაც საყვედურს გამოთქვამენ. მას ერთ თვალსაჩინო ჭეშმარიტებასთან მივყავართ: გადასახადების დაკისრებისა და მათი ამოღების უფლება უნდა იყოს უფლება იმისა, რომ მიღებული იქნეს მისი განხორციელებისთვის აუცილებელი ყველა კანონი. ის ბედნავსი და გალანძღული დებულება ხომ სხვას არაფერს ღაღადებს თუ არა იმავე ჭეშმარიტებას? ანუ იმას, რომ ეროვნულ საკანონმდებლო ხელისუფლებას, რომელსაც წინდაწინვე გადაეცა დაბეგვრისა და გადასახადების ამოღების ძალაუფლება - მისი განხორციელების მიზნით აუცილებელი კანონების მიღება შეუძლიაო? ჩემი შენიშვნები საგადასახადო უფლებამოსილების საკითხს ჯერ ერთი იმიტომ დავურთე, რომ იგი ჩვენი განხილვის უშუალო თემაა და მეორეც იმის გამო, რომ იგი ყველაზე მნიშვნელოვანი უფლებამოსილებაა, რისი მინიჭებაც იგეგმება საკავშირო მთავრობისთვის. აზროვნების იგივე პროცესი კონსტიტუციაში გაწერილ ყველა უფლებამოსილებასთან მიმართებაშიც იმავე შედეგებამდე მიგვიყვანდა. სახელდობრ გამომჟღავნდებოდა, რომ ამგვარ უფლებამოსილებათა განსახორციელებლად, გაფართოებული მუხლი (ასე უწოდებენ მას პატივისცემის ნიშნად) ეროვნულ საკანონმდებლო ხელისუფლებას ყველა აუცილებელი კანონის მიღების პრეროგატივას ანიჭებს. თუკი ლაპარაკია გამონაკლისზე, ის იმ სპეციფიკურ უფლებამოსილებებში უნდა ვეძიოთ, რასაც ზემოხსენებული ზოგადი დეკლარაცია ემყარება. ეს უკანასკნელი კი, მიუხედავად იმისა, რომ მასში ზოგიერთი ტავტოლოგია და ზედმეტობა გვხვდება, საბოლოო ჯამში მაინც სრულიად უწყინარი დოკუმენტია. მაგრამ ეჭვი შეიძლება, დაინტერესდეს და იკითხოს: რატომღა მიიღეთ იგიო? პასუხად იმას ვიტყოდით, რომ იგი დიდი სიფრთხილის გამოხატულება და იმ ხალხისგან თავდაცვის საშუალებაა, რომლებიც კონვენტს კრიჭაში უდგანან და ცდას არ აკლებენ, რათა შეკვეცონ ან სულაც გააუქმონ კავშირის უფლებამოსილებანი. კონვენტმა თითქოსდა წინასწარ გამოიცნო ის, რაც წინამდებარე წერილების მთავარი მიზანია; სახელდობრ, ჩაგვაგონოს შემდეგი რამ: საფრთხე, რომელიც ჩვენს პოლიტიკურ კეთილდღეობას ემუქრება, ის არის, რომ შტატის მთავრობები ძირს გამოუთხრიან კავშირს, ნაცარ – ტუტად აქცევენ მის საძირკველს და არაფერს დატოვებენ მისგან. მნიშვნელობა არ აქვს იმას, თუ რამ მისცა ბიძგი ზემოხსენებულ წინდახედულებას, მისი სიბრძნე თუნდაც იმ ღაღადისით ცნაურდება, რომელიც მის წინააღმდეგ გაისმის. ვინაიდან მისგან გამოსჭვივის სურვილი იმისა, რომ ეჭვი მიიტანონ დიადსა და ყველაზე არსებით ჭეშმარიტებაზე, რომელიც განხილულ პირობაშია გაცხადებული. ვინმემ ისევ შეიძლება იკითხოს: ვინ განსჯის იმას, თუ რომელი კანონების მიღებაა აუცილებელი და მართებული საიმისოდ, რათა კავშირმა თავისი უფლებამოსილებანი შეასრულოს? პასუხად იმას ვიტყოდი, რომ ჯერ ერთი, ამგვარი შეკითხვა წამოიჭრება როგორც ძალაუფლების უბრალო მინიჭებასთან დაკავშირებით, ისე დეკლარაციასთან მიმართებაში; მეორეც, ეროვნული მთავრობა, ისე როგორც ყველა სხვა ხელისუფლება, უწინარეს ყოვლისა, თავისი უფლებამოსილებების განხორციელებაზე ზრუნავს და მხოლოდ ამის შემდეგ – თავის ამომრჩეველზე. თუ ფედერალური მთავრობა თავის უფლებამოსილებებს ამეტებს და ტირანულად იყენებს ძალაუფლებას, ხალხმა თავისსავე ქმნილებას დადგენილი სტანდარტისკენ უნდა მოუწოდოს და ისეთი საშუალებებით უნდა აზღვევინოს იმ ზარალისთვის, რომელიც მან კონსტიტუციას მიაყენა, რაც დაშვებულია საგანგებო ვითარებით და გამართლებულია წინდახედულობით. კანონის მართებულობა კონსტიტუციის შუქზე ყოველთვის იმ ძალაუფლების ხასიათით განისაზღვრება, რომელსაც იგი ემყარება. წარმოვიდგინოთ ასეთი რამ, რომ ფედერალურმა ხელისუფლებამ (რაც ძნელი წამოსადგენია) ყველა შტატში შეცვალა კანონი მემკვიდრეობის შესახებ. განა ასეთ შემთხვევაში ცხადი არ იქნება, რომ მან გადაამეტა თავის იურისდიქციას და ხელყო შტატის კომპეტენცია? ისევ დავუშვათ, რომ ფედერალურმა მთავრობამ, აქაოდა ჩემს კუთვნილ შემოსავლებში ჩარევააო, შტატს გაუუქმა მის მიერ მიწაზე დაწესებული გადასახადი. განა ასევე ცხადი არ იქნება, რომ ეს თანხვედრილ იურისდიქციაში შეჭრაა იმ ტიპის გადასახადთან მიმართებაში, რომლის შემოღებაც აშკარად შტატის მთავრობის პრეროგატივაა? თუ ამ საკითხთან დაკავშირებით ისევ წამოიჭრა ეჭვი, იგი იმ რესონერების დამსახურება იქნება, რომელმაც არაფერი დაიშურა იმისთვის, რომ კონსტიტუციის გარშემო მტრული ვნებების კორიანტელი დაეყენებინა და ბუნდოვანების ნისლში გაეხვია ყველაზე ნათელი თუ უბრალო ჭეშმარიტებანი. ამტკიცებენ, კავშირის კანონები უზენაესი კანონებიაო. მაგრამ რა დასკვნა უნდა გამოვიტანოთ აქედან, ანდა რა ფასი ექნებოდათ მათ, თუკი ასეთნი არ იქნებოდნენ? რა თქმა უნდა, მათი ფასი ნულის ტოლი იქნებოდა. თვით ტერმინში - კანონი უზენაესობა იგულისხმება. მას აუცილებლად უნდა იცავდეს ყველა, ვისთვისაც იგი განკუთვნილია. ყველა პოლიტიკურ გაერთიანებაში ასეა. როცა ინდივიდები საზოგადოებად ერთიანდებიან, მათ ქცევას ის კანონები აწესრიგებენ, რომლებიც ამ საზოგადოებაში მოქმედებენ. როცა რამდენიმე პოლიტიკური თემი ერთ უფრო ფართო საზოგადოებად ერთიანდება, ამ უკანასკნელის მიერ იმ უფლებამოსილებათა გასახორციელებლად შემოღებული კანონები, რომლებიც მას კონსტიტუციით აქვს მინიჭებული, უზენაესია მასში გაერთიანებული ყველა საზოგადოებისა და ამ საზოგადოებებში შემავალი ყველა ინდივიდისთვის. წინააღმდეგ შემთხვევაში იგი ხელშეკრულება იქნებოდა, რომელიც მხარეების კეთილ ნებას ემყარება და არა მთავრობა; რომელიც იგივეა, რაც პოლიტიკური ძალაუფლება და უზენაესობა. მაგრამ ეს დოქტრინა სულაც არ გვასწავლის იმას, რომ უფრო ფართო საზოგადოების საკანონმდებლო აქტები, რომლებიც არ გამომდინარეობენ მისი კონსტიტუციური უფლებამოსილებებიდან და იმ კომპეტენციებში იჭრებიან, რაც უფრო მცირე საზოგადოებებს შემორჩათ, ქვეყნის უზენაეს კანონებად იქცევიანო. ამგვარი აქტები სხვა არაფერი იქნება თუ არა უზურპაციის გამოვლინება და ისე მოეპყრობიან, როგორც უზურპატორებს. ამრიგად, მუხლი, რომელიც კავშირის კანონების უზენაესობას სცნობს, ისე როგორც ახლახან განხილულ შემთხვევაში, მხოლოდ და მხოლოდ იმ ჭეშმარიტების გაცხადებაა, რომელიც უშუალოდ და აუცილებლად გამომდინარეობს ფედერალური მთავრობის დაწესებიდან. იმედი მაქვს, მხედველობიდან არ გამოგვრჩება ის, რომ ეს უზენაესობა მკაფიოდაა შეზღუდული იმ კანონებით, რომლებიც კონსტიტუციის შესრულების მიზნით არიან მიღებული; ამგვარი შეზღუდვა მე ვახსენე როგორც მაგალითი კონვენტის წინდახედულებისა, ვინაიდან იგი არ არის ფორმულირებული, არამედ მხოლოდ ნაგულისხმევია. ამრიგად, კანონი, რომელიც დაბეგვრის უფლებამოსილებას შეერთებულ შტატებს ანიჭებს, თავისი ხასიათით უზენაესია. ლეგალურად მასთან დაპირისპირება თუ მისი გაკონტროლება დაუშვებელია, მაგრამ კანონი, რომელიც გააუქმებს ან აკრძალავს შტატის ხელისუფლების მიერ შემოღებული გადასახადის (გარდა ექსპორტსა და იმპორტზე მოსაკრებლისა) ამოღებას, ქვეყნის უზენაესი კანონი კი არ იქნება, არამედ ძალაუფლების უზურპაცია, რაც კონსტიტუციით აკრძალულია. ერთსა და იმავე საქონელზე გადასახადის უსაშველო ზრდამ შესაძლოა, მისი ამოღება გააძნელოს და სათუო გახადოს, თუმცა ეს ორმხრივი უხერხულობა არც რომელიმე მხარის უფლებამოსილებათა უზენაესობის შედეგია და არც იმისა, რომ რომელიმე მათგანი ძალაუფლების ნაკლებობას განიცდიდეს, არამედ იგი სწორედ იმგვარი პრეროგატივების წინდაუხედავი გამოყენებიდან გამომდინარობს, რაც თანაბრად არახელსაყრელია როგორც ერთი, ისე მეორე მხარისთვის. მაგრამ იმედი უნდა ვიქონიოთ და უნდა ვივარაუდოთ, რომ ორმხრივი ინტერესი თანხმობის საფუძვლად იქცევა და მნიშვნელოვანი უხერხულობა არ შეიქმნება. ყოველივე ზემოთქმულიდან კი ის შედეგი, გამომდინარეობს, რომ შემოთავაზებული კონსტიტუციით ინდივიდუალური შტატები ინარჩუნებენ დამოუკიდებელსა და შეუზღუდავ უფლებამოსილებას, მათთვის აუცილებელი ოდენობით აკრიფონ შემოსავლები ნებისმიერი სახის საქონლის დაბეგვრიდან, გარდა იმპორტისა და ექსპორტისა. მომდევნო წერილში ნაჩვენები იქნება, რომ თანხვედრილი იურისდიქცია დაბეგვრის საკითხში ერთადერთი დასაშვები ალტერნატივაა იმ მდგომარეობისა, რა დროსაც, ხელისუფლების ამ შტოსთან მიმართებაში, შტატის მთავრობა სრულად ემორჩილება ფედერალურ ხელისუფლებას. პუბლიუსი ფედერალისტი # 34 : ჰამილტონი Spoiler ფედერალისტი # 34 : ჰამილტონი 1788 წ. 5 იანვარი ნიუ-იორკის შტატის ხალხს ვიმედოვნებ, ჩემს ბოლო წერილში ნათლად ვაჩვენე ის, რომ შემოთავაზებული კონსტიტუციის მიხედვით, ცალკეულ შტატებსა და საკავშირო ხელისუფლებას შემოსავლების სფეროში თანაბარი უფლებამოსილება ექნება, გარდა იმპორტზე მოსაკრებლი. რაკი ამ გზით შტატების განკარგულებაში თავს რესურსების უდიდესი ნაწილი მოიყრის, საფუძველი გამოეცლება მტკიცებას: მიუხედავად გარედან კონტროლის უქონლობისა, მათი შემოსავლები არ იქნება იმდენად დიდი, რომ ყველა მოთხოვნილების დაკმაყოფილებას გასწვდესო. მაგრამ მათ რომ საკმაო შესაძლებლობები ექნებათ, ეს კარგად გამოჩნდება, თუ ყურადღებას ერთ რამეზეც გავამახვილებთ, არც თუ ისე მნიშვნელოვანი იქნება საზოგადოებრივი ხარჯების ის წილი, რომლის გაღებაც შტატის მთავრობებს მოუწევთ. აბსტარქტულ პრინციპებზე დაყრდნობით იმის მტკიცება, რომ კოორდინირებული ხელისუფლება არ არსებობსო, იგივეა, რაც ვარაუდებისა და თეორიების დახვავება ფაქტებისა და რეალობის წინააღმდეგ. მაგრამ რაგინდ თანამიმდევრული იყოს ამგვარი მსჯელობა, რომელიც საგანზე ამბობს არ უნდა არსებობდესო, იგი მაინც უარყოფას იმსახურებს, ვინაიდან ცდილობს, საგნის არარსებობა დაამტკიცოს იმ დროს, როცა ფაქტები საპირისპიროზე მეტყველებენ. ცნობილია, რომ რომის რესპუბლიკაში საკანონმდებლო ძალაუფლება საუკუნეების განმავლობაში თავს ორი, ერთმანეთისგან სრულიად განსხვავებული, ორგანოს ხელში იყრიდა; ისინი ერთი საკანონმდებლო კრების ორ სხვადასხვა შტოს კი არ ქმნიდნენ, არამედ ერთმანეთისგან სრულიად დამოუკიდებელ საკანონმდებლო ხელისუფლებას წარმოადგენდნენ; თითოეულ მათგანში მეორის საპირისპირო ინტერესი ჭარბობდა; ერთში პატრიციები ბატონობდნენ, მეორეში – პლებეები. უამრავი არგუმენტის წამოყენებაა შესაძლებელი იმის დასამტკიცებლად, თუ რაოდენ უვარგისია იმგვარი სისტემა, რომელშიც ორ ვითომდა დაპირისპირებულ ძალაუფლებათაგან თითოეულს იმის კომპეტენცია აქვს, რომ ანულირება გაუკეთოს თუ გააუქმოს მეორის მიერ მიღებული აქტები. მაგრამ რომაელები სულელად ჩათვლიდნენ ყველას, ვინც მათ გაუქმებას მოითხოვდა. ადვილად მიმიხვდებოდით, რომ მხედველობაში comita centurita და comita tributa მაქვს. ერთ მათგანში ხალხი ცენტურიების მიხედვით ირჩევდა და იმგვარად იყო მოწყობილი, რომ მასში ყოველთვის პატრიციული ინტერესი ბატონობდა. მეორეში კი, სადაც რაოდენობა იყო გადამწყვეტი, პლებეური ინტერესი ჭარბობდა. რომის რესპუბლიკამ, სადაც ეს ორი საკანონმდებლო ძალაუფლება საუკუნეების განმავლობაში თანაარსებობდა, არნახულ სიდიადეს მიაღწია კაცობრიობის ისტორიაში. იმ სიტუაციაში კი, რომელზეც ჩვენ ვლაპარაკობთ, არ ასებობს იმგვარი დაპირისპირება, როგორც ეს აღწერილ მაგალითშია. არც ართ მხარეს არ დგას ისეთი ძალაუფლება, რომელსაც მეორის მიერ მიღებული აქტების გაუქმება შეეძლოს. ამიტომ, ამ შემთხვევაში იმის შიში, რომ უხერხულობა შეიქმნებაო, – არ უნდა არსებობდეს. ამასთანავე, მოკლე ხანში - ბუნებრივი პროცესის შედეგად - შტატების მოთხოვნილებანი ძალზე შემცირდება; ამასობაში კი შეერთებული შტატები, ალბათ, უფრო მოხერხებულად ჩათვლის, თავი შეიკავოს იმ საქონლის დაბეგვრიდან, რაზეც გადასახადების დაწესება ცალკეულ შტატს სურს. ამ საკითხის მნიშვნელობაზე უფრო ზუსტი წარმოდგენის შესაქმნელად უპრიანი იქნებოდა, ყურადღება იმ თანაფარდობაზე გაგვემახვილებინა, რომელიც ფედერალური მთავრობისა და შტატის ხელისუფლებას შორის შემოსავლების უზრუნველყოფის მხრივ არსებობს. დავინახავდით, რომ ამ მხრივ ფედერალურ ხელისუფლებას იმდენი რამ აქვს გასაკეთებელი, რომ შტატის მთავრობასთან მისი შედარებაც კი არ შეიძლება. ამგვარი კვლევის დროს ყოველთვის უნდა გვახსოვდეს, რომ დაუშვებელია მარტო აწმყოთი ვიფარგლებოდეთ და შორეული მომავლისკენ არ ვიყურებოდეთ. სამოქალაქო მთავრობის კონსტიტუციები მარტო არსებული მოთხოვნილებების ანგარიშით არ იწერება, არამედ კაცობრიული საქმეების ბუნებრივი და ნაცადი მიმდინარეობის გათვალისწინებითაც, რომელიც გვასწავლის, რომ აუცილებელია ახლავე ვფიქრობდეთ მოთხოვნილებათა იმ კომბინაციებზე, რის წინაშეც საუკუნეების მერე დავდგებით. ადამიანს არასოდეს მოსდის უფრო დიდი შეცდომა, ვიდრე მაშინ, როცა ცდილობს, ეროვნული მთავრობისთვის მისანიჭებელ უფლებამოსილებათა მოცულობა დღევანდელი, უშუალო მოთხოვნილებების მიხედვით გაიანგარიშოს. არადა, აუცილებელია, მისი უნარიანობის უზრუნველყოფა იმ მხრივ, რომ მან სამომავლო მოთხოვნილებათა დაკმაყოფილებაც შეძლოს. რაკი ასეთი შესაძლებლობანი განუსაზღვრელია, არც ეროვნული მთავრობის ამგვარი უნარიანობის შეზღუდვა იქნებოდა მართებული. თუმცა ისიც მართალია, რომ საკმაო სიზუსტით შეიძლება შემოსავლის იმ ოდენობის გაანგარიშება, რომელიც კავშირის არსებულ დავალიანებათა დაფარვასა და იმ ინსტიტუტების შენარჩუნებას უნდა მოხმარდეს, რომელთა ფუნქციონირება, გარკვეული დროის განმავლობაში, საკმარისი იქნება მშვიდობიანობის პერიოდისთვის. მაგრამ გონივრული იქნებოდა თუ სრული უგუნურება ის, რომ ამით დავკმაყოფილებულიყავით და თითიც არ გაგვენძრია ჩვენი საზოგადოების დასაცავად იმ შემოსევების, თავდაცვითი ომებისა თუ შინააშლილობათაგან, რომლებიც შესაძლოა, მომავალში მას თავს დაატყდეს? თუნდაც ნაბიჯი ოდნავ წინ წარვდგათ ამ მიმართულებით, თუკი ხელისუფლებას შეუზღუდავი კონსტიტუციური ძალაუფლება არ ექნება, როგორღა გავუმკლავდებით საგანგებო მდგომარეობებს? მართალია, ძალზე ადვილია ზოგადად, თუმც დასაბუთებულად ვიმსჯელოთ იმის თაობაზე, თუ როგორ უნდა დავიცვათ თავი შესაძლო საფრთხეთაგან, მაგრამ მათ, ვისაც სურს ამ მხრივ გაისარჯოს, მე მაინც კეთილად მოვუწოდებდი, რომ მოეწოდებინათ თავიანთი მონაცემები. მაშინ ნახავდით, რომ ისინი ვერაფრის წარმოდგენას ვერ შეძლებდნენ, გარდა იმ ბუნდოვანი და გაურკვეველი კონცეფციებისა, რომლებიც ძალიან წააგვანან სამყაროს შესაძლო ხანგრძლივობის შესახებ ვარაუდებს. მაგრამ არც ერთი გამონათქვამი, რომელიც შინაგან რყევებს შეეხება დამაჯერებელი არ არის, ვინაიდან ვერავინ შეძლებს მათ დამაკმაყოფილებელ გამოთვლას. მაგრამ სხვა საქმეა, თუ ჩვენ გვინდა, სავაჭრო სახელმწიფო ვიყოთ. სამხედრო – საზღვაო ძალების შენახვა და საზღვაო ომები აჩანაგებს პოლიტიკური მათემატიკის ძალისხმევებს. ეს უკანასკნელი ხომ იმის საშუალებას იძლევა, რომ ახალი და აბსურდული პოლიტიკური ექსპერიმენტი წამოვიწყოთ: ხელ - ფეხი შევუკრათ მთავრობას, რომ მან ეროვნული ინტერესებით ნაკარნახევი შეტევითი ომები აწარმოოს. ეგეც რომ არ იყოს, ჩვენ უფლება არა გვაქვს, მას იმის საშუალება მოვუსპოთ, რომ საკუთარი საზოგადოება სხვა სახელმწიფოების პატივმოყვარეობისა და მტრობისგან დაიცვას. ჟამიდან ჟამს ევროპის თავზე საავდრო ღრუბელი ჩამოწვება ხოლმე და არავინ იცის, როდის ამოვარდება ქარიშხალი; იკისრებს კი ვინმე თავდებობას, რომ იგი ჩვენ არ დაგვატყდება თავს? არც ერთი გონიერი ადამიანი არ მოჰყვება იმის მტკიცებას, რომ ეს ქარიშხალი ჩვენ ვერ მოგვწვდებაო. დავუშვათ და დაგროვილი აალებადი მასალა ისე მოულოდნელად აალდა, რომ ავარდნილი ცეცხლის ალები ჩვენს ქვეყანას არ გადმოედო. რა გარანტია არსებობს იმისა, რომ ჩვენი სიმშვიდე სხვა მიზეზით ან სხვა მხრიდან არ დაირღვევა? მოდით გავიხსენოთ, რომ ომი და მშვიდობა ყოველთვის როდია დამოკიდებული ჩვენს არჩევანზე. ჩვენი ზომიერება და თავშეკავებულობა არ არის საწინდარი იმისა, რომ სხვათა პატივმოყვარეობის დაცხრომას შევძლებთ. ვინ წარმოიდგენდა იმას, რომ საფრანგეთი და ინგლისი, რომლებიც ეგზომ ქანცგაცლილნი და მისავათებულნი იყვნენ ბოლო ომის შემდეგ, ისევ მტრულად შეხედავდნენ ერთმანეთს? კაცობრიობის ისტორია ადასტურებს, რომ ადამიანის გულში უფრო მხედრული სული ბობოქრობს, მისთვის დამახასიათებელი მძვინვარებისა და გაჩანაგების ვნებებით, რის წინაშეც უსუსურად გამოიყურება მშვიდობის სული, თავისი სათუთი და კეთილისმყოფელი გრძნობებით. როცა გვინდა, ჩვენს პოლიტიკურ სისტემას ხანგრძლივი მშვიდობიანობის შესახებ სპეკულაციები დავუსაფუძვლოთ, ამით ადამიანის სულის სუსტ ნაწილს ვაძლევთ გასაქანს. რა არის სამთავრობო ხარჯების მთავარი წყარო? რაა მიზეზი იმისა, რომ ევროპის ზოგიერთ სახელმწიფოს დაუგროვდა უზარმაზარი ვალები, რომელთა სიმძიმემ ლამისაა წელში გაწყვიტოს ისინი? პასუხი დღესავით ნათელია: ომები და რევოლუციები – ის ინსტიტუტები, რომელთა შექმნა და შენახვა აუცილებელია მათგან სახელმწიფოს დასაცავად. სწორედ ეს ორი რამაა საზოგადოებისთვის ყველაზე მომაკდვინებელი დაავადება. ეროვნული თავდაცვისთვის აუცილებელ ხარჯებთან შედარებით უმნიშვნელოა ის დანახარჯები, რომლებიც სახელმწიფოს საშინაო პოლიტიკური საკითხების მოსაგვარებლად სჭირდება: საკანონმდებლო, აღმასრულებელი და სასამართლო დეპარტამენტების უზრუნველყოფა იქნება ეს მათი დამხმარე დაწესებულებებითურთ თუ სოფლის მეურნეობისა (აქ ჩამოთვლილი სფეროები თითქმის ყველა სამთავრობო ხარჯის ობიექტებია) და წარმოების ხელშეწყობა. დიდი ბრიტანეთის სამეფოში, რომელიც მონარქიის ესოდენ ბრწინვალე აპარატს ინახავს, წლიური სახელმწიფო შემოსავლის მხოლოდ მეთხუთმეტედი ნაწილი მოდის იმ ყაიდის ხარჯებზე, რაც სულ ახლახანს ვახსენეთ. დანარჩენი თოთხმეტი მეთხუთმეტედი იმ ვალების მომსახურებას მიაქვს, რომლებშიც ეს სახელმწიფო იმისთვის ჩაეფლო, რომ ომების წარმოების შესაძლებლობაც ჰქონოდა და ფლოტისა და ჯარის შენახვაც შეძლებოდა. ერთი მხრივ, მონარქიის ამბიციურსა და მეტისმეტად ფუფუნებისმოყვარე წამოწყებებს ძნელად რომ რაიმე რესურსი გაწვდეს, ამიტომ მისი დანახარჯები არ გამოდგება იმ სტანდარტად, რომლითაც რესპუბლიკური მმართველობის დანახარჯებს შევაფასებდით. მეორე მხრივ კი უნდა აღინიშნოს, რომ ასეთივე დისპროპორციაა მათ შორის საშინაო ადმინისტრაციაზე გაწეული დანახარჯების კუთხითაც: სად მონარქიის მდიდრული და ექსტრავაგანტური ხელგაშლილობა და სად რესპუბლიკური მთავრობის ეკონომიკური თავშეკავებულობა და ყაირათიანობა. თუ სასურველს რეალობას შევუდარებდით და ბალანსს ისე გამოვიყვანდით, აღნიშნული თანაფარდობა მაინც არ იქნებოდა ურიგო. მაგრამ მოდით, იმ დიდი ვალის შესახებ ვილაპარაკოთ, რომელიც მარტო ერთი ომის საწარმოებლად ჩვენ თვითონ ავიღეთ და იმ მოვლენებზე ვიმსჯელოთ, ყველა სახელმწიფოს რომ ერთნაირად ურღვევს სიმშვიდეს. ყოველგავარი საილუსტარციო მასალის გარეშეც ადვილად მივხვდებოდით, თუ რაოდენ დიდია დისპროპორცია, რომელიც ფედერალური და ადგილობრივი მთავრობების დანახარჯებს შორის არსებობს. რა თქმა უნდა, ზოგიერთ შტატს საგულისხმო ტვირთი აწევს მათ მიერ აღებული ვალების სახით, რომლებიც კიდევ უფრო გაიზარდა ბოლო ომის დროს; მაგრამ მათი გადახდის შემდეგ მათ საშუალება მიეცემათ, თავიანთი – ამ დროისთვის უკვე გაზრდილი - შემოსავალი ერთთავად ცივილური ფურცლის უზრუნველყოფას მოახმარონ. თუ ამას გაუთვლისწინებელ ხარჯებსაც დავუმატებთ, თითოეული შტატის დანახარჯმა 200 000 გირვანქა სტერლინგს არ უნდა გადააჭარბოს. თუ მმართველობის სისტემა, რომელსაც ვაყალიბებთ, მარტო ჩვენთვის კი არ გვინდა, არამედ მომავალი თაობებისთვისაც, მაშინ დროებით დანახარჯებთან ერთად ისეთი საქმეებიც აუცილებლად უნდა გავითვალისწინოთ, რაზეც მუდმივი ხარჯები იქნება გასაწევი. თუკი ზემოხსენებული პრინციპი სწორია, მაშინ ყურადღება უნდა გავამახვილოთ იმ ჯამურ 200 000 გირვანქა სტერლინგზე. რომელიც შტატის წლიურ დანახარჯს შეადგენს იმ დროს, როცა საკავშირო მთავრობის დანახარჯები წარმოუდგენლად დიდი იქნება. თუ ეს ასეა, მაშინ რა ლოგიკაა იმაში, რომ ადგილობრივი მთავრობების განკარგულებაში ისეთი ექსკლუზიური წყარო იყოს, რისგან მიღებული შემოსავალი ჯამურ 200 000 გირვანქა სტერლინგს აღემატება? თუ მათ საშემოსავლო პოტენციალს კიდევ უფრო გავზრდიდით, მაშინ ეს იმას მიანიშნებდა, რომ კავშირისთვის ხელიდან გამოგვეგლიჯა ის რესურსები, რომლებიც მას საზოგადოებრივი კეთილდღეობის უზრუნველსაყოფად სჭირდება და ისინი იმათთვის გადაგველოცა, ვის წინაშეც ამგვარი ამოცანები არ დგას. დავუშვათ კონვენტს ისეთი პრინციპის შემოღების სურვილი გაუჩნდა, რომელიც კავშირსა და მის წევრებს შორის შემოსავლების ობიექტთა გადანაწილებას ითვალისწინებს მათი მოთხოვნილებების პროპორციულად;. თუ შტატების მხარდასაჭერად სპეციალური ფონდი შეიქმნება, მაშინ იგი არც ძალიან დიდი უნდა იყოს და არც ძალიან მცირე. ძალიან მცირე არ უდა იყოს, მის დღევანდელ მოთხოვნილებებთან შეფარდებით, ხოლო ძალიან დიდი არ უნდა იყოს, თუ საკითხს მისი სამომავლო მოთხოვნილებების კუთხით შევხედავთ. თუ გარეგან და შინაგან გადასახადებს ერთმანეთისგან გავმიჯნავდით, მაშინ შტატების განკარგულებაში თანამეგობრობის რესურსთა, დაახლოებით, ორი მესამედი აღმოჩნდებოდა იმ ხარჯების დასაფარად, რომელთა მოცულობა ერთ მეათედსა და ერთ მეოცედს შორის მერყეობს; კავშირის ხელში კი თავს მოიყრიდა თანამეგობრობის რესურსთა ერთი მესამედი, მისი დანახარჯების ცხრა მეათედიდან ცხრამეტ მეოცედამდე ნაწილის გასასტუმრებლად. თუ ამგვარ გამიჯვნას თავს ავარიდებთ და იმით დავკმაყოფილდებით, რომ შტატებს სახლებისა და მიწის დაბეგვრის უფლებას მივცემთ, მაინც დიდი იქნება საშუალებასა და მიზანს შორის გაჩენილი დისპროპორცია. თანამეგობრობის რესურსების ერთი მესამედი, დიდი - დიდი მოთხოვნილებათა ერთ მეათედს გასწვდეს. თუ ასეთ ფონდს შევქმნიდით და სახსრებს თანაბრად, მაგრამ ამავე დროს მიზნობრივად გავუნაწილებდით თითოეულ შტატს, ზოგიერთი მათგანის ვალებს ის მაინც ვერ გაწვდებოდა და ისინი მათი დაფარვის საქმეში ისევ საკავშირო მთავრობაზე დამოკიდებული დარჩებოდნენ. მოსაზრებები, რომლებიც აქ წარმოვადგინეთ, გამართლებაა იმ პოზიციისა, ადრე შემდეგი სიტყვებით რომ გადმოვეცით: “თანხვედრილი იურისდიქცია დაბეგვრის საკითხში ერთადერთი დასაშვები ალტერნატივაა იმ მდგომარეობისა, რა დროსაც – ხელისუფლების ამ შტოსთან მიმართებაში – შტატის მთავრობა სრულად ემორჩილება ფედერალურ ხელისუფლებას”. შემოსავლის წყაროთა ყოვლეგვარი დაყოფა იმის მომასწავებელი იქნებოდა, რომ კავშირის დიადი ინტერესები მსხვერპლად ეწირება ცალკეული შტატის ძალაუფლებას. კონვენტმა ამგვარ დამორჩილებას თანხვედრილი იურისდიქცია ამჯობინა. ამ პრინციპის ღირსება ისაა, რომ ფედერალური მთავრობის შეუზღუდავ ძალაუფლებას დაბეგვრის საკითხში ჰარმონიულად უხამებს შტატების ადეკვატურსა და დამოუკიდებელ უფლებამოსილებას, თვითონვე დაიკმაყოფილონ თავიანთი მოთხოვნილებანი. დაბეგვრის საკითხი იმსახურებს იმას, რომ კიდევ რამდენიმე თვალსაზრისით იქნეს განხილული. პუბლიუსი ფედერალისტი # 35 : ჰამილტონი Spoiler ფედერალისტი # 35 : ჰამილტონი 1788წ. 5 იანვარი ნიუ-იორკის შტატის ხალხს ვიდრე საგადასახადო სფეროში კავშირის შეუზღუდავ უფლებამოსილებათა შესახებ სხვა შესიტყვებათა განხილვაზე გადავიდოდე, მინდა ერთი ზოგადი შენიშვნა გავაკეთო. სახელდობრ, თუ ეროვნული მთავრობის საშემოსავლო იურისდიქციას გარკვეული ობიქტებით განვსაზღვრავდით, მაშინ მათ მეტისმეტი საზოგადოებრივი ტვირთი დააწვებოდა. აქედან კი ორი ბოროტება დაიბადებოდა: წარმოების გარკვეული დარგების შევიწროება და გადასახადების არათანაბარი გადანაწილება, როგორც სხვადასხვა შტატებს ისე ამავე შტატების მოქალაქეებს შორის. დავუშვათ, ფედერალური მთავრობის საგადასახადო უფლებამოსილება იმპორტის დაბეგვრით განისაზღვრა, ცხადია, რომ მთავრობას რომელსაც ხელი სხვა რესურსებზე არ მიუწვდება, ხშირად წასძლევს სული უსაშველოდ გაზარდოს იგი. არსებობენ ადამიანები, რომლებიც ამტკიცებენ: ასე დიდხანს ვერ გასტანსო, ვინაიდან რაც უფრო მაღალია გადასახადი, მით უფრო უცრუვდება გული მომხმარებელს, მით უფრო ირღვევა ვაჭრობის ხელსაყრელი ბალანსი და მით უფრო ეკარგება სტიმული სამამულო წარმოების განვითარებას. მაგრამ ყველა უკიდურესობა დამღუპველია. იმპორტზე გადასახადების უსაშველოდ გაზრდა კონტრაბანდისკენ საყოველთაო მისწრაფებას დაბადებს, რომელიც დაღუპავს პატიოსანი ვაჭრობის საქმეს და საბოლოოდ შემოსავალსაც გააჩანაგებს. სხვა კლასებს იგი უმართებულოდ აქცევს მწარმოებელთა კლასის მოხარკეებად და ნაადრევად უზრუნველყოფს ბაზარზე მის მონოპოლიას. ზოგჯერ იგი წარმოებას ძველი არხების დატოვებასა და ახალში გადადინებას აიძულებს, სადაც სარგებელი ცოტაა. დაბოლოს, იგი ავიწროებს ვაჭარს, რომელიც ხშირად იძულებულია გადასახადი თავისი ჯიბიდან დაფაროს, მომხმარებლისგან კი სანაცვლოდ ვერაფერი მიიღოს. როცა ბაზარზე საქონლის რაოდენობა და მასზე მოთხოვნა ერთმანეთს უტოლდება, გადასახადს მომხმარებელი იხდის ხოლმე. მაგრამ როცა ბაზარზე ზღვა საქონელია, გადასახადის დიდი წილი ვაჭარზე მოდის; რაც ზოგჯერ არათუ სარგებელს აცლის მას, არამედ მის კაპიტალსაც დარტყმას აყენებს. მე ვფიქრობ, რომ გადასახადს უფრო ხშირად იყოფენ ხოლმე ერთმანეთს შორის გამყიდველი და მყიდველი, ვიდრე ჩვეულებრივ მიაჩნიათ ხოლმე. აკი ყოველთვის არ არის შესაძლებელი, რომ საქონელზე ფასი ზუსტად იმდენით და იმდენჯერ ასწიო, რამდენითაც და რამდენჯერაც მასზე დაწესებული გადასახადი გაიზრდება. ვაჭარი, განსაკუთრებით კი იმ ქვეყნისა, რომელიც მწირ კომერციულ კაპიტალს ფლობს, ხშირად ხდება იძულებული, საქონელზე ფასები დაწიოს და ამით მისი გასაღება დააჩქროს. რაკი მაქსიმა “მომხმარებელია გადამხდელი” – ხშირად უფრო ჭეშმარიტია, ვიდრე მისი შებრუნებული ვარიანტი, უფრო მართებული იქნებოდა იმპორტიდან ამოღებული მოსაკრებელი საერთო ფონდში წასულიყო, ვიდრე იმპორტიორი შტატების ექსკლუზიურ სარგებელს წამატებოდა. მაგრამ ეს მაქსიმა არც ისე საყოველთაო ჭეშმარიტებაა, რომ მისი მიხედვით ამოღებული მოსაკრებლის ერთ საერთო ფონდში თავმოყრა ყოფილიყო მართებული. როცა მოსაკრებელს ვაჭარი იხდის, იგი იმპორტიორი შტატისთვის დაკისრებულ დამატებით გადასახადად გვევლინება, რომლის მოქალაქენიც, რომლებიც იმავდროულად მომხმარებლებიც არიან, აქიდან თავიანთ წილს იხდიან. ამ თვალსაზრისით, გაზრდილი გადასახადი შტატებს შორის წარმოშობს უთანასწორობას, რომელიც უფრო გაღრმავდება მისი ზრდისდაკვალად. ეროვნული შემოსავლების შემოფარგვლა მარტო მოსაკრებლებით მწარმოებელ და არამწარმოებელ შტატებს შორისაც უთანასწორობას გააჩენდა. შტატები, რომლებიც თავიანთი მეწარმეების წყალობით ბრწყინვალედ გაართმევენ თავს თავიანთი მოთხოვნილებების დაკმაყოფილების საქმეს მათი რიცხოვნებიდან თუ სიმდიდრის გათვალისწინებით, აღარ მოიხმარენ იმ ოდენობის იმპორტირებულ საქონელს როგორც ის შტატები, რომლებიც ნაკლებად ხელასყრელ სიტუაციაში იმყოფებიან. აქედან გამომდინარე, მათი შენატანები სახელმწიფო ხაზინაში არ შეესაბამება მათ შესაძლებლობებს. იმისათვის, რომ ამის გაკეთება ვაიძულოთ, აუცილებელია, აქციზის გამოყნება, რომლის შესაფერის ობიექტიც გარკვეული სახეობის ნაწარმია. ამგვარი მოსაზრებანი უფრო მეტად შეეხებიან ნიუ-იორკს, ვიდრე მის იმ მოქალაქეებს ჰგონიათ, რომლებიც ამტკიცებენ: საკავშირო მთავრობის საგადასახადო უფლებამოსილება გარეგანი დაბეგვრით უნდა შემოიფარგლოსო, მაგრამ ნიუ-იორკი იმპორტიორი შტატია და არა მგონია მალე გახდეს მწარმოებელი. ამიტომ იგი ორკეცად დაზარალდება, თუკი კავშირის იურისდიქცია მარტო ვაჭრობის დაბეგვრით განისაზღვრა. რაკი ეს მოსაზრებები იმ საფრთხის თაობაზე გვაფრთხილებენ, რომ მოსალოდნელია იმპორტზე მოსაკრებელი მეტისმეტად გაიზარდოს და ამან დამღუპველი უკიდურესობის სახე მიიღოსო, უნდა შევნიშნო შემდეგი: თანახმად სხვა წერილში გაკეთებული მითითებისა შემოსავლის მიღების ინტერესი საკმაო თავდაცვითი საშუალება იქნება ამგვარი უკიდურესობის წინააღმდეგ. თუმცა უნდა ვაღიარო, რომ ამას მაშინ მოჰყვება წარმატება, თუ სხვა რესურსები იქნება ხელმისაწვდომი: მაგრამ თუ მათკენ მიმავალი გზები ჩახერგილია, მაშინ აუცილებლობით წაქეზებული იმედი ისეთ ექსპერიმენტებს წარმოშობს, რომლებსაც ზურგს უმკაცრესი გამაფრთხილებელი ზომები და დამატებითი ჯარიმები გაუმაგრებენ. რა თქმა უნდა, რაღაც დროით ამას მოსალოდნელი შედეგი მოჰყვება, რაც სულის მოთქმის საშუალებას მოგვცემს ისეთი ხერხის მოსაგონებლად, რომელიც თავიდან აგვარიდებს სიფრთხილის ამგვარ ზომებს. პირველი წარმატება სათავეს დაუდებს ცრუ იმედებს, რომელთა გამოსწორება გამოცდილების ხანგრძლივ პროცესში მოხდება. აუცილებლობა – განსაკუთრებით პოლიტიკაში – ხშირად ხდება ცრუიმედთა და ცრუმოსაზრებათა მიზეზი, რასაც შედეგად, ასევე ცრუღონისძიებები მოსდევს. მაგრამ მოსალოდნელი ექსცესები ფედერალურ საგადასახადო უფლებამოსილებათა შეზღუდვიდან რომც არ გამომდინარობდნენ, სულერთია, ზემოხსენებული უთანასწორობა მაინც წარმოიშობოდა; თუმცა მას შესაძლოა, იგივე მასშტაბი არ ჰქონოდა და სხვა ისეთ მიზეზებს გამოეწვია, რომლებზეც ჩვენ არ მიგვითითებია. მოდით, მივუბრუნდეთ შესიტყვებათა განხილვას. ჩვენი ოპონენტები ერთ-ერთ მათგანს უფრო ხშირად ემყარებიან, თუ იმ სიხშირის მიხედვით ვიმსჯელებთ, რომლითაც მას იმეორებენ; იგი ამტკიცებს: წარმომადგენელთა პალატა არ არის საკმაოდ მრვალრიცხოვანი და არ ასახავს მოქალაქეთა სხვადასხვა ფენების განწყობილებებსო. აუცილებელია, მან საზოგადოების ყველა ნაწილის ინტერესი გააერთიანოს და წარმომადგენელთა კრებისა და ამომრჩევლთა სათანადო სიმპათია დაიმსახუროსო. ეს არგუმენტი მეტისმეტად მიმზიდველი და მაცდური სახითაა წარმოდგენილი და მარჯვედ არის გათვლილი ადრესატის ცრურწმენებზე. მაგრამ თუ ყურადღებით ჩავუკვირდებით, ვნახავთ, რომ იგი მყვირალა სიტყვებია და სხვა არაფერი. უწინარეს ყოვლისა, პრაქტიკულად შეუძლებელია დასახული მიზნის მიღწევა. ხოლო პათოსი, რომლითაც მის ჩაგონებას ცდილობენ, სრულიად ზედემტია. მინდა, სხვა შემთხვევისთვის მოვიტოვო იმ საკითხის განხილვა, რომელიც წარმომადგენლობითი ორგანოს რიცხოვნებას შეეხება. ახლა კი იმ განსაკუთრებული შემთხვევის განხილვით დავკმაყოფილდები, რომელიც საპირისპირო მტკიცების გამოყენებას უკავშირდება და უშუალოდ ეხება ჩვენი კვლევის საგანს. იდეა, რომლის მიხედვითაც წარმომადგენლობით ორგანოში ხალხის თითოეულ ფენას ცალკე პირი უნდა წარმოადგენდეს, ფანტაზიის ნაყოფია და სხვა არაფერი. იგი ვერასოდეს შეისხამს ხორცს, თუ კონსტიტუციაში მკაფიოდ არ არის მითითებული, რომ ამ ორგანოში ყოველი პროფესიიდან ერთი ან მეტი დელეგატი უნდა იყოს წარგზავნილი. მცირე გამონაკლისის გარდა, მექანიკოსებსა და მეწარმეებს ურჩევნიათ, თავიანთი ხმები ვაჭრებს გადასცენ, ვიდრე თავიანთი ხელობისა თუ ამქრის ხალხს. ამ გამჭრიახმა მოქალაქეებმა კარგად უწყიან, რომ სწორედ მექანიკოსებისა და მეწარმეთა ხელოვნებით იქმნება ის პროდუქცია, რომლის გარეშეც წარმოუდგენელია სავაჭრო დაწესებულებებისა და წარმოების ფუნქციონირება. ბევრი მათგანი თავადაც მონაწილეობს კომერციულ ოპერაციებში. ამ ხალხმა იცის, რომ ვაჭარი მათი ბუნებრივი მფარველი და მეგობარია. ამიტომ რაგინდ დიდი უნდა იყოს მათი ნდობა საკუთარი საღი აზრისადმი, ისინი დარწმუნებულნი არიან, რომ მათ ინტერესებს მათზე უფრო სწორედ ვაჭრები დაიცავენ. ისინი გრძნობენ, რომ მათი ცხოვრების წესიდან გამომდინარე, მათ არ აქვთ შესაფერისი ჩვევები, რომელთა გარეშე უდიდესი ბუნებრივი ნიჭიც კი, უპირატესად, უსარგებლოა ხოლმე სათათბირო ორგანოში. მათი გავლენა, საზოგადოებრივი წონა და უმაღლესი მიღწევები ვაჭრებს შესაძლებლობას მისცემს, წარმომადგენლობით ორგანოში ტოლი არავის დაუდონ და წინ აღუდგნენ ყველას, ვინც იქ მეწარმეობისა და მეწარმეთა ამქრული ინტერესებისადმი მტრული სულისკვეთების დანერგვას მოიწადინებს. ეს და ბევრი სხვა, გამოცდილებით შემოწმებული მოსაზრება ადასტურებს ხელოსნებისა და მეწარმეების განწყობას, რომ ისინი თავიანთ ხმებს გადასცემენ ვაჭრებს ან იმ ხალხს, რომლებსაც რეკომენდაციას ვაჭრები გაუწევნ. ამრიგად, შეგვიძლია ჩავთვალოთ, რომ ვაჭრები საზოგადოების ყველა ამ ფენის ბუნებრივი წარმომადგენლები არიან. რაც შეეხება სწავლულებს, არ არის აუცილებელი, რომ მათ შესახებ ცალკე ვიმსჯელოთ. საზოგადოებაში ისინი ცალკე ინტერესს არ ქმნიან, მაგრამ თავიანთი მდგომარეობისა და ნიჭის წყალობით მისი ყველა ფენის ნდობას იმსახურებენ და, ფაქტობრივად, მათი რჩეულები არიან. განსახილველი დაგვრჩა ის პირები, რომელთა ინტერესები მიწას უკავშირდება. ჩემი შეხედულებით, ეს ხალხი პოლიტიკურად, განსაკუთრებით კი გადასახადებთან მიმართებაში, - ერთ მუშტად არის შეკრული, დაწყებული უმდიდრესი მემამულიდან, უღატაკესი მეიჯარით დამთავრებული. მიწის ნებისმიერი გადასახადი თანაბრად ეხება როგორც მილიონობით აკრის მფლობელს, ისე იმას, ვისაც ერთი აკრის მეტი არ აბადია. ამრიგად, ყოველი მემამულის საერთო ინტერესია ის, რომ ასეთი გადასახადი რაც შეიძლება დაბალი იყოს, საერთო ინტერესი კი სიმპათიის მტკიცე კავშირით კრავს ადამიანებს. თუნდაც დავუშვათ, რომ შეძლებულ მემამულესა და საშუალო შეძლების ფერმერებსს განსხვავებული ინტერესები აქვთ, ამის გამო პირველს განა ეროვნულ წარმომადგენლობით ორგანოში არჩევის უფრო მეტი შანსი ექნება, ვიდრე მეორეს? თუ ფაქტებით ვიხელმძღვანელებთ და ჩვენი შტატის სენატისა და ასამბლეის შემადგენლობას გადავხედავთ, დავინახავთ, რომ ორივეში მიწის საშუალო მესაკუთრეები ჭარბობენ, თუმცა სენატი უფრო მცირერიცხოვანია, ხოლო ასამბლეა უფრო მრავალრიცხოვანი. როცა ამომრჩეველს ერთნაირი კვალიფიკაცია აქვს, მნიშვნელობა არა აქვს იმას, ბევრი წარმომადგენელია ასარჩევი თუ ცოტა, - ის ირჩევს მათ, ვისაც ენდობა. სულერთია, ვინ იქნება ის, ძალიან მდიდარი, საშუალო შეძლების თუ არაფრისმქონე. ამბობენ, რომ წარმომადგენლობით ორგანოში მოქალაქეთა ყველა ფენას თავისი წარმომადგენელი უნდა ჰყავდეს, რათა მათი გრძნობები და ინტერესები უკეთ ესმოდეთ და გულთან ახლოს მიჰქონდეთო. მაგრამ როგორც ვნახეთ, ასეთი რამ, ალბათ, არასოდეს მოხდება, ვიდრე პოლიტიკური სისტემა ხალხს თავისუფალი არჩევნის უფლებას ანიჭებს. თუკი იგი მაინც მოხდა, მაშინ წარმომადგენლობით ორგანოში, რომელიც მცირე გამონაკლისის გარდა, ზეგავლენას ვერ ახდენს მთავრობის სულისკვეთებაზე – მიწათმფლობელები, ვაჭრები და სწავლულები უნდა იყვნენ წარმოდგენილნი. მაგრამ სად არის მიმალული ხიფათი იმისა, რომ ეს ადამიანები ვერ ჩასწვდნენ ხალხის გულისნადებს და ვერ იზრუნონ მათი ინტერესების დაცვაზე? მიწისმფლობელს განა ის არ მოეხსენება კარგად და იმას არ გრძნობს, თუ რა შეუწყობს ხელს მიწის საკუთრებას და რა მიაყენებს ზიანს მას? განა მას, საკუთარი ინტრესებიდან გამომდინარე, იქეთკენ არ აქვს მიდრეკილება, რომ წინ აღუდგეს მიწის საკუთრების ყოველგვარი ხელყოფისა და შევიწროების მცდელობას? განა ვაჭარი არ გამოავლენს იმის ნებას, რომ მექანიკოსთა და მეწარმეთა ინტრესები დაიცვას, რომელთა გარეშე ვაჭრობის არსებობაც კი წარმოუდგენელია? განა სწავლულები, რომლებიც ნეიტრალობას ინარჩუნებენ წარმოების სხვადხსხვა შტოებს შორის ქიშპობასთან მიმართებაში, მიუკერძოებელი მსაჯულნი არ იქნებიან მათ შორის ატეხილ დავაში და განა მხარს არ დაუჭერენ მათ იმისდა მიხედვით, თუ რა უფრო სასარგებლო იქნება მთლიანად საზოგადოებისთვის? მხედველობაში უნდა მივიღოთ სხვადასხვა განწყობები თუ განწყობილებები, რომლებიც დროდადრო ჭარბობენ ხოლმე საზოგადოების ამა თუ იმ ნაწილში და რომელთა მიმართ ბრძნული მართვა ყოველთვის შემწყნარებლობას იჩენს. ვინ უფრო კომპეტენტურად იმსჯელებს მათი ხასიათის, გაქანებისა და საფუძვლების შესახებ? კაცი, რომელსაც მდგომარეობამ ყველა პირობა შეუქმნა, რომ საფუძვლიანი განათლება მიეღო და ფართოდ ყოფილიყო ინფორმირებული, თუ ადამიანი, რომლის თვალსაწიერი მეზობლებისა და ნაცნობების წრეს ვერ სცდება? განა ბუნებრივი არ არის, რომ კაცი, რომელიც ხალხის წარმომადგენელი და მისი რჩეულია, ნიადაგ მისი ხმების მონადირებასა და მოპოვებული მდგომარეობის შენარჩუნებას ესწრაფოდეს? განა ეს სხვანაირად მიიღწევა, თუ არა ისე, რომ ხალხის განწყობილებანი და მისწრაფებები შეისწავლოს და თავის მოქმედებაში გაითვალისწინოს? სახალხო წარმომადგენელი და მისი შთამომავლობა იმ გდაწყვეტილებაზეა მიბმული, რომელსაც იგი ამა თუ იმ კანონის მოწონების დროს ღებულობს, რაც მტკიცე სიმპათიის სიმებით აკავშირებს ერთმანეთთან წარმომადგენელსა და ამომრჩეველს. ადმინისტრირების არც ერთ სხვა დარგში არ არის საჭირო ადამიანი ისე ფართო ინფორმაციას ფლობდეს და ისე ღრმად იყოს ჩახედული პოლიტიკურ ეკონომიაში, როგორც ამას საგადასახადო საქმე მოითხოვს. ადამიანს, რომელიც კარგად ერკვევა მის პრინციპებში, ნაკლებად მოსალოდნელია, იმის სურვილი გაუჩნდეს, რომ დამთრგუნველ ზომებს მიმართოს, ანდა მოქალაქეთა რომელიმე ფენა შემოსავლების ინტერესებს ანაცვალოს. შეიძლებოდა იმის ჩვენება, რომ ყველაზე ნაყოფიერი საფინანსო სისტემა ყველაზე ნაკლებ სამძიმოა. უეჭველია ერთი რამ: საგადასახადო კომპეტენციის სამართლიანი განხორციელებისთვის აუცილებელია, რომ ადამიანს, რომლის ხელშიც ასეთი ძალაუფლებაა, კარგად ესმოდეს ხალხის საერთო სულისკვეთება, მისი წესჩვეულებები და აზროვნების წესი. ამასთანავე, უნდა ფლობდეს ინფორმაციას ქვეყანაში არსებული რესურსების შესახებ. სწორედ ეს იგულისხმება ხალხის ინტერესებისა და განწყობილებათა ცოდნაში. ყველა სხვა შემთხვევაში ეს ცნება ან მნიშვნელობასაა მოკლებული, ანდა უაზრობაა. ამის გათვალისწინებით დაე, თითოეულმა ადამიანმა დამოუკიდებლად გადაწყვიტოს, თუ სად უფრო უპრიანია ვეძებდეთ ამ თვისებებით დაჯილდოებულ ხალხს. პუბლიუსი ფედერალისტი # 36 : ჰამილტონი Spoiler ფედერალისტი # 36 : ჰამილტონი 1788 წ.8 იანვარი ნიუ-იორკის შტატის ხალხს იმ მოსაზრებებიდან, რომლებსაც წინა წერილი მივუძღვენი, შემდეგი დასკვნა გამომდინარეობს: არ აქვს მნიშვნელობა მრავალარიცხოვანი იქნება წარმომადგენლობითი ორგანო თუ მცირერიცხოვანი, საზოგადოების სხვადასხვა ფენის ინტერესებისა და შეხედულებების ბუნებრივი მოქმედების პირობებში, იგი მიწათმფლობელების, ვაჭრებისა და სწავლულთა პროფესიების წარმომადგენელთაგან შედგება, რაც თითქმის სრულად ასახავს ყველა განსხვავებულ ინტერესსა და შეხედულებას. შეიძლება ვინმე შემოგვესიტყვოს, ადგილობრივ საკანონმდებლო ორგანოებში სხვა სურათსაც წავწყდომივართო. მე ამაზე ვუპასუხებდი, რომ ყველა წესს თავისი გამონაკლისი აქვს, მაგრამ ეს არ არის საკმარისი იმისთვის, რომ მნიშვნელოვნად შეცვალოს მთავრობის შემადგენლობა და ხასიათი. საზოგადოების ყველა ფენაში მოიძევებიან ძლიერი სულის ადამიანები, რომლებსაც არ უჭირთ არახელსაყრელი სიტუაციის დაძლევა და ჯეროვანი პატივისცემის დამსახურება არამარტო იმ ფენაში, რომლსაც თვითონ ეკუთვნიან, არამედ მთელს საზოგადოებაში. კარი ყველასთვის თანაბრად ღია უნდა იყოს. ერთი რამისა მჯერა: ადამიანური ბუნების სასახელოდ ისეთ ძლიერ და გაფურჩქნილ მცენარეებსაც ვიხილავთ, ღრმად რომ გაუდგამთ ფესვი როგორც ფედერალურ, ისე ადგილობრივ ნიადაგში. ხოლო იმ ტიპის ცალკეული შემთხვევები, რომლებზეც ეს - ესაა ვილაპარაკეთ, ოდნავადაც ვერ უკარგავენ დამაჯერებლობას იმ მოსაზრებებს, მოვლენათა განვითარების ზოგად ტენდენციას რომ ემყარებიან. ეს საკითხი მრავალი სხვა თვალსაზრისითაც შეიძლება განვიხილოთ, მაგრამ შედეგი ყოველთვის იგივე იქნება. მაგალითად, შეიძლება ვიკითხოთ: უფრო ღრმა ნათესაობა თუ ინტერესთა ერთობა აკავშირებს ხუროსა და მჭედელს, მქსოველსა და მეწინდეს, ვიდრე ის სიახლოვეა, რაც ვაჭარსა და ამ პროფესიათაგან ნებისმიერს შორის არსებობს? ცნობილია, რომ ხანდახან მექანიკოსებისა თუ მეწარმეთა სხვადასხვა შტოები ერთმანეთთან მძაფრ კონკურენციაში იმყოფებიან ისე, როგორც ის დაწესებულებები, რომლებიც შრომასა და წარმოებას უწევენ ორგანიზაციას. ის, რასაც ჩვენ შესიტყვების სულიკვეთებას ვუწოდებთ, სხვანაირად ვერ შეისხამს ხორცს, თუ არა ისე, რომ წარმომადგენლობითი დაწესებულებანი ბევრად უფრო მრავალრიცხოვანნი გახდნენ, ვიდრე ეს მათი მოწესრიგებული და ბრძნული მოღვაწეობის იდეას შეესაბამება. მაგრამ ახლა თავს შევიკავებ ამ საკითხის განხილვისგან, რომელიც იმდენ წყება სამოსელშია გახვეული, რომ იმისთვის თვალის შევლებაც კი ჭირს, თუ როგორია მისი ნამდვილი სახე ან ტენდენცია. ჩვენ წინაშეა უფრო კონკრეტული შესიტყვება, რომელიც ჩვენს ყურადღებას იმსახურებს. ამტკიცებენ, რომ ეროვნული საკანონმდებლო ხელისუფლების საგადასახადო უფლებამოსილება წარმატებით ვერასოდეს განხორციელდება. ჯერ ერთი იმიტომ, რომ იგი ჩახედული არ იქნება ადგილობრივ გარემოებებში; მეორეც იმის გამო, რომ კავშირისა და ცალკეული შტატის საგადასახადო უფლებამოსილებაში ჩარევა მოუწევსო. ვარაუდი, რომელიც ადგილობრივი გარემოებების ცოდნას შეეხება, ეტყობა, საფუძველსაა მოკლებული. როცა შტატის საკანონმდებლო ორგანოში ისეთი საკითხი განიხილება, რომელიც ამა თუ იმ ოლქის შესახებ დეტალურ ცოდნას მოითხოვს, როგორ ხდება მისი მოპოვება? უთუოდ შესაბამისი ოლქის წარმომადგენელთა მიერ მოწოდებული ინფორმაციის საფუძველზე. განა ეროვნულ საკანონმდებლო ორგანოს მსგავს ინფორმაციას შესაბამისი შტატის წარმომადგენელი არ მიაწვდის? განა არ უდა ვიფიქროთ, რომ ადამიანი, რომელიც ამ ორგანოშია წარგზავნილი, საკმარისად გონიერი იქნება საიმისოდ, რომ ამგვარი ინფორმაციის გაზიარება შეძლოს? დაბეგვრასთან მიმართებაში ადგილობრივი გარემოებების ცოდნა განა იმას გულისხმობს, რომ დეტალური ინფორმაცია გვქონდეს იმის შესახებ, თუ კონკრეტულ შტატში, სად რომელი მდინარე ან ნაკადი მიედინება, სად რომელი შარაგზა თუ ბილიკი გადის? განა საკმარისი არ არის კაცი ზოგადად გაეცნოს იმას, თუ რა რესურსებია შტატში, რა მდგომარეობაშია მისი სოფლის მეურნეობა, ვაჭრობა და წარმოება, რა სახის პროდუქციას აწარმოებს იგი, როგორ მიდის მოხმარების საქმე, რა და რა სახისა და ხარისხის სიმდიდრეს, საკუთრებასა და წარმოებას ფლობს იგი? სახელმწიფოები საზოგადოდ _ მათ შორის სახალხო ხელისუფლების მქონენიც კი, – საფინანსო საქმეს ცალკეულ ადამიანებს, ან რამდენიმე კაციან საბჭოებს ანდობენ ხოლმე, რომლებიც, უწინარეს ყოვლისა, საგადასახადო გეგმებს ადგენენ და საიმისოდ ამზადებენ, რათა მოგვიანებით ისინი სუვერენის, ანდა საკანონმდებლო ორგანოს კანონებად მოგვევლინონ. გამჭრიახი და განათლებული ადამიანები ყველგან შესაფერის კადრებად არიან მიჩნეულნი, რომლებსაც დასაბეგრი ობიექტების მართებულად შერჩევა ხელეწიფებათ. ყოველივე ეს _ იმდენად, რამდენადაც შეიძლება მნიშვნელოვანი იყოს კაცობრიობის გამოცდილება, – იმაზე მიუთითებს, რომ, დაბეგვრის მიზნებიდან გამომდინარე, აუცილებელია ადგილობრივ გარემოებათა ცოდნა. ის გადასახადები, რომლებიც “შიდა გადასახადების” საერთო სახელწოდების ქვეშ ერთიანდება, შეიძლება, ორ - პირდაპირ და არაპიდაპირ გადასახადად დაიყოს. მიუხედავად იმისა, რომ შესიტყვებები ორივე მათგანის თაობაზე არსებობს, არგუმენტაციის სიმძიმე მაინც პირველ დანაყოფზე მოდის. რაც შეეხება მეორეს, იგი მოხმარების საქონელზე გდასახადსა და აქციზებს გულისხმობს და მიჭირს იმის გაგება, თუ რა სიძნელეებს უნდა წავაწყდეთ მათ შესახებ ინფორმაციის მოპოვების დროს: შესაბამისი მონაცემების შესახებ ან თვითონ საქონლის ხასიათიდან უნდა ამოვიდეთ, ანდა საქმეში ჩახედულ ადამიანს – განსაკუთრებით ვაჭართა ფენის წარმომადგენელს - უნდა დავეკითხოთ. არაპიდაპირ გადასახადთან დაკავშირებული გარემოებები სხვადასხვა შტატში სხვადასხვა იქნება, მაგრამ თითოეული მათგანი მარტივი უნდა იყოს და არცთუ ისე განსხვავებული ერთმანეთისგან, რომ მათი გაგება ჭირდეს. მთავარია ის, რომ დასაბეგრი საქონლის ნუსხაში არ მოხვდეს ისეთი ობიექტი, რომელიც სხვა შტატში მოხმარებაზეა გამიზნული. მაშინ არ გაძნელდება თითოეული მათგანის საგადასახადო სისტემის შეფასება. ამის გაგება კანონთა შესაბამისი კოდექსებისა და რამდენიმე შტატის წარმომადგენელთა გამოკითხვის მეშვეობითაა შესაძლებელი. რაც შეეხება შესიტყვებას, რომელიც უძრავ ქონებას. ანუ სახლებსა და მიწას ეხება, ერთი შეხედვით, იგი უფრო საფუძვლიანია, თუმცა ჩვენი პოზიციიდანაც კი შესაძლებელია მისი ამგვარი შესიტყვების ისე მონდომებით განხილვა, რომ მისი საფუძვლიანობისგან არაფერი დარჩეს. მიწა შეიძლება ორნაირად დაიბეგროს: ან მისი ფაქტობრივი ღირებულების მიხედვით, რომელსაც მუდმივი თუ პერიოდული ხასიათი აქვს, ანდა შეთანხმებული შეფასების თანახმად, რასაც საქმეში კარგად ჩახედული თანამდებობის პირები თავიანთი მიხედულობით ახორციელებენ. როგორც ერთ, ისე მეორე შემთხვევაში, საქმის შესრულება კეთილგონიერ ადამიანებს - კომისიონერებს ან საგამოსაღებო ინსპექტორებს - უნდა დაეკისროთ, რომლებიც ან ხალხის მიერ არიან არჩეულნი, ანდა მთავრობა სპეციალურად ამ მიზნისთვის ნიშნავს. მათი არჩევისა თუ დანიშვნის პროცედურა – მათი რიცხობრივი შემადგენლობისა და კვალიფიკაციის განსაზღვრა, ასევე ძირითადი უფლებამოსილება და მოვალეობანი, - კანონით უნდა იყოს გაწერილი. და რა არის აქ ისეთი, რასაც შეიძლება, თავი ვერ გაართვას როგორც ეროვნულმა, ისე შტატის საკანონმდებლო ორგანომ? მთავარია, რომ როგორც ერთმა, ისე მეორემ ყურადღება ძირითად პრინციპებზე გაამახვილოს. ადგილობრივ დეტალებზე კი დაე, მათ იზრუნონ, ვისაც ამ გეგმის შესრულება დაევალება. მაგრამ ყოველივე ამის მარტივად და დამაკმაყოფილებლად მოგვარება შეიძლება. ეროვნულ საკანონმდებლო ორგანოს შესაძლებლობა აქვს, გამოიყენოს სისტემა: თითოეული შტატი თავის შტატში. ეს ის შემთხვევაა, როცა თითოეულ შტატში, ან მის ამა თუ იმ ნაწილში დაბეგვრისა და გადასახადების ამოღების მეთოდები შეიძლება ფედერალურმა ხელისუფლებამ დაადგინოს და აამოქმედოს კიდეც. უპრიანი იქნებოდა გაგვეხსენებინა ის, რომ ეროვნულ საკანონმდებლო კრებას ეკრძალება ამგვარ გადასახადთა პროპორციულობის თავისი ნება – სურვილის მიხედვით დადგენა. იგი, - როგორც ეს აღწერილია მეორე მუხლის მესამე კარში, - თითოეული შტატის მოსახლეობის შესაბამისად განისაზღვრება. მოსახლეობის აღწერა თუ დათვლა კანონით დდგენილი წესის მიხედვით უნდა მოხდეს, რაც გასაქანს არ მისცემს მიკერძოებასა და შევიწროებას. როგორც ჩანს, ყველაფერი უდიდესი წინდახედულებითაა გათვლილი, რათა დაბეგვრის უფლება ბოროტად ვერ გამოიყენონ. სიფრთხილის დამატებითი ზომად შემდეგი დებულება გვევლინება:” ყველა მოსაკრებელი, გამოსაღები და აქციზი ერთგვაროვანი უნდა იყოს სრულიად კავშირის მასშტაბით”. ის ორატორები და მწერლები, რომლებიც მხარს უჭერენ კონსტიტუციას, აღნიშნავენ: თუ პრაქტიკამ დაადასტურა ის, რომ შიდა დაბეგვრის კავშირის უფლებამოსილებაში გადაცემა უმართებულოა, ფედერალური მთავრობა მის შეჩერებას და ისევ რეკვიზიციების შემოღებას შეძლებსო. ამაზე პასუხის გაცემის ნაცვლად ძლევამოსილი ტონით კითხულობენ: რატომ თავიდანვე არ ვამბობთ უარს ამ ორაზროვან უფლებამოსილებაზე და რატომ პიდაპირ რეკვიზიციებზე არ გადავდივართ? ამაზე ორი დასაბუთებული პასუხი არსებობს. ჯერ ერთი, უფლებამოსილება -Yთუკი იგი ვარგისია, – უმჯობესია, განხორციელდეს, ვინაიდან ეს უფრო ეფექტური იქნება, თუმცა ამის თეორიული დასაბუთება შეუძლებელია და მხოლოდ პრაქტიკამ უნდა დაადასტუროს, თუ რამდენად შესაძლებელია მისი გამოყენება. უფრო სავარაუდოა, რომ პრაქტიკამ მისი განხორციელების მართებულობა დაადასტუროს. მეორე პასუხი კი ასეთია: კონსტიტუციაში ამგვარი უფლებამოსილების არსებობა დიდ ზეგავლენას იქონიებს რეკვიზიციების სასარგებლოდ. როცა შტატებმა იციან, რომ კავშირს მათი სტრუქტურების მიერ გაწეული დახმარების გარეშეც შეუძლია თავისი თავის უზრუნველყოფა, ეს ძალიან დიდ სტიმულს მისცემს მათ მონდომებას. რაც შეეხება კავშირისა და მათი წევრების საგადასახადო კანონების გადაფარვას, როგორც უკვე ვნახეთ, ეს არ გამოიწვევს უფლებამოსილებათა შორის შეხლასა თუ შეუთავსებლობას. შეუძლებელია, კანონებმა ერთმანეთი გადაფარონ ამ სიტყვის სამართლებრივი მნიშვნელობით, მაგრამ შეუძლებელი სულაც არ არის, ამგვარი ურთიერთჩარევა თავიდან ავიცილოთ თვით ორი სისტემის ფუნქციონირების პირობებშიც კი. ამის მიღწევის ეფექტური საშუალება ისაა, რომ როგორც ერთმა, ისე მეორე მხარემ თავი შეიკავოს იმ ობიექტების დაბეგვრისგან, რომლებზეც გდასახადის შეწერა ორივე მხარისთვის ერთნაირად პრიორიტეტულია. ვინაიდან მათ არ აქვთ ერთმანეთის გაკონტროლების შესაძლებლობა, ორივე მხარე აშკარასა და გონივრულ ინტრესს გამოიჩენს ამგვარი ურთიერთთავშეკავებისადმი. სადაც უშუალო საერთო ინტერესი არსებობს, შეგვიძლია მისი მოქმედების იმედად ვიყოთ. ვალების გასტუმრებისა და კვალად შტატების ხარჯები ბუნებრივ კალაპოტში ჩადგება და უფლებამოსილებათა ურთიერთგადაკვეთის შესაძლებლობაც თითქმის გაქრება. მცირე გადასახადი მიწაზე დააკმაყოფილებს შტატების ინტერესს და მათი შემოსავლის ყველაზე მარტივი, და ამავე დროს, ყველაზე შესაფერისი წყარო იქნება. ხალხის დასაფრთხობად ათასნაირი მოჩვენება შექმნეს შიდა დაბეგვრის უფლებამოსილებისგან: გააორმაგეს საგადასახადო ინსპექტორთა რაოდენობა, შემოიღეს ორმაგი დაბეგვრა, რამაც საგადასახადო ტვირთი ორმაგად დაამძიმა, საძულველი და დესპოტური საარჩევნო გადასახადის ერთობ საზარელი ფორმები გამოიგონეს და ყოველივე ამას არნახული სიმარჯვით იყენებდნენ პოლიტიკური ოინბაზები თავიანთ თამაშებში. რაც შეეხება პირველ პუნქტს, ორ შემთხვევაში არ გაორმაგდება გადასახადების ამკრეფთა რიცხოვნება. ჯერ ერთი, როცა იმპორტის დაბეგვრის ექსკლუზიური უფლება კავშირს აქვს მინიჭებული, მეორეც, როცა ობიექტი არ შედის იმ ობიექტთა სათვალავში, რომელთა დაბეგვრა შტატის წესდებითა თუ დებულებით რეგულირდება, ამგვარ წესდებას კი უამრავი ობიექტი ექვემდებარება. სხვა შემთხვევებში მოსალოდნელია, რომ შეერთებული შტატები ან მთლად შეიკავებს თავს იმ ობიექტთა დაბეგვრისაგან, რომლებიც წინდაწინ არიან შემონახულნი ადგილობრივი მიზნებისათვის, ანდა იგი შტატის თანამდებობის პირებსა და წესებს გამოიყენებს დამატებითი გადასახადის ამოსაღებად. ეს ყველაზე საუკეთესო საშუალებაა იმისთვის, რომ სახელმწიფო ხაზინაში შემოსავლები შევიდეს, ვინაიდან ამ გზით იზოგება გადასახადების აკრეფისთვის საჭირო სახსრები და არანაირი საბაბი არ რჩება, რასაც შესაძლოა, შტატის მთავრობებისა და ხალხის უკმაყოფილება გამოეწვია. ყოველ შემთხვევაში, ეს ყველაზე პრაქტიკული საშუალებაა, რათა უხერხულობანი თავიდან ავიცილოთ, არაფერი სხვა არ არის საჭირო, გარდა იმის ჩვენებისა, რომ იმ ბოროტებად, რომლებსაც გვიწინასწარმეტყველებენ, სულაც არ უწერიათ ახდომა, თუკი შემოთავაზებული პროექტი განხორციელდა. რაც შეეხება ნებისმიერ არგუმენტს, რომელიც ზეგავლენის სავარაუდო სისტემიდან გამომდინარეობს, პასუხად საკმარისია ითქვას, რომ უპრიანი იქნება ასეთი რამ არ დაგვეშვა. თუმცა ამ ვარაუდზე უფრო ზუსტი პასუხის გაცემაც შეიძლებოდა. თუ ასეთი სულისკვეთება გაუჯდა კავშირის საბჭოებს, მაშინ ყველაზე საუკეთესო საშუალება მიზნის მისაღწევად ის იქნება, რომ რაც შეიძლება მეტი შტატის თანამდებობის პირი გამოვიყენოთ და რაც შეიძლება მაღალი გასამრჯელოს დანიშვნის გზით მათ კავშირისადმი ერთგულების გამოვლენის საშუალება მივცეთ. ეს შესაძლებლობას მოგვცემს, შტატის ზეგავლენის ნაკადი ეროვნული მთავრობის არხებში მივუშვათ ნაცვლად იმისა, რომ ფედერალური ნაკადისთვის მიგვეცა საპირისპირო და მტრული მიმართულება. მაგრამ ასეთი ვარაუდები შეურაცხმყოფელია და ისინი უნდა გავაძევოთ იმ დიადი საკითხის განხილვიდან, რაც ჩვენი ხალხის წინაშე დგას. მათ სხვა მიზანი არ აქვთ, თუ არა ის, რომ ჩრდილი მიაყენონ ჭეშმარიტებას. რაც შეეხება ვარაუდს ორმაგი დაბეგვრის შემოღების თაობაზე, მასზე პასუხი ნათელია. კავშირის მოთხოვნილებანი ამა თუ იმნაირად დაკმაყოფილებულ უნდა იქნეს; თუ ამას ფედრალური მთავრობა მიხედავს, მაშინ ეს აღარ იქნება შტატების საქმე; გადასახადების ოდენობა კი ორივე შემთხვევაში იგივე უნდა დარჩეს; მაგრამ თუ წესს კავშირი დაადგენს, მაშინ საქმე შემდეგ უპირატესობასთან გვექნება: იმ რესურსის მოცულობა, - საიდანაც ვაჭრობაზე დაწესებული გადასახადების ამოღება ხდება და რომელიც შემოსავლის მიღების ყველაზე მოხერხებული დარგია, – შეიძლება უფრო გონივრულად გაიზარდოს ფედერალური რეგულირების პირობებში, ვიდრე მაშინ ამას შტატის მთავრობა აკეთებს; და რა თქმა უნდა, აუცილებელი არ იქნება უფრო უხერხული მეთოდების გამოყენება. კიდევ ერთი უპირატესობა ის არის, რომ თუ წინააღმდეგობა შეექმნა შიდა დაბეგვრის უფლებამოსილებათა განხორციელებას, საშუალებანი სიძნელეების თავიდან ასაცილებლად უდიდესი რუდუნებით იქნება შერჩეული; ფედერალური მთავრობა ძალ – ღონეს არ დაიშურებს, რომ სიმდიდრე საზოგადოებრივი ხაზინის მოხარკედ აქციოს, რათა მინიმუმდე დაიყვანოს ისეთი დაბეგვრის აუცილებლობა, რომელმაც შესაძლოა, საზოგადოების უღატაკესი და ყველაზე მრავალრიცხოვანი ფენების უკმაყოფილება გამოიწვიოს. დიდებულია, როცა ძალაუფლების შენარჩუნებისადმი მთავრობის ინტერესი და საზოგადოებრივი ტვირთის მართებულად გადანაწილება ჰარმონიულად თანამშრომლობენ, რათა თავიდან ავიცილოთ ის, რომ საზოგადოების ყველაზე ღატაკი ნაწილი დაიჩაგროს! რაც შეეხება სააარჩევნო გადასახადს, უყოყმანოდ უნდა გამოვხატო ჩემი უარყოფითი დამოკიდებულება მის მიმართ. მიუხედავად იმისა, რომ იგი ოდითგანვეა გაბატონებული [1] იმ შტატებში, რომლებიც ერთნაირი შეუპოვრობით იცავდნენ თავიანთ უფლებებს, სამწუხარო იქნება, თუ მას ეროვნული მთავრობა შემოიღებს. მაგრამ ნამდვილად უნდა შემოგვეღო კი იგი იმის გამო, რომ არსებობს ძალაუფლება, რომელსაც მისი შემოღება შეუძლია? კავშირის ყოველ შტატს აქვს მისი დაწესების უფლება, მაგრამ რამდენიმე შტატში წარმოდგენაც კი არ აქვთ მის შესახებ. მაგრამ უნდა დავდოთ კი ტირანულობაში ბრალი მთავრობებს იმის გამო, რომ მათ ხელში ამგვარი უფლებამოსილებაა? თუ ამ შეკითხვას უარყოფითად ვპასუხობთ, მაშინ რითია გამართლებული ის, რომ ამგვარი უფლებამოსილების გამო ეროვნულ მთავრობას ვადანაშაულებთ, ანდა დაბრკოლებას ვუქმნით მის მშენებლობას? მიუხედავად იმისა, რომ ეს გადასახადი მე მაინცა და მაინც გულზე არ მეხატება, იმაში მტკიცედ ვარ დარწმუნებული, რომ ფედერალურ ხელისუფლებას მისი გამოყენების უფლება უნდა ჰქონდეს. დრო და დრო ყველა სახელმწიფოში იქმნება საგანგაშო ვითარება, რა დროსაც საზოგადოებრივი კეთილდღეობის ინტერესებიდან გამომდინარე, ისეთ საშუალებებს მიმართავენ, რომლებსაც ჩვეულებრივ ვითარებაში არ იყენებენ ხოლმე. საგანგებო ვითარებათა გათვალიწინებით, სახელმწიფოს მისი გამოყენების შესაძლებლობა უნდა ჰქონდეს. იმ ობიექტების სიმწირე ჩვენს ქვეყანაში, რომლებიც შეიძლებოდა საგადასახადო შემოსავლების პროდუქტიულ წყაროდ მიგვეჩნია, თავისთავად არის საფუძველი იმისა, რომ ამ მიმართებით ეროვნული კრების უფლებამოსილებანი არ შეგვეზღუდა. საარჩევნო გადასახადმა შეიძლება, შემოსავლის ფასდაუდებელ წყაროდ მოგვევლინოს, თუ ქვეყანაში კრიტიკული და ბობოქარი მდგომარეობა შეიქმნა. მე არაფერი ვიცი ისეთი, რაც ქვეყნიერების ამ ნაწილს თავიდან ააცილებდა იმ საერთო უბედურებებს, რაც მის სხვა ნაწილებს დასტყდომია თავს, ამიტომაც ვერ მოვიწონებდი ვერც ერთ პროექტს, რომელიც იმაზე იქნებოდა გათვლილი, რომ მთავრობისთვის ხელიდან წაეგლიჯა ნებისმიერი იარაღი, რასაც იგი უკიდურესი აუცილებლობის დროს საერთო თავდაცვისა და უსაფრთხოებისთვის გამოიყენებდა. იმ უფლებმოსილებათა განხილვა დავასრულე, რომელთა მინიჭებაც იგეგმება ფედერალური მთავრობისთვის, რათა იგი ბევრად უფრო ენერგიული და ეფექტური გახდეს და კავშირის დიადი და პირველხარისხოვანი მიზნების განხორცილება შეძლოს. რა თქმა უნდა, მას ბევრი სხვა უფლებაც აქვს, რომელთა შესახებ არაფერი გვითქვამს. თუმცა საკითხზე უფრო სრული წარმოდგენის შესაქმნელად, მათ ჩვენი კვლევების მომდევნო განყოფილებაში განვიხილავთ. ვიმედოვნებ, რომ ის, რისი გაკეთებაც აქამდე მოხერხდა, საზოგადოების წრფელი და გონიერი ნაწილის კმაყოფილებას გამოიწვევს: საფუძველი გამოეცალა ზოგ ისეთ შესიტყვებას, ყველაზე მრისხანედ რომ გამოიყურებოდნენ და კონსტიტუციის წინააღმდეგ ბრძოლაში შეუპოვრობით გამოირჩეოდნენ. ამასთანავე, ისიც გამჟღავნდა, რომ თუ მათ გავითვალიწინებდით კონსტიტუციის პროექტში, ისინი სრულიად შეუფერებელნი იქნებოდნენ საზოგადოებრივი ბედნიერებისა და კეთილდღეობის მიზნებისთვის. იმისაც მეიმედება, რომ შემოთავაზებული სისტემის უფრო კრიტიკული განხილვის შემდეგ კარგი მთავრობის ყველა წრფელი და მიუკერძოებელი ქომაგი უფრო მეტად მოიწონებს მას. ამ ყაიდის ხალხს ყოველგვარი ეჭვი გაეფანტება მისი მიღების მართებულობისა და მიზანშეწონილობის თაობაზე. ბედნიერები ვიქნებით ჩვენც და ადამიანურ ბუნებასაც დიდად ვაამებთ, თუ სათანადო სიბრძნესა და სიქველეს გამოვიჩენთ და კაცობრიობის წინაშე დიდებული ნიმუშის სახით წარვდგებით. პუბლიუსი [1] ახალი ინგლისის შტატები ( პუბლიუსი) ფედერალისტი # 37 : მედისონი Spoiler ფედერალისტი # 37 : მედისონი 1788 წ. 11 იანვარი ნიუ-იორკის შტატის ხალხს არსებული კონფედერაციის ნაკლოვანებთა მიმოხილვისა და იმის ჩვენე-ბისას, რომ მათ აღმოფხვრას ვერ შეძლებს ისეთი მთავრობა, რომელიც შემოთავაზებულზე ნაკლებად ენერგიული იქნება, ბუნებრივია, ბევრ ძალზე მნიშვნელოვან პრინციპსაც შევხებოდით. მაგრამ ვინაიდან ჩვენი წერილების მთავარი თემა კონსტიტუციის ღირსებათა მკაფიო და სრული წარმოჩენა და იმის ჩვენებაა, თუ რამდენად მიზანშეწონილია მისი მიღება, ამიტომაც ჩვენი ამოცანა შეუსრულებელი დარჩება, თუ უფრო კრიტი-კულად და უფრო სრულად არ მიმოვიხილეთ კონვენტის მოღვაწეობა; თუ ყოველმხრივ არ შევისწავლეთ იგი; თუ ერთმანეთს არ შევუდარეთ მისი შემადგენელი ნაწილები და წინასწარ არ გავთვალეთ მოსალოდნელი შედეგები. ამ ამოცანის გადაწყვეტა სხვანაირად შეუძლებელია, თუ არა სამართლიანობისა და გულახდილობის ატმოსფეროში; თავს ნებას მივცემ, საკუთარ გულწრფელობაში დარწმუნებული ვიყო და რამდენიმე მოსაზრება გამოვთქვა, რომლებმაც, ვინძლო, ხელი სწორედ ამგვარი გარემოს შექმნას შეუწყოს. ადამიანურ სექმეებს თან სდევს ერთი უბედუ-რება: პოლიტიკური ზომები იშვიათად განიხილება ზომიერების სულისკვეთებით; ამიტომაც ხშირად გაძნელებულია რეალური ტენდენციის შეფასება: ხელს უწყობენ თუ აბრკოლებენ ისინი საზოგადოების კეთილდღეობას. ამასთანავე, ის მოვლენები, რომლებიც ყველაზე მეტად საჭიროებენ ზომიერების სწორედ ამგვარ სულისკვეთებას, ხელშეწყობის მაგიერ აკნინებენ მას. კონვენტის დასკვნითი აქტი ვნებისა და ინტერესის აუარება ზამბარას რომ ეხება, უამრავ რეკომენდაციას შეიცავს და სხვადასხვა თავალსაზრისითა თუ მიმართებით განიხილავს იმას, თუ რა უნდა შეიცვალოს და რა სიახლეები უნდა დაინერგოს, მაგრამ არც ერთი ადამიანი, ვინც კი გამოცდილებით დარწმუნებულია ჩვენ მიერ მოტანილი მოსაზრების სისწორეში, არ დარჩება გაოცებული, როცა იხილავს, რომ ზემოხსენებული დოკუმენტი კონსტიტუციის როგორც მოწინააღმდეგეებმა, ისე მომხრეებმა მტრულად მიიღეს, ანდა მის გარშემო ისეთი არაკეთილმყ-ოფელი გარემო შექმნეს, რომელმაც დააზარალა მიუკერძოებელი განხილვისა და საგულდაგულო შეფასების ინტერესები. ზოგიერთები – როგორც მათი პუბლიკაციებიდან ჩანს, – არამარტო წინდაწინვე ცუდად იყვნენ განწყობილნი კონსტიტუციის შემოთავაზებული პროექტის მიმართ, არამედ ისიც წინდაწინვე ჰქონდათ გადაწყვეტილი, რომ მისთვის გამამტყუნებელი მსჯავრი გამოეტანათ. სხვებს კი მათივე სიტყვები ამხელენ, რომ ასევე წინასწარ არიან განწყობილნი და მიკერძოებულნი, ოღონდ საპირისპირო მიმართულებით. ეს ვითარება კი აკნინებს როგორც ერთი, ისე მეორე მხარის მიერ გამოთქმული მოსაზრებების მნიშვნელობას. როცა ორივე მხარის გამონათქვამთა მნიშვნელობაზე ვლაპარაკობ და ამ კუთხით მათ ერთ სიბრტყეზე განვიხილავ, სულაც არ მინდა ვინმეს მცდარი წარმოდგენა შეექმნას და იფიქროს, თითქოს მე ვერ ვხედავდე იმას, რომ სიწმინდის მხრივ ისინი ძირეულად განსხვავდებიან ერთმა-ნეთისგან. ბოლო შენიშვნასთან დაკავშირებით სამართლიანი იქნებოდა იმის გათვალისწინება, რომ ჩვენი ქვეყნის მდგომარეობა უკიდურესად კრიტიკულია, რაც გადაუდებელ სამაშველო ღონისძიებათა გატარებას მოითხოვს. შემოთავაზებული კონსტიტუციის თავგამოდებული ქომაგი, წინდაწინვე რომაა განწყობილი მის დასაცავად, შესაძლოა თავის მიკერძოებაში გადაუდებელი მოქმედების მოსაზრებითაც ხელმძღვანელო-ბდეს და ავი ზრახვებიც ამოძრავებდეს. კონსტიტუციის მოწინააღმდეგეს კი, მის მიმართ წინდაწინვე სამტროდ რომაა განწყობილი, შესაძლოა, სულაც უწყინარი ზრახვა ჰქონოდა. ერთ მათგანს შეიძლება, პატიოსანი ზრახვაც ამოძრავებდეს და პირიქით – საძრახისიც. მეორეს შეუძლებელია პატიოსანი ზრახვები ჰქონდეს, ისინი აუცილებლად საძრახისნი იქნებიან. მაგრამ საქმე ისაა, რომ წინამდებარე წერილთა ადრესატები არც ერთნი არიან და არც მეორენი. ისინი მხოლოდ იმ ადამიანთა ყურადღების მიპყრობას ესწრაფიან, რომლებშიც სამშობლოს ბედნიერებისადმი წრფელი თავგამოდება სულის იმ განწყობილებას შერწყმია, კეთილად რომ მოქმედებს დასახული მიზნის მისაღწევად აუცილებელ საშუალებათა სამართლიანად არჩევაზე. ამ ყაიდის ხალხი კონვენტის მიერ განსახილველად შემოთავაზებულ პროექტს წინასწარი განზრახვით კირკიტს არ დაუწყებს, რათა მასში შეცდომები აღმოაჩინოს, ანდა არსებული გადაცდომები გააზვიადოს, არამედ ასეთ რამეს მართებულად ჩათვლის: არც მოველოდით, რომ გეგმა უშეცდომო იქნებოდაო. ისინი მარტო იმ შეცდომების მიმართ როდი იჩენენ შემწყნარებლობას, რაშიც ბრალი შეიძლება კონვენტს მიუძღოდეს, რომელიც ისე, როგორც ადამიანთა ნებისმიერი კრებული, არაა დაზღ-ვეული გარდუვალი გადაცდომებისგან, არამედ მათ ყოველთვის ეხსო-მებათ, რომ თვითონაც კაცნი არიან და ცოდვის შვილნი; ისე რომ, თავს არაფრით უცოდველად არ დაიგულვებენ სხვათა ცოდვილი შეხედუ-ლებების განხილვის დროს. ეს ხალხი ასეთსავე მზაობას გამოხატავს, რათა ანგარიში მარტო მიუკერძოებლობის ინტერესს კი არ გაუწიოს, არამედ იმ სიძნელეთა მიმართაც შეწყნარება გამოიჩინოს, ბუნებრივი თანამდევნი რომ არიან იმ საქმისა, რომელიც კონვენტმა ითავა. მართლაცდა განსაცვიფრებლად ახალი წამოწყებაა. თქვენ წინაშე წარმო-დგენილ წერილებში ვაჩვენეთ, თუ რაოდენ მცდარ პრინციპებს ემყარება არსებული კონფედერაცია, მაგრამ ისიც დავინახეთ რაოდენ აუცილებელია გამოიცვალოს მისი საძირკველი ყველაფრიანად, რაც მასზეა დაშენებული. ისიც ნაჩვენები იქნა, რომ ყველა სხვა კონფედერაცია, რომელიც შეიძლ-ებოდა ჩვენი თანამეგობრობის წინამორბედად მიგვეჩნია, იმავე მცდარ პრინიციპებს ემყარებოდა. ამიტომ ვერც ერთი მათგანი ვერ გაგვინათებს იმ გზას, რომელიც ჩვენ თვითონ უნდა გავკვალოთ და ამდენად მათ შეუძლიათ მხოლოდ იმ შუქურის მაგივრობა გაგვიწიონ, რომელიც გვაფრთხილებს, რომ კურსს ავცდით, მაგრამ საით ავიღოთ გეზი – ვერ მიგვანიშნებს. ყველაზე მნიშვნელოვანი, რისი გაკეთებაც კონვენტს შეეძლო, ისაა, რომ სხვა ქვეყნების გამოცდილება გაეთვალისწინებინა და მათ მიერ დაშვებული შეცდომები გაესწორებინა; საკუთარი გადაცდომები გაეანალიზებინა და იმ შეცდომათა გამოსწორების მოხერხებული სისტემა შეექმნა, რომლებსაც მომავალის გამოცდილება გამოამჟღავნებს. იმ სიძნელეებს შორის, რომლებსაც კონვენტი წააწყდა, ყველაზე მთავარი ის არის, რომელიც მაშინ წარმოიშობა, როცა ვცდილობთ, მთავრობის სიმყარე და ძალა იმასთან შევაერთოთ, რასაც თავისუფლებაზე ურყევი ზრუნვა და მმართველობის რესპუბლიკური ფორმა ჰქვია. თუ კონვენტი წამოწყების ამ ნაწილს ვერ შეასრულებდა, მაშინ იგი ვერც თავის მოწოდებას გაამართლებდა და ვერც საზოგადოების მოლოდინს. ეს რომ არ იყო ადვილი ამოცანა, ამას მხოლოდ ის თუ უარყოფს, ვისაც უნდა, რომ თავისი უცოდინარობის ამბავი ქვეყანას მოსდოს. მთავრობას ძალა აუცილებლად სჭირდება, რათა მან ქვეყნის საგარეო და საშინაო უსაფრთხოება დაიცვას, კანონების თავისდროული და კეთილმყოფელი შესრულება უზრუნველყოს, რაც ვარგებული მთავრობის განსაზღვრებაში უცილობლად იგულისხმება. მთავრობის სიმყარე კი აუცილებელია ერის შინაგანი სიმტკიცის, და აქედან გამომდინარე, ყველა სარგებლის უზრუნველსაყოფად, ხალხის სულში სიმშვიდისა და მრწამსის შესატანად, რაც სამოქალაქო საზოგადოების მთავარი კურთხევაა. უწესრიგო და მერყევი საკანონმდებლო კრება თავისთავადაც ბოროტებაა და ხალხის თვალშიც ზიზღს იმსახურებს. დარწმუნებით შეიძლება ითქვას, რომ ჩვენი ქვეყნის ხალხი, რომელიც კარგად ერკვევა მმართველობის არსში და დიდწილად ვარგებული მართვის შედეგებიც აინტერესებს, ვერ მოისვენებს, სანამ შტატის მთავრობებს მათთვის დამახასიათებელი ცვალებადობისა და გაურკვევლობისგან არ განკურნავს. მაგრამ თუ ამ ეგზომ ფასეულ ინგრედიენტებს თავისუფლების სასიცოცხლო პრინციპებს შევუდარებთ, მაშინვე მივხვდებით, თუ რაოდენ ძნელია, სათანადო თანაფარდობით შეურიო ისინი ერთმანეთს. რესპუბლიკური თავისუფლების სული, როგორც ჩანს, არამარტო იმას მოითხოვს, რომ ხელისუფლება ხალხიდან მომდინარეობდეს, არამედ იმასაც, რომ ის, ვისაც ხალხმა ნდობა გამოუცხადა, მასზე იყოს კიდეც დამოკიდებული იმ მოკლე ხნის განმავლობაში, რა ხნითაც იგი ხელისუფლებაში მოვიდა. ამ ხნის მანძილზე ნდობა უნდა იყოს არა რამდენიმე პირის ხელში, არამედ მას საკმაოდ ბევრი ადამიანი უნდა ფლობდეს. მთავრობის სიმყარე კი პირიქით, იმას მოითხოვს, რომ ის ხელი, რომელსაც ძალაუფლება უპყრია, არ შეიცვალოს და იგივე დარჩეს, რაც შეიძლება დიდი ხნის განმავლ-ობაში. თუ ხშირად ჩატარდება არჩევნები, ხშირადვე გამოიცვლებიან ის ადამიანები, რომლებიც ძალაუფლებას განასახიერებენ, ხოლო ადამიანთა ხშირი ცვლა ღონისძიებათა ხშირ ცვლას გამოიწვევს. მთავრობის ძალა კი არამარტო იმას მოითხოვს, რომ მას დროში გარკვეული მდგრადობა ახასიათებდეს, არამედ იმასაც, რომ იგი ერთ ხელში იყოს თავმოყრილი. უფრო გამოწვლილვითი განხილვა გვიჩვენებდა იმას, თუ რამდენად გაართვა კონვენტმა ყოველივე ამას თავი. თუმცა იმ ერთობ ნაჩქარევი მზერისთვისაც კი, რომელიც ამ საკითხს ჩვენ შევავლეთ, ნათელია, თუ რაოდენ მნიშვნელოვანი იყო ის სიძნელეები, რომელთა წინაშეც იდგა. არანაკლებ ძნელი იყო მკაფიო გამყოფი ხაზის გავლება ფედერალურ ძალაუფლებასა და შტატის მთავრობებს შორის. ყოველი ადამიანი, რომელიც თავისი გამოცდილებისდა კვალად ჩახედულია იმაში, თუ როგორ უნდა იაზროვნოს თავისი არსით მეტად განფენილი და რთული საგნების შესახებ და როგორ უნდა გამიჯნოს ისინი ერთმანეთისგან, ადვილად მიხვდება, თუ რაში მდგომარეობს ზემოაღნიშნული სიძნელე. ყველაზე გამჭრიახსა და მეტაფიზიკურად განწყობილ ფილოსოფოსებსაც კი - დამაკმაყოფილებელი სიზუსტით - თვით გონების უნარებიც კი დღემდე ვერ გაუმიჯნავთ და განუსხვავებიათ. გრძნობა, აღქმა, მსჯელობა, სურვილი, ნდომა, მეხსიერება, წარმოსახვა – თითოეულ მათგანს განსხვავებისა და გრადაციის იმდენად შეუმჩნეველი ელფერი დაჰკრავს, რომ მათ შორის საზღვარი ყველაზე გულმოდგინე გამოკვლევასაც კი საწიერიდან უსხლტება და მახვილგონივრული გამოგონებებისა და ცხარე პაექრობათა უშრეტ წყაროდ რჩება. თუ იმ საზღვრების წარმოდგენას შევძლებთ, რომლებიც ერთმანეთისგან მიჯნავენ ბუნების მთავარ სამფლო-ბელოებს, მის სხვადასხვა ნაწილებსა და მათში შემავალ ქვეკლასებს, რადაც ისინი იყოფიან, ჩვენ წინაშე კიდევ ერთი ილუსტრაცია იქნება იმისა, თუ რარიგ ძნელი ამოცანის წინაშე იდგა კონვენტი. ყველაზე გამჭრიახ და გამრჯე ნატურალისტებს დღემდე ზუსტად ვერ დაუდგენიათ, თუ სად გადის გამყოფი ხაზი, რომელიც მცენარეულ სიცოცხლეს მისი მომიჯნავე არაორგანული მატერიიდან ჰყოფს, ან სად მთავრდება პირველი მათგანი და სად იწყება ცხოველთა სამყარო. უფრო დიდი იდუმალებითაა მოსილი განმასხვავებელ ნიშანთა ის სისტემა, რომელიც აწესრიგებს და ახარისხებს ცალკეულ ინდივიდებს ბუნების დიად სამფლობელოებში. მისი ყველა მოვლენა უნაკლოდ არის ერთმანეთისგან გამიჯნული; სხვანაირად მხოლოდ ადამიანის ნაკლოვან თვალს ეჩვენება, რომელიც მის მიმოხილვას ლამობს; და როცა ბუნების მოვლენებიდან ადამიანის ხელით შექმნილ დაწესებულებებზე გადაგვაქვს მზერა, ბუნდოვანება არამარტო თვითონ საგნებიდან მოდის, არამედ იმ ორგანოდანაც, რომელიც მათ გააზრებას ცდილობს. უნდა ვაღიაროთ, რომ აუცილებლია, უფრო ზომიერი გავხადოთ ჩვენი მოლოდინი და იმედი, რითაც ადამიანური გამჭრიახობის ძალისხმევათა მიმართ გამსჭვალულვართ. გამოცდილებით ვიცით, რომ მთავრობის შესახებ ვერც ერთმა მეცნიერებამ ჯერჯერობით ვერ მოახერხა, მტკიცედ გაემიჯნა ერთმანეთისგან სამი დიდი სფერო: საკანონმდებლო, აღმასრულებელი და სასამართლო ხელისუფლებანი; რომ არაფერი ვთქვათ თვით აღმასრულებელი ხელისუფლების სხვადასხვა დარგებს შორის მკაფიო საზღვრების გავლებაზე. ცხოვრება სეტყვასავით გვაყრის შეკითხვებს, რაც იმას მოწმობს, თუ რაოდენი გაურკვევლობა მეფობს ამ საკითხებში, ათას თავსატეხს რომ უჩენენ პოლიტიკური მეცნიერების უდიდეს მცოდნეებს. ყველაზე განათლებული კანონმდე-ბლებისა და იურისტების შეერთებულ ძალისხმევასაც კი, რომელიც საუკუნეების წინ დაიწყო და დღესაც გრძელდება, – გარკვევით ვერა და ვერ დაუდგენია, თუ სად გადის საზღვარი კანონთა სხვადასხვა კოდექსის მიზნებსა თუ მოქმედების არეალთა და სამართალწარმოების სხვადასხვა სტრუქტურებს შორის. საერთო სამართალი და კანონმდებლობა, საზღვ-აოსნო სამართალი, საეკლესიო სამართალი, კორპორაციული სამართალი, სხვადასხვა ადგილობრივი სამართალი და წეს-ჩვეულება, ერთმანეთისაგან ჯერკიდევ მკვეთრად გასამიჯნი და დასადგენია თვით დიდ ბრიტანეთშიც კი, ქვეყანაში, სადაც ამგვარ საკითხთა დაზუსტებისადმი შეუდარებლად უფრო დიდ გულმოდგინებას იჩენენ, ვიდრე მსოფლიოს ნებისმიერ სხვა ნაწილში. ამ ქვეყანაში სხვადასხვა სასამართლოებს შორის - საერთო და ადგილობრივი სასამართლოები იქნება ეს, უბრალო სასამართლოები, სინდისისა და საადმირალო სასამართლოები თუ ნებისმიერი სხვა სასამართლო, - იურისდიქციათა გამიჯვნა ხშირად ხდება არანაკლებ ცხარე პაექრობის საგანი, რაც იმაზე მეტყველებს, რომ გარკვევით არ არის გამიჯნული ის სფეროები, რომლებზეც თითოეული მათგანის იურისდიქცია ვრცელდება. ყოველი ახალი კანონი, რაგინდ დიდი ოსტა-ტობით იყოს დაწერილი, რაგინდ სრულყოფილად და სერიოზულად იყოს განხილული მეტნაკლები ორაზროვნების შემცველად ითვლება, ვიდრე მისი მნიშვნელობა საგანგებო პაექრობათა და სასამართლო გადაწყვე-ტილებათა გზით არ იქნება განხილული და დადგენილი. იმ ბუნდოვანებას, რომელიც თან ახლავს თვითონ საგანს, ანდა ადამიანური უნარების ნაკლოვანებიდან მომდინარეობს, ახალი გართულებებიც ემატება გამო-ხატვის იმ საშუალებათა წყალობით, რითაც ადამიანები ერთმანეთს უზიარებენ თავიანთ აზრებს. გარკვეულობა მარტო აზრის მკაფიოდ გამოხატვას კი არ გვავალდებულებს, არამედ იმასაც, რომ იგი არაორა-ზროვანი და მხოლოდ ამ აზრისთვის შესაფერისი სიტყვებით გამოვთქვათ. მაგრამ არც ერთი ენა არ არის ისე მდიდარი, რომ მასში თითოეული რთული აზრის გამოსახატავად აუცილებელი სიტყვა და გამოთქმა მოიპოვებოდეს და ზუსტად ანუ ორაზროვნების გარეშე გამოხატავდეს აზრობრივ სხვაობებს. ამრიგად, რაგინდ ზუსტად იყოს გამიჯნული თვითონ საგანი, რაგინდ ზუსტად იყოს გააზრებული მისი განსხვავება, საგნის განსაზღვრება შესაძლოა, მაინც არაზუსტი იყოს იმ ტერმინთა უზუსტობის წყალობით, რითაც მის გამოთქმას ვცდილობთ. დიდი იქნება თუ მცირე ეს მიუცილებელი უზუსტობა, იმაზეა დამოკიდებული, თუ რამდენად რთული და ახალია თვითონ საგანი. როცა ყოვილისშემძლემ კაცობრიობაზე მოწყალება მოიღო და ადამიანური ენით გამოუცხადა თავისი ნება, სიტყვების მნიშვნელობებს, ღვთაებრივი ნათლით რომაა გაბრწყინებული, ბუნდოვნება და ორჭოფობა დაეტყოთ, როგორც კი ისინი გამოთქმის იმ საშუალებებით შეგვატყობინეს, რომლებსაც ბუნებრივი ბუნდოვანება ახასიათებთ. ამრიგად, სამი სახის გაურკვევლობა და უზუ-სტობა არსებობს: საგნის არამკაფიობა, აღქმის ორგანოს არასრულყოფი-ლება და გამოთქმის საშუალებათა არასაკმარისობა. თითოეულ მათგანს შეუძლია ამა თუ იმ ხარისხის ბუნდოვანება გამოიწვიოს. კონვენტმა კი, – რომელსაც ფედერალური და შტატის უფლემამოსილებათა მკვეთრი ურთერთგამიჯვნის ამოცანა ჰქონდა გადასაწყვეტი, - თავის თავზე იწვნია სამივე მათგანის ერთობლივი ზემოქმედება. უკვე მოხსენიებულ სიძნელეებს ის დამაბრკოლებელი პრეტენზიებიც უნდა დავუმატოთ, რომლებსაც შედარებით მსხვილი და შედარებით წვრილი შტატები გამოთქვამენ. ალბათ არ შევცდებოდით თუ ვივარაუდებდით, რომ ერთნი მთავრობაში ისეთ მონაწილეობას დაიჟინებდნენ, როგორიც მათ უზარმაზარ სიმდიდრესა და ზეგავლენას შეეფერება; მეორენი ფეხს არ მოიცვლიდნენ იმ პრინციპიდან, რომელიც სადღეისოდ მოქმედებს და ხელისუფლებაში მათ თანაბარ წარმომადგენლობას უზრუნველყოფს. ისიც უნდა ვივარაუდოთ, რომ არც ერთი მხარე არ დათმობს თავის პოზიციას და საქმე აუცილებლად კომპრომისზე მიდგება, თუმცა ისიც მოსალო-დნელია, რომ მას შემდეგ, რაც წარმომადგენლობათა თანაფარდობის საკითხი კომპრომისის გზით მოგვარდება, თვითონ კომპრომისი გვექცეს თავსატეხად და მხარეებს შორის ახალი დაპირისპირებების საბაბი გახდეს. ისინი სამთავრობო სტრუქტურების შეცვლასა და უფლებამო-სილებათა ხელახალ გადანაწილებას წამოიწყებენ, რათა მმართველობით ორგანოებს უფრო დიდი ძალაუფლება იმისადამიხედვით მიენიჭოთ, თუ რომელი მხარის ზეგავლენა ჭარბობს მათში. კოსტიტუციაში მართლაც არის ისეთი მომენტები, რომლებიც ამგვარ ვარაუდთა სისწორეს ადასტურებს. სხვა საქმეა, თუ რამდენადაა შესაძლებელი თითოეული მათაგანის დასაბუთება. ერთი რამ ისედაც ცხადია: კონვენტი იძულებული გახდა, თეორიული პრინციპები შემთხვევითი გარემოებების სამსხვე-რპლოზე მიეტანა. მაგრამ საქმე მარტო ის როდია, რომ უფრო მსხვილსა და უფრო წვრილ შტატებს შორის დაპირისპირება მოგვარდეს. სიძნელეთა უამრავი დამატე-ბითი კომბინაცია იჩენს თავს იმ განსხვავებათა წყალობით, რომლებიც ადგილობრივ შეხედულებებსა და პოლიტიკაში არსებობენ. ამას დავუმა-ტოთ ისიც, რომ თითოეული შტატი სხვადასხვა ოლქებადაა დაყოფილი, მათი მოსახლეობა კი – სხვადასხვა ფენებად, რაც უამრავ ადგილობრივ ინტერესსა და შურს უდებს სათავეს. მსგავსი ვითარება იქნება შეერთ-ებული შტატების მასშტაბით, რომელიც მრავალ ერთმანეთისგან განსხვა-ვებულ ნაწილს მოიცავს, ადგილობრივ გარემოებათა მრავალფეროვნებით რომ გამოირჩევიან. თუმც იქნებ ინტერესთა ამგვარმა მრავალფეროვნებამ – რომლის მიზეზებიც წინა წერილებში საკმარისად იქნენ განმარტებულნი, – კეთილმყოფელი გავლენა იქონიოს საერთო მთავრობაზე, როცა იგი ჩამოყალიბდება. მაგრამ აუცილებლად უნდა ვითვალისწინებდეთ იმასაც, რომ ყოველივე ამან შეიძლება, საპირისპირო ზემოქმედება სწორედ მისი ფორმირების პროცესზე მოახდინოს. განა საოცარი ისაა, რომ ამგვარ სიძნელეთა წნეხის ქვეშ კონვენტი იძულებული გახდა, გვერდი აექცია ყველა გამოგონილი სტრუქტურისა და უზადო სიმეტრიისთვის? განა რა არის ყოველივე ეს, თუ არა ნაყოფი გამჭრიახი თეორეტიკოსის განყენებული აზროვნებისა, რომელიც მისი წარმოსახვის მყუდრო კაბინეტში ქვეყნიერებას იმისთვის მოევლინა, რათა საბოლოოდ კონსტიტუციად გარდასახულიყო? ამაში არაფერია საოცარი, მაგრამ ნამდვილ გაოცებას ის იწვევს, რომ კონვენტმა ამ სიძნელეთა დაძლევა მოახერხა. თუმცა დაძლევაც არის და დაძლევაც; მან კი ისინი ჯერარნახული ერთსულოვნებით გადალახა; ამას არავინ მოელოდა. შეუძლებელია, მიუკერძოებელი ადამიანი ამაზე დაფიქრდეს და გაოცება არ დაეუფლოს. ხოლო ის ადამიანი, რომლის აზროვნებაც ღვთის შიშითა და სიყვარულითაა გამსჭვალული, წარმოუდგენელია, ამაში ღვთის ხელს არ ხედავდეს. და ჭეშმარიტად უფლის ხელი იყო ჩვენზე რევოლუციის ყველაზე კრიტიკულ პერიოდებში. ერთ-ერთ წინა წერილში იმის აღნიშვნის შესაძლებლობა მოგვეცა, რომ თვლა აღარ აქვს გაერთიანებული ნიდერლანდების წარუმატებელ მცდელობებს, რომელთა მიზანი მისი კონსტიტუციის დამღუპველი და საყოველთაოდ ცნობილი ნაკლოვანებების გამოსწორებაა. ისტორია თითქმის ყველა უმაღლესი საბჭოსა და საკონსულტაციო ორგანოსი, - რომელთა მიზანი ადამიანებს შორის აზრთა სხვადასხვაობის მოგვარება, შურის დაცხრომა და ინტერესთა მოწესრიგებაა - უთანხმოებათა, პაექრობათა და სასოწარკვეთათა ერთი გაბმული თავგადასავალია და სხვა არაფერი. ესაა ადამიანური ისტორიის ყველაზე ბნელი ნაწილი, სავსე ადამიანთა ზნეობრივი სიძაბუნითა და გარყვნილებით. ცალკეულ შემთხვევებს, მათი ნათელი მხარეებით, არ ძალუძთ ჭეშმარიტების შეცვლა. ჟამიდან ჟამს ნათლიდან გამკრთალი სხივი მხოლოდ იმიტომ თუ გააპობს ხოლმე უკუნს, რომ უფრო ნათლად გამოაჩინოს ბნელის სიწყვდიადე. ამგვარი გამონაკლისების მიზეზთა გასიგრძეგანებითა და ჩვენს მდგომარეობასთან მათი მისადაგების წყალობით, ორი დასკვნა გამოვიტანეთ: ერთი ის, რომ კონვენტმა თავი დააღწია მთავარ ჭირს – პარტიულ გაუტანლობას - სნეულებას, რომელიც სათათბირო ორგანოებს ემართებათ ხოლმე და მათ საქმეებს ბილწავს. მეორეც – ყველა დელეგატი ან დასკვნითი აქტით იყო კმაყოფილი, ანდა ერთი რამ ჰქონდათ მტკიცედ გადაწყვეტილი _ პირადი შეხედულებები და პარტიული ინტერესები საზოგადო კეთილდღეობის სამსხვერპლოზე მიეტანათ, ოღონდ კი გაუთავებელი დაყოვნებებითა და ახალ ექსპერიმენტთა აუცილებლობის მომიზეზებით მის მოახლოებას სასოწარმკვეთი საფრთხე აღარ შექმნოდა. პუბლიუსი ფედერალისტი # 38 : მედისონი Spoiler ფედერალისტი # 38 : მედისონი 1788 წ. იანვრის 12 ნიუ-იორკის შტატის ხალხს არანაკლებ საყურადღებოა ის, რომ ყველა ამბის მიხედვით, რომელსაც ძველი მსოფლიოს ისტორია გვატყობინებს, მმართველობის შემოღება თათბირითა და თანხმობით ხდებოდა, ხოლო მის შენებას არ ანდობდნენ სახელმწიფო კაცების კრებას. ამ ამოცანას სიბრძნით დადასტურებული პატიოსნებით გამორჩეული ცალკეული მოქალაქე ასრულებდა. გადმო-გვცემენ, რომ კრეტის სახელმწიფო წყობა მინოსმა დააფუძნა, ლოკრისა კი – ზალეკუსმაო. ათენის მმართველობას თესევსმა ჩაუყარა საფუძველი, ხოლო დრაკონმა და სოლონმა დაასრულეს იგიო; სპარტის კანონმდებელი ლიკურგე იყო; რომის სახელმწიფო წყობას სათავე რომულუსმა დაუდო, ხოლო მისმა მემკვიდრეებმა – ნუმმა და ტულუს ჰოსტილიუსმა დააბოლოვესო. სამეფო ხელისუფლების გაუქმების შემდეგ ბრუტუსმა კონსულის ინსტიტუტი შემოიღო; ამტკიცებდა, საამისოდ საფუძველი სერვიუს ტულიუსმა მოამზადაო; ამიტომაც მისმა მიმართვამ ხალხისა და სენატის მოწონება დაიმსახურა. ეს შენიშვნა კონფედერაციულ წყობაზეც ვრცელდება. მოგვითხრობენ, ამფიქციონი თვითონ იყო იმ სახელმწიფო წყობის შემოქმედი, რომელიც მის სახელს ატარებსო. აქაველთა ლიგას სიცოცხლე აქეუსმა მიანიჭა, არატუსის საქმით კი იგი მეორედ იშვაო. ყოველთვის დანამდვილებით არ ვიცით, თუ რა დროით მოღვაწეობდნენ ეს სახელგანთქმული კანონმდებლები მათ მიერვე დაარსებულ ინსტიტუტებში; არც ის არის ცნობილი, თუ რა უფლებამოსილებანი ჰქონდათ მათ ხალხის მიერ მინიჭებული; ზოგ შემთხვევაში, როგორც ჩანს, ისინი რეგულ-არულად იღვწოდნენ, როგორც სახელმწიფო კაცები. ხოლო დრაკონი, ეტყობა, განუსაზღვრელი უფლებებითაც კი იყო აღჭურვილი, რათა სახელ-მწიფო წყობა და კანონმდებლობა შეეცვალა. სოლონი კი, პლუტარქეს გადმოცემით, თანამოქალაქეებმა ერთსულოვანი გადაწყვეტილებით, გარკვ-ეულწილად იძულებულიც კი გახადეს, თავის ხელში აეღო შეუზღუდავი ძალაუფლება ახლებური სახელმწიფოებრივი წყობის შესაქმნელად. ლიკუ-რგეს დროს კი სახელმწიფო საქმეები არ გამოირჩეოდნენ რეგულა-რულობით. თუმცა რეგულარულ გარდაქმნათა ქომაგები იმედის თვალით უყურებდნენ არა რევოლუციით მოპოვებულ მოქალაქეთა სათათბირო კრებას, არამედ ლიკურგეს - სახელოვანსა და ბრძენ მამულიშვილს. რამ აიძულა ბერძნები – ეს თავისუფლებისთვის თავგამოდებული ხალხი, ისე დაევიწყებინა სიფრთხილის ზომები, რომ თავისი ბედი ერთადერთი მოქალაქისთვის მიენდო? რამ გახადა იძულებული ათენელები, ჯარის სარდლობას რომ ათზე ნაკლებ მხედართუფროსს არაფრით ანდობდნენ, ხოლო თავისუფლების მთავარ საფრთხედ სახელოვანი თანამემულის გარდა არვის მიიჩნევდნენ, თავიანთი ბედი მაინც სახელმოხვეჭილი თანამოქალაქისთვის ჩაებარებინა? რა გახდა იმის მიზეზი, რომ შტამომა-ვლობაც გაიმეტეს და უპირატესობა არ მიანიჭეს არჩეული კაცების კრებას, რომლის ბრძნული თათბირები საუკეთესო საშუალება იქნებოდა უსაფრთხოების უზრუნველსაყოფად? ჩვენ ვარაუდებიღა დაგვრჩენია: ალბათ, ბევრი მრჩეველი, ვისზეც გადაწყეტილების მიღება იყო დამოკიდ-ებული, უთანხმოებისა და დაშლის შიშით შეპყრობილნი, ცალკეული პირის მუხანათობასა თუ უუნარობას ნაკლებ საფრთხედ მიიჩნევდა. ისტორია იმასაც გადმოგვცემს, თუ რა სიძნელეების გადალახვა უხდე-ბოდათ ამ რეფორმატორებს და რა საშუალებებს იყენებდნენ ისინი თავიანთი რეფორმების ხორცშესასხმელად. სოლონი, რომელიც უფრო ზომიერი პოლიტიკის მომხრე იყო, აღიარებდა: თანამემამულეებს ისეთი სახელმწიფო წყობა ვუსახსოვრე, ყველაზე მეტად რომ მიესადაგება მათ ცრურწმენებს და ყველაზე ნაკლებად გამოდგება მათი ბედნიერებისთვისო. ლიკურგი – უფრო ერთგული თავისი მიზნისა, იძულებული იყო, ძალმომრეობისა და ცრურწმენათა ძალაუფლების თავისებური ნაზავი გამოეყენებინა; დაასრულა კი იმით, რომ ჯერ ნებაყოფლობით გამოეთხოვა თავის სამშობლოს, ბოლოს – თავის სიცოცხლესაც. ისტორიის ეს გაკვეთილი ორ რამეს გვასწავლის: ჯერ ერთი, სამართლიანად უნდა გვეამაყებოდეს იმისა, რომ ამერიკამ გააუმჯობესა სახელმწიფო წყობის დაგეგმვისა და დაარსების ძველი მეთოდი; მეორეც, უდიდესი სიფრთხილე გვმართებს, რომ იმ ხიფათსა და საფრთხეებს არ წამოვეგოთ, ამგვარი თაოსნობის თანამდევნი რომ არიან და ჩვენი წინდაუხედაობით მათ გამრავლებას, უნებლიედ, ხელი არ შევუწყოთ. განა უსაფუძვლო იქნებოდა გვეფიქრა: შეცდომები, რომლებსაც კონვენტის გეგმა შეიცავს, იმ ნაკლოვანებათაგან მომდინარეობენ, ამ ერთობ რთულსა და ძნელ საკითხში წინამორბედებმა რომ დაუშვეს და არა იქიდან, რომ მის გამორკვევას სიზუსტე თუ მზრუნველობა დავაკელითო? განა მანამ იქნება შესაძლებილი მათი შეფასება, ვიდრე გამოცდილება არ გაამჟღა-ვნებს მათ? ამგვარი ვარაუდის სისწორეს მარტო ზოგადი ხასიათის მოსაზრებები როდი ადასტურებენ, არამედ კონფედერაციის მუხლებიც. აღსანიშნავია ისიც, რომ უამრავ შესიტყვებასა და შესწორებაში, რომელიც შტატებმა პროექტის რატიფიკაციის პროცესში წარმოადგინეს, სიტყვაც კი არავის გადაუკრავს დიდი და ძირეული გადაცდომის შესახებ, ვიდრე იგი ცხოვრებამ არ დაგვანახა. თუ არ ჩავთვლით ნიუჯრესის მიერ გაკეთებულ შენიშვნას, რომელიც უფრო ადგილობრივი გარემოებით იყო ნაკარნახევი, ვიდრე რაღაც არაჩვეულებრივი გამჭრიახობით, მაშინ უპრიანი იქნებოდა გვეკითხა, თუ რატომ ვერ მოიძებნა ერთი წინადადება მაინც, რაც საკმარისი იქნებოდა იმისთვის, რომ მთელი სისტემის გადახედვა ყოფილიყო გამართლებული. რაგინდ უსაგნო უნდა ყოფილი-ყვნენ ამგვარი შეპასუხებანი, გვაქვს საფუძველი ვივარაუდოთ, რომ ზოგიერთ შტატში ისინი შეიძლება სახიფათო შეუპოვრობით დაეჟინე-ბინათ, ადგილობრივი წარმოდგენებისა და ინტერესებისადი გზნება თვი-თშენახვის უფრო მძლავრ ინსტინქტს რომ არ ჩაეხშო. ალბათ გახსოვთ, რომ ერთი შტატი არაფრით თანხმდებოდა სხვებთან ერთობლივ მოქმედებას, მიუხედავად იმისა, რომ მტერი მთელი ამ დროის განმა-ვლობაში არათუ კარს იყო მომდგარი, არამედ სახლშიც კი იყო შემოჭრილი. ბოლოს და ბოლოს ისიც საერთო ნებას დაჰყვა, მაგრამ ეს ნაბიჯი შიშმა გადაადგმევინა: ვაითუ, საზოგადოებრივ უბედურებათა ხელშეწყობაში დაგვდონ ბრალი და დაგვამუნათონ, გამარჯვებას ხიფათი შეუქმენითო. მიუკერძოებელმა მკითხველმა დაე, თავად განსაჯოს. წარმოვიდგინოთ ავადმყოფი, რომლის ჯანმრთელობა დღითიDდღე უარეს-დება და თუ წამალს დროზე არ მიაწვდიან, შესაძლოა, დაიღუპოს კიდეც. იგი, ალბათ ამგვარად მოიქცევა: საღად შეაფსებს თავის მდგომარეობას, მკურნალთა წრიდან ისეთებს შეარჩევს, რომლებსაც ენდობა და მისი შველა ხელეწიფებათ. და მართლაც, მკურნალები მოვიდნენ, გამოიკვლიეს ავადმყოფი, თათბირი გამართეს და ერთსულოვან დასკვნამდე მივიდნენ: სნეულის მდგომარეობა უკიდურესად გართულებულია, მაგრამ უიმედო არ არის. თუ სათანადო და დროული მკურნალობა ექნა, მომჯობინებაც არ დააყოვნებსო. დაუნიშნეს წამალი, რომელიც მათი, ასევე ერთსულოვანი აზრით, აუცილებლად კეთილ ნაყოფს გამოიღებს. მაგრამ ვერც კი მოასწრეს მისი გამოწერა, რომ გამოცხადდა რამდენიმე პირი, რომლებიც მართალია, ადასტურებდნენ სნეულების სერიოზულობას, მაგრამ ავადმყ-ოფს არწმუნებდნენ არაფრით არ მიეღო დანიშნული წამალი: როგორც შხამი, ისე იმოქმედებს შენს ორგანიზმზე, მიღებისთანავე სულს დალევო. განა უპრიანი არ იქნებოდა ჩვენს ავადმყოფს ამ უკანასკნელთათვის მოეთხოვა, რომ ერთმანეთს მაინც შეთანხმებოდნენ შემცვლელი სამკურნ-ალო საშუალების თაობაზე, ვიდრე უკვე დანიშნულის მიღებას აუკრძა-ლავდნენ? და თუ აღმოჩნდა, რომ, პირველთაგან განსხვავებით, მათ შორის თანხმობა და ერთსულოვნება არ არსებობს, მაშინ განა უფრო გონივრული არ იქნება, მან ერთსულოვნად დანიშნული წამალი მიიღოს, ვიდრე იმათ ათხოვოს ყური, ვინც მის გადაუდებლობას აღიარებს, მაგრამ წამლის თაობაზე ვერ შეთანხმებულან? ამერიკა სწორედ ამ სნეულს ჰგავს და სწორედ ამგვარ მდგომარეობაში იმყოფება. მან იცის, რომ ავად არის. მის მიერ ამორჩეული კაცები მუდმივ და ერთსულოვან რჩევებს აწვდიან მას. მასაც აფრთხილებენ სხვები: თუ ამ ხალხის რჩევებს დაჰყვები, ამას დამღუპველი შედეგები მოჰყვებაო. უარყოფენ ეს ჭკუის დამრიგებლები საფრთხის რეალობას? არ უარყოფენ. უარყოფენ ისინი, რომ აუცილებელია გადაუდებელ და ეფექტურ ღონისძ-იებათა გატარება? არც ამას ურყოფენ. მაგრამ დანიშნული მკურნალობის წინააღმდეგ რომ გამოდიან, იციან კი რა სამკურნალო საშუალებას უნდა მიმართონ? თუნდაც ორი მათგანი არის კი ერთმანეთს შორის შეთანხ-მებული იმის თაობაზე, თუ რითი უნდა შეიცვალოს უკვე დანიშნული წამალი? მოდით, თვითონ მათ მოვუსმინოთ. ერთი ამბობს, შემოთავა-ზებული კონსტიტუცია უარსაყოფია, ვინაიდან იგი საფუძველს უყრის არა ქვეყნების კონფედერაციას, არამედ ინდივიდუალური ადამიანების მართვის პრინციპებს ადგენსო. მეორე აღიარებს: რაღაც დოზით იგი მართლაც უნდა ადგენდეს ინდივიდთა მმართველობას, მაგრამ არა იმ დოზით, როგორც გვთავაზობენო. მესამე, არც ინდივითთა მართვის წინააღმდეგ გამოდის, არც მის მასშტაბს აპროტესტებს, მაგრამ უკმაყოფილებას უფლებათა ბილის უქონლობის გამო გამოთქვამს. მეოთხე აღიარებს: უფლ-ებათა ბილი აუცილებელია, ოღონდ იგი ცალკეული პირების უფლებებს კი არ უნდა განსაზღვრავდეს, არამედ შტატების, როგორც კრებით პირთა, უფლებებს უნდა ადგენდესო. მეხუთე დამრიგებლის აზრით, თავისუფ-ლებათა ბილი სრულიად ზედმეტი და უადგილო იქნებოდა, ხოლო რაც შეეხება გეგმას, იგი გვერდზე უნდა გადაგვედო, რომ არა ის გადაუ-დებელი აუცილებლობა, რასაც არჩევნების დროისა და თარიღის განსაზღვრა განაპირობებსო. მოწინააღმდეგე მსხვილი შტატიდან იმაზე დრტვინავს, რომ კონსტიტუციას სენატში თანაბარი წარმომადგენლობის პრინციპი შემოაქვს – ეს უსამართლობააო. მოწინააღმდეგე წვრილი შტატიდან კი იმაზე წუწუნებს, რომ წარმომადგენელთა პალატაში არჩევას არათანაბარი წარმომადგენლობის პრინციპი განსაზღვრავს – ეს სახიფათოაო. ერთი მხრიდან იმას გვაყვედრიან, ამოდენა მმართველობაზე უზარმაზარი ხარჯები წავაო. მეორე მხრიდან გვამუნათებენ: კონგრესი სხვა არაფერი იქნება, თუ არა წარმომადგენლობითი კრების აჩრდილიო; უპრიანი იქნებოდა, თუ სახელმწიფო მოხელეთა რიცხვს გავაორკეცებდით და ხელფასებსაც გავუორმაგებდითო. იმ შტატის მამულიშვილი, რომელიც არც იმპორტით არის დაინტერესებული და არც ექსპორტით, დარწმუნებულია, რომ მის მიერ წამოყენებულ შესიტყვებებს პიდაპირი დაბეგვრის წინააღმდეგ წყალი არ გაუვა. მამულიშვილი იმ შტატიდან, რომლსაც უამრავი საქონელი გააქვს და შემოაქვს, იმითაა უკმაყოფილო, რომ საგადასახადო ტვირთი შესაძლოა, მარტო მოხმარებას დააწვესო. ერთი პოლიტიკოსი მიიჩნევს, კონსტიტუცია მონარქიისკენ დაუოკებელი სწრაფვის გამოვლინებააო, მეორეს ეჭვი არ ეპარება იმაში, რომ იგი არისტოკრატიას უხსნის ხელ-ფეხს. მესამე დარწმუნებულია, რომ ამ ორი ტენდენციიდან ერთ-ერთი სინამდვილედ იქცევა, ოღონდ უჭირს იმის თქმა, თუ რომელი მათგანი დაძლევს მეორეს. მეოთხე პოლიტიკოსი ამტკიცებს: ამ მხრიდან არანაირი საფრთხე მოსალოდნელი არ არის, ოღონდ სახიფათო ის არის, რომ კონსტიტუციას საკმაო სიმტკიცე არ გააჩნია, საპირისპირო მიდრეკილებებს წინააღმდეგობა გაუწიოსო. ადამიანთა ერთი ჯგუფი აცხადებს: იგი ისე ურევს ერთმანეთში საკანონმდებლო, აღმა-სრულებელ და სასამართლო ხელისუფლებებს, რომ ეს კარგი მმართველობის იდეასაც ეწინააღმდეგება და სიფრთხილის იმ ზომებსაც, თავისუფლების უზრუნველყოფისთვის რომაა აუცილებელიო. სანამ ამგვარ შესიტყვებას ზოგადად და ბუნდოვნად გამოთქვამენ, არცთუ ცოტა ვინმეს მოსწონს იგი. მაგრამ ორ მათგნს მაინც რომ ვთხოვოთ მისი დაკო-ნკრეტება და ახსნა, ვეჭვობ, რომ მათ ამ საკითხზე შეთანხმება მოახე-რხონ. ერთი მათგანის თვალში შემოთავაზებული სისტემის ერთ-ერთი ყველაზე დიდი ნაკლია ის, რომ თანამდებობის პირთა დანიშვნის საპასუხისმგებლო ფუნქციას პრეზიდენტი სენატის თანხმობის გარეშე ვერ ახორციელებს, მაშინ როცა ასეთ საკითხებს აღმასრულებელი ხელისუ-ფალი დამოუკიდებლად უნდა წყვეტდესო. მეორეს მიაჩნია, რომ არანაკლებ აუტანელია, როცა ამ საკითხში წარმომადგენელთა პალატა არ მონაწი-ლეობს. არადა, მარტო მისი რიცხოვნებაც კი ამგვარი უფლებამოსილების განხორციელების დროს კორუფციისა და მიკერძოებისგან თავდაცვის საუკეთესო საშუალება იქნებოდაო. მესამე აღშფოთებას გამოთქვამს: პრეზიდენტი არ უნდა ერეოდეს თანამდებობის პირთა დანიშვნაში, აღმასრულებელი ხელისუფლის ხელში ეს სახიფათო იარაღი იქნება, ასეთი რამ მიუტევებელია, რადგან იგი რესპუბლიკური მრწამსის ხელყოფააო. სხვები ფიქრობენ: წესდების არც ერთი ნაწილი არ არის ისე მიუღებელი, როგორც ის, რომელიც იმპიჩმენტის პროცედურას მხოლოდ სენატს აკისრებს – რომლის წევრებიც აღმასრულებლებიც არიან და კანონმდებლებიც – მაშინ, როცა იგი სასამართლოს პრეროგატივა უნდა იყოსო. იმპიჩმენტის აუცილებლობას მხარს ვუჭერთ, – აცხადებს კიდევ ერთი ჯგუფი, - მაგრამ სასამართლო ხელისუფლებისთვის ამ უფლებ-ამოსილების გადაცემას ვერაფრით გავიზიარებთ, ვინაიდან ეს იგივე იქნებოდა, შეცდომას შეცდომა დავუმატოთო; ჩვენ ისედაც ჭკუაში არ გვიჯდება ის, რომ სასამართლო ისედაც ზედმეტად ფართო უფლებამო-სილებებითაა აღჭურვილიო. სახელმწიფო საბჭოს ყველაზე თავგამოდე-ბული მომხრეებიც კი ვერა და ვერ თანხმდებიან მისი ჩამოყალიბების პრინციპებზე. ერთი ჯენტლმენი მოითხოვს, რომ საბჭო არ უნდა იყოს მრავალრიცხოვანი და მას საკანონმდებლო ხელისუფლების ყველაზე მრავალრიცხოვანი შტო ნიშნავდეს. მეორე ამჯობინებს, რომ იგი უფრო მრავალრიცხოვანი იყოს, ოღონდ მისი წევრების დანიშვნა მხოლოდ პრეზიდენტის პრეროგატივა უნდა იყოსო. ნუ მიიღებს საწყენად ის ხალხი ვინც წერილობით ილაშქრებს ფედერალური კონსტიტუციის წინააღმდეგ - თუ ვიტყვით, რომ ის, ვინც მათ შორის ყველაზე უფრო თავგამოდებულია, ყველაზე გამჭრიახიც არის, რაკი აცხადებს: არსებულმა კონვენტმა იმედები ვერ გაამართლა, ამიტომ შემოთავაზებული გეგმის მაგიერ ახალი, უფრო ბრძნული და უკეთესი გეგმის შემუშავებაა აუცილებელიო. მოდით, განვაგრძოთ ვარაუდების წამოყენება. დავუშვათ, ჩვენმა სამშობლომ აღიარა ამ ხალხის ღირსება ისე, როგორც ამას თვით ეს ადამიანები წარმოაჩენენ და მას ახალი კონვენტის შექმნის ამოცანა დააკისრა, შესაბამისი უფლებამოსილებანიც მიანიჭა და წინამორბედი კონვენტის მიერ შემუშავებული გეგმის გადასინჯვა და გადაკეთება დაავალა. ალბათ ძალიან უნდა დაძაბოს კაცმა წარმოსახვა, რომ ასეთი რამ სერიოზულად დაუშვას, მაგრამ მოდით, მაინც მკითხველს მივანდოთ მთავარი რამის გადაწყვეტა: მათეული შეხედულებებისა და წინამორბედთა მიმართ ეგზომი მტრობის ფონზე, რომელიც ჩვენ მიერ წარმოდგენილი ნიმუშებიდან იკვეთება, შეძლებს თუ არა ეს ხალხი სიბრძნეშიც ისევე დაჯაბნოს თავისი უშუალო წინამორბედები, როგორც თვითონ არ უდებენ ტოლს ერთმანეთს მათივე მოსაზრებების ირგვლივ შფოთისა და უთანხმოებათა ჩამოგდებაში. ვინ იცის, იქნებ შემოთავაზებული კონსტიტუციისთვის უკვდავების შანსიც კი ყოფილიყო ყოველივე ეს. ისე როგორც ლიკურგეს შემთხვევაში, ვისაც მშობლიური მიწიდან გაძევება და სიკვდილი სამშობლოში დაბრუნებად და ხელმეორედ დაბადებად შემოუტრიალდა. ყოველივე ამაში კი მის მიერ შემუშავებულ კანონმდებლობას მიუძღვის ბრალი, რომელიც მან სპარტას უანდერძა. მოდით, ნუ წავართმევთ წარმოდგენილ კონსტიტუციას ასეთსავე შანსს, დავუჭიროთ მას მხარი და დავტოვოთ ძალაში, ვიდრე იგივე კრება უფრო უკეთესს და განსხვავებულს არ შემოგვთავაზებს. გასაკვირიც არის და დასანანიც ის, რომ ხალხს, რომელიც ახალი კონსტიტუციის წინააღმდეგ შესიტყვებებს არ იშურებს, არასოდეს იხსენებენ იმ ნაკლოვანებებს, რომელთა აღმოსაფხვრელადაც ახალი კონსტიტუცია გახდა საჭირო. არ არის აუცილებელი, რომ ახალი კონსტიტუცია სრულყოფილი იყოს. ისიც საკმარისია, რომ მოქმედი კონსტიტუციაა უფრო ნაკლოვანი. არავინ იტყოდა უარს იმაზე, რომ თითბრის მონეტები ვერცხლის ან ოქროსაზე გაეცვალა მარტო იმის გამო, რომ ეს უკანასკნელნი მინარევს შეიცავენ. არავინ იტყოდა უარს მორყეული და მოტორტმანე საცხოვრებლიდან მყარსა და კეთილმოწყ-ობილ სახლში გადასულიყო იმის გამო, რომ ამ ახალს აივანი არ აქვს; ანდა იმ მიზეზით, რომ მასში ზოგიერთი ოთახი უფრო ფართო ან უფრო ვიწროა, ჭერი უფრო მაღალი ან დაბალია იმასთან შედარებით, რაც ოცნებით ჰქონდათ წარმოსახული. მოტანილი მაგალითებიდან ნუთუ ნათელი არ არის, რომ მთავარი შესიტყვებანი, რომლებსაც დაჟინებით იმეორებენ ახალი კონსტიტუციის წინააღმდეგ, ათჯერ უფრო ძლიერ დარტყმას არსებულ კონფედერაციას აყენებენ? არის კი სახიფათო ის გნუსაზღვრელი ძალაუფლება, რომელიც ფედერალური მთავრობის ხელშია თავმოყრილი? მოქმედ კონგრესს უფლება აქვს, იმდენი თანხა ამოიღოს, რამდენიც მოესურვება; შტატები კი კონსტიტუციურად არიან ვალდებულნი, შეასრულონ მისი მოთხოვნები; მათ შეუძლიათ მანამადე განაგრძონ ფასიანი ქაღალდების გამოშვება, ვიდრე ქაღალდი არ გამოელევათ; უფლება აქვთ, აიღონ როგორც საგარეო, ისე საშინაო ვალები, ვიდრე თუნდაც ერთი შილინგის გამღები მაინც მოიძევება. არის თუ არა სახიფათო ჯარის შეკრება? კონფედერაცია კონგრესს ამ უფლებამოსილებასაც ანიჭებს და ისიც უკვე მზადაა მის გასახორციელე-ბლად. განა სახიფათო არაა, როცა ხელისუფლების სხვადასხვა შტო ერთადერთი სახელმწიფო ორგანოს ხელში იყრის თავს? კონგრესი სწორედ ის ერთადერთი ორგანოა, რომელშიც, როგორც ძალაუფლებათა საცავში, მოქუჩებულია ყველა ფედერალური ძალაუფლება. განა განსაკუთრებით სახიფათო არ არის, როცა ხაზინის გასაღები და არმიის ხელმძღვანელობა ერთ ხელშია თავმოყრილი? კონფედერაციამ ერთიცა და მეორეც კონგრესს ჩააბარა. განა უფლებათა ბილს არსებითი მნიშვნელობა არ აქვს თავისუფლების უზრუნველსაყოფად? Kკონფედერაციას კი იგი არ აბადია. განა ახალ კონსტიტუციას ის არ წამოუყენეს საყვედურად, რომ სენატს უფლებას ანიჭებს აღმასრულებელი ხელისუფლების თანხმობით ხელი მოაწეროს ისეთ ხელშეკრულებებს, რომლებიც მიწის ფონდების შესახებ კანონად უნდა იქცნენო? მოქმედ კონგრესს უფლება აქვს, თავად დადოს ასეთი ხელშეკრულებანი და შტატების უმრავლესობა აღიარებს კიდეც მათ მიწის ფონდების შესახებ უზენაეს კანონად. ახალი კონსტიტუცია კიდევ ოცი წლით იძლევა მონების შემოყვანის უფლებას, ძველით კი ეს სამუდამოდ დასაშვებია. ალბათ შემომესიტყვებიან და მეტყვიან: თეორიულად მართლაცდა სახიფა-თოდ გამოიყურება ძალაუფლებათა ამგვარი ნაზავი, მაგრამ პრაქტიკაში იგი უწყინარი ხდება, რაკი მათი განხორციელების საშუალებათა მხრივ კონგრესი შტატებზეა დამოკიდებული; სინამდვილეში იგი უფლებამოსი-ლებათა უსიცოცხლო მასააო; მე მათ, ჯერ ერთი, ვეტყოდი: ბევრად უფრო დიდი სამდურავი კონგრესის მიმართ ითქმის, რომელიც სიტყვით აცხადებს გარკვეული უფლებები ფედერალურ ხელისუფლებას აუცილებლად უნდა გადაეცესო, მაგრამ საქმით აბათილებს ყოველივე ამას. მეორეც, ზემოხსე-ნებული წინააღმდეგობა მაინც ძალაში დარჩება, თუნდაც კავშირმა ისე განაგრძოს არსებობა, რომ ძველი მთავრობა უკეთესით არ შეიცვალოს და ქმედითი ძალაუფლება არსებულ კონგრესს მიენიჭოს, ან თუნდაც იგი მან თვითონ აიღოს თავის თავზე. მაგრამ საქმე ამით როდი ამოიწურება. ამ უსიცოცხლო მასიდან რაღაცნაირი ნამეტი ძალაუფლება წამოიზარდა, რომელიც ყველა იმ ხიფათის ხორცშესხმისკენ მიდრეკილებას ამჟღავნებს, რომელიც კი მანკიერად მოწყობილი უმაღლესი საკავშირო ხელისუფლე-ბიდანაა მოსალოდნელი. ახლა არც თეორიული სპეცკულაციების და არც სასოების საგანი არაა ის, რომ თითქოსდა დასავლური ტერიტორიები სიმდიდრის ამოუწურავი საბადო იყოს ამერიკისთვისო; ეს კი არადა, სიმდიდრის ამ საბადოს ისიც კი არ ძალუძს, რომ ამჟამინდელი შეჭირვებიდან გამოგვიყვანოს, ანდა დროებით მაინც აგვაცილოს თავიდან სამომავლო გასაჭირი იმით, რომ საზოგადოებრივ მოთხოვნილებათა დაკმაყოფილებაში დაგვეხმაროს. თუმცა სათანადო მართვის შემთხვევაში მისგან მიღებული შემოსავალი ვალების დაფარვაშიც გაგვიწევს დახმარებას და გარკვეული დროის განმავლობაში ფედერალური ხაზინის შევსებაშიც ხელს შეგვიწყობს. ამ ფონდების უდიდესი ნაწილი უკვე დათმეს ცალკეულმა შტატებმა. იმედი უნდა ვიქონიოთ, რომ არც სხვები დაახანებენ მსგავსი პატიოსნებისა და ხელგაშლილობის გამოვლენას. ამიტომაც უნდა ვივარაუდოთ, რომ მალე ეროვნულ ფონდად იქცევა მდიდარი და ნაყოფიერი მიწები, რომლებიც ფართობით ამერიკის დასახლებულ ტერიტორიებს უტოლდება. კონგრესმა უკვე დაიწყო მათი მართვა და იმაზე ფიქრობს, თუ როგორ აქციოს ისინი უფრო შემოსავლიან მიწებად. მან უფრო მეტი რამის კეთებაც წამოიწყო: მან ხელი მოჰკიდა ამ ტერიტორიებზე ახალი შტატების დაარსების საქმეს. იქმნება ახალი მთავრობები; ინიშნებიან თანამდებობის პირები; დგინდება პირობები, რომელთა საფუძველზეც მათ კონფედერაციაში შემოსვლა შეეძლებათ. ყოველივე ეს გაკეთებულია; და გაკეთებულია ისე, რომ კონგრესის ქმედებებში კონსტიტუციურობის ნასახიც კი არ არის. მაგრამ საყვედური არავის დასცდენია; განგაში არავის აუტეხია. შემოსავლის უზარმაზარი და დამოუკიდებელი წყარო გადავიდა ადამიანთა ერთადერთი პოლიტიკური ჯგუფის ხელში, რომელსაც უფლება აქვს, შეკრიბოს განუსაზღვრელი რიცხოვნების ჯარი და მისი მხარდაჭერის მიზნით ფული განუსაზღვრელი ვადით. მიუხედავად ამისა, მაინც მოიძევებიან ადამიანები, რომლებიც ამ სანახაობის მდუმარე მოწმენი როდი არიან, არამედ იმ სისტემის დამცველებად გვევლინებიან, რომელმაც ეს სანახაობა წარმოადგინა. მაგრამ, იმავდროულად, იგივე ხალხი დაჟინებით იმეორებს ახალი სისტემის წინააღმდეგ იმ შესიტყვებებს, რომლებიც ეს-ესაა მოვისმინეთ. განა უფრო უპრიანი არ იქნებოდა მას ამგვარი სისტემის დანერგვისთვის გამოედო თავი? ნუთუ უმჯობესი არ იქნებოდა კავშირი ისეთი მზარდი და რესურსებით მდიდარი დაწესებულებისგან დაეცვა, როგორიც მოქმედი კონგრესია? განა ეს არ აჯობებდა იმ საფრთხის წინააღმდეგ ბრძოლას, რომელსაც თითქოს მას მისი დღევანდელი უძლურება უქადის? ამას კონგრესის სასაყვედუროდD როდი ვამბობ. მას სწორედ ის უნდა ეკეთებინა, რასაც აკეთებს. ვაღიარებ, რომ მას სხვანაირად მოქმედება არ შეეძლო. საზოგადოებრივი ინტერესი და მომენტის აუცილებლობა აიძულებდა, დაერღვია კონსტიტუციური საზ-ღვრები. მაგრამ ნუთუ ეს იმ საფრთხის მაუწყებელი საგანგაშო სიგნალი არ არის, რომელიც სწორედ ისეთი მთავრობიდან მომდინარეობს, დასახული ამოცანების თანაზომიერ უფლებებს რომაა მოკლებული? ასეთი ხელისუფლება ყოველთვის საშინელი დილემის წინაშე დგას: ან გადადგეს, ანდა უფლებამოსილებებს გადაამეტოს. პუბლიუსი ფედერალისტი # 39 : მედისონი Spoiler ფედერალისტი # 39 : მედისონი 1788 წ. 16 იანვარი ნიუ-ირკის შტატის ხალხს ბოლო წერილში იმ დაკვირვებათა შეჯამებას მივუძღვენი, რომლებიც შესავლად უნდა გამოგვდგომოდა მართვის იმ გეგმის მიმოხილვისა, რომელიც კონვენტმა შემოგვთავაზა. ახლა სწორედ ჩვენი წამოწყების ამ მთავარ ნაწილზე გადავდივარ. პირველი საკითხი, რომელიც წამოიჭრება, არის შემდეგი: უნდა იყოს თუ არა მმართველობის სისტემა მკაცრად რესპუბლიკური მისი როგორც შინაარსის, ისე ფორმის მხრივ? ცხადია, რომ მმართველობის ყველა სხვა ფორმა შეუთავსებელი იქნებოდა ამერიკელი ხალხის სულთან; რევოლუციის დიად პრინციპებსა თუ იმ კეთილშობილურ შეუპოვრობასთან, რომელიც თავისუფლების ყველა ტრფიალს ასულდგმულებს; ყველა ჩვენი პოლიტიკური ცდა იმ სასოებაზე უნდა დავამყაროთ, რომ კაცობრიობას შესწევს ძალა, თვითონ მართოს თავისი თავი. თუ აღმოჩნდა, რომ კონვენტის გეგმა უხვევს რესპუბლიკურ პრინციპს, მაშინ მისმა ქომაგებმა მასზე ხელი უნდა აიღონ. მაგრამ რა არის მმართველობის რესპუბლიკური ფორმის თავისებურება? თუ ამ შეკითხვაზე პასუხის ძიებას თვითონ პრინციპებში კი არ დავიწყებდით, არამედ იმაში როგორც ამ ტერმინს პოლიტიკური მწერლები სხვადასხვა ქვეყნების კონსტიტუციათა დასახასიათებლად იყენებენ, ვეჭვობ, რომ მასზე დამაკმაყოფილებელი პასუხისთვის ოდესმე მიგვეგნო. ჰოლანდიამ, რომლის უმაღლეს ხელისუფლებას არაფერი სცხია იმისა, რომ ხალხიდან მომდინარეობდეს, თითქმის საყოველთაო აღიარება სწორედ როგორც რესპუბლიკამ მოიხვეჭა. იგივე წოდება მიენიჭა ვენეციასაც, სადაც ერთი მუჭა მემკვიდრეობითი არისტოკრატები შეუზღუდავად ბატონობენ ხალხის უდიდეს უმრავლესობაზე. რესპუბლიკად წოდების პატივი ერგო პოლონეთსაც – ქვეყანას, რომლის მმართველობა არისტოკრატიისა და მონარქიის ყველაზე უარეს ნაზავს განასახიერებს. ინგლისის პოლიტიკური წყობა, სადაც მხოლოდ ერთი სახელისუფლებო უწყება არის რესპუბლიკური და ისიც მემკვიდრეობით არისტოკრატიასა და მონარქიასთანაა შერწყმული, ხშირად ასევე უსამართლოდDშეჰყავთ რესპუბლიკათა სათვალავში. ეს ნიმუშები, რომლებიც თითქმის ისევე განსხვავდებიან ერთმანეთისგან, როგორც თითოეული მათგანი ნამდვილი რესპუბლიკისგან – გვიჩვენებენ იმას, თუ რაოდენ ორაზროვნად გამოიყენება ეს ტერმინი პოლიტიკურ გამოკვლევებში. თუ საზომად განსხვავებულ პრინციპებს ავიღებდით, რომლებიც მმართველობის სხვადასხვა ფორმებს უდევთ საფუძვლად, მაშინ რესპუბლიკა მმართველობის ისეთი ფორმისთვის უნდა გვეწოდებინა, ან სულ ცოტა, შეიძლებოდა გვეწოდებინა, რომელსაც მთელი თავისი ძალაუფლება – პირდაპირ თუ არაპირდაპირ – მთელი ხალხიდან გამოჰყავს და მას იმ პირთა მეშვეობით ახორციელებს, რომლებიც თანამდებობებზე ხალხის სურვილისამებრ გარკვეული ვადით, ანდა – უმწიკვლო ქცევის შემთხვევაში – უვადოდ ინიშნებიან. აუცილებელია, რომ მმართველობის ასეთი ფორმა საზოგადოების უდიდესი უმრავლესობიდან მომდინარეობდეს და არა მისი უმნიშვნელო ნაწილიდან თუ პრივილეგირებული კლასიდან; წინააღმდეგ შემთხვევაში ერთი მუჭა ტირანული არისტოკრატები, რომლებიც ხალხის ჩაგვრას უფლებამოსილებათა დელეგირების მეშვეობით ახორციელებენ, შეძლებდნენ იმას, რომ რესპუბლიკის საპატიო წოდებას წაპოტინებოდნენ და მიეტაცებინათ კიდეც იგი. მმართველობის ამ ფორმისთვის საკმარისია ის, რომ პირები, რომლებიც მას ახორციელებენ – პიდაპირ ან არაპირდაპირ – ხალხის მიერ ინიშნებოდნენ და თანამდებობაზე ან განსაზღვრული ვადით იმყოფებოდნენ, ანდა უვადოდ, დადგენილი პირობის თანახმად. წინააღმდეგ შემთხვევაში, ნებისმიერი შტატის მმართველობა ისე, როგორც ყოველი სახალხო ხელისუფლება, რაგინდ კარგად უნდა იყოს ორგანიზებული და რაგინდ უზადოდ უნდა ხორციელდებოდეს იგი ნელ-ნელა დაკარგავს რესპუბლიკურ თვისებას და საბოლოოდ გადაგვარდება კიდეც. კავშირში შემავალი შტატების კონსტიტუციათა თანახმად, თანამდებობის ესა თუ ის პირები თავიანთ პოსტებზე ხალხის მიერ ინიშნებიან, ოღონდ – მხოლოდ არაპირდაპირი დანიშვნის გზით. მათი უმეტესობის თანახმად თვით მაგისტრატურის თავიც კი ამ გზით ინიშნება. ერთი შტატის კონსტიტუციის მიხედვით საკანონმდებლო ხელისუფლების ორი პალატიდან ერთ-ერთზე სწორედ ეს წესი ვრცელდება. ყველა შტატის კონსტიტუციათა შესაბამისად, უმაღლესი თანამდებობის პირებიც თავიანთ თანამდებობებზე განსაზღვრული ვადით ინიშნებიან. უმეტესწილად კი ეს ვადა როგორც აღმასრულებელ, ისე საკანონმდებლო ხელისუფალთათვის რამდენიმე წლით განისაზღვრება. ამასთანავე, შტატების კონსტიტუციათა უმრავლესობის მიხედვით და ამ საკითხის თაობაზე ყველაზე პატივსაცემი თუ მიღებული შეხედულების თანახმად, სასამართლო ხელისუფლების წევრები თავიანთ თანამდებობებზე რჩებიან უვადოდ, იმ შემთხვევაში, თუ ისინი უმწიკვლოდ ასრულებენ დაკისრებულ მვალეობას. თუ კონვენტის მიერ შედგენილ კონსტიტუციას ჩვენ მიერ მოხმობილ საზომებს შევუდარებთ, მაშინვე მივხვდებით, რომ მას მკაცრად რესპუბლიკური ხასიათი აქვს. წარმომადგენელთა პალატას ისე, როგორც თითო პალატას, ყოველი შტატის საკანონმდებლო ორგანოში პიდაპირი არჩევის გზით ხალხის უდიდესი უმრავლესობა ირჩევს. სენატის ძალაუფლება, არსებული კონგრესისა და მერილენდის სენატის მსგავსად, უშუალოდ ხალხიდან არ მომდინარეობს. პრეზიდენტის ძალაუფლების წყაროც – ისე, როგორც შტატების უმრავლესობაში, ხალხის არაპირდაპირი არჩევანია. მოსამართლეებსაც კი, საკავშირო თანამდებობის სხვა პირებთან ერთად – ისე, როგორც ეს რამდენიმე შტატის კონსტიტუციითაც არის გათვალისწინებული, თუმც ერთობ არაპირდაპირი არჩევის გზით, მაგრამ მაინც ხალხი აირჩევს. თანამდებობაზე ყოფნის ვადაც სრულიად შეესბამება რესპუბლიკურ სტანდარტსა და შტატის კონსტიტუციათა ნიმუშს. წარმომადგენელთა პალატა აირჩევა პერიოდულად ისე, როგორც ყველა შტატში და ორი წლის ვადით, როგორც სამხრეთ კაროლინაში. სენატი არჩეული იქნება ექვსი წლის ვადით, რაც ერთი წლით მეტია, ვიდრე მერილენდის სენატის ვადა და ნიუ-იორკისა და ვირჯინიისას ორი წლით აჭარბებს. პრეზიდენტი თანამდებობაზე იმყოფება ოთხი წლის ვადით, როგორც ნიუ-იორკისა და დელავერის შტატებში; მაგისტრატურის თავი აირჩევა სამი წლით, სამხრეთ კაროლინაში კი ორი წლის ვადით. დანარჩენ შტატებში არჩევნები ტარდება ყოველწლიურად. მაგრამ რამდენიმე შტატში კონსტიტუციით არ არის გათვალისწინებული წესი, რომლის მიხედვითაც მაგისტრატურის თავის იმპიჩმენტი უნდა განხორციელდეს. დელავერისა და ვირჯინიის კონსტიტუციათა მიხედვით კი თანამდებობაზე ყოფნის ვადაში იმპიჩმენტის წესით მისი გადაყენება იკრძალება. შეერთებული შტატების პრეზიდენტის იმპიჩმენტი კი შესაძლებელია, თანამდებობაზე მისი ყოფნის ნებისმიერ ეტაპზე განხორციელდეს. რაც შეეხება მოსამართლეებს, ისინი თანამდებობზე რჩებიან და უნდა რჩებოდნენ კიდეც, ვიდრე თავიანთ მოვალეობას უმწიკვლოდ ასრულებენ. მაღალ სამთავრობო თანამდებობაზე კი პირები დაინიშნებიან ამა თუ იმ მოსაზრების გათვალისწინებით ზოგადი კანონმებლობით დადგენილი წესის მიხედვით, ანდა შტატის კონსტიტუციების შესაბამისად. თუ დამატებითი საბუთებია საჭირო იმის დასამტკიცებლად, რომ შემოთავაზებული სისტემა თავისი არსით რესპუბლიკურია, მაშინ ამის ყველაზე უტყუარ მტკიცებულებად ის ვითარება გამოდგებოდა, რომ ეს სისტემა კატეგორიულად კრძალავს თანამდებობის პირთათვის არისტოკრატიული წოდებების მინიჭებას როგორც ფედერალურ, ისე შტატის დონეზე. და ამასთანავე, იმის სრულ გარანტიას ქმნის, რომ როგორც ერთ, ისე მეორე დონეზე რესპუბლიკური მმართველობა განუხრელად განხორციელდეს. მაგრამ ეს საკმარისი არ არისო, - იტყვიან შემოთავაზებული კონსტიტუციის მოწინააღმდეგენი. კონვენტი ხომ მარტო მართვის რესპუბლიკური ფორმისადმი ერთგულებას იჩენს, მაშინ, როცა ვალდებული იყო ასეთივე მზრუნველობა გამოეჩინა ფედერალური პრინციპის შესანარჩუნებლადო; კავშირი ხომ დამოუკიდებელ სახელმწიფოთა კონფედერაციაა; კონვენტმა კი ისეთი ეროვნული მმართველობა ჩამოაყალიბა, რომელიც კავშირს შტატების კონსოლიდაციად განიხილავსო. საკითხავია, თუ ვინ მიანიჭა მას იმის უფლებამოსილება, რომ ეგზომ თამამი და რადიკალური სიახლე წამოეწყოო; იმ დიდი მნიშვნელობიდან გამომდინარე, რომელიც ამ შესიტყვებას ენიჭება, იგი ყურადღებით განხილვას საჭიროებს. მიუხედავად იმისა, რომ ეროვნულსა და ფედერალურს შორის ის განსხვავება, რომელსაც ეს შესიტყვება ემყარება, დაზუსტებას მოითხოვს. ვფიქრობ, აუცილებელია იმის შეფასება, თუ რამდენად სამართლიანი და უფლებამოსიალია იგი. ამ მიზნით უპრიანი იქნება, ჯერ ერთი, შემოთავაზებული მმართველობის არსი გამოვარკვიო; მეორე, ისიც უნდა გამოვიკვლიო, ჰქონდა თუ არა კონვენტს უფლებამოსილება იმისა, რომ ასეთი გეგმა შეედგინა; მესამეც, პასუხი უნდა გავცე კითხვაზე, თუ სამშობლოს წინაშე მოვალეობის შეგნება რამდენად აძლევდა კონვენტის წევრებს იმის უფლებას, რომ მათ თავის თავზე ზოგიერთი ისეთი უფლებამოსილებაც აეღოთ, რაც კანონით არ იყო გათვალისწინებული. პირველი. მმართველობის ამა თუ იმ სისტემის არსის გამოსარკვევად აუცილებელია, მსჯელობა შემდეგი პუნქტების მიხედვით წარიმართოს: უნდა განისაზღვროს ის, თუ რა მიმართებაშია თითოეული მათგანი იმ პრინციპებისადმი, რომლებიც საფუძვლად უნდა გამოიყენონ; უნდა დავადგინოთ ჩვეულებრივი ძალაუფლების წყარო; უნდა გამოვარკვიოთ, თუ რა პრინციპებით ხელმძღანელობს იგი თავის მოღვაწეობაში და განვსაზღვროთ, თუ რა მოცულობით შეიძლება მისი განხორციელება; უნდა გამოვარკვიოთ, თუ რამდენად გვაქვს უფლებამოსილება იმისა, რომ მასში სამომავლოდ ცვლილებები შევიტანოთ. პირველი პუნქტის შესწავლის შედეგად ნათელი ხდება, რომ ერთი მხრივ, ახალი კონსტიტუცია ამერიკელი ხალხის თანხმობასა და მოწონებას ემყარება, რომელსაც იგი სპეციალურად ამ მიზნით არჩეული წამომადგენლების მეშვეობით გამოხატავს. მეორე მხრივ კი ხალხი თავის თანხმობასა და მოწონებას იძლევა არა როგორც ინდივიდებისგან შემდგარი ერი, არამედ როგორც მოსახლეობა, ვისგანაც ერთმანეთისგან განსხვავებული და დამოუკიდებელი შტატები შედგება. ამრიგად, კონსტიტუციაზე თანხმობასა და მის რატიფიცირებას თითოეული შტატი უმაღლეს ხელისუფლებაზე ანუ ხალხის ხელისუფლებაზე დამყარებით ახორციელებს; აქედან გამომდინარე, კონსტიტუციის მიღება იქნება არა საერთოეროვნული, არამედ ფედერალური აქტი. ისე რომ, კონსტიტუციას მიიღებს ხალხი, რომელიც შეადგენს რამდენიმე დამოუკიდებელ შტატს და არ აყალიბებს ერთიან ერს; ეს ცხადი უნდა იყოს თუნდაც იმ ვითარებიდან გამომდინარე, რომ ამ აქტს არ ახორციელბს არც კავშირის მოსახლეობის უმრავლესობა და არც შტატების უმრავლესობა. კონსტიტუციის მიღების აქტი უნდა იყოს რამდენიმე შტატის ერთსულოვანი თანხმობის შედეგი. შტატებისა, რომლებიც მონაწილეობას ღებულობენ კონსტიტუციის შედგენაში. ჩვეულებრივი არჩვენებისგან ეს პროცედურა მხოლოდ იმით განსხვავდება, რომ მას ხალხი უშუალოდ ახორციელებს და არა საკანონმდებლო ხელისუფლების ორგანოთა მეშვეობით. საქმე რომ იმ ხალხს ეხებოდეს, რომელიც ერთ ერს აყალიბებს, მაშინ ნება შეერთებული შტატების მოსახლეობის უმრავლესობისა სავალდებულო იქნებოდა მისი უმცირესობისთვის; ისევე, როგორც თითოეულ შტატში მოსახლეობის უმრავლობის ნება მოცემულ შტატში მოსახლეობის უმცირესობისთვისაა სავალდებულო. იმის დასადგენად კი, თუ რა არის უმრავლესობა ან მოსახლეობის მიერ ინდივიდუალურად მიცემული ხმების დათვლა იქნებოდა აუცილებელი, ანდა ამერიკელი ხალხის უმრავლესობის ნებად შტატების ის რაოდენობა უნდა მიგვეჩნია, რომლებმაც ხმის მიცემის დროს უმრავლესობა შეადგინეს. კონვენტმა არც ერთი წესი მოიწონა და არც მეორე. კონსტიტუციის რატიფიკაციის საკითხში ყოველი შტატი განიხილება, როგორც სხვა შტატებისგან დამოუკიდებლი, სუვერენული ერთეული, რომელიც მხოლოდ საკუთარ ნებას ემორჩილება. ამრიგად, თუკი ახალი კონსტიტუცია მივიღეთ, იგი ამ თვალსაზრისით, ფედერალური კონსტიტუცია იქნება და არა საერთო ეროვნული. შემდეგი პუნქტი იმ წყაროს შეეხება, საიდანაც ხელისუფლების ჩვეულებრივი ძალაუფლება უნდა მომდინრეობდეს. წარმომადგენელთა პალატას ძალაუფლებას მიანიჭებს ამერიკელი ხალხი; ამასთანავე, წარმომადგენელთა თანაფარდობა პირდაპირპროპორციული იქნება იმისა, რაც ამა თუ იმ შტატის შესაბამის ორგანოებშია და იმავე პრინციპებზე იქნება დამყარებული, რასაც ცალკეული შტატის საკანონმდებლო ხელისუფლება ემყარება. ამ მიმართებით მმართველობა საერთოეროვნულია და არა ფედერალური. მეორე მხრივ, სენატის ძალაუფლების წყარო იქნებიან შტატები, როგორც პოლიტიკური და თანასწორი საზოგადოებები. სენატში თითოეული მათგანი წარმოდგენილი იქნება თანასწორობის პრინციპის საფუძველზე ისე, როგორც არსებულ კონგრესშია. ამ მხრივ მმართველობა ფედერალური იქნება და არა საერთოეროვნული. აღმასრულებელ ხელისუფლებას ექნება შედგენილი წყარო. პრეზიდენტს უშუალოდ აირჩევენ შტატები, როგორც კრებითი პოლიტიკური პირები. ხმები, რომლებსაც ისინი ფლობენ, რთული ფორმულის მიხედვით დაითვლება; რა დროსაც ისინი ნაწილობრივ ერთმანეთისგან განსხვავებულ და თანასწორ საზოგადოებებად განიხილებიან, ნაწილობრივ კი ერთი და იმავე საზოგადოების არათანასწორ წევრებად. წინსწარ დათქული პირობით, განსაკუთრებულ მდგომარეობაში პრეზიდენტს საკანონმდებლო ხელისუფლების ისევ ის შტო აირჩევს, რომელიც საერთოეროვნული წარმომადგენლებისგან შესდგება. ოღონდ ამჯერად ისინი მოგვევლინებიან როგორც დელეგაციები მრავალი, ერთმანეთისგან დამოუკიდებელი და ურთიერთთანასწორი პოლიტიკური ორგანიზაციისა. ამ თვალსაზრისით, მმართველობის შემოთავაზებული ფორმა ერთგვარი ნაზავის სახეს ღებულობს, რომელშიც წარმოდგენილი იქნება როგორც ფედერალური, ისე საერთო-ეროვნული ელემენტები. რაც შეეხება სახელისუფლებო უფლებამოსილებათა განხორციელებას, ამ მხრივ ფედერალურ და საერთოეროვნულ მმართველობას შორის განსხვავება ისაა, რომ ერთში ძალაუფლება ხორციელდება კრებითი პოლიტიკური პირების მიმართ, რომლებიც შეადგენენ კონფედერაციას; ხოლო მეორეში ძალაუფლების ობიექტებს წარმოადგენენ ცალკეული მოქალაქეები, როგორც ცალკეული პირები. თუ ამ საზომით გავზომავთ, მაშინ გამოდის, რომ კონსტიტუციას საერთო-ეროვნული ხასიათი აქვს და არა ფედერალური. ცალკეულ შემთხვევებში განსაკუთრებით სასამართლო გარჩევების დროს, როცა შტატები შეიძლება მომჩივნებადაც გამოდიოდნენ და მოპასუხეებადაც – ისინი მხოლოდ კრებით პოლიტიკური პირებად გვევლინებიან. ამგვარ წუნს ვერც ერთი გეგმა ვერ გაექცევა. ძალაუფლების განხორციელება ხალხის, როგორც ცალკე პირების, მიმართ – რასაც ხელისუფლების ყოველდღიური მოღვაწეობა მოიცავს _ შესაძლოა, ყველაზე უფრო გამოხატავდეს მმართველობის საერთო-ეროვნულ ხასიათს. მაგრამ ძალაუფლების განხორციელების თვალსაზრისით საერთო-ეროვნული ხელისუფლება იცვლის ხასიათს, როგორც კი მას უფლებამოსილებათა კუთხით განვიხილავთ. საერთო-ეროვნული მთავრობის იდეა არ გულისხმობს მარტო იმას, რომ ძალაუფლება ცალკეული მოქალაქეების მიმართ ხორციელდება; არამედ, იმასაც, რომ მისი უზენაესობა ვრცელდება ყველა პირსა და ნივთზე, რამდენადაც ისინი კანონიერი მართვის ობიექტებად გვევლინებიან. თუ ხალხი გაერთიანებულია ერთ ერად, ამგვარი უზენაესობა საერთო-ეროვნულ საკანონმდებლო ხელისუფლებას ეკისრება. იმ საზოგადოებებში კი, რომლებიც მხოლოდ გარკვეული მიზნებით ერთიანდებიან, იგი ნაწილობრივ საერთო-ეროვნულ აღმასრულებელ ხალისუფლებას აქვს დაკისრებული, ნაწილობრივ კი – ადგილობრივ აღმასრულებელ ხელისუფლებათ. ერთ შემთხვევაში ყველა ადგილობრივი ორგანო მის ზემდგომს ექვემდებარება, რომელიც აკონტროლებს, მართავს და სურვილისამებრ აუქმებს კიდეც მათ. მეორეში კი ხელისუფლების ადგილობრივი თუ მუნიციპალური ორგანოები თვითონ ფლობენ დამოუკიდებელ უზენაესობას; თავთავიანთ სფეროებში ისინი აღარ ემორჩილებიან საერთო-ეროვნულ ხელისუფლებას, არამედ პირიქით – ეროვნული ხელისუფლებაა ვალდებული, დაემორჩილოს მათ. ამ თვალსაზრისით შემოთავაზებული მმართველობა არ შეიძლება საერთო-ეროვნულ მთავრობად მივიჩნიოთ, ვინაიდან მისი იურისდიქცია მხოლოდ ზემოჩამოთვლილი უფლებამოსილებებით ამოიწურება, მაშინ, როცა შტატებს სრული სუვერენიტეტი რჩებათ და ყველა დანარჩენი უფლებამოსილებაც მათ ენიჭებათ. რაც შეეხება საკითხს იმის შესახებ თუ სად გადის ორ – ფედერალურ და ადგილობრივ - იურისდიქციას შორის საზღვარი და ამის თაობაზე წამოჭრილ დაპირისპირებას, რა თქმა უნდა, წყვეტს სასამართლო, რომელიც ფედერალურ დონეზე დაარსდება. მაგრამ საკითხის არსი ამით არ იცვლება. სასამართლო ვალდებულია გადაწყვეტილება მიიღოს მიუკერძოებლად, კონსტიტუციური წესის მიხედვით. კონვენტმა გაითვალისწინა სიფრთხილის ყველა ჩვეულებრივი ზომა აუცილებელი მიუმხრობლობის უზრუნველსაყოფად. ასეთი სასამართლოს არსებობა აუცილებელია, რათა საქმეში მახვილი არ ჩაერიოს და კავშირი დაშლას გადაურჩეს. ამრიგად, უფრო უპრიანია იგი ფედერალურ დონეზე დაარსდეს, ვიდრე ადგილობრივ დონეზე. უფრო სწორედ, აუცილებელია, რომ იგი ფედერალურ დონეზე ფუნქციონირებდეს, ვინაიდან ასე უფრო დაცული იქნება მისი უსაფრთხოება; ამ პოზიციას, ალბათ, არავინ შეეწინააღმდეგება. ბოლო პუნქტის თაობაზე უნდა ითქვას შემდეგი: კონსტიტუციაში შესწორებების შეტანის უფლებამოსილება თავისი ხასიათით არც მთლად საერთო-ეროვნული საკითხია და არც მთლად ფედერალური. მთლად საერთო-ეროვნული რომ ყოფილიყო, მაშინ უზენაესი და საბოლოო ძალაუფლება ექნებოდა იმას, რასაც კავშირის მოსახლეობის უმრავლესობა ჰქვია; ხელისუფლება – ისე, როგორც ყველა ეროვნულ საზოგადოებაში, - უფლებამოსილი იქნებოდა, შეეცვალა ან გაეუქმებინა მის მიერ შემოღებული მმართველობა; მთლად ფედერალური რომ ყოფილიყო, მაშინ აუცილებელი გახდებოდა თითოეული შტატის თანხმობა, რათა შეტანილი ყოფილიყო შესწორება, რომელიც სავალდებულო იქნებოდა ყველასთვის. კონვენტის მიერ შემოთავაზებული გეგმა არც ერთ პრინციპს ემყარება და არც მეორეს. ამ გეგმის მიხედვით შესწორებას ესაჭიროება უმრავლესობა, მაგრამ იგი ითვლება არა მოქალაქეთა ხმების, არამედ შტატების მიხედვით; ამ მხრივ შესწორებათა შეტანის უფლებამოსილება უხვევს საერთო-ეროვნულ პრინციპს და ფედერალური პრინციპისკენ იხრება. მაგრამ რაკი იგი არ მოითხოვს შტატების ერთსულოვან თანხმობას, არამედ მათი უმრავლესობაა საკმარისი, – იგი უხვევს ფედერალურ პრინციპს და საერთო-ეროვნული პრინციპისკენ იხრება. ამრიგად, შემოთავაზებული კონსტიტუცია არც საერთო-ეროვნულია და არც ფედერალური, ამ სიტყვის მკაცრი მნიშვნელობით. იგი ორივე მათგანის ელემენტებს შეიცავს. დაფუძნების მიხედვით იგი ფედერალური აქტია და არა საერთო-ეროვნული; იმ წყაროების მიხედვით, საიდანაც ძალაუფლება მომდინარეობს, იგი ნაწილობრივ ფედერალურია და ნაწილობრივ საერთო-ეროვნული; უფლებამოსილებათა განხორციელების თვალსაზრისით, იგი საერთოეროვნულია და არა ფედერალური; უფლება-მოსილებათა მოცულობის მხრივ იგი ფედერალურია და არა საერთო-ეროვნული; დაბოლოს, შესწორებათა შეტანის წესის თვალსაზრისით, იგი არც მთლად ფედერალურია და არც მთლად საერთო-ეროვნული. პუბლიუსი ფედერალისტი # 40: მედისონი Spoiler ფედერალისტი # 40: მედისონი 1788 წ.18 იანვარი ნიუ-იორკის შტატის ხალხს მეორე საკითხი, რომელიც უნდა განვიხილოთ, იმას შეეხება, იყო თუ არა კონვენტი უფლებამოსილი ასეთი ნაზავი კონსტიტუცია შეედგინა და შემოეთავაზებინა. კონვენტის უფლებამოსილებაზე უდიდესი სიზუსტით სამსჯელოდ უპრიანი იქნებოდა იმ დავალებებს გავცნობოდით, რომლებიც მის წევრებს ამომრჩეველმა მისცა. მას ორი რეკომენდაცია უნდა გაეთვალისწინებინა. საქმე ეხება ანაპოლისში 1786 წ. სექტემბრის კრებაზე მიღებულ რეკომენდაციას, ანდა იმას, რომელიც კონგრესის მიერ 1787წ. თებერვალში იქნა შემუშავებული. საკმარისი იქნებოდა ჩვენც ამ ორ აქტს მივბრუნებოდით. ანაპოლისის აქტი კონვენტს ურჩევს:” დანიშნოს უფლებამოსილი პირები, რომლებიც ანგარიშს გაუწევენ რა შეერთებული შტატების მდგომარეობას, შეიმუშავებენ დებულებებს, აუცილებელთ ფედერალური მმართველობის გასაუმჯობესებლად, რათა იგი პასუხობდეს კავშირის მოთხოვნებს; ამ მიზნით შედგენილი პროექტი განსახილველად წარუდგინოს კონგრესს, რაც ამ უკანასკნელის თანხმობისა და შემდგომად მისი დამტკიცებისა შტატების საკანონმდებლო კრებების მიერ მიზნის მიღწევის საწინდარი იქნება”. კონგრესის სარეკომენდაციო აქტში კი სიტყვასტყვით წერია:” ვინაიდან კონფედერაციისა და სამიდღემჩიო კავშირის მუხლები ითვალისწინებენ დებულებას, შეერთებული შტატების კონგრესისა და შტატების საკანონმდებლო კრებების მხრივ თანხმობის შემთხვევაში, კონსტიტუციაში შესწორებების შეტანის თაობაზე; ვინაიდან, როგორც გამოცდილებამ გვიჩვენა, არსებულ კონფედერაციას ახასიათებს გარკვეული ნაკლოვანებანი, რამდენიმე შტატმა, განსაკუთრებით კი ნიუ-იორკმა, თავინთ დელეგაციებს კონგრესში ქვემორე დადგენილებაში ჩამოთვლილ მიზანთა მიღწევის უზრუნველსაყოფად დააკისრეს კონვენტის მოწვევა, იმ იმედით, რომ იგი საუკეთესო საშუალება იქნება შესაბამის შტატებში ეროვნული მმართველობის დასამკვიდრებლად”. დაადგინეს: “კონგრესს მიზანშეწონილად მიაჩნია, მომავალი წლის მაისის მეორე ორშაბათს ფილადელფიაში მოწვეული იქნას რამდენიმე შტატის წარმომადგენელთა კონვენტი ერთადერთი და განსაკუთრებული მიზნით: გადაისინჯოს კონფედერაციის მუხლები; მოხსენდეს კონგრესსა და სხვადასხვა შტატის საკანონმდებლო კრებას მასში შესატანი ცვლილებების თაობაზე, რათა შემდგომად კონგრესის და შტატების საკანონმდებლო კრებების მხრივ მათი დამტკიცებისა, ფედერალურმა კონსტიტუციამ ადეკვატურად შეძლოს მართვის მოთხოვნათა დაკმაყოფილება და კავშირის შენარჩუნება.” ამ დადგენილებებიდან გამომდინარეობს: ჯერ ერთი, კონვენტს შესაბამის შტატებში მტკიცე ეროვნული მმართველობა უნდა დაემკვიდრებინა; მეორე, მთავრობა იმგვარად უნდა გარდაექმნა, რომ მართვის მოთხოვნათა ადეკვატურად დაკმაყოფილება და კავშირის შენარჩუნება შეძლებოდა; მესამე, კონფედერაციის მუხლებში აუცილებელი შესწორებები შეეტანა, როგორც კონგრესის აქტითაა გათვალისწინებული, ანდა სხვა აუცილებელი დებულებები დაემატებინა, როგორც ანაპოლისის რეკომენდაციაშია ჩაწერილი; მეოთხე, რეკომენდაციები და დებულებები კონგრესისთვის და შტატების საკანონმდებლო კრებებისთვის წარედგინა: ერთისთვის - თანხმობის მისაღებად, მეორისთვის კი დასამტკიცებლად. თუ ერთმანეთს შევუდარებთ და პატიოსნად განვიხილავთ ამ ერთმანეთისგან სრულიად განსხვავებულ გამოთქმებს, არ გაგვიჭირდება იმ უფლებამოსილების თობაზე დასკვნის გამოტანა, რომლითაც კონვენტი ხელმძღვანელობდა. წარმომადგენელთა ამ კრებას საფუძველი უნდა ჩაეყარა ისეთი ეროვნული მმართველობისთვის, რომელიც ადეკვატურად დააკმაყოფილებდა მართვის მოთხოვნებს და კავშირის შენარჩუნებას უზრუნველყოფდა; ამ მიზნით მას ისე უნდა გარდაექმნა კონფედერაციის მუხლები, რომ შესაძლებლი გამხდარიყო ზემოჩამოთვლილი მიზნების შესრულება. განმარტების ორი წესი არსებობს, რომელიც საღი აზრის მიერაა ნაკარნახევი და სამართლებლივ აქსიომებსაც ემყარება. ჯერ ერთი, უპრიანია, რომ შედგენილი გამოთქმის ყოველი ნაწილი გარკვეულ მნიშვნელობას გამოხატავდეს და საერთო მიზნით იყოს გაერთიანებული; მეორეც, თუ ასეთი გაერთიანება შეუძლებელია, უპრიანია, უფრო ნაკლები მნიშვნელობის გამონათქვამს შეველიოთ და ყურადღება უფრო მნიშვნელოვანზე გავამახვილოთ. უმჯობესია, საშუალება ვანაცვალოთ მიზანს, ვიდრე მიზანი – საშუალებას. დავუშვათ, რომ გამონათქვამები, რომლებიც კონვენტის უფლებამოსილებებს განსაზღვრავენ, ერთმანეთთან სრულიად შეუთავსებელნი არიან. ვივარაუდოთ, რომ კონვენტს შემდეგნაირად ემსჯელა: კონფედერაციის მუხლებში შესწორებებისა და დებულებების შეტანიდან არანაირად არ გამომდინარეობს ადეკვატური ეროვნული მართვის დამკვიდრება. ამ გამოთქმების რა ნაწილი უნდა მივიღოთ და რა ნაწილზე უნდა ვთქვათ უარი? რომელი მათგანია უფრო მნიშვნელოვანი და რომელი უფრო უმნიშვნელო? რომელია საშუალება და რომელი მიზანი? დაე, აგვიხსნას ეს იმ ხალხმა, წამდაუწუმ რომ გაიძახის, კონგრესის უფლებამოსილებათა ყველაზე საუკეთესო განმმარტებლები ვართო; დაე, უპასუხონ ამ შეკითხვებს შემოთავაზებული კონსტიტუციის ყველაზე თავგამოდებულმა მოწინააღმდეგეებმა; დაე, გვითხრან: რა უფრო უპრიანი იყო ამერიკელი ხალხის ბედნიერებისთვის, კონფედერაციის მუხლები არად ჩაგვეგდო, ადეკვატური მართვა შემოგვეღო და კავშირის შენარჩუნება უზრუნველგვეყო, თუ კარგ მართვაზე უარი გვეთქვა და კონფედერაციის მუხლები შეგვენარჩუნებინა. დაე, გვითხრან: კონფედერაციის მუხლების შენარჩუნებაა მიზანი, რომელიც მართვის გარდაქმნამ უნდა უზრუნველყოს, თუ მიზანი სწორედ ისეთი მართვის შემოღებაა, რომელიც ეროვნული კეთილდღეობის მოთხოვნილებებს დააკმაყოფილებს. Kკონფედერაციის მუხლების დანიშნულებაც ხომ ეს იყო. ახლა საჭიროა, სწორედ იმავე მიზანს ვანაცვალოთ ეს მუხლები. მაგრამ ნუთუ აუცილებელია იმის დაშვება, რომ ეს გამოთქმები ერთმანეთთან სრულიად შეუთავსებადნი არიან? ნუთუ კონფედერაციის მუხლებში შესწორებებისა და დამატებითი დებულებების შეტანით შეიძლებოდა მისი იმგვარად გარდაქმნა, რომ ადეკვატური ეროვნული მართვა, ანუ ისეთი მმართველობა უზრუნველგვეყო, რომელსაც კონვენტი გვთავაზობს? საქმე სახელწოდების შეცვლაში როდია; სახელის გადარქმევა არ არის უფლებამოსილებათა გადამეტება. კონვენტი გარკვევით იყო უფლებამოსილი, რომ ზემოხსენებული მუხლების სტრუქტურაში ცვლილებები შეეტანა; ახალი დებულებების დამატებაც მის კომპეტენციაში შედის. სწორედ აქედან გამომდინარეობს უფლება იმისა, რომ დოკუმენტისთვის სახელი გადაერქმია, მასში ახალი მუხლები შეეტანა და იქიდან ძველი ამოეღო. ნუთუ არსებობს საფუძველი იმისა, რომ ყოველივე ეს უფლებამოსილებათა გადამეტებად მივიჩნიოთ, ვიდრე მუხლების ნაწილი ხელშეუხები რჩება? ვინც ამ შეკითხვას დადებითად უპასუხებს, დაე, მან გვითხრას, სად გადის ზღვარი, რომელიც ერთმანეთისგან მიჯნავს უფლებამოსილსა და უზურპირებულ ინოვაციებს, შესწორებებსა და დამატებით დებულებებს; დაე, ისიც გვითხრან, თუ რა მოცულობის უნდა იყოს თითოეული მათგანი, რომ ყველა ერთად მმართველობის ძირეული ცვლილებების ტოლფასი გახდეს. ნუთუ იმას გვეტყვიან, რომ ცვილილებები მმართველობის არსს არ უნდა შეხებოდაო? ეს რომ მართლა ასე იყოს, შტატები ხომ ასეთი ზეიმურობით არ მოიწვევდნენ კონვენტს და არ დააკისრებდნენ მას ეგზომ მნიშვნელოვან ამოცანებს, მაგრამ საქმე ის არის, რომ მათ სწორედ ძირეული გარდაქმნები ჰქონდათ მხედველობაში. ნუთუ გვეტყვიან, რომ ფუნდამენტური პრინციპები არ შედიოდა კონვენტის კომპეტენციაში და მათი შეცვლის უფლება არ ჰქონდაო? მე ვეკითხები ამ ხალხს: რა პრინციპებზეა ლაპარაკი? იმათზე ხომ არა, რომელთა მიხედვით ახალ კონსტიტუციას რეკომენდაცია ეძლევა შტატებს სრული დამოუკიდებლობა შეუნარჩუნოს? თუ ასეა, მაშინ უნდა ვთქვა, რომ თითოეული მათგანი გათვალისწინებულია ახალ კონსტიტუციაში. ნუთუ ისინი არ მოითხოვენ, რომ მთავრობის წევრებს არა შტატის მოსახლეობა, არამედ შესაბამისი შტატის საკანონმდებლო კრება ნიშნავდეს? ახალი კონსტიტუციით ხელისუფლების ერთ შტოს სწორედაც რომ შესაბამისი კრება ნიშნავს; კონფედერაციის მუხლების შესაბამისად კი კონგრესის ყველა დელეგატი შეიძლება უშუალოდ ხალხის მიერ ინიშნებოდეს; ორ შტატში ხომ ისინი სწორედ ასე არიან დანიშნულნი[1]. ნუთუ ეს ხალხი არ მოითხოვს, რომ მთავრობის ძალაუფლება შტატებზე ვრცელდებოდეს და არა უშუალოდ მოქალაქეებზე? ზოგ შემთხვევაში ახალი მთავრობის ძალაუფლება სწორედაც რომ შტატებზე, როგორც კრებით პოლიტიკურ პირებზე, გავრცელდება; ზოგშიც - უშუალოდ მოქალაქეებზე, რაც, სხვათა შორის, არსებული მთავრობის პირობებშიც ასეა. რაც შეეხება ისეთ შემთხვევებს, როგორიცაა ტყვედ აყვნა, მეკობრეობა, საფოსტო მომსახურება, მონეტის მოჭრა, წონისა და ზომის საწყავთა შემოღება, სხვადასხვა შტატების მიერ მიწის ნაჩუქრობასთან დაკავშირებით წამოჭრილი დავები, და რაც ყველაზე მთავარია, სამხედრო ტრიბუნალის მიერ დანიშნული პროცესები, სადაც, შესაძლოა, სიკვდილით დასჯის შესახებ განაჩენიც იქნეს გამოტანილი, ისე რომ, პროცესში არც ნაფიცი მსჯულები მონაწილეობდნენ და არც სამოქალაქო მოსამართლე – ყველა ამ შემთხვევაში კონფედერაციის ძალაუფლება უშუალოდ ვრცელდება ცალკეულ პირებზე და მოქალაქეთა ინტერესებზე. მაგრამ ხომ იმავე ფუნდამენტური პრინციპებითაა დადგენილი, რომ შტატის ხელისუფლება არ ერეოდეს გადასახადების ამოღების საქმეში! საფოსტო მომსახურებასაც ხომ გარკვეულწილად კონფედერაციული მთავრობა ბეგრავს! რაც შეეხება მონეტის მოჭრას, ამ საქმიანობიდან გადასახადს, – კონგრესის მიერ დადგენილი წესით, – უშუალოდ ფედერალური ხელისუფლება იღებს. მაგრამ რა საჭიროა ამდენი მაგალითის მოხმობა? განა კონვენტის ერთ-ერთი საყოველთაოდ აღიარებული მიზანი სწორედ ის არ იყო, რომ აღებმიცემობის საქმე იმგვარად დაექვმდებარებინა საკავშირო მთავრობისთვის, რომ იგი შემოსავლის უმთავრეს წყაროდ ქცეულიყო? განა თვითონ კონგრესმა რამდენჯერმე არ ურჩია მთავრობას კონფედერაციის მუხლებთან ამ არათავსებადი ზომის გამოყენება? განა ერთის გარდა ყველა შტატმა – თვით ნიუ-იორკმაც კი, - მხარი არ დაუჭირეს კონგრესის გეგმას და სიახლის პრინციპი არ აღიარეს? დაბოლოს, განა ეს პრინციპები იმას არ ჩაგვაგონებენ, რომ ფედერალური ხელისუფლება გარკვეულ ფარგლებში ხორციელდებოდეს, მათ მიღმა კი შტატებს სრული სუვერენიტეტი და დამოუკიდებლობა ენიჭებოდეს? როგორც ვნახეთ, ახალი მმართველობით ისე, როგორც ძველით, ფედერალური უფლებამოსილებანი შეზღუდულია და ზემოჩამოთვლილი შემთხვევების გამოკლებით, შტატები სრულად ახორციელებენ თავიანთ დამოუკიდებელ იურისდიქციას. სიმართლე რომ ითქვას, მთავარი პრინციპები, რომლებიც კონვენტის მიერ შემოთავაზებულ კონსტიტუციას შემოაქვს, სულაც არ არიან ახალნი, არამედ უფრო იმ პრინციპების განვრცობას წარმოადგენენ, კონფედერაციის მუხლებს რომ უდევთ საფუძვლად. ძველი სისტემის უბედურება სწორედ ის არის, რომ მის მიერ წამოყენებული პრინციპები იმდენად სუსტნი და უსუსურნი არიან, რომ ამართლებენ მათი უნაყოფობის თაობაზე გამოთქმულ ყველა საყვედურს და ისეთ საფუძვლიან გარდაქმნას საჭიროებენ, რაც ძველ სისტემას სრულიად ახალ სახეს მიანიჭებდა. გავრცელებული შეხედულების მიხედვით, ერთ პუნქტში კონვენტმა გადაუხვია დაკისრებულ დავალებას; ნაცვლად იმისა, რომ წარმოედგინა გეგმა, რომელიც ყველა შტატის საკანონმდებლო კრებების მიერ დამტკიცებას საჭიროებს, მან ისეთი გეგმა წარმოადგინა, რომელზეც თანხმობა მთელმა ხალხმა უნდა განაცხადოს და რომლის ასამოქმედებლად მხოლოდ ცხრა შტატის დასტურია საჭირო. უნდა აღინიშნოს, რომ რატომღაც ეს - შესაძლოა ყველაზე საფუძვლიანი – საყვედური არ გაისმის იმ შეპასუხებებს შორის, სეტყვასავით რომ მოდის კონვენტის მისამართით. ამგვარი სულგრძელობის ახსნა არ არის შეუძლებელი: ალბათ, ჩვენი ოპონენტები მტკიცედ არიან დარწმუნებულნი იმაში, რომ უაზრობაა 12 შტატის ბედი მე – 13 შტატის ჭირვეულობასა და თავქეიფობაზე შეაგდო; შეიძლება ჩაჯინებული წინააღმდეგობის იმ მაგალითსაც ითვალისწინებენ, რასაც ამერიკელი ხალხის 1/60 ნაწილის უმრავლესობა იმ ღონისძიებას უწევს, რომელიც მისი მოსახლების 59/60 მოსწონს და მხარს უჭერს; მაგალითი, რომელიც გონებში აღბეჭდვია და აღაშფოთებს ამერიკის ყოველ მოქალაქეს, ვისაც სამშობლოს შეურაცხყოფილი ღირსების გამო გული სტკივა, მის კეთილდღეობაზე კი გული შესტკივა. რაკი ამგვარი შეპასუხებისგან ოპონენტები როგორღაც თავს იკავებენ და ამ მიმართებით არ აკრიტიკებენ კონვენტს, მეც აღარ გავამახვილებ მასზე მკითხველის ყურადღებას. მესამე პუნქტი, რომელიც განხილვას იმსახურებს, მდგომარეობს იმაში, თუ რამდენად იყო შესაძლებელი ის, რომ დაკისრებული საქმისადმი მოვალეობის გრძნობიდან გამომდინარე, გარკვეულწილად, მინიჭებულ უფლებამოსილებათა უკმარისობის შევსება მომხდარიყო. ადრე გამოთქმული მოსაზრებების დროს კონვენტის უფლებამოსილებანი იმგვარი სიმკაცრითა და ისეთი წესების მიხედვით განიხილებოდა, თითქოსდა შეერთებული შტატების კონსტიტუციის შემოღების თვალსაზრისით მათ გადამწყვეტი მნიშვნელობა ჰქონოდათ. მაგრამ დავრწმუნდით, რომ მათ გაუძლეს ამგვარ უმკაცრეს გამოცდას. ახლა კი დროა გავიხსენოთ, რომ ამ უფლებამოსილებათ მხოლოდ სათათბირო და სარეკომენდაციო მნიშვნელობა ჰქონდათ; ასეთი სახე მისცეს მათ შტატებმა და სწორედ ამ სახით მიიღო ისინი კონვენტმა; ამ უფლებამოსილებათა საფუძველზე შეიმუშავა და შემოგვთავაზა მან კონსტიტუცია, რომელსაც ჩალის ფასი ექნება, თუ ვერ მიიღებს დასტურს მათგან, ვისთვისაც არის განკუთვნილი. ეს მოსაზრება სულ სხვაგვარი კუთხით დაგვანახებს საკითხს და იმაში გარკვევის შესაძლებლობას მოგვცემს, სწორი იყო თუ არა კონვენტის მიერ აღებული გეზი. მოდით, განვიხილოთ, თუ რა ნიადაგზე იდგა კონვენტი. ყოველივე ზემოთქმულიდან ირკვევა, რომ ისინი ძირისძირობამდე იყვნენ შეძრულნი იმ უკიდურესი მდგომარეობით, რომელშიც მათი სამშობლო იმყოფება და რამაც ქვეყანა თითქმის ერთსულოვან გადაწყვეტილებამდე მიიყვანა, რომ ერთობ განსაკუთრებული და უაღრესად სერიოზული საქმე წამოეწყო: გამოესწორებინა ის შეცდომები, რომელთა გამოისობით ქვეყანა უკიდურესი საფრთხის წინაშე დადგა. ისინი ასევე ღრმად და ერთსულოვნად იყვნენ დარწმუნებულნი იმაშიც, რომ ძირეული გარდაქმნა, რომელიც მათ წამოიწყეს, აბსოლუტურად აუცილებელი იყო იმ მიზნების განსახორციელებლად, რისთვისაც ისინი სამშობლომ შეკრიბა. შეუძლებელია, მათ არ სცოდნოდათ, რომ მოსახლეობის უდიდესი ნაწილი სრულიად იმპერიაში გულის ფანცქალით და სასოებით მოელოდა მათი ძალისხმევის შედეგს. ისინი იმაშიც დარწმუნებულნი იყვნენ, რომ შეერთებული შტატების თავისუფლებისა და კეთილდღეობის ავის მოსურნეს შინ თუ გარეთ სულ სხვა გრძნობები უდუღდა გულში. ისინი შემსწრენი იყვნენ იმისა, თუ როგორ იბარტყა და როგორ გაშალა ფრთები იმ წამოწყებამ, რომელსაც თავიდან მხოლოდ ერთმა შტატმა (ვირჯინია) შეჰბედა, კონფედერაციის წესდებაში ნაწილობრივი დამატების სახით ახალი დებულების შეტანა რომ მოითხოვა. როცა რამდენიმე შტატის თითზეჩამოსათვლელმა წარმომადგენელმა თავის თავს ნება მისცა და ანაპოლისში შეკრებილთ განსახილველად უაღრესად მნიშვნელოვანი საკითხი შესთავაზა, არაფრით რომ ეტეოდა მათთვის მინიჭებულ უფლებამოსილებებში – კონვენტის წევრებმა დაინახეს, რომ საზოგადოებრივმა აზრმა არათუ გაამართლა ეს ხალხი, არამედ ცამეტიდან თორმეტმა შტატმა აიტაცა მათი წამოწყება და ხორცი შეასხა კიდეც მას. მათ თვალწინ ჰქონდათ მრავალი მაგალითი იმისა, როცა კონგრესი არათუ რეკომენდაციის, არამედ მოქმედების უფლებასაც ითვისებდა, ხალხი კი ამას აღფრთოვანით ხვდებოდა; მაშინ, როცა საქმე ბევრად უფრო ნაკლები მნიშვნელობის თემებს ეხებოდა იმასთან შედარებით, რისი შესრულებაც მათ თვითონ ჰქონდათ დაკისრებული და რაც განსაზღვრავდა კიდეც მათ ქცევას. თითოეული მათგანი, ალბათ, ბევრჯერ დაფიქრებულა იმაზე, თუ რაოდენ უპრიანია, რომ შემოღებული მმართველობის ძირეული ცვლილების დროს აუცილებელია შინაარსის გულისთვის ფორმას შეველიოთ, ვინაიდან ფორმისთვის ხისტმა თავგამოდებამ შეიძლება სათუო და ამაო გახადოს ხალხის საყოველთაო და ფასდაუდებელი უფლება _ “გააუქმოს ან ისეთი ხელისუფლებით შეცვალოს არსებული მთავრობა, რომელიც, მისი შეხედულებით, უფრო შეუწყობს ხელს საერთო უსაფრთხოებასა და კეთილდღეობას.” [2] რაკი შეუძლებელია, რომ ხალხი ყოველთვის და ყოველმხრივ ერთსულოვნად მიიწევდეს წინ დასახული მიზნისკენ, ამიტომაა აუცილებელი, რათა ამგვარი ძირეული ცვლილებები იმ არაფორმალური და არაუფლებამოსილი წინადადებების მეშვეობით ხორციელდებოდეს, რომლებსაც სამშობლოს სიყვარულით გულანთებული მოქალაქეები ან მოქალაქეთა ჯგუფი შეიმუშავებს. ალბათ ისიც არ ამოდიოდა მათი მეხსიერებიდან, რომ სწორედ ასეთი უკანონო და მიტაცებული უფლებამოსილება იყო ის, რითაც ამერიკელმა ხალხმა თავისი უსაფრთხოებისა და ბედნიერების გეგმა შეიმუშავა, რამაც პირველად შეკრა შტატები ერთ მუშტად იმ საფრთხის წინააღმდეგ, რომლის წინაშეც ისინი მაშინდელმა ხელისუფლებამ დააყენა; სწორედ ამგვარი უფლებამოსილებით და გაერთიანებული ძალისხმევით აყალიბებდნენ ისინი კომიტეტებსა და კონგრესს, რათა თავიანთი უფლებები დაეცვათ; სწორედ ამგვარი უფლებამოსილებით ირჩევდნენ ისინი კონვენტებს რამდენიმე შტატში, რათა ის კონსტიტუციები შემოეღოთ, რითაც ისინი დღემდე ცხოვრობენ. ალბათ იმასაც ძნელად ივიწყებდნენ, რომ იმ დროს ამის გამო არავინ განიცდიდა სინდისის ქენჯნას და არავინ ჩაბღაუჭებია იმას, რაც იყო, გარდა იმ ხალხისა, რომელიც ერთსაც და მეორესაც ნიღბად იფარებდა, რათა საიდუმლოდ შეენახათ მტრობა და სიძულვილი ყოველივე იმის მიმართ, რისთვისაც დანარჩენები თავგამეტებით იბრძოდნენ. ეს ხალხი, ალბათ, ნიადაგ იმაზე ფიქრობდა, რომ მათი ნამოღვაწარის საბოლოო შემფასებელი და უზენაესი მსაჯული თვითონ ხალხია; დაწუნების შემთხვევაში, მათი შემოქმედების ნაყოფს განადგურება არ ასცდება; მოწონების შემთვევაში, ყველა ადრინდელი შეცდომა და გადაცდომა მიეტევებათ. ისინი ხანდახან შესაძლოა, ასეთ რამესაც კი ფიქრობდნენ: ცუდია, როცა ადამიანები კრიჭაში გიდგანან და იმ უფლებამოსილებისთვისაც კი ამრეზით გიყურებენ, რაც ბოძებული გაქვს, რომ არაფერი ვთქვათ, იმაზე, თუ ისეთი რამე გააკეთე, რაც, მართალია, დაკისრებული ამოცანით არის ნაკარნახევი, მაგრამ შენთვის ბოძებულ უფლებამოსილებებს ოდნავ ამეტებს; ასეთ დროს ისეთივე გაკიცხვა არ აგცდება, რაც მაშინ დაგატყდებოდა თავს, თუ იმგვარ ღონისძიებას განახორციელებდი, სრულად რომ შეესაბამება ეროვნულ მოთხოვნილებებს. ასეთი შთაბეჭდილებებით და მოსაზრებებით დახუნძლული ადამიანები ნაცვლად იმისა, რომ ვაჟკაცური ერთგულებით ყოფილიყვნენ გამსჭვალულნი სამშობლოსადმი, რომელმაც მათ მიმართ ეგზომი ყურადღება გამოიჩინა, ნაცვლად იმისა, რომ ისეთი სისტემა მოეაზრებინათ, რომელიც, მათი ფიქრით, სამშობლოს ბედნიერების საწინდარი იქნებოდა, ნუთუ ისეთ ცივსა და პირქუშ გადაწყვეტილებას მიიღებდნენ, ფორმის გულისთვის შინაარსს რომ გაწირავდა, სამშობლოს სანუკვარ ინტერესებს ორჭოფული დაყოვნებებითა და მათი ალალბედზე შეგდებით რომ დაღუპავდა, რითაც ხალხის მოლოდინსა და იმედებს სამუდამოდ დაასამარებდა. მინდა შევეკითხო ადამიანს, ვის გონებაშიც ერთხელ მაინც გამკრთალა ამაღლებული აზრი, ვის გულშიც ერთხელ მაინც შეტოკებულა მამულიშვილური გრძნობა: როგორი იქნებოდა მსჯავრი მიუკერძოებელი მსოფლიოს, კაცობრიობის მეგობრებისა და ყველა ქველი მოქალაქის მიერ ამ კრების მოღვაწეობისა და ღირსების შესახებ გამოტანილი? თუკი არსებობს ადამიანი, რომელსაც მსჯავრის დადებისკენ უსაშველო სწრაფვა ამოძრავებს, მინდა, მას ვკითხო: რა განაჩენი აქვს მას შემონახული იმ თორმეტი შტატისთვის, რომლებმაც მიიტაცეს უფლებამოსილება თავიანთი წარმომადგენლების კონვენტზე, გაგზავნისა; კონვენტზე ანუ ისეთ პოლიტიკურ კრებაზე, რომელსაც არ სცნობენ მათი კონსტიტუციები, რომლებმაც მიიტაცეს უფლება, წარმომადგენლები გაეგზავნათ კონგრესზე; იმ კონგრესზე, რომლის რეკომენდაციითაც იქნა მოწვეული სწორედ ის კონვენტი, რასაც არც კონფედერაციის კანონმდებლობა სცნობს; დაბოლოს, რა მსჯავრს გამოუტანს ის ნიუ-იორკს, რომელმაც მოითხოვა და შემდეგ მოიწონა კიდეც ასეთი უკანონო შუამავლობა. მაგრამ მოწინააღმდეგე სრულად და საბოლოოდ რომ განვაიარღოთ, ერთი წამით დავუშვათ, რომ კონვენტს არც მისთვის დაკისრებული დავალება აძლევდა იმის უფლებამოსილებას, რომ ქვეყნისთვის კონსტიტუცია შეეთავაზებინა და არც - გარემოებები, მაგრამ ნუთუ ეს საკმარისი საფუძველია კონსტიტუციის უარსაყოფად? თუ კეთიშობილური მცნების მიხედვით არაფერია უკანონო იმაში, რომ მტრის კარგი რჩევა მიიღო, ნუთუ ჩვენ ვაპირებთ, არაკეთილშობილურ მაგალითად ვიქცეთ იმისა, თუ როგორ არ უნდა მიიღო რჩევა, რომელსაც არათუ მტერი, არამედ მეგობრები გვთავაზობენ? კეთილგონიერება მოითხოვს იმის აღიარებას, რომ მთავარი როდია, თუ ვისია რჩევა, არამედ მთავარია, იგი კარგი იყოს. ყოველივე ზემოთქმულიდან გამომდინარე, დასაბუთებულად უნდა მივიჩნიოთ ის, რომ კონვენტს არ გადაუმეტებია მინიჭებული უფლებამოსილებისთვის, გარდა იმ ერთადერთი შემთხვევისა, რომელზეც მისი მოწინააღმდეგეები რატომღაც ყურადღებას არ ამახვილებენ, მაგრამ რომც გადაემეტებინა – ის გარემოებები, რომლებშიც მის წევრებს მუშაობა უხდებოდათ, არა მარტო ამართლებდნენ, არამედ მოითხოვდნენ კიდეც მათგან – როგორც სამშობლოს ერთგული შვილებისგან - თავიანთ თავზე აეღოთ მოქმედების თავისუფლება. დაბოლოს, თუ მათ უფლებამოსილებაც ხელყვეს და დაკისრებული ვალდებულებანიც იმით, რომ კონსტიტუცია შემოგვთავაზეს, მაშინაც კი უპრიანი იქნებოდა მისი მიღება, რამეთუ მასში ის შეხედულებებია ხორცშესხმული, ამერიკელი ხალხის კეთილდღეობაზე რომ არიან გამიზნულნი. იმსახურებს თუ არა კონსტიტუცია ასეთ შეფასებას – ამას მომდევნო გამოკვლევები გამოავლენენ. პუბლიუსი [1] კონექტიკუტი და როდაილენდი [2] დამოუკიდებლობის დეკლარაცია ( პუბლიუსი) ფედერალისტი # 41 : მედისონი Spoiler ფედერალისტი # 41 : მედისონი 1788 წ. 19 ინვარი ნიუ-იორკის შტატის ხალხს კონვენტის მიერ შემოთავაზებული კონსტიტუცია შეიძლება ორი თვალსაზრისით იქნეს განხილული: ერთი თვალსაზრისი ეხება იმას, თუ რა რაოდენობის ან მოცულობის უფლებამოსილება ენიჭება ხელისუფლებას და იმ შეზღუდვებსაც მოიცავს, რომლებიც შტატებს უწესდებათ; მეორე თვალსაზრისი კი თვითონ ხელისუფლების სტრუქტურასა და მის სხვადასხვა შტოებს შორის ძალაუფლების გადანაწილებას შეეხება. მოცემული საკითხის პირველი თვალსაზრისით განხილვისას ორი შეკითხვა წამოიჭრება: ჯერ ერთი, ფედერალური ხელისუფლებისთვის მინიჭებულ უფლებამოსილებათაგან არის თუ არა რომელიმე ზედმეტი ან უმართებულო? მეორე, მისი ამგვარი მოცულობა საფრთხეს უქმნის თუ არა უფლებამოსილებათა იმ ნაწილს, რომელიც შტატებს რჩებათ? არის თუ არა საერთო – ეროვნული მთავრობის ხელში თავმოყრილი ძალაუფლება იმაზე მეტი, ვიდრე ის, რისი მინიჭებაც მისთვის უპრიანი იქნებოდა? ასეთია პირველი შეკითხვა. მათ, ვინც ყურადღებით ადევნებდა თვალყურს, თუ როგორ მიმდინარეობდა ცენტრალური ხელისუფლებისთვის ფართო უფლებამოსილებათა გადაცემის წინააღმდეგ მიმართული დასაბუთება შეუძლებელია, მხედველობიდან გამოპარვოდათ ის, თუ რაოდენ მცირე ყურადღებას უთმობენ მისი შემოქმედნი იმ უაღრეს აუცილებლობას, რომელიც ამგვარ უფლებამოსილებებს დასახული მიზნის მიღწევის თვალსაზრისით ენიჭებათ. მათ, ჯერ ერთი, ამჯობინეს, ყურადღება იმ უხერხულობებზე გაემახვილებინათ, რომლებიც ყველა პოლიტიკური წარმატების მოუცილებელი თანამგზავრია; მეორეც, დიდი მნიშვნელობა მიანიჭეს იმას, რომ ძალაუფლება შესაძლოა, ბოროტად იქნეს გამოყენებული, მაშინ როცა ამგვარი შესაძლებლობა ყოველ ძალაუფლებასა და ნდობაში იგულისხმება, რომელთაც – ასევე შესაძლებელია _ სასიკეთოდაც ვიყენებდეთ. მაგრამ საკითხის განხილვის ასეთი ხერხი ვერ მოახდენს ზეგავლენას ამერიკელი ხალხის საღ აზრზე. ეს ის შემთხვევაა, როცა მწერალს შესაძლებლობა ეძლევა თავისი სტილის სინატიფე გამოავლინოს; როცა შეიძლება, უსაზღვრო გასაქანი მიეცეს რიტორიკასა და მჭერვმეტყველებას; როცა შეიძლება თავი აიშვან ბრმა ვნებებმა და იფეთქოს ცრუაზროვნებამ. მაგრამ დარბაისელი და მიუკერძოებელი ხალხი მაშინვე მიხვდება, რომ ისინი ყოველ ადამიანურ კურთხევაში არიან რაღაცნაირად შერეულნი; რომ ადამიანი ყოველთვის იძულებულია, გააკეთოს არჩევანი; და თუ იგი არ გაკეთდება ნაკლები ბოროტების, ანდა სრულყოფილი სიკეთის სასარგებლოდ, სულ ცოტა, უფრო დიდ სიკეთეზე მაინც უნდა იყოს გათვლილი. ისე რომ, ყოველ პოლიტიკურ დაწესებულებასა და ძალაუფლებაში, რომელთა მიზანი საზოგადოებრივი კეთილდღეობის ხელშეწყობაა, იგულისხმება როგორც უფლებამოსილებათა ბოროტად გამოყენება ისე მათი გადამეტება. ამ ხალხმა კარგად უწყის, რომ სადაც საქმე ძალაუფლების გადაცემაზეა მიმდგარი, მთავარი საკითხი, რაც უნდა გადაიჭრას, ის არის, თუ რამდენად აუცილებელია უფლებამოსილებათა ამგვარი გადაცემა საზოგადოებრივი კეთილდღეობისთვის; და თუ ასეთი რამ აუცილებელია, მაშინ მიღებული უნდა იქნეს სიფრთხილის ყველა შესაძლო ზომა, რათა აღიკვეთოს ძალაუფლების ყველა გაუკუღმართებული გამოყენება, რომელიც საზოგადოებისთვის მხოლოდ ზიანის მომტანია. ამ საკითხზე მსჯელობისთვის სწორი გეზის მისაცემად, მართებული იქნებოდა ძალაუფლების მთელი იმ მოცულობიდან, რომელიც საკავშირო ხელისუფლებას ებოძა, რამდენიმე უფლებამოსილება განგვეხილა; ალბათ უფრო მოსახერხებელი იქნება, თუ მათ იმ სფეროების მიხედვით დავყოფთ, რომელთა მიმართაც გამოიყენება თითოეული ასეთი უფლებამოსილება; ეს სფეროებია: 1 – საგარეო უსაფრთხოების უზრუნველყოფა; 2 – უცხო ქვეყნებთან ურთიერთობათა მოწესრიგება; 3 – შტატებს შორის ჰარმონიული და სათანადო ურთიერთობის შენარჩუნება; 4 – ზოგი ცალკე საკითხი, რომელიც საერთო ინტერესს წარმოადგენს; 5 – შტატების შეკავება საზიანო ქმედებებისგან; 6 – ყველა ხელისუფლების ეფექტური მუშაობის უზრუნველყოფა. პირველი ტიპის უფლებამოსილებანი მოიცავენ: ომის გამოცხადებას, კაპერის მოწმობათა ბოძებას, ჯარისა და ფლოტის უზრუნველყოფას, სახალხო ლაშქრის შეკრებასა და ხელმძღვანელობას, ფულის აკრებასა და სესხებას. საგარეო უსაფრთხოების უზრუნველყოფა სამოქალაქო საზოგადოების ერთერთი მთავარ მიზანთაგანია. იგი ამერიკული კავშირის აღიარებული და სასიცოცხლო ამოცანაა. მისი შესრულებისთვის აუცილებელი უფლებამოსილება სრულად უნდა გადაეცეს ფედერალურ საბჭოებს. არის თუ არა აუცილებელი ომის გამოცხადების უფლებამოსილება? არ მოიძებნება ადამიანი, რომელიც ამ კითხვაზე უარყოფითად უპასუხებდა. ამიტომ ზედმეტად მიმაჩნია, ამასთან დაკავშიერბით რაიმე ვამტკიცო. არსებულ ხელისუფლებასაც კი ომის გამოცხადების თითქმის შეუზღუდავი უფლება აქვს. მაგრამ არის თუ არა აუცილებელი ხელისუფლებას როგორც მშვიდობიანობის, ისე ომის დროს ჯარის შეკრებისა და ფლოტის უზრუნველყოფის შეუზღუდავი ძალაუფლება ჰქონდეს? ეს საკითხები უკვე იქნა საკმაო დამაჯერებლობით გარჩეული, ამიტომ მათ ამჟამად გამოწვლილვით აღარ გავარჩევ. უფრო მეტი, ამ შეკითხვებზე ისეთი გარკვეული და დამაჯერებელი პასუხები მოიპოვება, რომ ვეჭვობ, სადმე ან ოდესმე ღირდეს მათი განხილვა. თუ მავანს თავდასხმის ძალთა შეზღუდვა არ ძალუძს, მაშინ რა მისი ჭკუის საქმეა თავდაცვითი ძალების შეკვეცა? თუ ფედერალური კონსტიტუცია შეძლებდა ლაგამი ამოედო სხვა სახელმწიფოთა პატივმოყვარეობისთვის, ანდა მოეთოკა მათი ძალისხმევა, მაშინ იგი იმასაც მოახერხებდა, რომ საკუთარი ხელისუფლება უსაფრთხოების ზომიერ ღონისძიებებზე დაეყოლიებინა და ამ მიმართებით მისი თავგამოდება მოეთოკა. არის თუ არა შესაძლებელი შემდეგი რამ: ქვეყანას მისი უსაფრთხობისთვის ხიფათის შეუქმნელად მშიდობიანობის დროს ომისთვის სამზადისი აუკრძალო, ვიდრე ჩვენდამი მტრულად განწყობილი სახელმწიფოებისთვის არ დაგვიშლია საომარი სამზადისი და მათი სამხედრო დაწესებულებები არ აგვიკრძალავს? თავდაცვის ღონისძიებანი ყოველთვის თავდასხმის საშუალებებისა და საფრთხის ადეკვატურია. ეს წესი მოქმედებს ყველგან და იმოქმედებს მუდამ. წყალში გადაყრილი შრომაა, როცა ვცდილობთ, თვითშენახვის იმპულსს კონსტიტუციური ბარიერები შევუქმნათ. არათუ ფუჭია ასეთი ძალისხმევა, იგი სახიფათოცაა, ვინაიდან კონსტიტუციური ძალაუფლების უზურპირების საფრთხეს ქმნის, ხოლო ყოველი ასეთი პრეცედენტი იმის საწინდარია, რომ იგი მომავალშიც უთვალავჯერ იქნეს დაშვებული. როცა რომელიმე სახელმწიფოს მუდმივ მზადყოფნაში ჰყავს გაწვრთნილი ჯარი, პატივმოყვარეობის დასაცხრომად ანდა სხვა ქვეყანაზე შურის საძიებლად, ყველაზე უწყინარი სახელმწიფოც კი, რომელიც შესაძლოა მის თვალსაწიერში მოხვდეს, იძულებული იქნება, სიფრთხილის შესაბამისი ზომები მიიღოს. მე – 15 საუკუნეში ჩაეყარა საფუძველი იმ უბედურებას, რასაც მშვიდობიანობის დროს სამხედრო დაწესებულებათა არსებობა ჰქვია. იგი საფრანგეთში კარლოს VII შემოიღო. მთელმა ევროპამ მიბაძა - ან იძულებული გახდა მიებაძა - მისი მაგალითისთვის. ევროპულ სახელმწიფოებს მისი მაგალითი რომ არ გადმოეღოთ, ისინი რა ხანია შეუზღუდავი მონარქის ბატონობის ქვეშ იქნებოდნენ. თუ საფრანგეთის გარდა ყველა სხვა სახელმწიფო გაუშვებდა ჯარს, ამას დღესაც ალბათ იგივე შედეგი მოჰყვებოდა. ბრძოლის ქარცეცხლში ნაწრთობი რომაელი ჯარისკაცები ბევრად აღემატებოდნენ სხვა სახელმწიფოთა მამაც, მაგრამ სათანადო წრთობის უქონელ მეომრებს, ამიტომაც გახდა რომი მსოფლიოს მბრძანებელი. ისიც მართალია, რომ რომის თავისუფლებანი სამხედრო გამარჯვებებმა შეიწირეს, ხოლო ევროპული თავისუფლება, სადაც ასეთი რამ არსებობდა, იშვიათი გამონაკლისის გარდა, ევროპის სახელმწიფოთა სამხედრო ძლიერებას ემსხვერლა. ამიტომაც, მუდმივი ჯარის შენახვა იმდენადვე სახიფათოა, რამდენადაც აუცილებლი. მცირერიცხოვანმა ჯარმა შეიძლება, ხალხს უხერხულობა შეუქმნას; მრავალრიცხოვანმა შეიძლება დაღუპოს კიდეც იგი. საზოგადოდ უმჯობესია. თუ ჯარის საკითხში შესაშურ წინდახედულებასა და სიფრთხილეს გამოვიჩენთ. ბრძენი ერი ჯართან დაკავშირებულ ყველა მოსაზრებას ყურად იღებს; დარბაისლური აწონ – დაწონის გარეშე ხელს არც ერთ რესურსს არ ჰკრავს, რასაც შეიძლება, დიდი მნიშვნელობა ჰქონდეს მისი უსაფრთხოებისთვის; მთელ ძალისხმევას მოახმარს, რომ როგორმე გაანელოს აუცილბლობა და ამით თავიდან აიშოროს ისეთი ზომის მიღება, რაც არსებითად დააბრკოლებდა მის თავისუფლებას. შემოთვაზებული კონსტიტუცია სწორედ ასეთი წინდახედულებით გამოირჩევა. თვითონ ის კავშირი, რომელსაც ის ადუღაბებს და რომლის უსაფრთხეობასაც უზრუნველყოფს, გასაქანს არ აძლევს არც ერთ საბაბს, რასაც კი შესაძლოა, სახიფათო გაეხადა სამხედრო უწყების გამოყენება. ერთ მუშტად შეკრული ამერიკა, რომელსაც მცირერიცხოვანი არმია ჰყავს, ან თუნდაც ამერიკა, რომლის უზარმაზარ ტერიტორიაზე ერთი ჯარისკაციც კი არ ჭაჭანებს, ბევრად უფრო დაუძლეველ წინაღობად აღიმართება მომხდურის წინაშე, ვიდრე დაშლილი ამერიკა – თუნდაც მის სადარაჯოზე ასი ათასობით ბრძოლებში ნაწრთობი ჯარისკაცი ხმალშემართული იდგეს. როგორც ადრე აღვნიშნე, ევროპის ერთ ერს ასეთი საბაბის უქონლობამ თავისუფლება შეუნრჩუნა. საქმე ეხება დიდ ბრიტანეთს, რომელიც თავისი კუნძულური მდებარეობისა და ძლიერი საზღვაო ძალების გამო შეუვალია მეზობელ სახელმწიფოთა ჯარისთვის, ამიტომ მის მმართველებს არასოდეს მისცემიათ შესაძლებლობა იმისა, რომ ხალხისთვის – ნამდვილი თუ გამოგონილი საბაბით – მშვიდობიანობის დროს საომარი სამზადისისთვის სამძიმო ხარჯები დაეკისრებინა. ამერიკის შეერთებული შტატებიც მსგავსი უსაფრთხოებითაა უზრუნველყოფილი იმით, რომ მას დიდი მანძილი აშორებს მსოფლიოს ძლევამოსილი სახელმწიფოებისგან. და ვიდრე ამერიკელი ხალხი ერთიანია, მას არ ემუქრება საფრთხე, რაც თან ახლავს სამხედრო უწყების გაძლიერებას. მაგრამ უნდა გვახსოვდეს, რომ სახიფათო სამხედრო ძალების ყოლა არც აუცილებელია და არც მოსალოდნელი მანამ, ვიდრე ამერიკა ერთიანია. მისი დაშლის წამი სათავეს სულ სხვა რეალობას დაუდებს. შიში, რომელიც ხელს დარევს სუსტ შტატებსა თუ კონფედერაციებს, ანდა პატივმოყვარეობა, რომელიც ძლიერთ შეიპყრობს, ახალ მსოფლიოს იმავე მაგალითს მისცემს, რაც ძველს – კარლოს VII-მ უბოძა. მის ნიმუშს ისე გადაიღებენ ამერიკაში, როგორც ევროპაში YVII მაგალითი იქცა საყოველთაო მიბაძვის საგნად. ნაცვლად იმისა, რომ თავისი ხელსაყრელი ბუნებრივი მდებარეობით ხეირი ენახა ისე, როგორც დიდი ბრიტანეთი ხეირობს საკუთარით, ამერიკა ერთი ერთზე გაიმეორებს ევროპის ხვედრს. მის თავისუფლებას მუდმივი არმიები და მძიმე გადასახადები მოუღებენ ბოლოს. უფრო მეტი, ამერიკის ხვედრი ბევრად უფრო მძიმე იქნება, ვიდრე ევროპისა, ვინაიდან ამ უკანასკნელის უბედურება ევროპაშივეა და სხვაგან არსად; ქვეყნიერების არც ერთ სხვა მხარეში არ არსებობენ ისეთი ზემძლავრი სახელმწიფოები, რომლებსაც მის მეტოქე ქვეყნებს შორის ინტრიგების ხლართვა და მტრობის ჩამოგდება, უცხო სახელმწიფოთა პატივმოყვარეობის ინსტრუმენტად მისი ქცევა შეეძლოს; მის მიმართ მათი შუღლისა და შურისგების აღძვრა მოახერხოს; ამერიკის შინა უბედურებანი, ურთიერთშორის შუღლი, შინააშლილობანი და შინა ომები მხოლოდ ერთი ნაწილი იქნება მისი ხვედრისა, რომელსაც კიდევ უფრო გაუსაძლისს გახდის ევროპულ სახელმწიფოთა ინტერესი მის მიმართ, მაშინ, როცა ქვეყნიერების არც ერთ მხარეს თავად ევროპასთან ასეთი ურთიერთობა არ აქვს. შეუძლებელია, ენით აღიწეროს ან ყალმით დაიხატოს იმ ძნელბედობის სურათი, რასაც დაშლა და დაქუცმაცება მოგვიტანს. ყველას, ვისაც მშვიდობა უყვარს, ვისაც სული ელევა თავისი ქვეყნისთვის და თავისუფლებას ეტრფის, მარად თვალწინ უნდა ედგეს იგი, რათა მათი გულები ერთიანი ამერიკისადმი ერთგულებითა და სიყვარულით ძგერდეს; ეს კი მათ შესაძლებლობას მისცემს, სათანადოდ შეაფასონ ის საშუალებანი, რანიც საჭირონი არიან ეგზომ სანუკვარი ერთიანობის შესანარჩუნებლად. კავშირის შენარჩუნების და მუდმივი ჯარიდან მომდინარე საფრთხის თავიდან აშორების კიდევ ერთ ქმედით საშუალებას, იმ ვადაზე ზღვრის დაწესებაა, რომლის განმავლობაშიც მისი ფინანსური მხარდაჭერის მიზნით სახსრების შეგროვებაა ნებადართული. სიფრთხილის ამ ზომასაც კეთილგონივრულად ითვალისწინებს კონსტიტუცია. აქ აღარ გავიმეორებ იმ მოსაზრებებს, რომლებმაც, ვიმედოვნებ, აღნიშნული საკითხი სამართლიანად და დამაკმაყოფილებლად განმარტეს. მაგრამ ვფიქრობ, მაინც ურიგო არ იქნებოდა, ყურადღება გაგვემახვილებინა იმ საბუთზე, რომელიც კონსტიტუციის სწორედ ამ ნაწილის წინააღმდეგ მოაქვთ; საქმე ეხება იმ მოსაზრებას, რომელიც დიდი ბრიტანეთის პრაქტიკითა და პოლიტიკითაა ნასაზრდოები. გვეუბნებიან, ამ სამეფოში არმიის დაფინანსებისთვის თანხების გამოყოფას პარლამენტი ყოველწლიურად უყრის კენჭს მაშინ, როცა ამერიკის კონსტიტუციამ ეს ვადა ორ წლამდე გაზარდაო. ამ შეფარდებას სწორედ ამ სახით წამდაუწუმ ახსენებენ ხოლმე საზოგადოებას. მაგრამ მართებულია კი ეს? არის კი ასეთი შედარება სამართლიანი? ნუთუ დიდი ბრიტანეთის კონსტიტუცია ამ საკითხში მართლა ერთი წლის ვადას უდგენს პარლამენტს? ნუთუ ამერიკის კონსტიტუცია ჯარის ასიგნებისთვის საჭირო ვადას მართლა ორი წლით განსაზღვრავს? ეს, რა თქმა უნდა, შეცდომაა, რაც ამ შესიტყვების ავტორებსაც უნდა მოეხსენებოდეთ. პირიქით, ბრიტანეთის კონსტიტუცია არანაირად არ ზღუდავს ამ მხრივ საკანონმდებლო კრების მოქმედების თავისუფლებას. რაც შეეხება ამერიკის კონსტიტუციას, ამერიკელ კანონმდებებლებს იგი ავალდებულებს, რომ ზემოაღნიშნული ვადა ორი წლით განსაზღვრონ, რაც ყველაზე გრძელი და ყველაზე მისაღები ვადაა. ბრიტანული პრაქტიკა რომ მართებულად განემარტა, მაშინ ზემოაღნიშნულ მოსაზრებას შემდეგი სახე უნდა ჰქონოდა: ბრიტანეთის კონსტიტუცია არ ზღუდავს სამხედრო უწყების ასიგნებათა ვადას, მაგრამ ბრიტანეთის პარლამენტი ამისთვის, პრაქტიკულად, ერთ წელს აწესებს. დიდი ბრიტანეთი არის ქვეყანა, სადაც თემთა პალატას შვიდი წლით ირჩევენ, სადაც მისი წევრების უმრავლესობას მოსახლეობის უმცირესობა ირჩევს, სადაც ამომრჩეველი დეპუტატთა კორპუსის მიერაა მოსყიდული, ეს უკანასნელი კი – სამეფო კარის მიერ; სადაც საკანონმდებლო კრება ჯარის ასიგნებისთვის კონკრეტულ ვადას არ აწესებს; მთავრობას კი არ სურს ან ვერ ბედავს, ერთ წელზე მეტ ხანს გააგრძელოს იგი. თუ ამ ვითარებას ამერიკისას შევადარებთ, ნუთუ თვით ეჭვი არ დაიწვება სირცხვილით? ნუთუ შეიძლება ეჭვი შევიტანოთ ამერიკის წარმომადგენელთა კორპუსის უფლებამოსილებაში, რომ მან ჯარის ასიგნებისთვის საჭირო დრო მკაფიოდ განსაზღვროს ორი წლის ვადით? საქმე ხომ იმ წარმომადგენლებს ეხებათ, რომლებსაც თავისუფალი არჩევნების საფუძველზე მთელი ხალხი ყოველ ორ წელიწადში ერთხელ ირჩევს? ცუდი საქმე ადრე თუ გვიან გამჟღავნდებაო. სწორედ ამ გამონათქვამის ჭეშმარიტებას ადასტურებს ის ხრიკები, რაც ოპოზიციას ფედერალური ხელისუფლების წინააღმდეგ აქვს ჩაფიქრებული. მაგრამ ყველაზე გასაოცარი ის მზაკვრობაა, რომელსაც იგი მაშინ ჩადის, როცა ხალხის სიფრთხილით მანიპულირებას ცდილობს; იმ სიფრთხილით, რომელსაც იგი მუდმივი ჯარის შექმნისა და შენარჩუნების საკითხში იჩენს. საზოგადოებაში ამ საკითხისადმი ცხოველი ინტერესი აღიძრა, რამაც დღის წესრიგში მისი შესწავლის აუცილებლობა დააყენა, რაც უთუოდ იმით დასრულდება, რომ ხალხი სრულად და საბოლოოდ დარწმუნდება, იმაში, რომ კონსტიტუცია ყველაზე ქმედითად უზრუნველყოფს ამ საფრთხისგან ქვეყნის დაცვას. იგი იმასაც ირწმუნებს, რომ კნოსტიტუციის გარდა არაფერს ძალუძს სათანადოდ უზრუნველყოს ერონული უსაფრთხოება და კავშირის შენარჩუნება; მხოლოდ კონსტიტუციაა საწინდარი იმისა, რომ ქვეყანა ცალკეულ შტატებად თუ კონფედერაციებად არ დაქუცმაცდება და იმდენი ჯარი არ იარსებებს, რამდენი შტატი თუ კონფედერაციაც იქნება; მხოლოდ კონსტიტუციას შეუძლია ხალხის ხსნა სამხედრო უწყების უსაშველო ზრდისგან, რაც მძიმე ტვირთად დააწვებოდა მის საკუთრებას და დამღუპველად იმოქმედებდა მის თავისუფლებაზე. მხოლოდ მას ძალუძს იმის უზურუნველყოფა, რომ ერთიანი ამერიკის ხელისუფლების ეფექტური ხელმძღვანელობით ჯარის შენახვა ერთს აუტანელ უღლად არ ექცეს, მეორეს კი – დამღუპველ საფრთხედ. კონსტიტუციის შესაბამისი ნაწილი ლანძღვა – გინებისგან იხსნა იმან, რომ ყველამ გაითავისა აშკარა აუცილებლობა ერთი რამისა: მთავრობას უნდა ჰქონოდა სამხედრო – საზღვაო ფლოტის შექმნისა და შენახვის უფლებამოსილება; ასეთი პატივი არ რგებია კონსტიტუციის თითქმის არც ერთ სხვა ნაწილს. იმ უდიდეს ნიჭებს შორის, რომლებიც ამერიკას ეწყალობა, ერთი ნიჭიც არის: რაკი მისი სამხედრო – საზღვაო ძლევამოსილების ერთადერთი წყაროა კავშირი, კავშირივე იქნება გარეშე საფრთხის წინააღმდეგ მისი უსაფრთხოების საიმედო მცველიც. ეს კიდევ ერთი მიმართებაა, რაშიც ამერიკა დიდ ბრიტანეთს თავისი ადგილმდებარეობით წააგავს. საბედნიეროდ, ვერც ერთი მუხანათური სახელმწიფო ვერ შეძლებს, ჩვენ წინააღმდეგ შემოატრიალოს ის ქვემეხები, რომელთა Dდანიშნულება ისაა, რომ ჯარმა მომხდურს შავი დღე აყაროს. ატლანტიკის სანაპიროს ბინადარნი სასიცოცხლოდ არიან დაინტერესებულნი იმით, რომ საიმედოდ იყოს უზრუნველყოფილი ქვეყნის საზღვაო უსაფრთხოება. და თუ მათ დღემდე მშვიდად სძინავთ თავიანთ საწოლებში, თუ მათ საკუთრებას დღემდე ვერაფერს აკლებს თავზეხელაღებულ ავანტურისტთა ავაზაკური ზრახვები, თუ მათი ზღვისპირა ქალაქები დღემდე არ გამხდარან იძულებულნი, მოულოდნელად შემოჭრილი მომხდურის უტიფარ მოთხოვნებს დამორჩილებოდნენ და გაპარტახების საშინელება ეწვნიათ, – ბედის წყალობაა და არა არსებული ხელისუფლების დამსახურება; ხელისუფლებისა, რომელიც თავისი მოქალაქეებისგან ერთგულებას მოითხოვს, მაგრამ მათ სიცოცხლეს ბედზე აგდებს და უკიდურესად მერყევ გარემოებათა ანაბრად ტოვებს. თუ ვირჯინიასა და მერილენდს არ მივიღებთ მხედველობაში, აღმოსავლეთ სანაპიროს, რომლებსაც განსაკუთრებული საფრთხე სწორედ ზღვიდან მოელით, აღმოსავლეთ სანაპიროს არაერთი ნაწილი, ალბათ, ისეთ შეშფოთებას არ უნდა განიცდიდეს ამ მიმართებით, როგორც ნიუ-იორკი, რომელსაც ერთობ გრძელი სანაპირო ზოლი გასდევს. შტატის ძალიან მნიშვნელოვანი ოლქი კუნძულია. მის ტერიტორიას ჰკვეთს სანაოსნო მდინარე, რომლის სიგრძე თითქმის 50 ლეია. მისი უზარმაზარი კომერციული ცენტრი, მისი სიმდიდრის უზარმაზარი საცავები ნიადაგ ბედის ანაბრად რომაა მიტოვებული, ყოველ წამს შეიძლება მძევლად იქცეს პირმოთნე და დამცირების მომტანი მომხდურის ხელში, ანდა მეკობრეებისა და ბარბაროსების ველურმა გაუმაძღრობამ შეიწიროს. ერთხელაც არის და ისე მოხდეს, რომ ევროპის საქმეები ისე აიწეწოს, რომ ომის ხანძარი აგიზგიზდეს და მისი ქარ - ცეცხლი ატლანტის სანაპიროებსაც მოსწვდეს, ალბათ სასწაულიღა თუ გვიხსნის თავდასხმებისა და აოხრებისგან არათუ თვითონ ოკეანის სტიქიის შიგნით, არამედ მის გარეთ – ამერიკის სანაპიროებზეც. ამჟამინდელ მდგომარეობაში შტატები, რომლებიც ყველაზე დაუცველნი არიან ზღვიდან მოსალოდნელი უბედურებებისგან, არაფერს სასიკეთოს არ მოელიან არსებული ხელისუფლებისგან, რომელიც მხოლოდ აჩრდილია ჭეშმარიტი ფედერალური მთავრობისა. იმ შემთხვევაშიც კი, თუ ეს შტატები თვითონვე შეძლებდნენ თავიანთი სამფლობელოების გამაგრებას მოსალოდნელი საფრთხისგან თავის დაცვის მიზნით, მთელი მათი შემოსავალი მარტო ამგვარ ღონისძიებათა ორგანიზებას მოუნდებოდა. რაც შეეხება სახალხო ლაშქრის შეკრებისა და მოწესრიგების უფლებამოსილებას, იგი საკმარისად იქნა დასაბუთებული და განმარტებული. მსგავსი მნიშვნელობის უფლებამოსილებაა ფულის აკრებისა და სესხების პრეროგატივა, როგორც ეროვნული თავდაცვის მამოძრავებელი ძალა. ისიც ჯეროვანი ყურადღებით იქნა შესწავლილი, და ვიმედოვნებ, ნაჩვენები იქნა ის, თუ რაოდენ აუცილებელია ამგვარი უფლებამოსილება სწორედ იმ მოცულობითა და ფორმით ენიჭებოდეს ხელისუფლებას, როგორც კონსტიტუციაშია წარმოდგენილი. მინდა, კიდევ ერთი მოსაზრება გამოვთქვა იმ ხალხის საყურადღებოდ, ვინც საგარეო დაბეგვრის უფლებამოსილებათა შეზღუდვას მოითხოვს, რაშიც ისინი სხვა ქვეყნებიდან შემოტანილი საქონლის დაბეგვრას გულისხმობენ. სადავო არ არის ის, რომ იგი ყოველთვის შემოსავლის მნიშვნელოვანი წყარო იქნება. გარკვეული პერიოდის განმავლობაში იგი უმთავრეს როლს თამაშობს შემოსავლების მობილიზებაში, ამჟამად კი მას ერთ – ერთი მთავრი როლი განეკუთვნება. მაგრამ ჩვენ, შეიძლება, ამ საკითხის შესახებ ძალზე მცდარი წარმოდგენაც კი შევიქმნათ, თუკი გამოთვლების დროს ყოველთვის არ გავითვალისწინებთ იმას, რომ საგარეო ვაჭრობიდან მიღებული შემოსავლის მოცულობა იმპორტის მოცულობისა და შემოტანილი საქონლის ნაირსახეობის პირდაპირპროპორციულად იცვლება. ამგვარი ცვლილება კი ოდნავადაც არ შეესაბამება მოსახლეობის ზრდას, რაც საზოგადოების მოთხოვნილებათა საზომად უნდა მიგვეჩნია. ვიდრე ჩვენი მოსახლეობა სასოფლო - სამეურნეო მუშახელად რჩება და მარჩენალი მიწის დამუშავებით გააქვს თავი, სამრეწველო საქონლის იმპორტი მომხმარებელთა რიცხვის ზრდასთან ერთად გაიზრდება. მაგრამ როგორც კი მიწის სამუშაოებიდან გამოთავისუფლებული ადამიანები საშინაო რეწვას მოჰკიდებენ ხელს, სამრეწველო საქონლის იმპორტი მოსახლეობის ზრდასთან ერთად შემცირდება. განვითარების რაღაც ეტაპზე, ქვეყანა მეტწილად ნედლეულის შემოტანაზე გადავა, რაც წახალისებას საჭიროებს და არა გულის ამაცრუებელი მოსაკრებლით დაბეგვრას. ხანგრძლივ დროზე გათვლილი მმართველობის სიტემა უნდა ითვალისწინებდეს ამგვარ რადიკალურ ცვლილებებს და მათ მოთხოვნებზე მორგება უნდა შეეძლოს. ზოგიერთი, მართალია, არ უარყოფს დაბეგვრის უფლებამოსილებათა აუცილებლობას, მაგრამ კონსტიტუციას გააფთრებით ესხმის თავს იმის გამო, რომ მასში ვითომდა ბუნდოვნად იყოს წარმოდგენილი შესაბამისი დებულებები. არაერთხელ ყოფილა მითითებული და გამეორებული, რომ “გადასახადების, მოსაკრებლების, გამოსაღებებისა და აქციზის დაკისრება და აკრეფა, ვალების დაფარვა და შეერთებული შტატების საერთო თავდაცვისა და კეთილდღეობის უზრუნველყოფა,” იმ შეუზღუდავი უფლებამოსილებების ტოლფასია, რაც შესაძლებლობას იძლევა, გამოყენებული იქნეს ყველა საშუალება, საერთო თავდაცვისა თუ საზოგადო კეთილდღეობის მისაღწევად. რაოდენი გაჭირვება ადგათ ჩვენს ოპონენტებს, როცა თავიანთ შესიტყვებებს ეძებენ! რა ნათელი დასტურია ამისა, როცა ხედავ თუ როგორ გაუდრეკია ისინი წელში თავიანთი ცრუკონსტრუქციების სიმძიმეს! კონსტიტუაციაში რომ ჩამოთვლილი და განსაზღვრული არ იყოს კონგრესის სხვა უფლებამოსილებები, ვიდრე ზემოდასახელებული ზოგადი დებულებებია, მაშინ შეიძლება, შესიტყვებათა შემოქმედებს მათი წამოყენების რაღაც საფუძველი ჰქონოდათ, მაგრამ საამისოდ უმნიშვნელო საბაბს თვით ისეთი უფლებამოსილებაც კი არ იძლევა, რომელიც ხელისუფლებას ერთობ საძნელო პრეროგატივას ანიჭებს: მიიღოს ნებისმიერი კანონი ყველა შესაძლო შემთხვევისთვის. ისეთი უფლებამოსილების მინიჭება რომ გაამართლო, რომელიც პრესის თავისუფლების და ნაფიც მსაჯულთა სასამართლოს გაუქმებას, ანდა მემკვიდრეობის მიღებისა თუ საკუთრების გდაცემის შესახებ კანონის შეცვლას ითვალისწინებს, ერთობ განსაკუთრებული მნიშვნელობით უნდა იყენებდე გამოთქმას:” ფულის შეგროვება საერთო კეთილდღეობის უზრუნველსაყოფად”. მაგრამ რა შესიტყვება უნდა გამოიწვიოს ამ გამოთქმამ მაშინ, როცა ყველაფერი, რაც მასში იგულისხმება, იქვეა ჩამოთვლილი და თითოეული ფრაზა მომდევნოსგან წერტილ – მძიმითაა გამოყოფილი; როცა გვინდა, ერთი და იგივე ინსტრუმენტის სხვადასხვა ნაწილები ისე წარმოვაჩინოთ, რომ თითოეულმა მათგანმა თავისი სრული მნიშვნელობა გამოავლინოს; საჭიროა კი წინადადების ერთი ნაწილი გარკვეული და დაზუსტებული მნიშვნელობებით ამოვიღოთ საერთო მნიშვნელობიდან, საეჭვო და გაურკვევეილი გამონათქვამები თავიანთი სრული მნიშვნელობით კი დავტოვოთ მასში? რა აზრი აქვს ცალკეული უფლებამოსილების ჩამოთვლას, თუ ყველა მათგანი ისევ ზოგად უფლებამოსილებაში შეგვაქვს? არაფერია უფრო ბუნებრივი, ვიდრე ის, რომ ჯერ გამოიყენო ზოგადი ფრაზა და შემდეგ წვრილმანების აღწერის გზით განმარტო და დააზუსტო იგი. მაგრამ წვრილმანების ისეთი ჩამონათვალი, რომელიც არც განმარტავს და არც აზუსტებს ზოგად მნიშვნელობას, არაფერს იწვევს, გარდა დაბნეულობისა და შეცდომებისა, დიდი უაზრობაა; იგი შემდეგი დილემის წინაშე გვაყენებს: ამ უაზრობაზე პასუხი ან შესიტყვებათა შემოქმედებმა უნდა აგონ, ანდა კონსტიტუციის შემქმნელებმა; თავს ნებას მივცემ განვაცხადო, რომ ეს უკანასკნელნი ამ საქმეში სრულიად უბრალონი არიან. ზემოხსენებული შესიტყვების უცნაურობა მით უფრო თვალშისაცემი ხდება, როცა ხედავ, რომ კონვენტის ენა ზედმიწევნით იმეორებს იმას, რითაც კონფედერაციის მუხლებია დაწერილი. კავშირის ამოცანები, როგორც იგი აღწერილია მე – 3 მუხლში, განისაზღვრება შემდეგით: შტატების ”საერთო თავდაცვა, მათი თავისუფლებებისა და საერთო კეთილდღეობის უზრუნველყოფა.” გამოთქმებს შორის მსგავსება მეტადრე თვალშისაცემია მე - 8 მუხლში, რომელიც ამბობს: “ომზე გაწეული ხარჯები, ისევე, როგორც ყველა სხვა დანახარჯი, რომელიც საერთო თავდაცვისა თუ საერთო კეთილდღეობის უზრუნველყოფას მოხმარდება, თანახმად კონგრესის თანხმობისა, უნდა დაიფაროს საერთო ხაზინიდან და ა.შ. მსგავს გამოთქმებს იყენებს მე – 9 მუხლიც. საკმარისია ამ მუხლთაგან ერთ-ერთს იმ წესის მიხედვით, რომელიც განმარტების სისწორეს უზრუნველყოფს, – იგივე მნიშვნელობა მიენიჭოს, რასაც კონსტიტუციას მიაწერენ, რომ ჩვენი კონგრესი განუსაზღვრელი უფლებამოსილებებით აღიჭურვოს; მას უფლება ექნება, ნებისმიერი სიტუაციისთვის ცალკე კანონი შემოიღოს, მაგრამ რა უნდა გვეფიქრა ისეთ კრებაზე, რომელსაც გამომდინარე ზოგადი დებულებებიდან - მათი დაზუსტებისა და შეზღუდვების გარეშე - საერთო თავდაცვისა და კეთილდღეობის უზრუნველყოფის სახელით შეუზღუდავი ძალაუფლების გამოყენება შეეძლებოდა? მინდა მივმართო კონსტიტუციის მოწინააღმდეგეებს, იმავე არგუმენტაციას გამოიყენებდნენ თუ არა ისინი კონგრესის დასაცავად, რასაც ახლა კონვენტის წინააღმდეგ იყენებენ. რაოდენ მართალია ის, რომ ვერც ერთი შეცდომა მხილებას ვერ წაუვა! პუბლიუსი ფედერალისტი # 42 :მედისონი Spoiler ფედერალისტი # 42 :მედისონი 1788 წ. 22 იანვარი ნიუ-იორკის შტატის ხალხს უფლებამოსილებათა მეორე ჯგუფი, რომლითაც ფედერალური ხელისუფლებაა აღჭურვილი, უცხო ქვეყნებთან ურთიერთობების მოწესრიგებას, ანუ ხელშეკრულებათა დადებას შეეხება. იგი ადგენს როგორც ელჩების, ისე სხვა დიპლომატიური წარმომადგენლებისა და კონსულების გაგზავნისა თუ მიღების წესებს; განსაზღვრავს ღია ზღვაში მეკობრეობისა და მძიმე დანაშაულის ჩამდენთა გამოვლენისა და დასჯის პროცედურას; საერთაშორისო სამართლის დამრღვევთა პასუხისგების საკითხებს; ითვალისწინებს საგარეო ვაჭრობის მოწესრიგებას, რომელშიც ასევე შედის უფლებამოსილება 1808 წ. შემდეგ მონათა შემოყვანის აკრძალვისა და თოთოეულ შემოყვანილ მონაზე 10 დოლარის ოდენობით ბაჟის დაწესების თაობაზე; ეს უკანასკნელი ჩაფიქრებულია, როგორც მონებით ვაჭრობისთვის ხელისშემშლელი ღონისძიება. უფლებამოსილებათა ეს კლასი ფედერალური მმართველობის ცხადსა და არსებით შტოს ქნის. თუკი ჩვენ რაიმე თვალსაზრისით ერთი ერი ვართ, მაშინ ასეთი, უწინარეს ყოვლისა, სხვა ერებთან მიმართებში უნდა ვიყოთ. როგორც ხელშეკრულებათა დადება, ისე ელჩების წარგზავნა და მიღება თავისთავად ცხადი უფლებამოსილებანია. კონფედერაციის მუხლებით გათვალიწინებულია როგორც ერთი, ისე მეორე; მხოლოდ ერთი განსხვავებით: ხელშეკრულებათა დადების საკითხში კონვენტი უშვებს გამონაკლისს იმის გათვალისწინებით, რომ შტატების მიერ წამოყენებული პირობების გამო ხელშეკრულებას შეიძლება ჩაშლის საშიშროება დაემუქროს. ასევე, ელჩების შესახებ ძველ დებულებას დაემატა ახალი პუნქტი, რომელიც გარკვევით და სათანადოდ განსაზღვრავს “ სხვა დიპლომატიურ წარმომადგენელთა და ელჩების” დანიშვნისა თუ მიღების უფლებამოსილებას. ტერმინი ელჩი ზუსტი მნიშვნელობით დიპლომატიური წარმომადგენლობის უმაღლეს რანგს გულისხმობს. როგორც ჩანს, ამ გაგებით იყენებს მას კონფედერაციის მეორე მუხლი. რაც შეეხება ელჩს, მის დანიშვნას შეერთებულმა შტატებმა შეიძლება, ამა თუ იმ ქვეყანაში, თუ ეს საჭიროა, სხვა რანგის დიპლომატიური წარმომადგენლის დანიშვნა არჩიოს. როგორი ფართო მნიშვნელობითაც არ უნდა გავიგოთ ეს ტერმინი, იგი არაფრით არ მოიცავს კონსულის რანგს. მაგრამ აღმოჩნდა, რომ უფრო მოხერხებულია შედარებით დაბალი რანგის დიპლომატიურ წარმომადგენელთა გამოყენება. კონგრესმა თავის მოღვაწეობაში თითქმის წესად შემოიღო ასეთი პრაქტიკა. საქმე, უწინარეს ყოვლისა, კონსულების წარგზავნას ეხება. როცა სავაჭრო ხელშეკრულება მოითხოვს იმას, რომ მხრეებმა საკონსულო მისიები გაცვალონ, რომელთა მოვალეობა კომერციული გარიგების პროცესზე მეთვალყურეობის გაწევაა, რა თქმა უნდა, კონსულის დანიშვნა, ამ შემთხვევაში, შეიძლება, სავაჭრო ხელშეკრულებათა დადების უფლებამოსილებას მივაკუთნოთ. ამგვარი გარიგებების გარეშე კი ამერიკის კონსულთა დანიშვნა, შეიძლება, კონფედერაციის IX მუხლის საფუძველზე განხორციელდეს, რაც იმის უფლებას იძლევა, რომ დაინიშნოს ყველა თანამდებობის პირი, რომელიც კი აუცილებელი იქნება ამერიკის საერთო საქმეების წარსამართად. რაც შეეხება იმას, თუ როგორ უნდა მოხდეს შეერთებულ შტატებში კონსულების დანიშვნა, იმ შემთხვევაში, როცა ეს არ არის განპირობებული სავაჭრო ხელშეკრულებით, ასეთი რამ კანონმდებლობით არ იყო განსაზღვრული. ამ ხარვეზის შევსება ერთ-ერთი უმნიშვნელო მაგალითია იმისა, თუ როგორ ცდილობს კონვენტი წინამორბედი სისტემის მიერ დაშვებული შეცდომების გამოსწორებას. მაგრამ ყველა წვრილმანი უდიდეს მნიშვნელობას იძენს, როგორც კი იგი იმაში დახმარების გაწევის მიდრეკილებას გაამჟღავნებს, რომ თავიდან აგვაშოროს ძალაუფლების თანდათანობითი და შეუმჩნეველი უზურპაციის საშიშროება. არავინ, ვისაც საგანგებოდ არ გაუმახვილებია ყურადღება ამ საკითხზე, ოდნავადაც არ დარჩება გაკვირვებული, როცა იმ შემთხვევების ჩამონათვალს გაეცნობა, რა დროსაც კონგრესი მოტყუებით, ანდა კონფედერაციის მუხლების არასრულყოფილების გამო იძულებული გახდა მისთვის მინიჭებული უფლებამოსილებანი დაერღვია; იგი ასევე როდი იქნება არადმისაჩნევი საბუთი კონსტიტუციის სასარგებლოდ, რომელშიც ძველი კანონმდებლობის უმნიშვნელო ხარვეზებიც კი ისეთივე გულმოდგინებითაა გამოსწორებული, როგორც თვალშისაცემი და განსაკუთრებული გადაცდომები. ღია ზღვაში ჩადენილი როგორც მეკობრეობისა და მძიმე დანაშაულის, ისე საერთაშორისო სამართლის დარღვევათა დადგენა და დასჯა, ასევე მართებულად განეკუთვნება საერთო მმართველობის კომპეტენციას, რაც მნიშვნელოვნად აუმჯობესებს კონფედერაციის მუხლებს. ეს უკანასკნელი არ ითვლისწინებს დებულებას, რომელიც საერთაშორისო სამართლის დაცვას უზრუნველყოფს, ამიტომ ყოველთვის შესაძლებელია ის, რომ რომელიმე დაუდევარმა წევრმა შეერთებული შტატები საერთაშორისო სკანდალში გახვიოს. მეკობრეობასა და მძიმე დანაშაულთან დაკავშირებით კონსტიტუცია იმით იფარგლება, რომ ამგვარ სამართალდარღვევათათვის სასამართლოების დაარსებას ითვალისწინებს. არავითარ უხერხულობას არ ქმნის ის, რომ მეკობრეობის განსაზღვრება საერთაშორისო სამართლის კომპეტენციას მივაკუთნოთ, თუმცა უმრავლეს ქვეყანაში ასეთი რამე შიდასახელმწიფოებრივი კანონმდებლობის საგნადაა მიჩნეული; ასევე აუცილებელია განისაზღვროს, თუ რას ნიშნავს ღია ზღვაში ჩადენილი მძიმე დანაშაული; ინგლისური ჩვეულებითი სამართლითაც კი ერთმნიშვნელოვნად არ არის დადგენილი, თუ რა არის მძიმე დანაშაული; ერთობ ფართო მნიშვნელობით იყენებს მას იმავე სამეფოს სტატუტური სამართალიც. მაგრამ საქმე ისაა, რომ უპრიანი არ არის ინგლისის თუ ნებისმიერი სხვა ქვეყნის არც ჩვეულებითი და არც სტატუტური სამართლით დადგენილი განსაზღვრება ნიმუშად გამოვიყენოთ, ვიდრე ასეთი რამ ეროვნული კანონმდებლობის საფუძველზე ჩვენ თვითონ არ შეგვიმუშავებია. ამ ტერმინის ის მნიშვნელობა კი, რომელსაც რამდენიმე შტატის კოდექსი ითვალისწინებს, ისევე უვარგისია პრაქტიკული გამოყენებისთვის, როგორც უცხოური გამოცდილების გადმოღებაა ღირსებისთვის შეუფერებელი და არაკანონიერი; ვერ ნახავთ ორ შტატსაც კი, რომლებიც ერთნაირად განმარტავდნენ, თუ რა არის მძიმე დანაშაული; უფრო მეტი, თითოეული შტატი თვითონ ცვლის ხოლმე მისივე კანონმდებლობით შემოღებულ განსაზღვრებას სისხლის სამართლის კოდექსის ყოველი გადასინჯვის შემდეგ. ამიტომ, სიზუსტისა და ერთგვაროვნების მისაღწევად აუცილებელი და კანონიერიც იყო შესაბამისი უფლებამოსილება, რომელიც მძიმე დანაშაულის განსაზღვრებას უზრუნველყოფდა. საგარეო ვაჭრობის მოწესრიგება იმდენი თვალსაზრისით და ისე სრულად იქნა განხილული, რომ ზედმეტი იქნებოდა იმის ხელახლა მტკიცება, იგი ფედერალური მმართველობის კომპეტენციაში უნდა იყოსო. უთუოდ სასურველი იქნებოდა, რომ იმ უფლებამოსილების შემოღება, რომელიც მონების შემოყვანას კრძალავს, 1808 წლამდე არ გადაგვედო და დაუყონებლივ აგვემოქმედებინა. მაგრამ ძნელი არ არის ფედერალური მთავრობისთვის დაწესებული შეზღუდვის თუ იმ ფორმის ახსნა, რა ფორმითაც კონსტიტუციის ეს კარია გადმოცემული. კაცობრიობისთვის უდიდესი მნიშნელობა აქვს იმას, რომ ოც წელიწადში ჩვენს შტატებში შეიძლება, ერთხელ და სამუდამოდ ბოლო მოეღოს ვაჭრობის ამ სახეობას, რომლის გამოც თანამედროვე პოლიტიკა ბარბაროსობაშია მხილებული და ბრალდებული. ამ ხნის განმავლობაში ფედერალურმა ხელისუფლებამ შეიძლება, ისე დაუკარგოს ხალისი ვაჭრობის ამ სამარცხვინო სახეობის ქომაგთ, ისე შეაფერხოს და შეამციროს იგი, რომ საბოლოოდ გააუქმოს კიდეც, თუ ამაზე ერთი - ორი შტატიც დაიყოლია, რომელიც ჯერ კიდევ მისდევს ამ ბუნების საწინააღმდეგო პრაქტიკას ასეთი რამ ადვილად მოსალოდნელია, თუ ისინი შტატების უმრავლესობის მაგალითს გაითვალისწინებენ, რომლებმაც უკვე აკრძალეს მონებით ვაჭრობა. რა ბედნიერი იქნებიან გაუბედურებული აფრიკელი ხალხები, როცა ისინი თავს დააღწევენ ევროპელი თანამოძმეების ჩაგვრის უღელს! ხშირი იყო შემოტევები კონსტიტუციის სწორედ ამ მუხლის წინააღმდეგ, ერთი მხრივ მას წარმოსახავდნენ როგორც ისეთ მოვლენას, რომელიც სტიმულს აძლევს არაკანონიერ ქმედებებს. მეორე მხრივ კი იმაში დებდნენ ბრალს, რომ თითქოსდა იგი ხელს უშლიდეს ნებაყოფლობითსა და კეთილმყოფელ ემიგრაციას ევროპიდან ამერიკაში; ეს ცრუმოსაზრებანი იმიტომ როდი ვახსენე, რომ ისინი პასუხის გაცემის ღირსად მიმაჩნდეს არამედ იმიტომ, რომ საზოგადოებისთვის მეჩვენებინა, თუ რა ფორმით და რა სულისკვეთებით უპირისპირდება ზოგიერთი კონსტიტუციას. უფლებამოსილებათა მესამე ჯგუფში ისეთი კომპეტენციებია თავმოყრილი, რომლებმაც შტატებს შორის ჰარმონიული და მართებული დამოკიდებულება უნდა უზრუნველყონ. ამავე ჯგუფში შეიძლება გავაერთიანოთ ზოგი ისეთი შეზღუდვა, რაც შტატის ხელისუფლებას უწესდება; ასევე, ის შეზღუდვები, რომლებიც სასამართლო ხელისუფლების მიმართ განხორციელდება; ერთი განსაკუთრებულ უფლებამოსილებათა კატეგორიას განეკუთვნება; მეორე კი გამოწვლილვით იქნება განხილული, როცა მთავრობის სტრუქტურისა და მისი ორგანიზაციის განხილვაზე გადავალთ. ამჟამად იმ უფლებამოსილებათა მოკლე მიმოხილვით შემოვიფარგლები, რომლებიც რამდენიმე შტატსა და ინდიელ ტომებს შორის აღებმიცემობას აწესრიგებენ; ასევე მიმოვიხილავ იმ კომპეტენციებს, რომლებიც მონეტის მოჭრის, მისი ღირებულებისა და უცხოური ფულის ერთეულთან მის თანაფარდობას არეგულირებენ; იმ ქმედებათა დასჯას უზრუნველყოფენ, რომლებიც შეერთებული შტატების ყალბი ფულის მოჭრასა და ფასიანი ქაღალდების გაყალბებას შეეხება; ადგენენ წონისა და ზომის საწყაოს; შემოაქვთ ნატურალიზაციის ერთგვაროვანი წესი; განსაზღვრავენ გაკოტრების ერთგვაროვან კანონმდებლობას; ადგენენ იმ ფორმებს, რითაც უნდა ხდებოდეს საჯარო აქტების, ანგარიშებისა და სასამართლო სხდომათა ოქმების დამოწმება მოცემულ შტატში და, იმას თუ რა იურიდიული ძალა აქვს მათ სხვა შტატებისთვის; არეგულირებენ საფოსტო განყოფილებების გახსნასა და საფოსტო გზების მშენებლობას. გამოცდილებამ თვალნათლივ დაგვანახა არსებული კონფედერაციის კიდევ ერთი ნკლი: უუნარობა იმისა, რომ მოაწესრიგოს შტატებს შორის სავაჭრო ურთიერთობები. ამ საკითხთან დაკავშირებულ მტკიცებებსა და შენიშვნებს, რომლებიც წინა წერილებში გადმოვეცით, შეიძლება მხოლოდ ის დაემატოს, რომ დამატებითი დებულების გარეშე აღებმიცემობის მოწესრიგების დიდი და არსებითი უფლებამოსილება არასრული და არაქმედითი იქნება. ამგვარი უფლებამოსილების მნიშვნელოვანი მიზანი ისაა, რომ შტატები, რომლებიც სხვა შტატების ტერიტორიის გავლით აწარმოებენ ექსპორტსა და იმპორტს, გაათავისუფლონ იმ აღმაშფოთებელი ხარკისგან, რასაც ეს უკანასკნელნი ადებენ იმპორტიორი და ექსპორტიორი შტატების საქონელს. თუ ამ შტატებს კვლავაც მიეცემათ სხვა შტატებს შორის სავაჭრო ურთიერთობათა მოწესრიგების თავისუფლება, მაშინ უნდა გამოინახოს დაბეგვრის ისეთი გზები, რა დროსაც, იმ შტატების ტერიტორიაზე, რომელთა გავლითაც ხდება საქონლის გატარება, მოსაკრებელი ექსპორტიორი შტატების მეწარმეებსაც დაეკისრებათ და იმპორტიორი შტატების მომხმარებელსაც. გამოცდილებიდან გამომდინარე დარწმუნებით შეიძლება ითქვას, რომ მომვალში სწორედ ასეთი წესები იქნება შემოღებული, მაგრამ გამოცდილება და ის ცოდნა, რომელიც ადამიანური ქცევის თაობაზე დაგვიგროვდა, ერთსა და იმავე რასმე გვეუბნება: ასეთი ვითარება გაუნელებელი მტრობის წყაროდ გვექცევა, რამაც შესაძლოა, საზოგადოებრივი სიმშვიდის სერიოზული დარღვევა გამოიწვიოს. მათთვის, ვინც ამ საკითხს ადამიანური ვნებებისა და ინტერესების შუქზე არ უყურებს, არაგონივრულიც იქნება და უსამართლოც კომერციული შტატების დაუოკებელი მისწრაფება, რითაც შეიძლება უხვად მოითბონ ხელი მათი არაკომერციული მეზობლების მდგომარეობით, რაც შეიძლება მეტი შემოსავალი მიიღონ მათი არაპირდაპირი დაბეგვრის გზით. მაგრამ საქმე ისაა, რომ დაზარალებულ შტატებს მიყენებული წყენა თუ სარგებლის მიღების ინტერესი სტიმულს მისცემს, რათა საგარეო ვაჭრობის უფრო მოხერხებული გზები ეძიონ. მაგრამ გონების სუსტ ხმას, რომელიც მნიშვნელოვანი და მუდმივი ინტერესის ქონისკენ მოგვიწოდებს, ადვილად ახშობს ხოლმე სულწასული სიხარბის გამაყრუებელი ძახილი, მყისიერი და უზარმაზარი მოგების ხელში ჩაგდებისკენ რომ გვერეკება. აუცილებელია, რომ არსებობდეს ერთი სახელისუფლებო სტრუქტურა, რომელიც კონფედერაციაში შემავალ შტატებს შორის სავაჭრო ურთიერთობებს მოაწესრიგებს. ამას ადასტურებს როგორც სხვა ქვეყნების, ისე საკუთარი გამოცდილება; შვეიცარიაშიც კი, სადაც კანტონებს შორის ერთობ სუსტი კავშირი არსებობს, ერთი კანტონი ვალდებულია ბაჟის მომატების გარეშე გაატაროს მეორის საქონელი. გერმანიაში იმპერიის კანონითაა აკრძალული იმპერატორისა და რაიხსტაგის თანხმობის გარეშე მთავრებმა და მიწებმა ბაჟი ან მოსაკრებელი დააწესონ ხიდებით, მდინარეებითა თუ უღელტეხილებით სარგებლობაზე. თუმცა იმ ციტატის მიხედვით, რომელიც ერთ-ერთ წინა წერილში მოვიტანეთ, როგორც ამ, ისე ბევრ სხვა შემთხვევაშიც ზემოხსენებული კონფედერაციის კანონები ხშირად ირღვევა, რაც უბედურებათა სათავე ხდება. ჩვენც სხვა სურვილი არ გვამოძრავებს, თუ არა ის, რომ ჩვენს ქვეყანას თავიდან სწორედ ამგვარი უბედურებანი ავაშოროთ. ერთ-ერთი შეზღუდვა, ნიდერლანდების გაერთიანებულ პროვინციებში შემოღებული, იუწყება, რომ უმაღლესი ნებართვის გარეშე არც ერთ პროვინციას არ აქვს უფლება, ისეთ მოსაკრებელი დააწესოს, რომელიც საზიანო იქნება მისი მეზობლისთვის. კონფედერაციის მუხლები სრულიად მართებულად ათავისუფლებს ინდიელ ტომებთან ვაჭრობას ორი შეზღუდვისგან, თუმცა ეს პუნქტი ერთობ ბუნდოვნად და წინააღმდეგობრივად არის ფორმულირებული. იგი მხოლოდ ისეთ ინდიელებზე ვრცელდება, რომლებიც არც ერთი შტატის მოქალაქენი არ არიან და არ არღვევენ იმ შტატის კანონებს, რომლის ტერიტორიაზეც ბინადრობენ; მაგრამ თუ რომელი ინდიელები უნდა ჩაითვალონ ამა თუ იმ შტატის წევრებად – ეს საკითხი ჯერ კიდევ არ არის გადაწყვეტილი და ფედერალურ საბჭოებში ხშირი დაბნეულობისა და კამათის საგანს წარმოადგენს. ამასთანავე, სრულიად გაუგებარია, თუ – მხოლოდ გარეგანი ძალაუფლების გამოყენებით, შტატის შიგა იურისდიქციაში ჩაურევლად - როგორ უნდა იქნეს მოწესრიგებული სავაჭრო ურთიერთობანი იმ ინდიელებთან, რომლებიც არ არიან ამ თუ იმ შტატის წევრები; ეს არ არის ერთადერთი შემთხვევა, როცა კონფედერაციის მუხლები იმის მიღწევას ცდილობს, რისი მიღწევაც შეუძლებელია: კავშირის ნაწილობრივი სუვერენიტეტი შტატების სრულ სუვერენიტეტთან მოარიგოს; ეს იგივეა, რაც მათემატიკური აქსიომა გაანადგურო იმით, რომ მისი ნაწილი მოშალო, ხოლო მთელი მისი შინაარსი ხელუხლებელი დატოვო. რაც შეეხება მონეტის მოჭრის, მისი ღირებულებისა და უცხოური მონეტის ღირებულებასთან მისი თანაფარდობის მოწესრიგების უფლებამოსილებას, ამ საკითხშიც კონსტიტუციამ ძველი კანონმდებლობის მნიშვნელოვანი ხარვეზი გამოასწორა. არსებული კონგრესის ძალაუფლება მონეტის მოჭრის დარგში საკუთარი უფლებამოსილებით ან იმ კომპეტენციით შემოიფარგლება, რომელიც ამ დარგში შტატის ხელისუფლებას აქვს. მაგრამ საჭიროა ახლავე გავისიგრძეგანოთ, რომ წესი, რომელიც ლითონის ფულის ერთგვაროვანი ღირებულების დადგენას გულისხმობს, ვერ იმუშავებს, თუ უცხოური ვალუტის ღირებულება კვლავაც სხვადასხვა შტატის ადგილობრივ მოწესრიგებაზე დამოკიდებული დარჩება. როგორც ქაღალდის ფულის, ისე მიმოქცევაში არსებული ლითონის მონეტის გაყალბებისთვის სასჯელის დადება, რა თქმა უნდა, იმ ხელისუფლების უფლებამოსილება უნდა იყოს, რომელსაც ორივე მათგანის ღირებულების დადგენა ეკისრება. ზომისა და წონის საწყაოთა მოწესრიგება ამოღებულია კონფედერაციის მუხლებიდან და იმავე მოსაზრებებზეა დაფუძნებული, რასაც მონეტარული მოწესრიგების უფლებამოსილება ეფუძნება. დიდი ხანია მართვის ჩვენეული სისტემის მნიშვნელოვან ნაკლად ითვლება ის არაერთგვაროვნება, რომელიც სხვადასხვა შტატის ნატურალიზაციის წესებს შორის არსებობს, რაც ბევრ რთულსა და საჩოთირო შეკითხვას ბადებს. კოფედერაციის IV მუხლი აცხადებს: “ამ შტატების თავისუფალ მაცხოვრებელთ ღატაკთა, მაწანწალებისა და იმათ გარდა, ვინც მართლმსაჯულებას გამოქცევია, უფლება აქვთ, ისარგებლონ თავისუფალ მოქალაქეთა პრივილეგიებითა და შეუვალობით სხვადასხვა შტატებში, ხოლო თითოეული შტატის ხალხი სხვა შტატში ვაჭრობის, მეწარმეობისა და ა.შ. ყველა პრივილეგიით უნდა სარგებლობდეს”, მაგრამ ეს მუხლი, ერთობ ბუნდოვნად და გაუგებრადაა ფორმულირებული. გაუგებარია, თუ რატომ არის მუხლის ერთ ნაწილში გამოყენებული გამოთქმა თავისუფალი მაცხოვრებელნი; მეორეში – თავისუფალი მოქალაქენი; სხვაგან კიდევ – ხალხი; არც ის არის ადვილი გასაგები, თუ რას უნდა ნიშნავდეს დამატება: “თავისუფალი მოქალაქეების ყველა პრივილეგიითა და შეუვალობით”, ანდა - “ვაჭრობისა და კომერციის პრივილეგიებით”. როგორც ჩანს, ასეთ ენობრივ კონსტრუქციას თავს ვერ ავარიდებთ, როცა გვინდა გამოვთქვათ ის, რომ რომელიმე შტატის თავისუფალ მაცხოვრებელთ, რომლებიც ამ შტატის მოქალაქენი არ არიან, ნებისმიერ სხვა შტატში ამ უკანასკნელის თავისუფალ მოქალაქეთა ყველა პრივილეგიით სარგებლობს. გამოდის, რომ ისინი უფრო დიდი პრივილეგიებით ისარგებლებენ სხვა შტატებში, ვიდრე თავიანთ შტატში სარგებლობენ. ისე რომ თითოეული შტატი ვალდებულია მოქალაქეობის უფლება არა მარტო იმას მიანიჭოს, ვინც ასეთ უფლებას ითხოვს, არამედ ყველას, ვინც კი მისი იურისდიქციის ქვეშ დაბინავებას მოისურვებს. ბუნდოვანება ოდნავღა თუ გაიფანტებოდა ტერმინ “ მაცხოვრებლის” განმარტებით, რომელიც იმასაც გულისხმობს, რომ მოქალაქე არის ის, ვისაც წინასწარ შეთანხმებული პრივილეგიები ენიჭება. თითოეული შტატის ხელში დარჩებოდა ერთობ უმართებულო უფლებამოსილება, რომელიც ნებისმიერ სხვა შტატში უცხოელთა ნატურალიზაციას გულისხმობს. საკმარისია ცოტა ხნით ბინადრობდე ერთ რომელიმე შტატში, რომ მისი მოქალაქეობა გაინაღდო. სხვა სახის პრივილეგიათა მოსაპოვებლად ბევრად უფრო მნიშვნელოვანი კვალიფიკაციებია აუცილებელი. ამრიგად, უცხოელმა, რომელიც ერთ შტატში ბევრი უფლებით ვერ სარგებლობს, შეიძლება ისინი იმის საფუძველზე შეიძინოს, რომ ადრე დროებით სხვა შტატში ბინადრობდა. ასე რომ, დიდი უაზრობის წინაშე ვდგებით: ერთი შტატის კანონი მეორის მიმართ უზენაესობას იძენს ამ უკანასკნელის იურისდიქციის ფარგლებში. შემთხვევის წყალობაა ის, რომ აქამდე ამ სფეროში სერიოზულ გაუგებრობებს არ გადავწყდომივართ. რამდენიმე შტატის კანონმდებლობით უცხოელს, რომელიც უდიერად იქცევა, არა მარტო მოქალაქეობაზე ეუბნებიან უარს, არამედ ბინადრობის უფლებასაც ართმევენ. რა შედეგი მოჰყვებოდა იმას, თუ ასეთი პირები საბუთად მოიტანდნენ იმას, რომ ადრე სხვა შტატში ცხოვრების საფუძველზე მისი მოქალაქეობის უფლება მიიღეს? რა მოხდებოდა, თუ ისინი ამ მოტივით ახლა იმ შტატის მოქალაქეობას მოითხოვდნენ, რომელმაც მას ამაზე უარი განუცხადა? მნიშვნელობა არ აქვს, თუ როგორი სამართლებრივი შედეგი მოჰყვებოდა ამას, დამანგრეველი მისი სხვა ისეთი შედეგები იქნებოდა, რომელთა წინასწარ გათვალისწინება შეუძლებელია. ახალი კონსტიტუციით იმ შეცდომების აღმოსაფხვრელად, რომლებიც კონფედერაციის მუხლებშია დაშვებული, საკავშირო ხელისუფლებაა უფლებამოსილი შეერთებული შტატების მთელ ტერიტორიაზე ნატურალიზაციის ერთგვაროვანი წესები შემოიღოს. გაკოტრების შესახებ ერთგვაროვანი კანონების შემოღება ორგანულად არის დაკავშირებული ვაჭრობის მოწესრიგებასთან. იგი გზას გადაუკეტავს თაღლითებს, რომლებიც სხვადასხვა შტატებში გადასვლასა და საკუთრების გადამალვას ცდილობენ. ამგვარი კომპეტენციის მიზანშეწონილობა იმდენად აშკარაა, რომ ალბათ მისი საგანგებო განხილვა უპრიანი არ იქნებოდა. კონფედერაციის მუხლების კიდევ ერთი მნიშვნელოვანი შესწორებაა ისეთი უფლებამოსილების შემოღება, რომელიც იმ ფორმებს ადგენს, რითაც უნდა ხდებოდეს საჯარო აქტების, ანგარიშებისა და სასამართლო სხდომათა ოქმების დამოწმება მოცემულ შტატში და განსაზღვრავს იმას, თუ რა იურიდიული ძალა აქვს მათ სხვა შტატებისთვის. კონფედერაციის შესაბამისი მუხლი ისეთი ბუნდოვანებით ხასიათდება, რომ ვეჭვობ, რამენაირი ინტერპრეტაციით მისი რაიმე მნიშვნელობის დადგენა მოხერხდეს. შემოღებული უფლებამოსილება შეიძლება ერთობ მოხერხებულ ინსტრუმენტად იქცეს მართლმსაჯულების ხელში. განსაკუთრებით სასარგებლო იქნება ის სასაზღვრო შტატებში, სადაც ნებისმიერი საკუთრება, რომელიც სასამართლო განკარგულებას ექვემდებარება, შეიძლება, მყისიერად და მალულად უცხო ქვეყანაში იქნეს გადატანილი. საფოსტო გზების დაწესების უფლებამოსილება ერთობ უწყინარი კომპეტენციაა, მაგრამ იგი გონივრულად იქნება გამოყენებული. ამით საზოგადოება დიდად იხეირებს. ყველაფერი, რაც შტატებს შორის მიმოსვლის გაადვილებას შეუწყობს ხელს, ღირსია საზოგადოებრივი მზრუნველობისა. პუბლიუსი ფედერალისტი # 43 : მედისონი Spoiler ფედერალისტი # 43 : მედისონი 1788 წ. 23 იანვარი ნიუ-იორკის შტატის ხალხს უფლებამოსილებათა მეოთხე ჯგუფი სხვადასხვაგვარ კომპეტენციებს მოიცავს: 1. უფლებამოსილებას, რომელიც ითვალისწინებს: “ მეცნიერებისა და ხელობათა წახალისებას იმის საშუალებით, რომ გარკვეული დროის განმავლობაში ავტორებსა და გამომგონებლებს მათ ნაწარმოებებსა და აღმოჩენებზე განსაკუთრებული უფლება უნარჩუნდებათ.” ასეთი უფლებამოსილების სარგებლიანობა ეჭვს არ იწვევს. დიდ ბრიტანეთში საავტორო უფლება ჩვეულებრივი სამართლის წმინდა მოვალეობადაა მიჩნეული. სასარგებლო აღმოჩენებზე უფლება, როგორც ჩანს, ამავე მიზეზით გამომგონებელთა კუთვნილებაა. ორივე შემთხვევაში საზოგადოებრივი კეთილდღეობისა და ცალკეულ პირთა ინტერესები ერთმანეთს ემთხვევა. როგორც ერთი, ისე მეორე შემთხვევის ქმედითი უზრუნველყოფა აღემატება ნებისმიერი შტატის ძალებს, ამიტომ მათმა უმრავლესობამ ამასთან დაკავშირებით გამოიტანა წინასწარი გადაწყვეტილება, რომლის თანახმადაც ეს საკითხები კონგრესის უფლებამოსილებაში გადავიდა. 2. “განსაკუთრებული საკანონმდებლო უფლებამოსილების განხორციელება იმ არეალის (რომლის ფართი არ უნდა აღემატებოდეს ათ კვადრატულ მილს) მიმართ, რომელსაც შტატი კონგრესის თანხმობით გამოუყოფს შეერთებული შტატების მთავრობას, როგორც მის ადგილსამყოფელს; იმავე უფლებამოსილების განხორციელება ყველა იმ ადგილის მიმართ, რომელსაც იმავე მიზნისთვის იძენს მთავრობა შტატის საკანონმდებლო ხელისუფლების თანხმობით, ფორტების, სამხედრო საწყობების, არსენალების, ნავსაშენებისა და სხვა აუცილებელი შენობების ასაგებად. თავისთავად ცხადია აუცილებლობა იმისა, რომ მთავრობას თავისი ადგილსამყოფელი ჰქონდეს, სადაც ის თავის უფლებამოსილებას განახორციელებს. ამგვარი უფლებამოსილება კავშირის – და მე ვიტყოდი - მთელი მსოფლიოს საკანონმდებლო ხელისუფლებათა ისეთი პრეროგატივაა, რომელიც მას მისი ძალაუფლების უზენაესი ხასიათის წყალობით ენიჭება. ამგვარი უფლებამოსილების გარეშე, დაუსჯელობის სინდრომიდან გამომდინარე, ადვილი იქნებოდა, ვინმეს შეურაცხყოფა მიეყენებინა ხელისუფლებისთვის და ჩაეშალა მისი მუშაობა. ამასთანავე, ფედერალური მთავრობის წევრები თავიანთი მოვალეობის შესრულებაში მხარდაჭერის თვალსაზრისით დამოკიდებული იქნებოდნენ იმ შტატზე, სადაც მთავრობის ადგილსამყოფელი მდებარეობს. ამას შესაძლოა, დაებრკოლებინა ეროვნული საბჭოების მოღვაწეობა იმის შიშით, ვაითუ ფედერალური მთავრობა კონკრეტული შტატის ზეგავლენის ქვეშ მოექცესო. ასეთი რამ, რა თქმა უნდა, სამარცხვინო იქნებოდა და კონფედერაციის სხვა წევრების უკმაყოფილებასაც გამოიწვევდა. ამგვარი მოსაზრება კიდევ უფრო ანგარიშგასაწევი გახდება, როცა თანდათანობითი გაუმჯობესებების წყალობით მთავრობის რეზიდენცია ძალზე დიდ საზოგადოებრივ საწინდრად იქცევა საიმისოდ, რომ იგი ერთი რომელიმე შტატის ხელში დარჩეს. გარდა ამისა, იგი ბევრ დაბრკოლებას შექმნის იმ შემთხვევაში, თუ მთავრობას ადგილმდებარეობის გამოცვლა დასჭირდა, რაც მისი აუცილებელი დამოუკიდებლობის კიდევ უფრო შეკვეცას გამოიწვევს. ამგვარი ფედერალური არეალის მოცულობა ძალზე ზუსტად არის შემოფარგლული საიმისოდ, რომ მან რომელიმე დაპირისპირებული მხარის შური აღძრას. ზემოხსენებული არეალის შესაძენად აუცილებელია იმ შტატის თანხმობა, რომელიც მას თმობს; ყველა შესაძლო შესიტყვება მოიხსნება. თუ გავითვალისწინებთ შემდეგს: მხარეთა უფლებები წინასწარაა შეთანხმებული ცალკე ხელშეკრულებით; შტატი ასევე წინასწარ უზრუნველყოფს მის ტერიტორიაზე მცხოვრებ მოქალაქეთა თანხმობას; ეს უკანასკნელი ნებაყოფლობით თანხმდება ადგილის გამოყოფაზე, ვინაიდან ეს მის ინტერესებშიც შედის; მოსახლეობამ ხომ ხმა იმ მთავრობას მისცა, რომელიც მათ მიმართ ძალაუფლებას ახორციელებს; ადგილობრივი მთავრობა და არჩეული საკანონმდებლო ხელისუფლება არ იზღუდება; შტატის საკანონმდებლო ხელისუფლება, რომელიც მთელი მოსახლეობის მიერ არის არჩეული, ისევე როგორც იმ შტატის ადგილობრივი მთავრობა, რომელიც ასხვისებს თავისი ტერიტორიის ნაწილს, ამ საკითხს ერთობლივად, კონსტიტუციაზე დაყრდნობით წყვეტს. არანაკლებ ცხადია ისეთი ძალაუფლების აუცილებლობა, რომელსაც ფედერალური ხელისუფლება ახორციელებს ფორტების, სამხედრო საწყობებისა და ა.შ. მშენებლობის საკითხში. საზოგადოებრივი ფული, რომელიც ამგვარ მშენებლობაზე იხარჯება და საზოგადოებრივი საკუთრება, რაც მასში არის ჩადებული, მოითხოვს, რომ იგი გამოტანილი იქნეს ცალკეული შტატის უფლებამოსილებიდან. მართებული არ იქნება, თუ ამგვარი ადგილები, რომლებზეც მთელი კავშირის უსაფრთხოების უზრუნველყოფაა დამოკიდებული, რაღაც მიმართებით მაინც მისი ცალკეული შტატის გამგებლობაში რჩებოდეს. ამ შემთხვევაშიც არავითარი საბაბი შესიტყვებისა და ეჭვისთვის არ რჩება, ვინაიდან ამგვარ საქმიანობაზე შესაბამისი შტატის თანხმობაა აუცილებელი. 3. “უფლება აქვს, შემოიღოს სასჯელი ღალატისთვის; ოღონდ მსჯავრდება არ უნდა ითვალისწინებდეს მოქალაქეობის უფლების ჩამორთმევას და კონფისკაციის განხორციელებას, თუ არა მხოლოდ იმ პერიოდისთვის, როცა მრჯავრდებული ცოცხალია”. ვინაიდან ისიცაა შესაძლებელი, რომ ღალატი შეერთებული შტატების მიმართ იქნას ჩადენილი, ფედერალურ ხელისუფლებას მისი დასჯის უფლებამოსილება უნდა ჰქონდეს. ბუნტისთავი დაჯგუფებები - ბუნებრივი პირმშოები თავისუფალი მთავრობებისა - შეთითხნილ ბრალდებებს ღალატის თაობაზე მოდურად და მოხერხებულად იყენებენ ერთმანეთთან ანგარიშსწორების მიზნით. კონვენტმა დიდი წინდახედულება გამოიჩინა, როცა ამგვარი საფრთხის წინაშე გადაულახავი დაბრკოლება აღმართა. საქმე ის არის, რომ მას ამ დანაშაულის ისეთი განსაზღვრება შემოაქვს, რომლის მიხედვითაც სასჯელის დადებისთვის აუცილებელია წარმოდგელი იქნეს უტყუარი მტკიცებულებანი, მაგრამ კონგრესს უფლება არ ეძლევა, რომ მსჯავრდების შედეგები სხვა პირებზე გაავრცელოს, თუ არა მხოლოდ იმაზე, ვინც უშუალოდაა მხილებული ღალატში. 4. “უფლება აქვს, კავშირში მიიღოს ახალი შტატები, მაგრამ დაუშვებელია იგი შეიქმნას ან აღმოცენდეს სხვა ნებისმიერი შტატის იურისდიქციის ფარგლებში. დაუშვებელია შტატის ჩამოყალიბება ორი ან მეტი შტატის, ანდა ამა თუ იმ შტატის ნაწილთა შეერთებით, თუ ამაზე არ არსებობს როგორც შესაბამისი შტატის საკანონმდებლო კრების, ისე კონგრესის თანხმობა.” კონფედერაციის არც ერთი მუხლი არ ითვალისწინებს ამ საკითხის უზრუნველყოფას. რაც შეეხება კანადის უფლებას კავშირში გაწევრიანების თაობაზე, იმ შემთხვევაში, თუ იგი მიუერთდება შეერთებული შტატების მიერ განხორციელებულ ღონისძიებებს – ეს ცხრა შტატის ნება – სურვილზეა დამოკიდებული. ასევეა სხვა კოლონიების მიმართაც, რაშიც ალბათ, ბრიტანეთის კოლონიები იგულისხმება. ამ დოკუმენტის შემდგენლებს, როგორც ჩანს, მხედველობიდან გამორჩათ ის, თუ როგორ უნდა მოხდეს ახალი შტატების საბოლოო ფორმირება. ჩვენ ვნახეთ თუ რა უხერხულობას იწვევს ამგვარი ხარვეზი, თუ როგორ არის კონგრესი იძულებული, რომ ამ საკითხში თავის უფლებამოსილებას გადაამეტოს. ამიტომ ახალ სისტემას სრული უფლება ჰქონდა, ეს ნაკლი გამოესწორებინა. ზოგადი პირობა, რომლის მიხედვითაც არც ერთი შტატი არ შეიძლება შეიქმნას ფედერალური ხელისუფლებისა და დაინტერესებული შტატების თანხმობის გარეშე, სრულად შეესაბამება იმ პრინციპებს, რომელთა თანახმადაც უნდა ხორციელდებოდეს ყველა ამგვარი მოქმედება. ასევე შემოღებულია პირობა, რომელიც ითვალისწინებს ამა თუ იმ შტატის თანხმობას მისი დაყოფის გზით ახალი შტატის ჩამოყალიბების თაობაზე, რაც დააცხრობს უფრო მსხვილი შტატების ეჭვს ამ საკითხთან დაკავშირებით. ხოლო უფრო წვრილ შტატთა დაშოშმინებას ის პირობა გამოიწვევს, რომელიც კრძალავს შტატების შეერთებას მათი თანხმობის გარეშე. 5. უფლება იმისა, რომ თავის “განკარგულებაში იქონიოს ტერიტორია ან შეერთებული შტატების კუთვნილი სხვა საკუთრება და გამოსცეს ამასთან დაკავშირებით აუცილებელი წესები და დადგენილებანი, მაგრამ კონსტიტუციის არც ერთი დებულება არ შეიძლება განიმარტოს შეერთებული შტატებისა თუ ცალკეული შტატის მოთხოვნათა საზარალოდ.” ეს ძალზე მნიშვნელოვანი უფლებამოსილებაა და მისი აუცილებლობა იმის მსგავსი მოსაზრებებით დასტურდება, რომლებიც ზემოთმოყვანილ კომპეტენციათა მართებულობას ადასტურებს. დამატებული პირობა თავისთავად ცხადია და ეტყობა მისი აუცილებლობა საზოგადოებისთვის კარგად ცნობილმა იმ ქიშპობამ და მასზე მიბმულმა ზოგიერთმა სხვა საკითხმა გამოიწვია, რაც დასავლური ტერიტორების ათვისებას უკავშირდება. 6. “კავშირში შემავალი ყველა შტატისთვის მმართველობის რესპუბლიკური ფორმის გარანტირება; მათი დაცვა გარე შემოსევებისგან და საშინაო ძალმომრეობისგანაც, თუ ამას მოითხოვს საკანონმდებლო კრება ან აღმასრულებელი ხელისუფლება (როცა შეუძლებელია საკანონმდებლო კრების მოწვევა).” ბუნებრივია, რომ კონფედერაციაში, რომელიც რესპუბლიკურ პრინციპებს ეფუძნება და რესპუბლიკური მრწამსის წევრებისგან შედგება, მონარქიული და არისტოკრატიული ინოვაციებისგან სისტემის დაცვის უფლებამოსილება უმაღლეს ხელისუფლებას უნდა ჰქონდეს მინიჭებული. რაც უფრო მტკიცეა კავშირი, მით უფრო დიდ დაინტერესებას იჩენენ მისი წევრები ერთმანეთის პოლიტიკური დაწესებულებების მიმართ და უფრო მეტი უფლებით მოითხოვენ, რათა არსებითად იქნას შენარჩუნებული მმართველობის ის ფორმა, რომლის არსებობის დროსაც ისინი კავშირში გაერთიანდნენ. მაგრამ ყოველი უფლება მისი განხორციელების საშუალებასაც გულისხმობს და სხვას ვის უნდა გადავცეთ ის, თუ არა იმ ორგანოს, რომელსაც იგი კონსტიტუციით ეკუთვნის? ხელისუფლებანი, რომლებიც ერთმანეთისგან განსხვავებულ პრინციპებს ეფუძნებიან და განსხვავებული აგებულება აქვთ, როგორც ვნახეთ, ნაკლებად ჰგუობენ რაიმენაირ კონფედერაციულ გაერთიანებას, ვიდრე ისინი, რომლებიც ერთმანეთს ენათესავებიან. მონტესკიე ამბობს: “ გერმანიის კონფედერაციული რესპუბლიკა, რომელიც სხვადასხვა მთავრის განმგებლობაში მყოფი თავისუფალი ქალაქებისა და წვრილი სახელმწიფოებისგან შედგება, უფრო ნაკლოვანია, ვიდრე ჰოლანდიისა და შვეიცარიის კონფედერაცია;” იგი იქვე დასძენს:” საბერძნეთმა არსებობა მაშინვე დაასრულა, როგორც კი მაკედონიის მეფემ ამფიქციონში დაიდო ბინაო.” ამ უკანასკნელ შემთხვევაში მოვლენათა განვითარებაზე თავისებური ზეგავლენა ძალთა უთანაბრობამ და კონფედერაციის მონარქიულმა ფორმამაც იქონიეს. შეიძლება ვინმემ იკითხოს, თუ რა აუცილებელობითაა გამოწვეული სიფრთხილის ასეთი ზომა და ხომ არ იქცევა ის შტატის ხელისუფლებათა შეცვლის საბაბად ისე, რომ ამის შესახებ თვითონ შტატებს არაფერი ჰკითხონო. ამ შეკითხვებზე მზამზარეული პასუხები არსებობს. თუ ფედერალური ხელისუფლების ჩარევა არ გახდება საჭირო, მაშინ დებულება, რომელიც სწორედ ამგვარ ჩარეეას ითვალისწინებს, კონსტიტუციაში ძალით ჩაკვეხებულის შთაბეჭდილებას დატოვებს. მაგრამ ვის შეუძლია წინასწარ იმის თქმა, თუ რა მოულოდნელობებს გვიმზადებს ცალკეული შტატების ჭირვეულობა, რომლებსაც სათავეში პატივმოყვარე ლიდერები უდგანან, ანდა უცხო სახელმწიფოთა ინტრიგებისა თუ ზეგავლენათა ქსელში არიან გახვეულნი? მეორე შეკითხვის პასუხად ვიტყოდით, რომ თუ საკავშირო ხელისუფლებას კონსტიტუციურად ევალება შტატების საშინაო საქმეებში ჩარევა, მაშინ, რა თქმა უნდა, მან უნდა გამოიყენოს ეს კონსტიტუციური უფლება. მაგრამ ამგვარი ძალაუფლება არ ვრცელდება უფრო შორს, ვიდრე ამას რესპუბლიკური მმართველობის გარანტირება გულისხმობს, რაც, რა თქმა უნდა, ისეთი მმართველობის წინასწარ არსებობას მოასწავებს, რომლის გარანტირებაცაა აუცილებელი. აქედან გამომდინარე, ვიდრე შტატებში რესპუბლიკური მმართველობაა, მათ გარანტს ფედერალური მთავრობა წარმოადგენს. თუკი შტატები გადაწყვეტენ, რესპუბლიკური მმართველობის რომელიმე სხვა ფორმები აირჩიონ, მათ ენიჭებათ როგორც ამის უფლება, ისე იმისაც, რომ ფედერალური მთავრობისგან მათი უზრუნველყოფა მოითხოვონ. ერთადერთი აკრძალვა, რაც მათ უწესდებათ, ისაა, რომ რესპუბლიკური ფორმის მაგივრად ანტირესპუბლიკური კონსტიტუციები შემოიღონ. ამგვარი აკრძალვის გამო, ვეჭვობ, რომელიმე შტატმა დაიჩივლოს. რაც შეეხება გარეშე თავდასხმებს, ყველა საზოგადოება ვალდებულია მათგან თავისი წევრები დაიცვას. კონსტიტუციის შესაბამისი დებულება არა მარტო მტრული სახელმწიფოების მხრიდან თავდაცვის უზრუნველყოფას გულისხმობს, არამედ იგი უფრო სუსტ შტატებს უფრო ძლევამოსილთა ამპარტავნებითა თუ შურისგებით ნასაზრდოებ ხელყოფათაგან იცავს. როგორც ძველი, ისე თანამედროვე კონფედერაციების ისტორიის გამოცდილება ადასტურებს, რომ კავშირის უფრო სუსტი წევრები გულგრილი ვერ დარჩებიან იმ პრაქტიკული სიბრძნის მიმართ, რომელიც კონსტიტუციის ამ მუხლშია დაუნჯებული. ასევე მართებულად არის დამატებული ის მუხლი, რომელიც საშინაო ძალმომრეობისგან დაცვას ითვალისწინებს. როგორც უკვე აღინიშნა, თვით შვეიცარიის კანტონებიც კი, რომელიც არც კი არის გაერთიანებული ერთი მმართველობის ქვეშ, ითვალისწინებს ამგვარ დებულებას; ამ ლიგის ისტორია მოგვითხრობს, თუ რა ხშირად ითხოვდნენ კანტონები დახმარებას და რა ხშირად ეხმარებოდნენ ისინი ერთმანეთს; ამასთანავე, ამ კანტონებიდან ზოგი უფრო დემოკრატიული იყო, ზოგი უფრო ნაკლებ დემოკრატიული. ჩვენში არცთუ დიდი ხნის წინ დატრიალებული და კარგად ცნობილი მოვლენები გვაფრთხილებენ იმის თაობაზე, რომ ყოველ წუთს მზად უნდა ვიყოთ ამგვარი საგანგებო მდგომარეობისთვის. არსებობს ვარაუდი, რომლის მიხედვითაც უმრავლესობას არ აქვს უფლება, ხოლო უმცირესობას შეიძლება, აღმოაჩნდეს ხელისუფლების დასამხობად საჭირო ძალა. ერთი შეხედვით შეიძლება მოგვეჩვენოს, რომ იგი რესპუბლიკურ თეორიას არ ეთანხმება. აქედან გამომდინარე, ფედერალური ჩარევა არასდროს საჭირო არ გახდება. უფრო მეტი, იგი უმართებულო რამედ უნდა მივიჩნიოთ. მაგრამ თეორიული მოსაზრება როგორც უმრავლეს შემთხვევაში, ისე ამ კონკრეტულ სიტუაციაში პრაქტიკული გაკვეთილების მიხედვით გასწორებას საჭიროებს. რატომაა შეუძლებელი, რომ ძალმომრეობის უკანონო გეგმებს შტატის – განსაკუთრებით უფრო წვრილი შტატის უმრავლესობა, ანდა ის უმრავლესობა ადგენდეს, რომელიც იმავე შტატის ერთ-ერთ ოლქსა თუ რაიონში არსებობს? და თუ ერთ შემთხვევაში შტატის ხელისუფლებას ევალება ადგილობრივი მთავრობის დაცვა, მაშინ მეორე შემთხვევაში ფედერალურ ხელისუფლებას რად არ უნდა ევალებოდეს შტატის მთავრობის უზრუნველყოფა? გარდა ამისა, თითოეული შტატის კონსტიტუციის ზოგიერთი ნაწილი ისე არის გადაჯაჭვული ფედერალურ კონსტიტუციასთან, რომ ერთი მათგანისთვის მიყენებულმა დარტყმამ შეუძლებელია, შესაბამისი დაზიანება არ გამოიწვიოს მეორეში. შტატში დაწყებულ აჯანყებას, ვეჭვობ, ფედერალური ხელისუფლების ჩარევა მოჰყვეს, თუ ხელისუფლების მტრები რიცხოვნებით არ აღემატებიან მის ქომაგებს. კაცმა რომ თქვას, უპრიანია, ასეთი ძალმომრეობა უმაღლესი საკავშირო ხელისუფლების ძალებმა ჩაახშონ, ვიდრე უმრავლესობამ სისხლითა და მახვილით დაიცვას თავისი უფლებები. თვით ის ფაქტი, რომ არსებობს ჩარევის უფლება, თავიდან აგვაშორებს მისი გამოყენების აუცილებლობას. განა ძალა და უფლება რსპუბლიკური მმართველობის დროს ყოველთვის ერთ მხარეს არის ხოლმე? განა არ არის შესაძლებელი, რომ უმცირესობას ჰქონდეს უფრო დიდი ფულადი სახსრები, სამხედრო ტალანტი და გამოცდილება, უცხო სახელმწიფოთა ფარული წაქეზებით კი სწორედ იმ მომენტში მოიპოვოს გადამწყვეტი უპირატესობა, როცა მახვილს შემართავს? თუ ისინი ერთ მუშტად არიან შეკრულნი და მომგებიან მდგომარეობაშიც იმყოფებიან, განა სასწორის პინა მათ მხარეს არ გადაიხრება, ვიდრე იმ უმრავლესობისა, რომელმაც შექმნილი მდგომარეობის გამო ძალებს თავი ვერ მოუყარა და სწრაფი და შეერთებული მოქმედება ვერ მოასწრო? წარმოსახვის თამაში იქნება და სხვა არაფერი, თუ ვიფიქრებთ, რომ იმის გამოთვლა, თუ ვინ გაიმაიჯვებს რეალურ ძალთა ჭიდილში თითქოსდა იმავე მეთოდებით შეიძლებოდეს, რითაც მოსახლეობის აღწერას ვახდენთ, ანდა არჩევნების შედეგებს ვითვლით! განა შეუძლებელია ისე მოხდეს, რომ მოქალაქეთა უმცირესობა პირთა უმრავლესობად იქცეს იმის წყალობით, რომ მას ქვეყანაში მცხოვრები უცხოელები, შემთხვევითი ავანტურისტები თუ სხვა ისეთი ხალხი შეუერთდეს, რომელსაც შტატის კონსტიტუციით ხმის უფლება აქვს ჩამორთმეული? ანგარიშში არ ვაგდებ მოსახლეობის იმ უბედურ ნაწილს, რომელიც უხვადაა წარმოდგენილი ზოგიერთ შტატში და რომელიც წყნარი მმრთველობის პერიოდებში ადამიანური არსებობის ქვევით არის დაშვებული, მაგრამ როგორც კი სამოქალაქო ძალმომრეობის ბობოქარი სცენები გათამაშდება, მყისვე ადამიანის სახეს ღებულობს და ძალის მხრივ უპირატესობას იმ მხარეს ანიჭებს, რომელსაც მიემხრობა. იმის გასარკვევად, თუ ორ დაპირისპირებულ მხარეს შორის, რომლებსაც ერთმანეთზე იარღი შეუმართავთ და ქვეყნის ნაკუწებად ქცევას ლამობენ, ვის მხარეს არის სამართალი, განა არსებობს უფრო კარგი მედიატორი, ვიდრე კონფედერაციული შტატების წარმომადგენელნი, რომელთაც ადგილობრივი ხანძრის ალები არ მოსდებია? მათში ხომ ერთმანეთთან იქნება შერწყმული მოსამართლის მიუკერძოებლობა და მეგობრული სიყვარული. უდიდესი ბედნიერება იქნებოდა, თუ ამგვარ საშუალებას თავიანთი სიძაბუნის სამკურნალოდ მსოფლიოს ყველა მთავრობა გამოიყენებდა, თუკი ამგვარი პროექტი ქმედითად განხორციელდებოდა იმ მიზნით, რომ კაცობრიობას საყოველთაო მშვიდობა მოეპოვებინა. ხომ არ დაგვესვა შეკითხვა იმის თაობაზე, თუ რა მოხდებოდა მაშინ, თუკი აჯანყება ყველა შტატს მოედებოდა და მის წინააღმდეგ მხოლოდ ძალას გამოიყენებდნენ და არა კონსტიტუციურ უფლებას. ამ შეკითხვაზე პასუხი ასეთი იქნებოდა: რახან ასეთი უბედურების წინააღმდეგ კაცობრიობას საშუალება არ გააჩნია, საბედნიეროდ, იგი მას არც დაატყდება თავს. კონსტიტუცია კი საკმარის რეკომენდაციას აძლევს ფედერალურ მთავრობას მსგავსი ძნელბედობის თავიდან ასაცილებლად, რომლისგან განკურნების საშუალებაც არც ერთ შესაძლო კონსტიტუციას არ მოეპოვება. რესპუბლიკური კონფედერაციის იმ უპირატესობათა შორის, რომლებსაც მონტესკიე ჩამოთვლის, ერთ-ერთი მნიშვნელოვანია ის, რომელიც გულისხმობს, რომ: “კონფედერაციის ერთ ნაწილში აჯნყებამ რომ იფეთქოს, დანარჩენები ადვილად ჩაახშობენ მას; თუ მისი ერთი ნაწილი სულიერად გაიხრწნება, უვნებელი ნაწილი კვლავ აღადგენს მას.” 7. “ყველა ვალი და ვალდებულება, რომელიც შეერთებულ შტატებს კონსტიტუციის მიღებამდე ჰქონდა აღებული, იმავე იურიდიულ ძალას ინარჩუნებს, რაც მათ კონფედერაციის დროს ჰქონდათ.” ეს მუხლი, რომელიც უფრო დეკლარაციულ განცხადებას ჰგავს, შესაძლოა, სხვა მიზეზთა შორის, იმიტომაც არის შეტანილი კონსტიტუციაში, რომ შეერთებული შტატების კრედიტორები დაამშვიდოს. ამ უკანასკნელებმა შეუძლებელია არ უწყოდნენ იმ მცდარი დოქტრინის შესახებ, რომლის მიხედვითაც სამოქალაქო საზოგადოების პოლიტიკური ფორმის ცვლილება მაგიურ ზემოქმედებას ახდენს მორალურ ვალდებულებებზე მათი გაუქმების თვალსაზრისით. უფრო ნაკლები მნიშვნელობის კრიტიკულ შენიშვნებს შორის, რომლებიც კონსტიტუციას დაატეხეს თავს, იმაზეც იქნა მითითებული, რომ ვალდებულების იურიდიული ძალა შემდეგი ნიშნის მიხედვით უნდა ფასდებოდეს: რომელი ვალდებულებაა სასარგებლო შეერთებული შტატებისთვის და რომელი - საზიანო. კრიტიკანული სულისკვეთებისთვის დამახასიათებელი ხერხით ეს ხარვეზი ისე იქნა განმარტებული და გაზვიადებული, რომ იგი ეროვნული უფლებების წინააღმდეგ შეთქმულებად შეირაცხა. ამ აღმოჩენის ავტორთათვის შეიძლებოდა გვეთქვა ის, რაც შესაძლოა, რამდენიმე მათგანმა იცოდეს კიდეც, სახელდობრ: ვალდებულების თანაზიარი ხასიათიდან გამომდინარე, ერთი მხარის მიერ მისი იურიდიული ძალის აღიარება აუცილებლად იწვევს მეორე მხარის მიერ მისი კანონიერების ცნობას, და რაკი მუხლი მხოლოდ დეკლარაციული განცხადებაა, იმ პრინციპის დადგენა, რომელსაც ერთი შემთხვევა ემყარება, Dყველა დანარჩენი შემთხვევისთვის მის დაწესებასაც გულისხმობს. ერთ რამესაც დავძენდით: კონსტიტუცია მხოლოდ რეალურ საფრთხეებს უნდა ითვალისწინებდეს და არა წარმოსახვითს. და არ არსებობს ისეთი რეალური საფრთხე, რომლის მომიზეზებით მთავრობა გაბედავდა და უარს იტყოდა საზოგადოების მიმართ არსებული დავალიანების დაფარვაზე. ასეთი რამ დაუშვებელია როგორც კონსტიტუციური განცხადებით, ისე მის გარეშეც. მით უმეტეს - იმ საბაბით, რომელიც ეს-ესაა დაგმობილ იქნა. 8. “უზრუნველყოფა იმისა, რომ შესწორებები კოსტიტუციაში შეტანილი იქნეს შტატების 3/4 თანხმობით, გარდა ორი გამონაკლისისა.” არ შეიძლება არ ვითვალისწინებდეთ იმ ცვლილებებს, რომელთა აუცილებლობას გამოცდილება გვკარნახობს. ამიტომ აუცილებელია იმ ხერხის დადგენა, რითაც ამ აუცილებლობის უზრუნველყოფა მოხდება. ვფიქრობ, კონვენტის მიერ დამჯობინებული პროცედურა მართებულობის ყველა ნიშნითაა აღბეჭდილი; იგი არც მეტისმეტად იოლია, რაც კონსტიტუციის სიმყარეს შეუქმნიდა ხიფათს და არც – მეტისმეტად რთულია, რაც იმ საფრთხის წინაშე დაგვაყენებდა, რომ მასში არსებული შესაძლო გადაცდომები სამუდამოდ დარჩენილიყვნენ. ამგვარი პროცედურა შესაძლებლობას აძლევს როგორც ადგილობრივ, ისე ფედერალურ ხელისუფლებას, რომ გამოასწოროს ყველა ის შეცდომა, რომელსაც გამოცდილება გამოამჟღავნებს. გამონაკლისი, რომელიც სენატში თანაბარ წარმომადგენლობას ეხება, ეტყობა, შტატების დარჩენილი სუვერენიტეტის დაცვის სურვილითაა ნაკარნახევი. ლაპარაკია იმ დამოუკიდებლობაზე, რომელიც საკანონმდებლო ხელისუფლების ერთ შტოში წარმომადგენლობის პრინციპს ემყარება და, როგორც ჩანს, იმ შტატების დაჟინებული მოთხოვნითაა კონსტიტუციაში შეტანილი, რომლებიც თანაბარი წარმომადგენლობის პრინციპისადმი განსაკუთრებულ ერთგულებას იჩენენ. მეორე გამონაკლისიც, ეტყობა, იმავე მოსაზრებებითაა დაშვებული და იმ პრივილეგიას უზრუნველყოფს, რომელსაც ისინი იცავდნენ. 9. “ამ კონსტიტუციის მისაღებად საკმარისია ის, რომ იგი რატიფიცირებული იქნეს ცხრა შტატის მიერ, რომლებმაც დადგენილი წესის მიხედვით უკვე დაამტკიცეს იგი.” თავისთავად გასაგები მუხლია. მხოლოდ ხალხის ნებას ძალუძს კონსტიტუციისთვის სათანადო იურიდიული ძალის მინიჭება. რატიფიკაციისთვის ცამეტივე შტატის ერთსულოვანი თანხმობის აუცილებლობის შემთხვევაში, მთელის სასიცოცხლო ინტერესი შეიძლება, ერთი რომელიმე წევრის ჭირვეულობასა თუ ზნეობრივ გახრწნილებაზე შეგვეგდო. ასეთი რამ კონვეტის მხრიდან დიდი წინდაუხედაობა იქნებოდა, რასაც, საკუთარი გამოცდილებიდან გამომდინარე, მიუტევებელ შეცდომად ჩავთვლიდით. ამ საკითხთან დაკავშირებით ორი, ერთობ დელიკატური საკითხი წამოიჭრება. ჯერ ერთი: რა საფუძვლზე ვაუქმებთ კონფედერაციის მუხლებს, რომელიც შტატებს შორის დადებული ხელშეკრულების წმინდა ფორმაა ისე, რომ ამაზე ყველა შტატის ერთსულოვანი თანხმობა არ არსებობს? და მეორეც: როგორი ურთიერთობა უნდა არსებობდეს, ერთი მხრივ, ცხრა შტატსა, და მეორე მხრივ, რამდენიმე შტატს შორის, რომელთაგან ერთმა დაამტკიცა კონსტიტუცია, მეორეს კი მონაწილეობა არ მიუღია მის დამტკიცებაში? პირველ შეკითხვაზე პასუხი არ დააყოვნებს, თუ იმ გადაუდებელ აუცილებლობას გავიხსენებთ, რომელიც თან ახლავს ამ საკითხს. თუ გავისიგრძეგანებთ თვითშენახვის დიად პრინციპს, ასევე – ბუნებისა და ღმერთის უდიადეს კანონს, რომელიც ღაღადებს: საზოგადოების უსაფრთხოება და ბედნიერება ყველა პოლიტიკური დაწესებულების მიზანია, რომელსაც მსხვერპლად უნდა ეწირებოდნენ კიდეც ისინი. შესაძლოა, ამ კითხვაზე პასუხს ისეც მივაგნოთ, რომ მას ხელშეკრულების პრინციპთა მიღმა ძებნა არ დავუწყოთ. იმ ნაკლოვანებებს შორის, რომლებიც კონფედერაციის მუხლებს ახასიათებს, აქამდეც მოვიხსენიებდით იმას, რომ იგი მხოლოდ შტატების საკანონმდებლო კრებების მიერაა მოწონებული. თანაზიარობის პრინციპი კი მოითხოვს, რომ ზოგიერთი შტატის მიერ თავის თავზე აღებული ვალდებულება დანარჩენებმაც უნდა თანაბრად გაიზიარონ. სუვერენულ პოლიტიკურ ერთეულებს შორის ისეთ შეთანხმებას, რომელიც მხოლოდ საკანონმდებლო კრების ჩვეულებრივ აქტს ემყარება, არ შეიძლება პრეტენზია ჰქონდეს უფრო მაღალ იურიდიულ სტატუსზე, ვიდრე მხარეებს შორის გაფორმებული ლიგა თუ ხელშეკრულებაა. ამ საკითხზე არსებული საყოველთაოდ აღიარებული თვალსაზრისის მიხედვით ხელშეკრულების ყველა მუხლი ურთიერთგანპირობებულია და ერთი მათგანის დარღვევაც კი მთელი ხელშეკრულების გაუქმებას იწვევს; როცა ხელშეკრულებას არღვევს ერთი მხარე, მეორე მხარე უფლებამოსილია – თუ ამის სურვილი აქვს – იგი ძალადაკარგულად და ბათილად გამოცხადოს. ვდგავართ კი იმ სამწუხარო აუცილებლობის წინაშე, რომ საზოგადოებას ამგვარი საჩოთირო ჭეშმარიტებანი შევახსენოთ იმის გასამართლებლად, თუ რატომ ხდება ზოგიერთი შტატის თანხმობის უქონლად ფედერალური ხელშეკრულების გაუქმება? მაშინ განა მბრალდებელ მხარეს არ გაუჭირდებოდა, აეხსნა იმ მნიშვნელოვან დარღვევათა ერთობ გახშირებული შემთხვევები, რომლებსაც ისინი აწყდებიან? იყო დრო, როცა ჩვენს თავს უფლებას არ ვაძლევდით საქვეყნოდ გველაპარაკა იმ იდეების შესახებ, რომლებიც ამ პარაგრაფშია გადმოცემული, მაგრამ ახლა მდგომარეობა შეიცვალა, მასთან ერთად კი დავიწყებას მიეცა ის აკრძალვა, რომელიც იგივე მოტივებით იყო ნაკარნახევი. არანაკლებ დელიკატურია მეორე შეკითხვა, მაგრამ იგი იმდენად ჰიპოთეტური ხასიათისაა, რომ ვიმედოვნებ, უფლება მაქვს, საკუთარ თავს მასში ჩაღრმავების ნება არ მივცე. ეს ერთ-ერთი იმ შემთხვევათაგნია, როცა საკითხი თავისთავად გვარდება. ზოგადად თუ ვიტყოდით, არანაირი ურთიერთობა არ შეიძლება არსებობდეს იმ შტატებს შორის, რომელთაგან ერთნი თანხმობას აცხადებენ, მეორენი კი არ არიან თანახმანი; მაგრამ ეს ვერ აუქმებს მათ შორის ზნეობრივი ურთიერთობის არსებობის აუცილებლობას. სამართლიანობის მოთხოვნა ძალაში რჩება როგორც ერთი, ისე მეორე მხარისთვის და იგი ორივე მხარემ აუცილებლად უნდა შეასრულოს; ასევე ორივე მხარე ვალდებულია უპირობოდ სათანადო პატივს მიაგებდეს ადამიანის უფლებებს. თუ ისინი საერთო ინტერესებს გაითვალისწინებენ. უწინარეს ყოვლისა კი, ურთიერთპატივისცემით გამსჭვალულ წარსულის სცენებს გაიხსენებენ და კვლავ შეერთების გზაზე აღმართულ დაბრკოლებათა უსწრაფესად დაძლევის სასოებით აღენთებიან, მაშინ ალბათ ამაო არ იქნება, თუ ერთს ზომიერებას შევაგონებდით, მეორეს კი – კეთილგონიერებას. პუბლიუსი ფედერალისტი # 44 მედისონი Spoiler ფედერალისტი # 44 : მედისონი 1788წ. 25 იანვარი ნიუ-ორკის შტატის ხალხს პირობათა მეხუთე ჯგუფი, რომელიც უპირატესობას ფედერალურ ხელისუფლებას ანიჭებს, რამდენიმე შტატისთვის დაწესებულ შემდეგი სახის შეზღუდვებს მოიცავს: 1. “არც ერთ შტატს უფლება არ აქვს, დადოს ხელშეკრულება, შევიდეს ალიანსსა თუ კონფედერაციაში, გასცეს კაპერული მოწმობები და რეპრესალიების ნებართვა, მოჭრას მონეტა, გამოუშვას საკრედიტო ბილეთები, ვალი დაფაროს სხვანაირად, თუ არა ოქროსა და ვერცხლის მონეტებით, მიიღოს ბილი შერისხვის შესახებ, შემოიღოს ex post facto კანონები, ანდა ისეთი კანონები, რომლებიც ხელშეკრულებით განსაზღვრულ ვალდებულებებს არღვევენ, მიანიჭოს სათავადაზნაურო წოდებები.” რაც შეეხება ხელშეკრულებათა დადების, ალიანსებსა და კონფედერაციებში შესვლის აკრძალვას, ამას კონფედერაციის მუხლებიც შეიცავს და ვეჭვობ, ახსნა – განმარტებას საჭიროებდეს ის, თუ რატომ იქნა იგი შეტანილი ახალ კონსტიტუციაში. კაპერულ მოწმობათა გაცემაზე დაწესებული აკრძალვა ძველი სისტემის კიდევ ერთი ნაწილია, რომელიც ოდნავ გაფართოებული სახით ახალ კონსტიტუციაშიც შევიდა. კონფედერაციის მუხლების მიხედვით მათი გაცემა შტატის ხელისუფლებას შეეძლო ომის გამოცხადების შემდეგ. ახალი კონსტიტუციის თანახმად კი ამგვარ ნებართვას შეერთებული შტატების მთავრობა გასცემს როგორც ომის გამოცხადებამდე, ისე მისი გამოცხადების შემდეგ. ამგვარი ცვლილება სრულად არის გამართლებული იმ უპირატესობით, რაც თან ახლავს ერთგვაროვნებას საგარეო ურთიერთობებში. იგი ასევე განპირობებულია იმ ხალხის პასუხისმგებლობით ერის წინაშე, ვის საქციელზეც საერთაშორისო დონეზე თვითონ ერი აგებს პასუხს. მონეტის მოჭრის უფლება, რომელიც ამიერიდან შტატებს ჩამოერთმევა, კონფედერაციის მუხლებით მათ კომპეტენციას განეკუთვნებოდა, როგორც კონგრესთან თანხვდენილი უფლებამოსილება, ოღონდ არსებობდა ერთი გამონაკილსი: კონგრესს რჩებოდა განსაკუთრებული უფლება, რომელიც ლიგატურისა და გამოშვებული მონეტის ღირებულებაზე კონტროლს გულისხმობდა. ამ მიმართებითაც ახალი დებულება ძველის მხოლოდ გაუმჯობესებული ვარიანტია. იმ დროს, როცა ლიგატურა და ღირებულება ფედერალურ კონტროლს ემორჩილება, მონეტის მოჭრაზე უფლების შტატების კომპეტენციაში დატოვება სხვას არაფერს გამოიწვევდა, თუ არა იმას, რომ გაიზრდებოდა ძვირადღირებული ზარაფხანების რაოდენობა, მიმოქცევაში არსებულ მონეტებს კი სხვადასხვა წონა და ფასი ექნებოდა. სწორედ ეს უკანასკნელი იქცა იმ უხერხულობად, რის გამოც ეს უფლებამოსილება თავიდანვე ფედერალურ ხელისუფლებას გადაეცა. ძველი სისტემა მართალია, თავიდან გვაშორებს იმ უხერხულობას, რომელიც თან ახლავს ოქროსა და ვერცხლის მონეტების კვლავჭედვაზე გადაგზავნას ფედერალურ ზარაფხანაში, მაგრამ იმავე მიზნის მიღწევა ცენტრალურ კონტროლს დაქვემდებარებული ადგილობრივი ზარაფხანების საშუალებითაც შეიძლება. აკრძალვის გავრცელება საკრედიტო ბილეთების გამოშვებაზე თითოეულ მოქალაქეს, ვინც სამართლიანობას ეტრფის და ისიც იცის, თუ რა ასაზრდოებს საზოგადოებრივ კეთილდღეობას კმაყოფილებას უნდა ჰგვრიდეს. დანაკარგი, რომელიც ამერიკამ ზავის დადების შემდეგ, სწორედ ქაღალდის ფულის დამღუპველი ზემოქმედების შედეგად, განიცადა იმ ვალად აწევთ შტატებს მათი წინდაუხედავი ღონისძიების გამო, რომელსაც ისინი კიდევ დიდხანს ვერ გადაიხდიან; საქმე ეხება მორალურ დანაკარგს, როცა ადამიანმა ადამიანის მიმართ ნდობა დაკარგა; როცა მოსახლეობას აღარ აქვს საზოგადოებრივი საბჭოების იმედი; როცა ეჭვი იქნა მიტანილი ხალხის შრომისმოყვარეობასა და ზნეობაზე; როცა ჩრდილი მიადგა მმართველობის რესპუბლიკური ფორმისადმი ნდობას; ყოველივე ეს არათუ დავალიანება, არამედ მძიმე დანაშაულია, რომელიც თანდათანობით გროვდებოდა და რომლის გამოსყიდვაც სხვანაირად შეუძლებელია, თუ არა ისე, რომ ბრალეულმა ნებაყოფლობითი მსხვერპლშეწირვა განახორციელოს სამართლიანობის სამსხვერპლოზე. ამგვარი დამაჯერებელი მოსაზრებები ასაბუთებენ იმას, თუ რაოდენ მართებულია, როცა შტატებს ჩამორთმეული აქვთ მონეტარული საქმის მოწესრიგების უფლებამოსილება; მათ შეიძლება რამდენიმე მოსაზრებაც დავურთოთ, რომლებიც შტატებისთვის ერთი აკრძალვის აუცილებლობასაც ასაბუთებს; საქმე ეხება იმას, რომ მათ უფლება აღარ აქვთ ოქროსა და ვერცხლის მონეტები ქაღალდის ბანკნოტებით შეცვალონ. თუ თითოეულ შტატს ისეთ უფლებამოსილებას მივანიჭებდით, რომელიც მის მიერ გამოშვებული მონეტის ღირებულების განსაზღვრას ითვალისწინებს, მაშინ ქვეყანაში იმდენნაირი ღირებულების ლითონის ფული იქნებოდა, რამდენი შტატიცაა; მათ შორის ურთიერთობა დაბრკოლდებოდა; ყოველ მათგანს შეეძლებოდა ფულის კურსი რეტროსპექტულად შეეცვალა; ეს კი დააზარალებდა სხვა შტატის მოქალაქეებს; ხოლო თვითონ შტატებს შორის ხელს შეუწყობდა შუღლის გაჩაღებას. გარდა ამისა, ზიანი მიადგებოდა უცხო სახელმწიფოებსაც. ისე რომ ერთი წევრის წინდაუხედავი საქციელი მთელს კავშირს სახელს შეუბღალავდა და შარში გახვევდა. არანაკლებ უბედურებას დაიტეხდა თავს ესა თუ ის შტატი, თუკი იგი არათუ ქაღალდის ფულის გამოშვებას, არამედ ოქროსა და ვერცხლის მონეტის მოჭრას მიჰყოფდა ხელს. ამიტომაც, იმავე პრინციპიდან გამომდინარე, რაც შტატებს ქაღალდის ფულის მიმოქცევაში გაშვებას უკრძალავს, მათ ერთი ვალდებულებაც ეკისრებათ: ვალი მხოლოდ ოქროთი და ვერცხლით უნდა გაისტუმრონ. რაც შეეხება ბილს შერისხვის შესახებ, ex post facto კანონებს და ისეთ საკანონმდებლო აქტებს, რომლებიც კონტრაქტით დაკისრებულ ვალდებულებათა სამართლებრივ ძალას არბილებენ, ყოველივე ეს ეწინააღმდეგება როგორც საზოგადოებრივი ხელშეკრულების პირველ პრინციპს, ისე საღი კანონმდებლობის ყველა საწყისს. ბილი შერისხვის შესახებ და ex post facto კანონები აკრძალულია იმ დეკლარაციებით, რომლებიც წამძღვარებული აქვს სხვადასხვა შტატის კონსტიტუციებს. ამ ძირეულ ქარტიათა სულისკვეთებისა და თვალსაწიერისთვის კი მიუღებელია ყველა ამგვარი უფლებამოსილება. მაგრამ საკუთარი გამოცდილებით ვიცით, რომ არ იქნებოდა უპრიანი, თუ უარს ვიტყოდით ამგვარი საფრთხეებისგან თავის დაცვის დამატებით ღონისძიებებზე. ამიტომ კონვენტი მართებულად მოიქცა, როცა ზემოხსენებული აკრძალვების სახით დამატებითი კონსტიტუციური სიმაგრე აღმართა, რომლის დანიშნულება სწორედაც რომ მოქალაქეთა პირადი უსაფრთხოებისა და კერძო უფლებათა დაცვაა. დარწმუნებული ვარ, კონვენტის წევრებს ამომრჩეველთა გულწრფელი სიყვარული და მათი ეჭვშეუვალი ინტერესების პატივისცემა ამოძრავებდათ. სიმშვიდის მოყვარულ ამერიკელ ხალხს თავი მოაბეზრა იმ მერყევმა პოლიტიკამ, რომელსაც სახელმწიფო დაწესებულებები ახორციელებენ. ისინი სინანულითა და აღშფოთებით ადევნებენ თვალყურს, თუ როგორ ერევიან ფხიანი და გავლენიანი საქმოსნები ადამიანის პირად უფლებებში და როგორ შეაქვთ მათში მოულოდნელი ცვლილებები; უფრო მეტი, ამგვარი ჩარევა ამ ყაიდის ხალხმა ხელობადაც კი გაიხადა. მათი მოღვაწეობის მიზანი კი სხვა არაფერია, თუ არა ის, რომ მახე დაუგონ საზოგადოების მუყაითსა და გაუთვითცნობიერებელ ნაწილს. ამერიკელი ხალხი იმასაც კარგად ხედავს, რომ საქმე ერთჯერადი საკანონმდებლო ჩარევით არ ამოიწურება; იგი გრძელი ჯაჭვის სახით ხორციელდება, რა დროსაც ყოველი მომდევნო ჩარევა ბუნებრივად გამომდინარეობს იმ შედეგებიდან, რაც წინამორბედმა ჩარევამ მოიტანა. ამიტომ მან მართებული დასკვნა გამოიტანა იმის თაობაზე, რომ საჭიროა ძირეული გარდაქმნა, რათა ბოლო მოეღოს საზოგადოებრივი ღონისძიებებით მანიპულირებას; რათა მთელი საზოგადოება კეთილგონიერებითა და შრომისმოყვარეობით განიმსჭვალოს; რათა საზოგადოებრივ საქმეებს სწორი და შეუქცევადი გეზი მიეცეს. რაც შეეხება პუნქტს, რომელიც თავადაზნაურულ წოდებათა მინიჭებას კრძალავს, იგი კონფედერაციის მუხლებიდანაა გადმოღებული და ამიტომ ახსნა – განმარტებას არ საჭიროებს. 2. “არც ერთ შტატს, კონგრესის თანხმობის გარეშე, უფლება არ აქვს მოსაკრებელი ან ბაჟი დაადოს ექსპორტსა თუ იმპორტს, გარდა იმ შემთხვევებისა, როცა ასეთი რამ განპირობებულია საზედამხედველო კანონთა განხორციელების აუცილებლობით; ამასთანავე, ექსპორტიდან თუ იმპორტიდან ამოღებული მოსაკრებლისა თუ ბაჟის სუფთა შემოსავალი პირდაპირ შეერთებული შტატების ხაზინაში უნდა იქნეს შეტანილი; ყველა ამგვარი კანონი კი მოწმდება და კონტროლდება კონგრესის მიერ. არც ერთ შტატს არ აქვს უფლება კონგრესის თანხმობის გარეშე მოსაკრებელი დააწესოს ტონაჟის მიხედვით; ჯარი თუ საომარი ხომალდები იყოლიოს მშვიდობიანობის დროს; სხვა შტატთან ან უცხო სახელმწიფოსთან დადოს ხელშეკრულება; ჩაებას ომში გარდა იმ შემთხვევებისა, როცა ასეთი რამ განპირობებულია უშუალო თავდასხმის აუცილებლობით, ანდა როცა საფრთხე მყისიერ მოქმედებას მოითხოვს.” პუნქტი, რომელიც შტატებისთვის იმპორტსა და ექსპორტზე უფლებამოსილებათა შეზღუდვას ითვალისწინებს, იმავე მოსაზრებებითაა ნაკარნახევი, რომელთა მიხედვითაც უპრიანია, რომ ვაჭრობის მოწესრიგებასთან დაკავშირებული საკითხები ფედერალური სტრუქტურების ხელში გადავიდეს. ამიტომ ამ საკითხთან დაკავშირებით სხვას არას ვიტყვით, ოღონდ ერთ რამეს დავძენთ: ფორმა, რითაც ამგვარი შეზღუდვაა გამოთქმული, ეტყობა, ორ რამეზეა გათვლილი. ჯერ ერთი, საქმე ეხება იმას, რომ შტატებს გონივრული თავისუფლება მიენიჭოთ ექსორტისა და იმპორტის დაბეგვრის საკითხში, რაც მის მოხერხებულ მოწესრიგებას უზრუნველყოფს; მეორეც, შეერთებული შტატების ხელში გადადის ამგვარი თავისუფლების კონტროლის მექანიზმი. ამ მუხლში შემავალი სხვა წვრილმანები ან იმდენად ნათელია, რომ ახსნა - განმარტებას არ საჭიროებენ, ანდა უკვე არიან გამოწვლილვით გარჩეულნი, ამიტომ მათ შესახებ არაფერს ვიტყვი. რაც შეეხება უფლებამოსილებათა მეექვსე და უკანასნელ ჯგუფს, იგი ისეთ კომპეტენციებს მოიცავს, რომლებიც ქმედითობას ანიჭებენ ყველა დანარჩენ უფლებამოსილებას. 1. “მათ შორის პირველია უფლებამოსილება იმისა, რომ გამოსცენ ყველა აუცილებელი და მართებული კანონი, მათთვის მინიჭებული ძალაუფლებისა და, ამასთანავე, იმ უფლებამოსილებათა გასახორცილებლად, რომლებიც კონსტიტუციით შეერთებულ შტატებს ენიჭებათ.” კონსტიტუციის შემოთავაზებული პროექტის სულ რამდენიმე პუნქტს თუ უწვნევია ისეთი გააფთრებული თავდასხმა, რაც წილად ხვდა მის სწორედ ამ ნაწილს. მაგრამ თუ სამართლიანად გამოვიძიებთ, დავინახავთ, რომ მისი შერყევა შეუძლებელია. თუ კონსტიტუციას იმ შინაარსს ამოვაცლიდით, რაც ამგვარ უფლებამოსილებაში იგულისხმება, ხელთ უსულო საგანიღა შეგვრჩებოდა. ამიტომ ყველას, ვინც ამ პუნქტის წინააღმდეგ ილაშქრებს, მხედველობაში მისი ფორმა აქვს და მიაჩნია, რომ იგი შინაარსისთვის შეუფერებელია. მაგრამ მინდა ჩვენს ოპონენტებს ვკითხო: გიფიქრიათ კი უკეთეს ფორმაზე, რითაც უპრიანი იქნებოდა არსებულის შეცვალა? თუმცა კონვენტს ზემოაღნიშნული საკითხის გადაწყვეტის ოთხი სხვა შესაძლებლობაც ჰქონდა. ჯერ ერთი, მას შეეძლო გადაეწერა კონფედერაციის მეორე მუხლი, რომელიც კრძალავს ნებისმიერი უფლებამოსილების განხორციელებას, რაც მკაფიოდ არ არის დელეგირებული. მეორე, მას შეეძლო, უბრალოდ, პოზიტიურად ჩამოეთვალა ყველა ის უფლებამოსილება, რაც იგულისხმება ტერმინში:”აუცილებელი და მართებული”. მესამე, მის წინაშე იყო შესაძლებლობა იმისა, რომ ნეგატიური ნუსხა შეედგინა, ე.ი. ისეთი უფლებამოსილებანი ჩამოეთვალა, რანიც არ შედიან ზოგად განსაზღვრებაში. მეოთხე შესაძლებლობა კი იმას გულისხმობს, რომ საერთოდ არაფერი ეთქვა ამ საკითხის თაობაზე და “აუცილებელი და მართებული” განმარტებებისა და დასკვნების საგნად ექცია. თუ კონვენტი პირველ შესაძლებლობას აირჩევდა და უბრალოდ კონფედერაციის მეორე მუხლს გადაიწერდა, ახალი კონგრესიც, წინამორბედთა მსგავსად, მუდამ ალტერნატივის წინაშე იდგებოდა. საქმე შემდეგ ალტერნატივას ეხება: ტერმინი “მკაფიო” მას ან ისეთი სიმკაცრით უნდა გამოეყენებინა, რაც არც ერთ უწყებას არც ერთი უფლებამოსილების განხორციელების საშუალებას არ მისცემდა, ანდა მისთვის ისე ფართო მნიშვნელობა უნდა მიენიჭებინა, რომ ყოველგვარი შეზღუდვა აზრს დაკარგავდა. თუ აუცილებელი იქნებოდა, არც იმის ჩვენება გაჭირდებოდა, რომ კონგრესი კონფედერაციის მუხლებით დელეგირებული ნებისმიერი მნიშვნელოვანი უფლებამოსილების განხორციელების დროს, ცოტად თუ ბევრად, ყოველთვის იყენებს ხოლმე განმარტებისა თუ გააზრების დოქტრინას. რაც შეეხება იმ უფლებამოსილებათ, რომელთა დელეგირებაც ახალი სისტემის მიხედვით ხდება, ისინი იმდენად მომცველნი არიან, რომ ხელისუფლებას, რომელსაც მათი განხორციელება ეკისრება, კიდევ უფრო შეაჭირვებს ამგვარი ალტერნატივა; იგი იძულებული იქნება უმოქმედობას მიეცეს და საზოგადოებრივი ინტერესი უმოქმედობით გაყიდოს; ანდა კონსტიტუციის მიმართ ძალმომრეობა გამოიჩინოს; ეს უკანასკნელი ისეთ უფლებამოსილებათა განხორციელებაში გამოიხატება, რაც, მართალია, მკაფიოდ დელეგირებულნი არ არიან, მაგრამ მათი აუცილებლობა და მართებულობა ეჭვს არ იწვევს. თუ კონვენტი უფლებამოსილებათა პოზიტიური ჩამოთვლის გზას დაადგებოდა, მაშინ ამგვარ ჩამონათვალში მას ყველა ის კანონი უნდა შეეტანა, რომელიც კონსტიტუციით განსაზღვრულ თემებს შეეხება; ამასთანავე, ამგვარი კანონები მორგებულნი უნდა იყვნენ არა მარტო არსებულ რეალობაზე, არამედ ისინი იმ ვითარებასაც უნდა ითვალისწინებდნენ, რაც, შესაძლოა, მომავალში შეიქმნას. საერთო უფლებამოსილების განხორციელება ხომ განსაკუთრებულ უფლებამოსილებათა გამოყენებას გულისხმობს; საერთო უფლებამოსილების მიზანი ხომ განსაკუთრებულ უფლებამოსილებათა საშუალებით მიიღწევა! საშუალებანი კი მიზნის შესაბამისად უნდა იცვლებოდნენ; ანდა მიზანი შეიძლება უცვლელი იყოს, საშუალებანი კი ცვალებადობას განიცდიდნენ. კონვენტი არანაკლებ უაზრო ამოცანის წინაშე დადგებოდა, თუ იგი უფლებამოსილებათა ნეგატიური ჩამოთვლის გზას დაადგებოდა. ამ შემთხვევაში მას ყველა ის უფლებამოსილება უნდა ჩამოეთვალა, რომელთა განხორციელება არ არის აუცილებელი თუ მართებული იმისთვის, რომ საერთო უფლებამოსილების მიზანი იქნეს მიღწეული. ამ შემთხვევაში კონვენტი კიდევ ერთ საყვედურს დაიტეხდა თავს. სახელდობრ იმას, რომ ყოველი უფლებამოსილება, რომელიც ნეგატიურ ჩამონათვალში ვერ მოხვდება, ხელისუფლებას პოზიტიურ უფლებად შეერაცხება. ამგვარი უხერხულობის თავიდან ასაცილებლად კონვენტი იძულებული გახდებოდა გამონაკლისთა ნაწილობრივი ჩამონათვალით დაკმაყოფილებულიყო და დანარჩენი უფლებამოსილებანი არააუცილებელი თუ არამართებული უფლებამოსილებების საერთო სათაურის ქვეშ გაეერთიანებინა. საქმე ის არის, რომ ამგვარ Dჩამონათვალში სულ რამდენიმე – ისიც ყველაზე შეუწყნარებელი თუ მიუღებელი უფლებამოსილება მოხვდებოდა; ეგ იმიტომ, რომ ამგვარი ჩამოთვლის დროს უპირატესობა ისეთ უფლებამოსილებებს მიენიჭებოდა, რომლებიც ყველაზე ნაკლებად აუცილებელნი თუ მართებულნი არიან; ეს კი იმას ნიშნავს, რომ დანარჩენი არააუცილებელი და უმართებულო უფლებამოსილებანი ნაკლები კატეგორიულობით იქნებოდნენ გამორიცხულნი. ამრიგად, განზრახვა, რაც უფლებამოსილებათა ნაწილობრივ ჩამონათვალს ითვალისწინებდა, შეუსრულებელი დარჩებოდა. თუ კონსტიტუცია ამ საკითხთან დაკავშირებით დუმილს მიანიჭებდა უპირატესობას, მაშინ მთავრობა იძულებული გახდებოდა თავისებურად განემარტა ყველა ის განსაკუთრებული უფლებამოსილება, რომელნიც აუცილებელნი არიან ზოგადი კომპეტენციის განსახორციელებლად. სამართალსა თუ გონიერებას არც ერთი წესი არ მიაჩნია უფრო დაფუძნებულად, ვიდრე ის, რომლის მიხედვითაც სადაც მიზანი არსებობს, იქვე უფლებამოსილი საშუალებანიც უნდა მოიძევებოდნენ; სადაც კი რომელიმე პირსა თუ უწყებას რაღაცის კეთების საერთო უფლებამოსილება აქვს მინიჭებული, იქვე უნდა არსებობდნენ ცალკეული საშუალებანი, რანიც აუცილებელნი არიან მის გასახორციელებლად. თუ კონვენტი ამ გზას დაადგებოდა, მაშინ მისი გეგმის წინააღმდეგ წამოყენებული ყველა შესიტყვება დამაჯერებელობას შეიძენდა, რამეთუ ყოველივე ეს ერთ რეალურ უხერხულობასთან იქნებოდა დაკავშირებული. საქმე ეხება იმას, რომ შტატის ხელისუფლებას საგანგებო ვითარებათა მომიზეზებით ყოველთვის შეეძლებოდა ეჭვი შეეტანა იმ უფლებამოსილებებში, რომლებიც საკავშირო მთავრობას გადაეცა. შეიძლება ვინმემ ასეთი შეკითხვა დასვას: რა შედეგი მოჰყვებოდა იმას, თუ კონგრესი არასწორად განმარტავდა კონსტიტუციის ამ ნაკვეთს და ისეთ უფლებამოსილებას განახორციელებდა, რაც მისთვის არავის უბოძებია ამ სიტყვის ზუსტი მნიშვნელობით? მე მას ვუპასუხებდი, რომ ამას იგივე შედეგი მოჰყვებოდა, რასაც ნებისმიერი მართებულად მინიჭებული უფლებამოსილების ცრუ განმარტება ან მეტისმეტად გაფართოება გამოიწვევდა; ანდა ეს იგივე იქნებოდა, რომ საერთო უფლებამოსილება დაგვენაწევრებინა და თითოეული მათგანის მიმართ ძალმომრეობა ჩაგვედინა. ერთი სიტყვით, ზუსტად იმავე ვითარებასთან გვექნებოდა საქმე, როცა შტატის ხელისუფლება არღვევს მისთვის მინიჭებულ კონსტიტუციურ კომპეტენციებს. უწინარეს ყოვლისა, უზურპაციის წარმატება დამოკიდებული იქნებოდა აღმასრულებელ ხელისუფლებასა და სასამართლოზე, რაკი მათ საკანონმდებლო აქტთა განმარტება და ამოქმედება ევალებათ. საბოლოო გადაწყვეტილება კი მაინც ხალხზეა, ვინაიდან სწორედ ხალხია ის, ვისაც უფრო პატიოსან წარმომადგენლთა არჩევის გზით უზურპატორთა მიერ მიღებული ყველა კანონის გაუქმება ხელეწიფება. მაგრამ საქმე ის არის, რომ ამ ხერხს უფრო შტატის ხელისუფლება გამოიყენებს, ვიდრე ფედერალური მთავრობა. ამას კი ერთი მარტივი მიზეზი აქვს; სახელდობრ ის, რომ ფედერალური ხელისუფლების მიერ მიღებული ნებისმიერი საკანონმდებლო აქტი თუ ნებისმიერი ახალშემოღება შტატის მთავრობის მიერ შეიძლება, მის კომპეტენციაში შეჭრად იქნეს აღქმული; მას ყოველთვის შეუძლია განგაშის ზარები დაარისხოს და ხალხი ფეხზე დააყენოს, რასაც შედეგად ის მოჰყვება, რომ იგი გამოცვლის კონგრესში მის მიერ არჩეულ წარმომადგენლებს. უფრო ის არის მოსალოდნელი, რომ ამა თუ იმ შტატის კონსტიტუციის დარღვევა შეუმჩნეველი დარჩეს და მისი გამოსწორება ვეღარ მოხერხდეს; ამის მიზეზად კი ის ვითარება მოგვევლინება, რომ შტატის საკანონმდებლო ხელისუფლებასა და ხალხს შორის არ არსებობს მოსაშუალე რგოლი, რაც ამ უკანასკნელს პირველზე მეთვალყურეობის განხორციელების შესაძლებლობას მისცემდა. 2. “შეერთებული შტატების წინამდებარე კონსტიტუცია და კანონები, რანიც მან უნდა შეასრულოს; ასევე ყველა ის ხელშეკრულება, რომელიც დადებულია ან აწი დაიდება შეერთებული შტატების სახელით, ქვეყნის უზენაესი კანონებია; და ყველა მოსამართლე ვალდებულია დაიცვას ისინი, თუნდაც ამა თუ შტატის კონსტიტუცია თუ კანონმდებლობა საპირისპირო პუნქტებს შეიცავდეს.” კონსტიტუციის მოწინააღმდეგენი ამ პარაგრაფსაც კადნიერი თავგამოდებით ეკვეთნენ; არადა, მის გარეშე იგი აშკარად ნაკლოვანი და არასრულყოფილი იქნებოდა. უფრო ნათლად რომ გავითავისოთ ის, თუ რა ვითარებასთან გვექნებოდა საქმე თუ კონსტიტუციიდან ამ პარაგრაფს ამოვიღებდით, ერთი წუთით ასეთი რამ წარმოვიდგინოთ: შესაბამისი მუხლით უზრუნველყოფილია შტატის კონსტიტუციის უზენაესობა. უწინარეს ყოვლისა, გაბათილებული იქნებოდა ყველა უფლებამოსილება, რაც გაწერილი არ არის კონფედერაციის მუხლებში, მაგრამ გათვალისწინებულია ახალი კონსტიტუციით. ამის მიზეზი კი ის იქნებოდა, რომ ამა თუ იმ შტატის კონსტიტუციით შტატის საკანონმდებლო ხელისუფელბას სრული სუვერენიტეტი ენიჭება ყველა შემთხვევაში, თუ ასეთი რამ კონფედერაციის მუხლებით არ არის გამორიცხული. ეს კი იმის მიზეზი გახდებოდა, რომ ახალი კონგრესი მისი წინამორბედივით უძლური თუ უსუსური იქნებოდა. მეორეც, საქმე ის არის, რომ ზოგიერთი შტატი აშკარად და სრულად არ აღიარებს არსებული კონფედერაციის უფლებამოსილებებს და ეჭვიც კი შეაქვს მისი კანონების უზენაესობაში. ამიტომ ბუნებრივია, რომ ეს შტატები სადავოს გახდიდნენ ყოველ უფლებამოსილებას, რომელსაც შემოთავაზებული კონსტიტუცია ითვალისწინებს. მესამე, ცნობილია, რომ სხვადასხვა შტატის კონსტიტუციები მნიშვნელოვნად განსხვავდებიან ერთმანეთისგან. ამიტომ შეიძლება ისეც მოხდეს, რომ საერთო – ეროვნული მნიშვნელობის მქონე რომელიმე კანონი ან ხელშეკრულება აღიარებული იქნეს ზოგიერთი შტატის მიერ, დანარჩენებმა კი არ აღიარონ იგი. საქმე გვექნებოდა ისეთ ვითარებასთან, როცა ერთსა და იმავე კანონს იურიდიული ძალა ექნება ზოგიერთ შტატში, დანარჩენებში კი იგი ამგვარ ზეგავლენას მოკლებული იქნება. დაბოლოს, კაცობრიობა პირველად იხილავდა ხელისუფლებას, რომელიც ისეთ საწყისებს ეფუძნება, რანიც ძირეულად ეწინააღმდეგებიან პოლიტიკური ძალაუფლების ძირეულ პრინციპებს. თითოეული ჩვენგანი დაინახავდა თუ საზოგადოება, როგორც მთელი, როგორ დადის მისი შემადგენელი ამა თუ იმ ნაწილის ჭკუაზე. ჩვენ წინაშე წარმოდგებოდა ურჩხული, რომლის თავი იქეთკენ მიემართება, საითკენაც მას მისი უზარმაზარი სხეულის ესა თუ ის ასო მიუთითებს. 3. “სენატორები და წარმომადგენლები, შტატის საკანონმდებლო ხელისუფლების წევრები, აღმასრულებელი და სასამართლო ხელისუფლების მოხელეები როგორც ცალკეული შტატის, ისე შეერთებული შტატების დონეზე ვალდებულნი არიან ფიცი ან პირობა დადონ, რომ დაიცავენ წინამდებარე კონსტიტუციას. შეიძლება ვინმემ იკითხოს: რად არის აუცილებელი, რომ შტატის თანამდებობის პირებმა ფედერალური კონსტიტუციისადმი ერთგულებაზე დაიფიცონ, მაშინ, როცა შეერთებული შტატების თანამდებობის პირს შტატის კონსტიტუციისადმი ერთგულებაზე დაფიცება არ ევალება? ასეთი რამ შეიძლება რამდენიმე მიზეზით აიხსნას. მე იმით შემოვიფარგლები, რომ ერთ-ერთ ამ მიზეზთაგანს მოვიტან, რომელიც ყველაზე ნათელია და დამაჯერებელი. ფედერალური ხელისუფლების წევრებს საქმე არ აქვთ იმასთან, თუ როგორ განხორციელდება ამა თუ იმ შტატის კონსტიტუცია. რაც შეეხება შტატის ხელისუფლების წევრებს, მათზე არსებითად არის დამოკიდებული ფედერალური კონსტიტუციის ამოქმედება. შეერთებული შტატების პრეზიდენტისა და სენატის წევრების არჩევა წარმოუდგენელია სხვადასხვა შტატის საკანონმდებლო ხელისუფლების გარეშე. რაც შეეხება წარმომადგენლობით პალატას, მისი არჩევის პრეროგატივაც, უწინარეს ყოვლისა, იმავე ხელისუფლების ორგანოებს ენიჭებათ. ამგვარ არჩევნებს – ამა თუ იმ შტატის კანონმდებლობის ბაზაზე _ ყოველთვის ადგილობრივი თანამდებობის პირები წარმართავენ. 4. არსებობს რამდენიმე დებულება, რომელიც აღმასრულებელი და სასამართლო ხელისუფლების სფეროს განეკუთვნება, მაგრამ ქმედითობას ანიჭებს ფედერალურ ხელისუფლებას. თუმცა ისინი განსაკუთრებულ განხილვას იმსახურებენ და მათ შესახებ ამჟამად არაფერს ვიტყვი. ამრიგად, ეს – ესაა გამოწვლილვით განვიხილეთ ყველა ის მუხლი, რომელიც ფედერალური ხელისუფლებისთვის მინიჭებულ უფლებამოსილებათა მოცულობასა და ერთობლიობას შეეხება. ყოველივე ამან კი ერთ საყურადღებო დასკვნამდე მიგვიყვანა: ყველა უფლებამოსილება აუცილებელი თუ მართებულია იმ მიზანთა მიღწევის თვალსაზრისით, რომელიც დასახული აქვს საკავშირო ხელისუფლებას. აქედან გამომდინარე, შეკითხვა იმის თაობაზე, თუ რა მოცულობის უფლებამოსილებათა მინიჭება იქნებოდა უპრიანი, შემდეგნაირად ჩამოყალიბდება: აუცილებელია თუ არა ისეთი ხელისუფლების დაარსება, რომელიც საკავშირო მოთხოვნილებათა თანაზომიერი იქნება; სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, პასუხი უნდა გაეცეს შეკითხვას იმის თაობაზე, საჭირო არის თუ არა კავშირის შენარჩუნება. პუბლიუსი ფედერალისტი # 45 : მედისონი Spoiler ფედერალისტი # 45 : მედისონი 1788წ. 26 იანვარი ნიუ-იორკის შტატის ხალხს მას შემდეგ, რაც ვაჩვენეთ, რომ არც ერთი უფლებამოსილება, რომელიც ფედერალურ ხელისუფლებას გადაეცა, არა აუცილებელი თუ უმართებულო არ არის, გასარკვევი ერთი რამეღა დაგვრჩა. კერძოდ, საქმე შემდეგ რასმე ეხება: უფლებამოსილებათა მთელი ეს მოცულობა სახიფათო ხომ არ იქნება კომპეტენციათა იმ მოცულობისთვის, რომელიც თითოეული შტატის წილად მოდის. კონვენტის მიერ შემოთავაზებული გეგმის მოწინააღმდეგეებს ქანცი გამოეცალათ მეორეული საკითხის კვლევით; მთელი ძალ-ღონე იმის გამორკვევას შეალიეს, თუ რა შედეგები შეიძლება, მოჰყოლოდა იმ უფლებამოსილებებს, რომლებიც ცალკეული შტატის ხელისუფლებას მიენიჭა. არადა, უწინარეს ყოვლისა, უპრიანი სწორედ იმის გამორკვევა იქნებოდა, თუ უფლებამოსილებათა რა მოცულობაა აუცილებელი იმისთვის, რათა ფედერალურმა ხელისუფლებამ თავისი მიზნები განახორციელოს. მაგრამ თუ – როგორც ნაჩვენები იქნა – კავშირი აუცილებელია, რათა ამერიკელმა ხალხმა თავი დაიცვას იმ საფრთხისგან, რომელსაც მას ქვეყნის გარედან თავდასხმა უქადის; თუ იგი აუცილებელია, რათა თავიდან იქნეს აშორებული სხვადასხვა შტატს შორის შუღლი, შეხლა – შემოხლა და ომები; თუ სხვა გზა არ არსებობს, რაც ძალადობრივ და აუტანელ უთანხმოებათაგან დაგვიფარავდა; თუ სხვაგვარად ვერ დავიფარავთ ჩვენს თავისუფლებას, რომ მისგან ბოძებული სიკეთე სწორედ ამგვარ უთანხმოებათა სამსალამ არ მოგვიშხამოს; თუ სხვაგვარად თავს ვერ დავიცავთ იმ სამხედრო უწყებათაგან, რომელნიც საწამლავს ნება – ნება საზოგადოებრივი სიკეთის სწორედ ამ თავწყაროში ურევენ; თუ, ერთი სიტყვით, კავშირის გარეშე წარმოუდგენელია ამერიკელი ხალხის ბედნიერება, მაშინ განა მცდარი არ არის, რომ იმ მთავრობის მომხრეებს, რომლის გარეშეც ვერც ერთი ზემოჩამოთვლილ მიზანთაგანი ვერ მიიღწევა, ვამუნათებდეთ: ფედერალური ხელისუფლება იმ მნიშვნელობას დააკნინებს, რომელიც ცალკეული შტატის მთავრობას აქვსო? ნუთუ ამაოდ ჩაიარა ამერიკულმა რევოლუციამ? ნუთუ ფუჭი შრომა იყო კონფედერაციის ჩამოყალიბება? ნუთუ ამაოდ დაიღვარა ათასობით ადამიანის წმინდა სისხლი? ნუთუ წყალში ჩაიყარა მილიონთა შრომითა და გარჯით მოპოვებული სიმდიდრე? განა ყოველივე ეს იმას არ შეეწირა მსხვერპლად, რომ ამერიკელ ხალხს მშვიდობა, თავისუფლება და უსაფრთხოება მოეპოვებინა? ნუთუ ეს ასე არ ყოფილა და ეგოდენი მსხვერპლიც იმად იქნა გაღებული, რომ ხელისუფლების ადგილობრივ უწყებებს ძალაუფლების რაღაც წილი მიეღოთ? შტატის ხელისუფლებანი კი სუვერენიტეტის ღირსებითა და ატრიბუტებით აღჭურვილიყვნენ? ძველ მსოფლიოში ერთ ბიწიერ თეორიას მისდევდნენ: მეფე კი არ არის ხალხისთვის გაჩენილი, არამედ პირიქით, ხალხი არსებობს მეფისთვისო. მკვდრეთით ხომ არ აღდგა იგივე თეორია? სახე ხომ არ იცვალა მან ახალ დროში? აბა სხვას რას მოასწავებს იმის მტკიცება, ხალხის ბედნიერება პოლიტიკური დაწესებულებების ინტერესებს უნდა შეეწიროსო? ჩვენს ოპონენტებს – ამ წვრილფეხა პოლიტიკანებს _ მინდა შევახსენო, რომ ამაოდ ეიმედებათ ჩვენი მეხსიერების დასუსტებისა. ნურას უკაცრავად, ბატონებო, კარგად გვახსოვს, რომ ყოველი პოლიტიკის უზენაესი მიზანი სხვა არაფერია, თუ არა ის კეთილდღეობა, რომელიც მანN ხალხთა დიად გაერთიანებას უნდა მოუტანოს. ყოველი ხელისუფლების ღირსება სწორედ იმით იზომება, თუ რამდენად უწყობს იგი ხელს ამგვარი მიზნის განხორციელებას. კონვენტის გეგმა საზოგადოებრივი ბედნიერების საწინააღმდეგოდ რომ ყოფილიყო მიმართული, მე, რა თქმა უნდა, მას დავუპირისპირდებოდი. თუ კავშირი არ არის თანზომიერი საზოგადოებრივი კეთილდღეობის მიზნისა, მაშინ უპრიანი იქნებოდა მისი გაუქმება. ზუსტად ასევე, თუ ვერაფრით ხერხდება შტატის სუვერენიტეტისა და ხალხის ბედნიერების მორიგება, მაშინ ყოველი წესიერი მოქალაქის ვალია, მხარი დაუჭიროს ფედერალურ ხელისუფლებას და ადგილობრივი ინტერესები საკავშირო ინტერესებს ანაცვალოს. ჩვენ უკვე ვაჩვენეთ ის, თუ რაოდენ საშურია ამგვარი მსხვეპლშეწირვა. ახლა კი საკითხი იმის გამორკვევაზეა მიმდგარი, თუ რამდენად ანგარიშგასაწევია ის საფრთხე, რომელიც შტატების განკარგულებაში დარჩენილ უფლებამოსილებებს ემუქრება. ჩვენს წერილებში უამრავი მოსაზრება მოვიტანეთ იმ ვარაუდის გასაბათილებლად, რომელიც თვლის, რომ ფედერალური ხელისუფლების მოქმედება დამღუპველი იქნება შტატის ხელისუფლებისთვისო. მაგრამ მინდა გითხრათ, რომ რაც უფრო მეტს ვფიქრობ ამ საკითხზე, მით მეტად ვრწმუნდები ერთ რამეში: საქმე ეხება იმას, რომ წონასწორობა უმალ შტატის ხელისუფლების სასარგებლოდ დაირღვევა, ვიდრე ფედერალური მთავრობისა. როგორც ძველი, ისე ახალი კონფედერაციების ისტორია ერთ მნიშვნელოვანსა და მკაცრ ტენდენციას ადასტურებს. საქმე ისაა, რომ ნებისმიერი კონფედერაციის წევრებს ერთი მისწრაფება აერთიანებთ: უფლებამოსილებათაგან გაძარცვონ ფედერალური ხელისუფლება. ამას ხელს უწყობს ისიც, რომ ამ უკანასკნელს არ გააჩნია ქმედითი საშუალებანი, რათა თავი დაიცვას ამგვარი ხელყოფისგან. თუმცა ჩვენ მიერ მოხმობილი ნიმუშები დიდად განსხვავდებიან იმ სისტემისგან, რომელიც ჩვენი ყურადღების საგანია; ამდენად ნაკლებად მოსალოდნელია, რომ ამ სისტემამაც მათი ბედი გაიზიაროს, მაგრამ მიუხედავად ამისა, საფრთხის სრულად გამორიცხვა მაინც არ ეგების, ვინაიდან სხვადასხვა შტატი მნიშვნელოვან სუვერენიტეტს ინარჩუნებს. კონვენტის მიერ ჩამოყალიბებული ხელისუფლება ძალაუფლების ხარისხითა და სახეობით მნიშვნელოვნად წააგავს იმ ძალაუფლებას, რომელსაც აქაველთა ლიგის ფედერალური მთავრობა ახორციელებდა. თუმცა მსგავსება ბევრად უფრო დიდია შეერთებული შტატების ხელისუფლებასა და ლიკიის ლიგას შორის, რამდენადაც ჩვენამდე მოუღწევია იმ პრინციპებსა და ფორმას, რაც ამ უკანასკნელს ახასიათებდა. მაგრამ ისტორია არაფერს გვეუბნება იმის თაობაზე, რომელიმე მათგანი ერთიან ხელისუფლებად გადაგვარდა თუ არა. პირიქით, ისტორიული წყაროებიდან ჩვენთვის ცნობილია, რომ ერთი მათგანი იმიტომ დაიშალა, რომ სწორედ ფედერალური ხელისუფლება აღმოჩნდა უძლური, შეეჩერებინა რღვევის პროცესი; საბოლოოდ კი მისი შემადგენელი ყველა პოლიტიკური წარმონაქმნი კავშირიდან გავიდა და მის არსებობასაც წერტილი დაესვა. ეს ნიმუშები ჩვენთვის ერთი რამითაც არიან საყურადღებონი; საქმე ისაა, რომ როგორც ერთი, ისე მეორე ლიგის შემადგენელი ნაწილების შეერთებას ბევრად უფრო ძლევამოსილი და მრავალრიცხოვანი მიზეზები განაპირობებდა, ვიდრე ეს ჩვენ შემთხვევაში ხდება. აქედან კი ის დასკვნა გამომდინარეობს, რომ ერთი ცენტრის გარშემო რამდენიმე წევრის შემოსაკრებად არ არის აუცილებელი, რომ ამ უკანასკნელთა შორის მეტისმეტად მტკიცე კავშირები არსებობდეს. როგორც ვნახეთ, ფეოდალურ სისტემაშიც იგივე მისწრაფება იჩენს თავს. ადგილობრივი სუვერენები თითქმის არასოდეს მოსწონს ხალხს; ზოგჯერ ამ უკანასკნელსა და ფედერალურ სუვერენს შორისაც არ არის გულითადი დამოკიდებულება, მაგრამ მიუხედავად ამისა, იმ ქიშპობაში, რომლის მიზანსაც ერთმანეთის უფლებამოსილებებში შეჭრა წარმოადგენს, როგორც წესი, ადგილობრივი სუვერენები იმარჯვებდნენ ხოლმე. საკმარისია, გაუჩინარდეს გარეგანი საფრთხე, რაც ევროპულ სამეფოთა შინაგანი ჰარმონიისა და მორჩილების წყაროა; საკმარისია, ადგილობრივმა სუვერენებმა ხალხის სიყვარული დაიმსახურონ, რომ ეს სამეფონი იმდენ სუვერენულ სამთავროდ დაიშლება, რამდენიც ბარონთა ადრეულ ეპოქაში არსებობდა. თუ შტატისა და ფედერალურ ხელისუფლებას ერთმანეთს შევადარებთ იმ თვალსაზრისით, თუ რომელი რომელზე არის დამოკიდებული, დავინახავთ, რომ უპირატესობა შტატის მთავრობას ექნება. პიროვნული ზეგავლენის მიმართებითაც უპირატესობა ამ უკანასკნელის მხარეზე იქნება. ფედერალური ხელისუფლება ვერც მინიჭებულ უფლებამოსილებათა მხრივ შეედრება შტატის მთავრობას. არაფერს ვამბობთ ხალხის კეთილგანწყობასა და შესაძლო მხარდაჭერაზე. რა თქმა უნდა, შტატის ხელისუფლება იმ მისწრაფებით და უნარითაც აჯობებს ფედერალურ მთავრობას, რაც ერთმანეთის ღონისძიებათათავის წინააღმდეგობის გაწევასა და მათ ჩაშლას გულისხმობს. სხვადასხვა შტატის ხელისუფლება შეიძლება, მმართველობის ფედერალური სისტემის არსებით შემადგენელ ნაწილებად განვიხილოთ. მაშინ, როცა ეს უკანასკნელი არ არის არსებითი არც შტატის ხელისუფლების მოქმდებისა და არც მისი მოწყობის თვალსაზრისით. შტატის საკანონმდებლო ხელისუფლების ჩარევის გარეშე შეუძლებელი იქნებოდა შეერთებული შტატების პრეზიდენტის არჩევა. სწორედ ის განსაზღვრავს დიდწილად აღმასრულებელი ხელისუფლების ამ უმაღლესი პირის თანამდებობაზე გამწესებას, ხოლო ზოგ შემთხვევაში სხვადასხვა შტატის საკანონმდებლო კრება თავად წამოაყენებს ხოლმე შეერთებული შტატების პრეზიდენტობის კანდიდატს. რაც შეეხება სენატს, მისი არჩევის განსაკუთრებული და გამორჩეული უფლებამოსილება მხოლოდ შტატის წარმომადგენლობით ორგანოებს ენიჭებათ. წარმომადგენელთა პალატის არჩევაზეც კი, რომლის უფლებამოსილება უშუალოდ ხალხისგან მომდინარეობს, მნიშვნელოვან ზეგავლენას ადამიანთა ის ჯგუფი მოახდენს, რომლის ზემოქმედებაც დიდად დაეტყოთ იმ არჩევნებს, რომელთა მიზანსაც ამა თუ იმ შტატის საკანონმდებლო კრების დაკომპლექტება წარმოადგენდა. ამრიგად, ფედერალური ხელისუფლების თითოეული ძირითადი შტოს არსებობა, ცოტად თუ ბევრად, დამოკიდებული იქნება იმაზე, თუ რა პოზიციას დაიჭერს შტატის ხელისუფლება. ამგვარი ვითარება კი ფედერალური ხელისუფლების მხრივ შტატის ხელისუფლებისადმი მბრძანებლურის ნაცვლად მორჩილებითი განწყობის ჩამოყალიბებას განაპირობებს. შტატის ხელისუფლება დანიშვნის თვალსაზრისით არ იქნება ფედერალური ხელისუფლებისგან უშუალოდ დავალებული. რაც შეეხება მისი წევრების ზეგავლენას ადგილებზე, ასეთი რამ, ალბათ, არ მოხდება, მაგრამ თუ მოხდა, მაშინ იგი ძალზე სუსტი იქნება და უმნიშვნელო. ფედერალურ ხელისუფლებაში ბევრად უფრო ნაკლები ხალხი იქნება დასაქმებული, ვიდრე ცალკეული შტატის მთავრობაში. ამიტომ ფედერალურ ხელისუფლებას ბევრად უფრო ნაკლები პიროვნული ზეგავლენის მოხდენა შეეძლება, ვიდრე – შტატისას. წარმოვიდგინოთ ცამეტი და უფრო მეტი შტატის საკანონმდებლო, აღმასრულებელი და სასამართლო ხელისუფლების წევრები; მომრიგებელი მოსამართლეები, სახალხო ლაშქრის ოფიცრები, სასამართლო ხელისუფლების მოხელეები, სხვადასხვა ოლქის მოხელეთა ამქრებთან და ქალაქთა თვითმმართველობებში დასაქმებულ თანამდებობის პირებთან ერთად; წარმოვიდგინოთ ისიც, რომ საქმე გვაქვს ქვეყანასთან, რომლის მოსახლეობა სამ მილიონს აღემატება, ხელისუფლების წევრები კი ათასგვარი კავშირით, ახლო ნაცნობობითა თუ ურთიერთობით არიან გადაჯაჭვულნი მოსახლეობის ამა თუ იმ ფენასა თუ წრესთან; თუკი წარმოვიდგინეთ ყოველივე ეს, არც იმის მიხვედრა გაგვიჭირდება, თუ რაოდენ აღემატება შტატის ხელისუფლება ადმინისტრაციის ფედერალურ სისტემას როგორც თანამდებობის პირთა რაოდენობის, ისე მათი ზეგავლენის მხრივ. სასამართლო დეპარტამენტს ნუ მიათვლით მომრიგებელ მოსამართლეებს და ისე შეადარეთ ცამეტი შტატის საკანონმდებლო, აღმასრულებელი და სასამართლო ხელისუფლების წევრთა რაოდენობა საკავშირო ხელისუფლების შესაბამის შტოებში არჩეული თუ დანიშნული ხალხის ოდენობას; სამი მილიონი ადამიანისგან შერჩეული და დანიშნული სახალხო ლაშქრის ოფიცრობა რაოდენობის მხრივ შეადარეთ სახმელეთო და საზღვაო ძალების ოფიცრებს; ამასთანავე, მხედველობაში მიიღეთ ნებისმიერი სამხედრო დაწესებულება, რომლის არსებობაც კი შესაძლებელია. და თქვენ დაინახავთ, რომ შტატები სრულ უპირატესობას ფლობენ. ცნობილია, რომ ფედერალურ ხელისუფლებასა და შტატის ხელისუფლებას გადასახადთა თავ _ თავიანთი ამკრეფნი ეყოლებათ. ფედერალური ამკრეფნი არცთუ ბევრნი იქნებიან და თავიანთ მოვალეობასაც მხოლოდ სანაპირო ზოლზე შეასრულებენ. მაშინ, როცა სხვადასხვა შტატის გადსახადთა ამკრეფნი მთელ ქვეყანაში იქნებიან მიმოფანტულნი და მათი რიცხვიც უამრავი იქნება. ამ მხრივაც, როგორც ჩანს, უპირატესობა შტატების მხარესაა. მართალია, რომ კონფედერაციას უფლება აქვს ყველა შტატში აკრიფოს როგორც შიდა, ისე გარე გადასახადები. მაგრამ, როგორც ჩანს, ამგვარი უფლებამოსილება გამოყენებული იქნება როგორც დამატებით გადასახადთა მობილიზების საშუალება. ამასთანავე, შტატებს მიეცემათ უფლება, რომ თავიანთი კვოტები საერთო – ეროვნულ ხაზინაში მათ მიერ ადრევე აკრეფილი გადასახადებიდან შეიტანონ. რაც შეეხება გადასახადთა საგანგებო აკრეფას, ამას, მართალია, ფედერალური მოხელეები განახორციელებენ, ოღონდ შტატების მიერ დადგენილი წესების მიხედვით. ასევე შესაძლებელია ისიც, რომ ფედერალურმა ხელისუფლებამ თავისი მიზნებისთვის გამოიყენოს შტატის თანამდებობის პირები. განსაკუთრებით ეხება ეს სასამართლო ხელისუფლების წევრებს; ფედერალურ ხელისუფლებას უფლება აქვს სათანადო უფლებამოსილებით აღჭურვოს ისინი და შესაბამისი დავალებაც მისცეს. დავუშვათ, რომ შიდა გადასახადთა ამკრეფნი ფედერალურმა ხელისუფლებამ დანიშნა, არც კი ეღირება რაოდენობის მხრივ მათი შედარება შტატების მიერ დანიშნულ საგადასახადო მოხელეებთან. რომელ ოლქშიც უნდა გაამწესონ გადასახადის ფედერალური ამკრეფი, მას ყველგან სხვადასხვა ყაიდის მოხელეებთა გვერდით მოუწევს მუშაობა; მათი რიცხვი შეიძლება ოცდაათი, ორმოცი ან უფრო მეტიც კი იყოს. და რაც მთავარია, მათ შორის ბევრი იქნება ისეთი პირი, ვისი მნიშვნელობისა და გავლენის მეშვეობითაც სასწორის პინა შტატის ხელისუფლებისკენ გადაიხრება. შემოთავაზებული კონსტიტუცია ფედერალურ ხელისუფლებას რამდენიმე და ამასთანავე მკვეთრად განსაზღვრულ უფლებამოსილებას ანიჭებს მაშინ, როცა ცლკეული შტატის ხელისუფლებას უამრავი და ამასთანავე განუსაზღვრავი უფლებამოსილება გადაეცემა. ფედერალური უფლებამოსილება მხოლოდ ისეთ უკიდურეს მდგომარეობებზე ვრცელდება, როგორიც ომის გამოცხადება, ზავის დადება, მოლაპარაკებათა წარმოება და საგარეო ვაჭრობაა. ამ უკანასკნელთან დიდწილად არის დაკავშირებული საგადასახადო უფლებამოსილება. შტატებისთვის შემონახული უფლებმოსილებანი კი ისეთ ვითარებებს წვდება, როგორიც ხალხის ყოველდღიური ცხოვრება, მისი ცხოვრებისეული საზრუნავი, მისი თავისუფლება და საკუთრებაა. მის კომპეტენციაში ასევე შედის ქვეყნის შიდა წესრიგზე ზრუნვა, მისი განვითარება და აყვავება. ფედერალური ხელისუფლება უფრო ფართოდ და მნიშვნელოვნად გაშლის თავის მოღვაწეობას ომიანობისა და საფრთხის ჟამს. რაც შეეხება შტატის ხელისუფლებას, მას მშვიდობისა და უსაფრთხოების პერიოდებში ეძლევა სრული გასაქანი. ვინაიდან ომისა და საფრთხის პერიოდები შედარებით მოკლეა, ხოლო მშვიდობიანობისა და უსაფრთხოებისა კი ხანგრძლივობით გამოირჩევიან, ამ მხრივაც შტატის ხელისუფლებას გარკვეული უპირატესობა ექნება ფედერალური მთავრობის მიმართ. რაც უფრო ზუსტად დააკმაყოფილებს ფედერალური ხელისუფლება ეროვნული უსაფრთხოების მოთხოვნებს, მით უფრო იშვიათად დადგება ქვეყანა საფრთხის წინაშე, რა დროსაც შეიძლება ფედერალურმა ხელისუფლებამ უპირატესობა მოიპოვოს შტატის მთავრობაზე. თუ გულდასმით და გულწრფელად გამოვიკვლევთ ახალ კონსტიტუციას, დავინახავთ, რომ ცვლილებები, რომელთაც იგი გვთავაზობს, უფრო ნაკლებად გულისხმობს კავშირისთვის ახალ უფლებამოსილებათა მინიჭებას, ვიდრე პირველად უფლებამოსილებათა განმტკიცებას. მართალია, ვაჭრობის მოწესრიგება ახალი უფლებამოსილებაა, მაგრამ მას, როგორც ჩანს, არ ჰყავს ბევრი მოწინააღმდეგე, რაკი იგი საფრთხეს არ შეიცავს. რაც შეეხება ომის გამოცხადებისა და ზავის დადების უფლებამოსილებას, ჯარის შეკრებისა და ფლოტის შექმნის პრეროგატივას, ხელშეკრულებათა დადებისა და საფინანსო საქმის წარმართვის კომპეტენციას, სხვა რამდენიმე ძალზე მნიშვნელოვან უფლებამოსილებასთან ერთად, ყოველივე ეს კონფედერაციის მუხლებით მოქმედ კონგრესსაც აქვს მინიჭებული. შემოთავაზებული ცვლილება არ ითვალისწინებს უფლებამოსილებათა გაფართოებას, არამედ მას უნდა, რომ ადმინისტრირების არსებული წესი უფრო ქმედითი სისტემით შეცვალოს. ყველაზე მნიშვნელოვან ცვლილებად შეიძლება, საგადასახადო პოლიტიკასთან დაკავშირებული გარდაქმნები მივიჩნიოთ. თუმცა მოქმედ კონგრესსაც სრული უფლება აქვს, შტატებისგან განუსაზღვრელი ოდენობით შეაწეროს ფინანსური სახსრები საერთო თავდაცვისა და კეთილდღეობის უზრუნველსაყოფად. ზუსტად ასევე, მომავლის კონგრესს უფლება ექნება ფული ინდივიდუალურ მოქალაქეებს შეაწეროს; ეს უკანასკნელნი კი ისევე იქნებიან ვალდებულნი, გადაიხადონ იგი, როგორც შტატები იხდიდნენ თავინთ კვოტებს. შტატებს რომ განუხრელად დაეცვათ კონფედერაციის მუხლები, ანდა მათი დაცვა იმავე მშვიდობიანი მეთოდებით რომ ყოფილიყო შესაძლებელი, როგორი წარმატებითაც ისინი ცალკე პიროვნებასთან მიმართებში გამოიყენებიან, მაშინ წინ არაფერი ეღობება კიდევ ერთ მტკიცებას; საქმე ეხება იმას, რომ ჩვენი გამოცდილება არაფრით უჭერს მხარს შეხედულებას, თითქოსდა შტატები თანდათანობით დაკარგავენ თავიანთ კონსტიტუციურ უფლებებს და საბოლოოდ ერთმანეთს შეერწყმიანო. ამგვარი მტკიცება იმას მოასწავებს, რომ შტატის ხელისუფლების არსებობა თითქოსდა შეუთავსებელი იყოს ნებისმიერ სისტემასთან, რომელიც კავშირის არსებით მიზნებს ახორციელებს. პუბლიუსი ფედერალისტი # 46 მედისონი Spoiler ფედერალისტი # 46 : მედისონი 1788 წ. 29 იანვარი ნიუიორკის შტატის ხალხს წინა წერილში წამოჭრილი საკითხის განხილვას განვაგრძობ და ისევ იმის თაობაზე ვკითხულობ, თუ ხალხის სიყვარულისა და მხარდაჭერის თვალსაზრისით რომელი ფლობს უპირატესობას: ფედერალური ხელისუფლება თუ შტატის მთავრობა. უნდა ვაღიაროთ, რომ ერთიცა და მეორეც არსებითად არის დამოკიდებული შეერთებული შტატების ხალხთა დიდ მასაზე. და ეს ასეა მიუხედავად იმისა, რომ ორივე მათგანი განსხვავებული წესით ინიშნება. თუმცა ნათქვამი უფრო პირველ მათგანს შეეხება; შევეცდები, ეს სათანადო ადგილას დავასაბუთო. ახლა კი საჭიროა აღინიშნოს, რომ როგორც ფედერალური ხელისუფლება, ისე შტატის მთავრობა ხალხის წარმომადგენელია და მისი ნდობითაა აღჭურვილი. თუმცა ისინი ერთმანეთისგან არსებითად განსხვავდებიან, რაკი სხვადასხვა უფლებამოსილებანი აქვთ მინიჭებული და განსხვავებულ მიზნებს ესწრაფვიან. კონსტიტუციის მოწინააღმდეგეები ამ საკითხზე მსჯელობისას, როგორც ჩანს, ხალხის ფაქტორს არ ითვალისწინებენ. მათ ისე წარმოუდგენიათ, თითქოსდა ამ ორ, ერთმანეთისგან განსხვავებულ უწყებას შორის მხოლოდ მეტოქეობა და მტრობა არსებობდეს; თითქოსდა ისინი საერთო უმაღლეს ზედამხედველობას მოკლებულნი იყვნენ და გარდა ერთმანეთის უფლებამოსილებათა მიტაცების სურვილისა, სხვა არაფერი ამოძრავებდეთ. ამ ბატონებს უნდა შევახსენო, რომ შეცდომას სჩადიან. მათ უნდა ვუთხრა, რომ უზენაესი ხელისუფალი მხოლოდ ხალხია, რაგინდ მრავალფეროვანი უნდა იყოს ხელისუფლების მეორეული ფორმები. ამიტომ მარტო ამა თუ იმ მხარის პატივმოყვარეობასა თუ მიმართვაზე როდია დამოკიდებული ის, თუ ერთმანეთის ხარჯზე როგორ მოახერხებენ ისინი იურისდიქციის თავთავიანთი სფეროების გაფართოებას. მაგრამ როგორც ჭეშმარიტება, ისე წესიერება იმის აღიარებას მოითხოვს, რომ ასეთი რამ ყოველთვის ხალხის სიყვარულსა და მის თანხმობაზე იქნება დამოკიდებული. იმ მოსაზრებებთან ერთად, რომლებიც ამ საკითხთან დაკავშირებით ადრევე მოვიტანეთ, მრავალი სხვა მოსაზრებაც მოწმობს იმას, რომ ხალხი, უწინარეს ყოვლისა, ბუნებრივი სიყვარულით იქნება გამსჭვალული შესაბამისი შტატის ხელისუფლებისადმი. უამრავი ადამიანი ცდილობს იმას, რომ თავი დაიმკვიდროს შტატის ადმინისტრაციაში. იქედან ხომ თანამდებობებისა და გასამრჯელოს უზარმაზარი ნაკადი მოედინება. გარდა ამისა, ამა თუ იმ შტატის ადმინისტრაციის მიზანი ხომ ის არის, რომ ხალხის ადგილობრივსა და პიროვნულ ინტერესებზე იზრუნოს, მათი მოგვარებისა და უზრუნველყოფისთვის გაისარჯოს. ამიტომ, ბუნებრივია, რომ ხალხი უფრო ახლოს იცნობდეს ადგილობრივი მთავრობის წევრებსა და მათ საქმიანობას. მოსახლეობის ცალკეულ წარმომადგენლებსა და ადგილობრივი მთავრობის წევრებს შორის პიროვნული ნაცნობობა და მეგობრობა ყალიბდება; ისინი ზოგჯერ ოჯახურად უკავშირდებიან ერთმანეთს, ზოგჯერ კი მათ შორის პარტიული კავშირები არსებობს. თუ ყოველივე ამას გავითვალისწინებთ, დავრწმუნდებით, რომ ადგილობრივ მთავრობასა და მოსახლეობას შორის ურთიერთობათა მრავალი სიმია გაბმული; ამიტომ უნდა მოველოდეთ, რომ ხალხის სიყვარული შტატის ხელისუფლების მხარეს იქნება. გამოცდილებაც იმასვე ადასტურებს, რაც უკვე ითქვა. გავიხსენოთ, რომ ომის პერიოდში და განსაკუთრებით იმ დროს, როცა ქვეყანა ლამის იყო დამოუკიდებლობის ფონდის მიერ გამოშვებულმა ფასიანი ქაღალდების ნაკადმა წალეკა, არსებულმა ფედერალურმა ადმინისტრაციამ შესაშური ქმედითუნარიანობა და ხასიათის სიმტკიცე გამომაჟღავნა. და ეს მაშინ, როცა იგი უამრავ ნაკლს შეიცავს იმ სისტემასთან შედარებით, რომელიც იმედია, ბევრად უკეთესი იქნება. მაგრამ მიუხედავად ამისა, მისი მოღვაწეობის შემხედვარე ინატრებდი: ნეტა მომავალშიც ამგვარად მოქმედებას შეძლებდეს იგიო. მან უამრავი ღონისძიება გაატარა, რომელთა მიზანი სხვა არაფერი იყო, თუ არა ის, რომ დაეცვა ყოველივე ის, რაც ხალხს ეძვირფასება და მოეპოვებინა ყველაფერი ის, რაც ხალხისთვისაა სასურველი. მაგრამ როგორც კი გადაიარა პირველი კონგრსებით აღფრთოვანების ტალღამ, ხალხმა თავისი ყურადღება და სიყვარული ისევ ადგილობრივი მთავრობისკენ მიმართა. საქმე ის არის, რომ ფედერალური ხელისუფლება არასოდეს ყოფილა სახალხო თაყვანების საგანი. ამიტომ ყველა, ვინც კი ცდილობდა პოლიტიკაში გზა გაეკაფა და თანამოქალაქეთა კეთილგანწყობა მოეპოვებინა, თავის მოღვაწეობას ფედერალური ხელისუფლების უფლებამოსილებათა გაფართოების წინააღმდეგ გამოსვლით იწყებდა და მისი მნიშვნელობის დაკნინებას ესწრაფოდა. სადღაც ითქვა, რომ მომავალში ხალხი უფრო ფედერალურ ხელისუფლებას შეიყვარებსო. რა თქმა უნდა, ეს ძალზე მნიშვნელოვანი ცვლილება იქნებოდა; და თუ მართლაც ასე მოხდა, მაშინ ეს სხვა არაფერი იქნება, თუ არა აშკარა და უტყუარი საბუთი იმისა, რომ ქვეყნის უკეთესად მართვა დაიწყო; რაც საწინდარია იმისა, რომ დაძლეული იქნება ყველა ძველი მიდრეკილება. მაგრამ თუნდაც ასე მოხდეს, ეს მაინც არ ნიშნავს იმას, რომ ხალხი ძველებური ერთგულებით აღარ იქნება გამსჭვალული ადგილობრივი ხელისუფლების მიმართ; საქმე ის არის, რომ იგი ასე ადვილად არ იცვლის თავისი მჯობინების საგანს. ფედერალური ხელისუფლების ამგვარი წარმატების პირობებშიც კი შტატის მთავრობას შეუძლია მშვიდად იყოს, ვინაიდან ფედერალური ადმინისტრირება, რაგინდ წარმატებულიც უნდა იყოს ის, მხოლოდ განსაზღვრულ სფეროში ხორციელდება. გამოსარკვევი დაგვრჩა კიდევ ერთი საკითხი, რაც ფედერალური ხელისუფლებისა და შტატის მთავრობების კიდევ ერთი მიმართებით შედარებას ითვალისწინებს. საქმე ეხება იმას, თუ რა მიდრეკილება და რა უნარი აქვს როგორც ერთ, ისე მეორე მხარეს იმისა, რომ შეეწინააღმდეგონ და ჩაუშალონ კიდეც ერთმანეთს მათ მიერ დაგეგმილი ღონისძიებანი. უკვე დავასაბუთეთ ის, რომ ფედერალური ხელისუფლების წევრები უფრო იქნებიან დამოკიდებულნი შტატის მთავრობაზე, ვიდრე პირიქით, ეს უკანასკნელნი - ფედერალურ ხელისუფლებაზე. ისიც ვაჩვენეთ, რომ ხალხის კეთილგანწყობა – რაზეც ორივე მათგანის არსებობა ჰკიდია, – უფრო შტატის ხელისუფლების მხარეს იქნება, ვიდრე ფედერალური მთავრობისა. უფრო მეტიც, ვიდრე ხალხსა და ხელისუფლებას შორის ურთიერთგანწყობაზე გავლენას ზემოდასახელებული მიზეზები ახდენენ, ამგვარ უპირატესობას ყოველთვის შტატის ხელისუფლება შეინარჩუნებს. ეს კი არადა, კიდევ ერთი მეტად მნიშვნელოვანი თვალსაზრისითაც ზემოაღნიშნული უპირატესობა შტატის ხელისუფლების მხარეს იქნება. ის სიყვარული, რომელსაც ფედერალური ხელისუფლების წევრები თავიანთ მოღვაწეობაში აქსოვენ, შტატის მთავრობათა წარმომადგენლებსაც წაადგება. ეს უკანასკნელნი კი თავიანთ მისწრაფებებსა და მიდრეკილებებში იშვიათად თუ გაითვალისწინებენ ფედერალურ ხელისუფლებასა და მის წევრებს. კონგრესის წევრები უფრო ძალუმად ჩააქსოვენ თავიანთ კანონშემოქმედებაში ადგილობრივ სულისკვეთებას, ხოლო ცალკეული შტატის საკანონმდებლო კრების წევრები იშვიათად თუ იხელმძღვანელებენ საერთო – ეროვნული სულისკვეთებით. ყველამ იცის, თუ უპირატესად რა ასაზრდოებს შტატის საკანონმდებლო ხელისუფლებას, როცა იგი შეცდომებს უშვებს; წყარო ამგვარი შეცდომებისა სხვა არაფერია, თუ არა მისი წევრების მიდრეკილება. საქმე ისაა, რომ მათ არად უღირთ შტატის ღრმა და მუდმივი ინტერესები და მზად არიან ისინი იმ კერძო და განსაკუთრებულ შეხედულებებს ანაცვალონ, რომელნიც მათსავ საცხოვრებელ ოლქებსა თუ რაიონებში არიან გავრცელებულნი. ამ ხალხს არ ძალუძს ისე გააფართოოს თავისი პოლიტიკური თვალსაწიერი, რომ მან ცალკე შტატის კოლექტიური კეთილდღეობა მოიცვას; და თუ ეს ასეა, მაშინ როგორღა უნდა წარმოვიდგინოთ ის, რომ იგი ოდესმე თავისი სიყვარულისა და თათბირის საგნად აქცევს კავშირის კეთილდღეობას, ფედერალური ხელისუფლების ღირსებასა და სახელს? შტატის საკანონმდებლო ხელისუფლების წევრები საკმარისი გულისყურით არ მოეკიდებიან საერთო – ეროვნულ საკითხებს მაშინ, როცა ფედერალური საკანონმდებლო კრების წევრები განსაკუთრებულ მზრუნველობას სწორედ რომ ადგილობრივი საკითხებისადმი გამოიჩენენ. მაგრამ საქმე ისაა, რომ ამგვარი საპირისპირო ტენდენციები ერთი და იმავე მიზეზებით საზრდოობენ. ფედერალური ხელისუფლებისთვის შტატი იგივე იქნება, რასაც ამ უკანასკნელისთვის ოლქები და ქალაქები წარმოადგენენ. ამიტომ როცა დადგება საკითხი იმის თაობაზე, თუ რა და რა ღონისძიების გატარებაა აუცილებელი, კონგრესი, უწინარეს ყოვლისა, იმ მისწრაფებებს, ინტერესებსა და წინარესჯებს გაითვალისწინებს, რაც ადგილობრივ ხელისუფლებასა და ცალკეული შტატის მოსახლეობას ამოძრავებს. მხოლოდ ამის შემდეგ გაამახვილებს ის ყურადღებას კავშირის აყვავებასა და კეთილდღეობაზე. მაინც რა სულისკვეთება წარმართავს კონგრესის მოღვაწეობას? თუ ყურადღებით გავეცნობით საოქმო ჩანაწერებს და ყურად ვიღებთ იმ ხალხის გულწრფელ აღიარებას, რომელსაც პატივი აქვს ფედერალური საკანონმდებლო კრების წევრად ირიცხებოდეს, ცხადი გახდება ერთი რამ. კერძოდ კი ის, რომ ხალხის წარმომადგენლები საკანონმდებლო ორგანოში თავიანთი მშობლიური შტატების თავგამოდებული ქომაგები უფრო არიან, ვიდრე საერთო ინტერესის მიუმხრობელი დამცველნი. ერთხელ მართლაც მოხდა ის, რომ ადგილობრივი მოსაზრებები ფედერალური ხელისუფლების განდიდებას ანაცვალეს, მაგრამ სამაგიეროდ, ადგილობრივი ინტერესების, წინარესჯებს და შეხედულებების სასარგებლოდ ასჯერ იქნა არადმიჩნეული მთელი ხალხის არსებითი ინტერესები. მაგრამ ამით სულაც არ მინდა თქმა იმისა, რომ ახალ ფედერალურ ხელისუფლებას უფრო ფართო სამოქმედო გეგმა არ ექნება, ვიდრე ის გეგმაა, რის განხორციელებასაც არსებული მთავრობა ესწრფვის. სულაც არ ვფიქრობ იმას, რომ მისი შეხედულებები შტატის საკანონმდებლო ხელისუფლების თვალსაწიერივით შეზღუდული იქნება. მე მხოლოდ იმის თქმა მინდოდა, რომ ახალ კონგრესში ძველი სულიც ძალუმად იქნება შემორჩენილი; სწორედ იგი არ დაუშვებს იმას, რომ ვინმემ ხელყოს ცალკეული შტატის უფლებები, ანდა მათი მთავრობის პრეროგატივები მიიტაცოს. რაც შეეხება ცალკეული შტატის მხრივ იმის მცდელობას, რომ თავისი კომპეტენცია ფედერალურ უფლებამოსილებათა მითვისების ხარჯზე გაზარდოს, იგი იმთავითვე მარცხისთვისაა განწირული, ვინაიდან ამ საკითხზე კონფედერაციის წევრები ვერასოდეს შეთანხმდებიან. დავუშვათ, ფედერალური ხელისუფლებაც ისეთივე წადილმა აიტანა, რაც შტატის მთავრობისთვისაა დამახასიათებელი და ისიც ისეთ პრეროგატივებს წაეპოტინა, რაც მისთვის მიზომილ სფეროს სცდება; ამ საქმიდან მაინც არაფერი გამოვა, ვინაიდან შტატის მთავრობის განკარგულებაში ისეთი საშუალებებია, რომ მას ამგვარი საფრთხის აღკვეთა არ გაუჭირდება. დავუშვათ, რომელიმე შტატის საკანონმდებლო კრებამ ისეთი აქტი გამოსცა, რომელსაც ფედერალური ხელისუფლებისადმი კეთილმოსურნეობას ნამდვილად ვერ დავწამებთ, მაგრამ ამას მნიშვნელობა არ აქვს: მთავარია, იგი ადგილობრივ მოსახლეობას მოსწონდეს და უხეშად არ არღვევდეს სახელმწიფო მოხელის ფიცს; ამგვარი აქტი ძალაშიც უმალვე შევა და დაინერგება კიდეც, ვინაიდან ეს მხოლოდ და მხოლოდ შტატის ნებაზეა დამოკიდებული. ფედერალური ხელისუფლების პროტესტი თუ ფედერალურ მოხელეთა ჩარევა კეთილ ნაყოფს ვერ გამოიღებს; პირიქით, ასეთი რამ ცეცხლზე ნავთის დასხმის ტოლფასი იქნებოდა და ყველა ადგილობრივი ჯგუფის უკმაყოფილებას აღაგზნებდა. ვერაფრს ვიტყვი იმის თაობაზე, შესაძლებელია თუ არა ამგვარი ბოროტების აღკვეთა, მაგრამ თუ ასეთი რამ შესაძლებელია, მაშინ ამ საქმისთვის ძნელად რომ გამოდგეს რომელიმე იმ საშუალებათაგანი, რომელსაც მსგავს შემთხვევაში უხალისოდ, მაგრამ მაინც მიმართავენ ხოლმე. მეორე მხრივ, წარმოვიდგინოთ ასეთი რამ: ფედერალურმა ხელისუფლებამ გადაწყვიტა, რომ გადაუდებელი ზომა მიიღოს, რაც გულზე არ ეხატება ამა თუ იმ შტატს. ფედერალური ღონისძიების მიმართ ამგვარი განწყობა, იშვიათი გამონაკლისის გარდა, ჩვეულებრივი მოვლენაა, რაც არათუ საგანგებო ღონისძიებამ, არამედ სავსებით კანონიერმა აქტმაც კი შიეძლება გამოიწვიოს. მაგრამ საქმე ისაა, რომ შტატის მთავრობას მუდამ ხელთ აქვს მისი აღკვეთის ძლევამოსილი საშუალებანი. მსგავსი მოვლენები ხშირად იწვევენ სახალხო მღელვარებას; ადგილობრივი ხელისუფლების წარმომადგენლები უარსაც კი აცხადებენ ფედერალურ სახელმწიფო მოხელეებთან თანამშრომლობაზე; შტატის აღმასრულებელი ხელისუფლების წევრები კი მათ მიმართ შუღლით იმსჭვალებიან; ამას ზედ ერთვის ის არევ – დარევა, რასაც ჩვეულებრივ იწვევს ესა თუ ის საკანონმდებლო ღონისძიება; ყოველივე ეს კი ნებისმიერ შტატში ისეთ სიძნელეებს წარმოშობს, რომელთა არადმიჩნევა უპრიანი არაფრით იქნებოდა; მსხვილ შტატს კი იგი სერიოზულ დაბრკოლებებს შეუქმნიდა. თუ ამგვარი განწყობილებანი მეზობელ შტატებშიც ჰპოვებენ გამოძახილს, თავს ისეთი დაუმორჩილებლობა იჩენს, არა მგონია, რომელიმე შტატმა მასთან შეჯახება ისურვოს. მაგრამ ფედერალური ხელისუფლების მხრივ შტატის უფლებამოსილებებში პატივმოყვარეობით ნასაზრდოები შეჭრა, მარტოდენ ცალკე შტატის ანდა რამდენიმე მათგანის პროტესტს როდი გამოიწვევს. იგი საყოველთაო განგაშის ნიშნად მოგვევლინება. მთავრობები საერთო საქმის მხარდასაჭერად ერთმანეთს დაუდგებიან გვერდში. გაჩაღდება მიწერ – მოწერა. ერთამანეთთან შეათანხმებენ წინააღმდეგობის გეგმას. ყველა ერთი სულისკვეთებით განიმსჭვალება. ერთი სიტყვით, ყველას ფედერალური ხელისუფლების შიში დაეუფლება და მას ის ძრწოლა თუ შეედრება მხოლოდ, რასაც ადამიანს უცხო ქვეყნის მონობის უღელში გაბმის პერსპექტივა უქადის. და თუ ნებაყოფლობით არ იტყვიან უარს დაგეგმილ ახალშემოღებაზე, მაშინ ამ შემთხვევაშიც – ისე, როგორც ზემოაღნიშნულ მდგომარეობაში, – ძალისმიერი წინააღმდეგობისკენ მოწოდებაც არ დააყოვნებს. მაგრამ რა ისეთმა სიშლეგემ უნდა დარიოს ფედერალურ ხელისუფლებას ხელი, რომ მან თავი ამგვარ გამოუვალ მდგომარეობაში ჩაიყენოს? დიდ ბრიტანეთთან ომის დროს იმპერიის ერთი ნაწილი მის მეორე ნაწილს დაუპირისპირდა. უფრო მრავალრიცხოვანმა ნაწილმა ფეხქვეშ გათელა უფრო მცირერიცხოვანი ნაწილის უფლებები. ერთობ უსამართლო და უგუნური წამოწყება იყო, თუმც თეორიულ პლანში ასეთი რამ საფუძველსმოკლებული როდი იყო. მაგრამ რა სახის იქნება ის დაპირისპირება, რომელიც ჩვენთვის საინტერესო შემთხვევაში გათამაშდება? ვინ და ვინ მოგვევლინება მის მხარეებად? აშკარაა, რომ ხალხის რამდენიმე წარმომადგენელი თვითონ ხალხს დაუპირისპირდება. უკეთ რომ ვთქვათ, წარმომადგენელთა ერთი ჯგუფი სახალხო წარმომადგენელთა ცამეტი ჯგუფის წინააღმდეგ აღდგება; ამასთანავე, ამ უკანასკნელს მხარს ამომრჩეველთა უზარმაზარი მასა დაუჭერს. იმ ხალხს, ვინც შტატის ხელისუფლების დაცემას წინასწარმეტყველებს, ერთადერთი და ისიც ცრუიმედიღა რჩება ჩასაჭიდებლად და სამტკიცებლად: ფედერალური ხელისუფლება წინდაწინვე შეკრებს ჯარს თავისი პატივმოყვარული მიზნების განსახორციელებლადო. დავუშვათ, მართლაც აუცილებელი იყო ამგვარი საფრთხის თავიდან აშორება, მაინც უნდა ვაღიაროთ, რომ ახალი კონსტიტუციის მოწინააღმდეგენი ამაოდ გარჯილან, რაკი ამ საკითხზე თითქმის უშინაარსო სტატიები უწერიათ. დავუშვათ, ხალხი და შტატები დიდი ხნის განმავლობაში ერთი მეორეზე მიყოლებით ირჩევდნენ ისეთ წარმომადგენლებს, რომელნიც მზად იყვნენ პირველივე შესაძლებლობისთანავე მუხანათურად გაეყიდათ როგორც ერთის, ისე მეორის ინტერესები; დავუშვათ, ფედერალური ხელისუფლება მთელი ამ ხნის მანძილზე რუდუნებითა და მეთოდურად ახორციელებდა სამხედრო შენაერთთა გაზრდის წინასწარ შედგენილ გეგმას; შტატები და მისი მოსახლეობა კი მდუმარედ და მოთმინებით შეჰყურებდა იმას, თუ როგორ თანდათან ქუჩდებოდა მათ თავს ზემოთ საავდრო ღრუბელი. უფრო მეტი, ერთიცა და მეორეც ყველანაირად უწყობდა ხელს იმ ქარიშხლის მოახლოებას, რომელიც ერთ დღეს მთელი თავისი სისასტიკითა და ულმობლობით მათვე დაატყდებოდა თავს. ყოველივე ეს უფრო იმ შლეგი სულის ნაბოდვარს ჰგავს, რომელიც ბოღმისგან ლამისაა გასკდეს; ან ჩვენ წინაშე უფრო ფარისევლური გულმოდგიმებით ნაკარნახევი მეტისმეტად გაზვიადებული და ცრუმოსაზრებებია, ვიდრე სიფრთხილის ის გრძნობა, რომელიც ჭეშმარიტ მამულიშვილურ სიყვარულს უშვია. მაგრამ ვარაუდი სწორედ იმის ვარაუდია, რომ მისი გამოთქმის უფლება ყველას აქვს. წარმოვიდგინოთ, რომ ჩამოყალიბებულია რეგულარული ჯარი, რომელიც სახელმწიფოს ყველა მოთხოვნას აკმაყოფილებს. ვთქვათ, იგი უპირობო ერთგულებითაა გამსჭვალული ფედერალური ხელისუფლებისადმი. ალბათ არ იქნებოდა გადამეტებული თუ ვიტყოდით, რომ მიუხედავად ყველაფრისა, შტატის ხელისუფლება, რომელსაც ზურგს ხალხის სიყვარული უმაგრებს, შეძლებდა საფრთხის თავიდან აშორებას. ყველაზე ზუსტი გათვლის თანახმად ჯარის რიცხოვნება ქვეყნის მოსახლეობის ერთ მეასედს არ უნდა აღემატებოდეს; ეს იგივეა, რაც ერთი ოცდამეხუთედი მოსახლეობის იმ ნაწილისა, რომელსაც იარაღის ტარება შეუძლია. ამ შეფარდების მიხედვით შეერთებულ შტატებს 25 – 30 ათასიანი არმია ეყოლება. შტატებს შეუძლიათ, მის წინააღმდეგ ნახევარ მილიონიანი სახალხო ლაშქარი გამოიყვანონ, რომელიც შეიარაღებული მოქალაქეებისგან იქნება შემდგარი და რომლის სათავეშიც მათ მიერვე არჩეული ოფიცრები იქნებიან. ხალხის ეს უზარმაზარი, მაგრამ ორგანიზებული მასა საკუთარი თავისუფლების დასაცავად იბრძვის; ამას დაუმატეთ ისიც, რომ მის გაერთიანებასა და ბრძოლას ხალხის სიყვარულითა და ნდობით ფრთაშესხმული ხელისუფლება ხელმძღვანელობს. ალბათ, ეჭვს არ იწვევს ის, რომ ამგვარი თანაფარდობის პირობებში რეგულარული ჯარი უძლური იქნება სახალხო ლაშქრის წინაშე. შეიძლება, ზოგი ჩვენი თანამემამულე არ დაეთანხმოს ამგვარ მტკიცებას, განსაკუთრებით – ის, ვინც კარგად არის ჩახედული დიდ ბრიტანთთან ჩვენი შეიარაღებული დაპირისპირების გარემოებებში და იცის, თუ როგორი წარმატებით იბრძოდნენ ჩვენი სამხედრო შენაერთები. სამხედრო საქმეში ამერიკელები ერთ უდავო უპირატესობას ფლობენ მსოფლიოს ნებისმიერი ხალხის წინაშე: ისინი იგავმიუწვდომელი ოსტატობით ფლობენ პირად იარაღს. ჩვენს კონკრეტულ შემთხვევაში კი ამასთან ერთდ გასათვალისწინებელია ის ხელისუფლება, რომელიც დაქვემდებარებული რგოლებისგან შედგება და ხალხის სიყვარულით სარგებლობს; ხალხისა, რომელიც, თავის მხრივ, სახალხო ლაშქარში ერთიანდება; ამ უკანასკნელს კი სათავეში მის მიერვე არჩეული ოფიცრები უდგანან; ყოველივე ეს კი გადაულახავ სიძნელედ აღემართება წინ ყველას, ვინც თავისი პატივმოყვარეობის დაკმაყოფილებას შეერთებული შტატების ინტერესთა ხარჯზე მოიწადინებს. ვერც ერთი ერთგვაროვანი თუ მარტივი ხელისუფლება ვერ შეძლებდა წინააღმდეგობის ამგვარი სისტემის შექმნას. რაც შეეხება ევროპულ სამეფოებს, მიუხედავად იმისა, რომ რამდენიმე მათგანის განკარგულებაში საკმარისად ძლიერი და მრავალრიცხოვანი ჯარი იმყოფება, ხელისუფლებას ხალხის შიში აქვს და მას იარაღს არ ანდობს ხოლმე. თუმცა ვეჭვობ, მარტოდენ იარაღით მოახერხოს მან ესოდენ აუტანელი უღლის გადაგდება. სხვა საქმეა ამ ხალხს რომ მის მიერვე არჩეული ხელისუფლება უმაგრებდეს ზურგს; მაშინ სწორედ იგი შემოიკრებდა ეროვნულ ნებას და წარმართავდა ეროვნულ ძალას; სახალხო ლაშქარს სათავეში სწორედ ამ ხელისუფლების მიერ დანიშნული მეთაურები ჩაუდგებოდნენ; თვითონაც ხალხის წრიდან გამოსულნი, უსაზღვროდ უერთგულებდნენ როგორც ხალხს, ასევე იმ ხელისუფლებას, რომელმაც ისინი ოფიცრებადD გაამწესა. ყოველივე ეს რომ ასე ყოფილიყო, მერწმუნეთ, უმალვე დაემხობოდა ნებისმიერი დინასტიური ტირანია, ევროპაში რომ ბოგინობს და გარს ლეგიონები ახვევია. მოდით, ნუღარ შევურცხვყოფთ ამერიკის თავისუფალსა და მამაც მოქალაქეებს; ნუღარ ვიტყვით იმას, რომ თითქოსდა იგი ვერ შეძლებდეს იმ თავისუფლების დაცვას, რომელსაც ის ჭეშმარიტად შეიძენს; ნუღარ მოვყვებით იმის მტკიცებას, თითქოსდა ასეთი რამ მათ ნაკლებად ხელეწიფებოდეს, ვიდრე იმ დამცირებულ ქვეშევრდომებს, მათსავ დამმონებელ მთავრობას რომ ხელიდან გლეჯენ თავისუფლებას. მოდით, ნუღარ შევბღალავთ მათ ღირსებას და ნუღარ ვივარაუდებთ, თითქოსდა იგი ოდესმე იმ დონემდე დაეშვება, რომ ბრმად მიენდობა და მორჩილად დაუხრის თავს იმ მუხანათურ ღონისძიებებს, რომლებსაც ფარულად უმზადებენ და ცდილობენ, მზაკვრულად მოახვიონ თავს. ყოველივე ზემოთქმულს შეგვიძლია სისხარტე მივანიჭოთ და უფრო დამაჯერებლადაც გამოვთქვათ: ფედერალური ხელისუფლება, რომელიც უნდა ჩამოყალიბდეს, ან საკმარისად იქნება დამოკიდებული ხალხზე, ან ასეთი დამოკიდებულება არ იარსებებს. ერთ შემთხვევაში ხელისუფლება იძულებული იქნება ხელი აიღოს ისეთ ზრახვებზე, რომლებიც ხალხისთვის აუტანელია. მეორე შემთხვევაში კი იგი მოკლებული იქნება ხალხის ნდობას; ხოლო უზურპაციის მისეულ ზრახვებს ადვილად აღკვეთს შტატის ხელისუფლება, რომელიც ხალხის სრული მხარდაჭერით სარგებლობს. ახლა შეგვიძლია ერთგვარად შევაჯამოთ ყველა ის მოსაზრება, რომელიც როგორც წინამდებარე წერილში, ისე წინა სტატიაში იქნა გამოთქმული. ვფიქრობ, ყოველივე თქმული შეიძლება, დამაჯერებელი მტკიცების სახით ჩამოყალიბდეს: ის უფლებამოსილებანი, რომელნიც ფედერალურ ხელისუფლებას გადაეცემა, აუცილებელია ყველა იმ მიზნის განსახორციელებლად, რაც საკავშირო მთავრობის წინაშე დგას; და ისინი სულაც არ უქმნიან საფრთხეს არც ერთ იმ კომპეტენციათაგანს, რომელიც ცალკეული შტატის განკარგულებაში რჩება. რაც შეეხება არაფრის გამო ატეხილ განგაშს, აქაოდა, მზაკვრულად იგეგმება შტატის ხელისუფლების თანდათანობითი გაუქმებაო, ასეთი რამ, საუკეთესო შემთხვევაში, მოჩვენებათა წინაშე შიშის ნაყოფი თუა მხოლოდ, მათი ავტორების წარმოსახვაში წარმოშობილი. პუბლიუსი ფედერალისტი # 47 : მედისონი Spoiler ფედერალისტი # 47 : მედისონი 1788წ. 30 იანვარი ნიუ-იორკის შტატის ხალხს მას შემდეგ, რაც შემოთავაზებული ხელისუფლების ზოგადი ფორმა და მისთვის განკუთვნილ უფლებამოსილებათა მთელი მოცულობა მიმოვიხილეთ, იმავე ხელისუფლების აგებულების განხილვაზე გადავდივარ. ამასთანავე, იმის გამორკვევას ვიწყებ, თუ როგორ ნაწილდება ძალაუფლების მთელი ეს მოცულობა მის შემადგენელ ნაწილებს შორის. ერთ-ერთი ყველაზე არსებითი საყვედური, რომელსაც კონსტიტუციის ყველაზე პატივცემული მოწინააღმდეგენი გვიყენებენ, იმაში მდგომარეობს, რომ თითქოსდა იგი ერთ მეტად მნიშვნელოვან პოლიტიკურ წესს არღვევდეს. საქმე იმ წესს ეხება, რომლის მიხედვითაც აუცილებელია, საკანონმდებლო, აღმასრულებელი და სასამართლო ხელისუფლება ერთმანეთისგან განკერძოებული და გამიჯნული იყოს. ამბობენ, ფედერალური ხელისუფლების აგებულება არ ითვალისწინებს სიფრთხილის ამ ზომას, რომელიც ეგზომ აუცილებელია თავისუფლების დასაცავად. ხელისუფლების სხვადასხვა განყოფილება იმგვარად არის განაწილებული და იმნაირად არის შერეული ერთმანეთში, რომ დარღვეულია ფორმისთვის დამახასიათებელი სიმეტრიულობა და მშვენიერება; ნაგებობის ზოგ არსებით ნაწილს ხიფათი ემუქრება, მათ შეიძლება, ვეღარ გაუძლონ მისი სხვა ნაწილების უსაზმნო სიმძიმეს და ჩამოინგრესო. არ არსებობს პოლიტიკური ჭეშმარიტება, რომელსაც უფრო დიადი შინაგანი ღირებულება ჰქონდეს, ანდა თავისუფლების განათლებულ ქომაგთა ერთსულოვანი აღიარებით სარგებლობდეს, როგორც ის წესი, რომელსაც ზემოაღნიშნული შესიტყვება ემყარება. როცა მთელი ძალაუფლება, მისი სამი – საკანონმდებლო, აღმასრულებელი და სასამართლო – შტოს სახით თავმოყრილია ერთ ხელში, ასეთი ვითარება სამართლიანად იწოდება ტირანიად, ამ სიტყვის ყველაზე ზუსტი მნიშვნელობით; სულერთია, ძალაუფლება ერთი პირის ხელშია, რამდენიმე თუ ბევრი - პირისა; არც იმას აქვს მნიშვნელობა, ეს პირები დანიშნულნი არიან თუ არჩეულნი. ამიტომ, ფედერალური კონსტიტუცია ძალაუფლების ამგვარ თავმოყრასა თუ მის სხვადასხვა სახეობათა შერევაში რომ იყოს ბრალეული, ანდა ამგვარი თავმოყრისკენ მიდრეკილებას ამჟღავნებდეს, ესეც კი საკმარისი იქნებოდა იმისთვის, რათა შემოთავაზებულ სისტემას საყოველთაო გაკიცხვა დაემსახურებინა. მაგრამ დარწმუნებული ვარ, ყველასთვის ნათელი გახდება, თუ რაოდენ უსაფუძვლოა ამგვარი ბრალდება; საქმე კი ის არის, რომ თავად კონსტიტუციის მოწინაამდეგეებს სრულიად არასწორად ესმით და უმართებულოდ იყენებენ იმ წესს, რომელსაც მათი შესიტყვება ემყარება. იმისთვის, რომ მართებულად გვესმოდეს ეს მნიშნელოვანი საკითხი, უნდა გამოვარკვიოთ, თუ რად არის აუცილებელი, რომ თავისუფლების შესანარჩუნებლად ერთმანეთისგან განვასხვაოთ და გავმიჯნოთ ხელისუფლების სამი შტო. ორაკული, ვისაც ამ საკითხზე ჭკუას ეკითხებიან და ვის აზრებსაც იმოწმებენ, სხვა არავინაა, თუ არა სახელგანთქმული მონტესკიე. შეიძლება, ის არ არის პირველაღმომჩენი პოლიტიკური მეცნიერების იმ ფასდაუდებელი წესისა, რომლის შესახებაც ვლაპარაკობთ, მაგრამ უდავოა ის, რომ ამ სახით სწორედ მონტესკიემ წარუდგინა იგი კაცობრიობას და აიძულა, ყურადღება გაემახვილებინა მასზე. მოდით, უწინარეს ყოვლისა, ვცადოთ იმის გაგება, თუ რას გულისხმობდა იგი ამ წესში. ბრიტანეთის პოლიტიკური წყობა მონტესკიესთვის იგივეა, რაც ჰომეროსი – დიდაქტიკოსი მწერლებისთვის, რომელნიც ეპიკურ პოემებს თხზავენ. ამ უკანასკნელთ ხომ უკვდავი ბარდის შემოქმედება იმ სრულყოფილ ნიმუშად მიაჩნიათ, საიდანაც ეპიკური ხელოვნების საწყისებსა და წესებს ხაპავენ! ეპიკური ჟანრის ნაწარმოებს ხომ ჰომეროსის პოემათა მიხედვით აფასებენ! ზუსტად ასევე, ამ დიდ პოლიტიკურ კრიტიკოსს ინგლისის პოლიტიკურ წყობა ნიმუშად დაუსახავს. ანდა თუ მისივე სიტყვებით ვიტყვით, მისთვის იგი სარკეა პოლიტიკური თავისუფლებისა. მონტესკიე უბრალო ჭეშმარიტებათა სახით გვაწვდის იმ ნიშანდობლივ საწყისებს, რომელთაც ეს თავისებური პოლიტიკური სისტემა ემყარება. მოდით, თვითონ იმ პირველწყაროს მივუბრუნდეთ, საიდანაც მან ზემოხსენებული წესი ამოხაპა, რათა თავიდან ავიცილოთ შეცდომა მისი განმარტებისას. საკმარისია, თვალი გადავავლოთ ბრიტანეთის პოლიტიკურ წყობას, რათა მაშინვე მივხვდეთ, რომ საკანონმდებლო, აღმასრულებელი და სასამართლო ხელისუფლება აქ სრულად ერთმანეთისგან გამიჯნული და განკერძოებული სულაც არ არის. აღმასრულებელი ხელისუფლების მეთაური საკანონმდებლო დეპარტამენტის შემადგენელი ნაწილია. Mმხოლოდ მას აქვს უცხო სახელმწიფოებთან ხელშეკრულებათა დადების პრეროგატივა; ამასთანავე, ამგვარ ხელშეკრულებებს, გარკვეულ ფარგლებში, საკანონმდებლო აქტის ძალა აქვთ. სასამართლო დეპარტამენტის ყველა წევრს აღმასრულბელი ხელისუფლების მეთაური ნიშნავს; მასვე უფლება აქვს, პარლამენტის ორივე პალატის წარდგინებით, თანამდებობიდან გადააყენოს ისინი. თუკი მოისურვებს, მას შეუძლია, პარლამენტის ორივე პალატის წევრთაგან კონსტიტუციური საბჭო ჩამოაყალიბოს.Aამასთანავე, საკანონმდებლო დეპარტამენტის ერთი განშტოება აღმასრულებელი ხელისუფლების მეთაურთან ქმნის დიდ კონსტიტუციურ საბჭოს, რომელიც უფლებამოსილია განახორციელოს იმპიჩმენტის იურიდიული პროცედურა; აღმასრულებელი ხელისუფლების იმავე განშტოების უზენაეს იურისდიქციაში შედის ყველა სასამართლო – სააპელაციო საქმე. სასამართლო და საკანონმდებლო ხელისუფლება ისე არიან დაახლოებულნი ერთმანეთთან, რომ მოსამართლეები ხშირად ესწრებიან საკანონმდებლო კრების სხდომებს, და ხმის უფლების გარეშე, – მონაწილეობას ღებულობენ მის თათბირში. მონტესკიე წერს:” არ არსებობს თავისუფლება იქ, სადაც საკანონმდებლო და აღმასრულებელი ხელისუფლება თავმოყრილია ცალკე ინდივიდის ან კრებითი პირის ხელში”; თავისუფლება მაშინაც არ არსებობს, “თუ სასამართლო ხელისუფლება საკანონმდებლო და აღმასრულებელი ხელისუფლებისგან გამიჯნული არ არის”, მაგრამ ამ გამონათქვამებიდან და იმ ფაქტებიდან, რითაც თვითონ მონტესკიე ხელმძღვანელობდა, სულაც არ გამომდინარეობს ის, რომ ხელისუფლების ეს შტოები ნაწილობრივ ზეგავლენას არ უნდა ახდენდნენ ერთმანეთზე, ანდა მათ შორის ურთიერთკონტროლი არ უნდა არსებობდეს. როგორც მონტესკიეს სიტყვებიდან ირკვევა, მას მხედველობაში ჰქონდა დაუშვებლობა იმისა, რომ ესა თუ ის დეპარტამენტი, რომლის ხელშიც ერთი რომელიმე ტიპის სრული ძალაუფლებაა თავმოყრილი, ასევე სრულად ახორციელებდეს სხვა ტიპის უფლებამოსილებას, რისი განხორციელებაც ხელისუფლების სხვა შტოს პრეროგატივაა. ასეთი რამ ნაცარ – ტუტად აქცევდა თავისუფალი კონსტიტუციის ძირეულ საწყისებს. მონტესკიეს თვალწინ ჰქონდა ამგვარ მოსაზრებათა სისწორის დამადასტურებელი უამრავი მაგალითი. რაც შეეხება ინგლისის პოლიტიკურ წყობას, მასთან მიმართებაში ზემოთაღწერილ ვითარებასთან მხოლოდ მაშინ გვექნებოდა საქმე, თუ მეფე, რომლის ხელშიც სრული აღმასრულებელი ძალაუფლებაა, საკანონმდებლო და უზენაეს სასამართლო ძალაუფლებასაც ასევე სრულად განახორციელებდა. ასეთი რამ კი ტოლფასი იქნებოდა იმისა, რომ საკანონმდებლო ხელისუფლებას თავის ხელში აეღო უზენაესი სასამართლო თუ აღმასრულებელი ძალაუფელბა. მაგრამ ინგლისის პოლიტიკური წყობა ამგვარ მანკიერებათაგან თავისუფალია. აღმასრულებელი ხელისუფლების მეთაური არ არის კანონმდებელი; თუმცა იგი უფლებამოსილია, ნებისმიერ კანონს ვეტო დაადოს; მას უფლება არ აქვს, პირადად აღასრულოს მართლმსაჯულება; თუმცა უფლებამოსილია თანამდებობებზე დანიშნოს ის ხალხი, რომელთა კომპეტენცია სწორედ მართლმსაჯულების აღსრულებაა. მოსამართლეებს უფლება არ აქვთ, აღმასრულებელი ხელისუფლების პრეროგატივა განახორციელონ, მიუხედავად იმისა, რომ სასამართლო დეპარტამენტი აღმასრულებელი ხელისუფლების ერთი განშტოებაა; მათ უფლება არ აქვთ, თავიანთ თავზე აიღონ საკანონმდებლო ხელისუფლების უფლებამოსილება, თუმცა ამ უკანასკნელთან არსებობენ საკანონმდებლო საბჭოები, რომელთა შემადგენლობაში მოსამართლეებიც შედიან და რომელთა რჩევებსაც იგი ანგარიშს უწევს. საკანონმდებლო ხელისუფლებას, მთელი თავისი სისრულით, უფლება არ აქვს, გამოიტანოს სასამართლო განჩინებანი; თუმცა თავისი ორი განშტოების ერთობლივი აქტის საფუძველზე მას შეუძლია თანამდებობიდან გადააყენოს მოსამართლეები. რაც შეეხება მის ერთ-ერთ განშტოებას, იგი საბოლოო ინსტანციის სასამართლო უფლებამოსილებას ფლობს. ამასთანავე, საკანონმდებლო ხელისუფლებას მთელი თავისი მოცულობით არ აქვს უფლება, თავის თავზე აიღოს აღმასრულებელი დეპარტამენტის პრეროგატივა, თუმცა მისი ერთი განშტოება თვითონ არის უმაღლესი აღმასრულებელი ხელისუფალი; მეორეს – კი უფლება აქვს გაასამართლოს და განაჩენი გამოუტანოს აღმასრულებელი ხელისუფლების ყველა ქვემდგომ თანამდებობის პირს, იმ შემთხვევაში, თუ იმავე ხელისუფლების მესამე განშტოება თანამდებობრივ დანაშაულში ამხელს მათ. მოსაზრებანი, რომლებზეც მონტესკიე თავის წესს აფუძნებს, საშუალებას გვაძლევს უფრო სიღმისეულად ჩავიხედოთ მის საზრისში. იგი წერს:” როცა საკანონმდებლო და აღმასრულებელი ძალაუფლება ერთი პირის, ანდა ერთი ორგანოს ხელშია თავმოყრილი, თავისუფლება ქრება, ვინაიდან არსებობს საფრთხე იმისა, რომ იგივე მონარქი თუ სენატი ტირანულ კანონებს შემოიღებს და ტირანული მეთოდებით შეეცდება მათ განხორციელებას.” იგი ასევე წერს:” იქ, სადაც სასამართლო და საკანონმდებლო უფლებამოსილება ერთმანეთს ერწყმის, ქვეშევრდომის სიცოცხლესა და თავისუფლებას საფრთხე ემუქრება იმისა, რომ მათ თვითნებურად გააკონტროლებენ, ვინაიდან მოსამართლე იგივე კანონმდებელი იქნება. როცა სასამართლო უფლებამოსილება აღმასრულებელ ძალაუფლებასთანაა შეერთებული, მაშინ მოსამართლემ შესაძლოა, ძალმომრეობა გამოიჩინოს განსასჯელის მიმართ და მის მჩაგვრელად მოგვევლინოს.” შეიძლება, იგივე მოსაზრებანი სადმე უფრო ვრცლადაც არიან განმარტებულნი, მაგრამ ჩვენ მიერ მოტანილი მოკლე ამონარიდებიც კი სრულიად საკმარისია იმისთვის, რომ ზუსტად გავიგოთ, თუ რას გულისხმობს ეს სახელგანთქმული ავტორი თავის საყოველთაოდ ცნობილ წესში. თუ რამდენიმე შტატის კონსტიტუციაში ჩავიხედავთ, დავინახავთ, რომ ისინი დაჟინებით მოითხოვენ ზემოხსენებული წესის დაცვას და ზოგიერთ შემთხვევაში ამგვარი მოთხოვნა კატეგორიულიც კია, მაგრამ მიუხედავად ამისა, ერთ პუნქტსაც კი ვერ წავაწყდებით მათში, სადაც ხელისუფლების ეს სამი შტო ერთმანეთისგან აბსოლუტურად განკერძოებული და გამიჯნული იყოს. ნიუ ჰამპშირს – შტატს, რომლის კონსტიტუცია ყველაზე ბოლოს შეიქმნა, სრულად აქვს გასიგრძეგანებული ის, რომ შეუძლებელი და მიზანშეუწონელიც კია ხელისუფლების შტოთა ყოველგვარ ნაზავზე უარის თქმა. ამიტომ იგი გარკვულწილად ზღუდავს ამ წესის მოქმედებას და აცხადებს:” უპრიანია, ერთმანეთისგან გაიმიჯნოს საკანონმდებლო, აღმასრულებელი და სასამართლო ხელისუფლება; უპრიანია, ისინი ერთმანეთისგან განკერძოებულად მოქმედებდნენ, რამდენადაც ამის შესაძლებლობას თავისუფალი მართვის სისტემის ბუნება იძლევა; რამდენადაც ეს თანამიმდევრულობათა იმ ძაფებს შეესაბამება, რომელნიც ერთ ქსოვილად კრავენ მთელს კონსტიტუციას, რისი წყალობითაც იგი ერთიანობისა და მეგობრულობის ერთ ურღვევ კავშირად გვევლინება.” ამრიგად, ამ შტატის კონსტიტუცია ხელისუფლების სამივე შტოს რამდენიმენაირ ნაზავს გვთავაზობს. სენატი, რომელიც აღმასრულებელი ხელისუფლების ერთი განშტოებაა, ამავე დროს, იმპიჩმენტის სასამართლო ორგანოსაც წარმოადგენს. პრეზიდენტი ანუ აღმასრულებელი ხელისუფლების მეთაური, ამავე დროს, სენატის თავმჯდომარე _ წევრიცაა. ამასთანავე, იგი არამარტო მონაწილეობს ნებისმიერი საკანონმდებლო საკითხის თაობაზე ხმის მიცემაში, არამედ იმ შემთხვევაში, როცა მომხრეთა და მოწინააღმდეგეთა რაოდენობა თანაბარია, გადამწყვეტი ხმის უფლებითაც კი სარგებლობს. როგორც აღმასრულებელი ხელისუფლების მეთაურს, მას ყოველწლიურად ირჩევს საკანონმდებლო კრება. რაც შეეხება მის კაბინეტს, მასში მხოლოდ იმავე ორგანოს წევრები შედიან. შტატის თანამდებობის პირთა მთელი წყება, ასევე, საკანონმდებლო ხელისუფლების მიერ ინიშნება. რაც შეეხება სასამართლო დეპარტამენტის წევრებს, მათი თანამდებობებზე გამწესება აღმასრულებელი ხელისუფლების პრეროგატივაა. მასაჩუსესტის კონსტიტუციაც გარკვეულ სიფრთხილეს იჩენს თავისუფალი პოლიტიკური წყობის იმავე პრინციპთან მიმართებაში, თუმცა ამ საკიხში იგი უფრო ზომიერია. იგი აცხადებს, რომ:” არ შეიძლება, საკანონმდებლო დეპარტამენტმა თავის თავზე აიღოს აღმასრულებელი და სასამართლო ხელისუფლების ან ერთ-ერთი მათგანის პრეროგატივა. აღმასრულებელ დეპარტამენტს უფლება არ აქვს საკანონმდებლო და სასამართლო ხელისუფლების ან ერთ-ერთი მათგანის კომპეტენცია განახორციელოს. დაუშვებელია, სასამართლო დეპარტამენტმა თავის თავზე აიღოს საკანონმდებლო და აღმასრულებელი ხელისუფლების ან ერთ-ერთი მათგანის უფლებამოსილება.” ეს განცხადება ზუსტად შეესაბამება მონტესკიეს დოქტრინას, როგორაც ჩვენ ის განვმარტეთ და უნდა ითქვას, რომ კონვენტის მიერ შემოთავაზებული გეგმა ზედმიწევნით იცავს მას. ამ გეგმის მიხედვით მხოლოდ ის იკრძალება, რომ ერთმა რომელიმე დეპარტამენტმა სრული მოცულობით განახორციელოს ხელისუფლების რომელიმე სხვა შტოს უფლებამოსილება. მასაჩუსეტსის კონსტიტუცია კი გარკვეულწილად უშვებს ძალაუფლებათა შერევას. აღმასრულებელი ხელისუფლების მეთაური შეზღუდული ვეტოს უფლებითაა აღჭურვილი საკანონმდებლო დეპარტამენტთან მიმართებაში. სენატი კი, რომელიც საკანონმდებლო ხელისუფლების ნაწილია, იმპიჩმენტის უფლებამოსილებას ფლობს როგორც სასამართლო, ისე აღმასრულებელი დეპარტამენტის წევრთა მიმართ. სასამართლო დეპარტამენტის წევრებს კი აღმასრულებელი ხელისუფლება ნიშნავს: მასვე აქვს უფლება, თანმდებობიდან გადააყენოს ისინი, თუ, რა თქმა უნდა, ამასთან დაკავშირებით საკანონმდებლო ხელისუფლების ორი განშტოების წარდგინება არსებობს. დაბოლოს, საკანონმდებლო ხელისუფლება ყოველწლიურად უამრავ მოხელეს ნიშნავს თანამდებობებზე. რაც შეეხება აღმასრულებელ თანმდებობებზე გამწესებას, თავისი ხასიათით ეს ფუნქცია აღმასრულებელ დეპარტამენტს განეკუთვნება; ისე, რომ შტატის კონსტიტუციის შემდგენლებმა, სულ ცოტა ამ საკითხში მაინც, გადაუხვიეს მათ მიერვე დადგენილ წესს. არაფერს ვიტყვი როდ აილენდისა და კონეკტიკუტის კონსტიტუციებზე, ვინაიდან ისინი რევოლუციამდე შეიქმნა. უფრო მეტი, ეს ორი კონსტიტუცია მანამ დაიწერა, ვიდრე ის პრინციპები, რომელთა შესახებაც ჩვენ ვლაპარაკობთ, პოლიტიკური ყურადღების საგნად იქცეოდა. ნიუ იორკის კონსტიტუცია არ შეიცავს საგანგებო დეკლარაციას ამ საკითხის თაობაზე. თუმცა აშკარაა, რომ მის შემდგენლებს სრულად ჰქონდათ გაცნობიერებული ის საფრთხე, რასაც თავისუფლებას ხელისუფლების სხვადასხვა შტოს ერთმანეთში უმართებულო შერევა უქადის. მიუხედავად ამისა, აღმასრულებელი ხელისუფლების მეთაურს იგი საკანონმდებლო დეპარტამენტის ნაწილობრივი გაკონტროლების პრეროგატივას ანიჭებს. უფრო მეტი, კონტროლის უფლებამოსილებითაა აღჭურვილი სასამართლო დეპარტამენტიც. ეს კი არადა, ამგვარი კონტროლის განხორციელებას იგი აღმასრულებელი და სასამართლო დეპარტამენტების წევრთაგან შედგენილ შერეულ ორგანოს აკისრებს. საბჭოში, რომელიც თანამდებობებზე დანიშვნათა საკითხებს განაგებს, საკანონმდებლო ხელისუფლების წარმომადგენლები აღმასრულებელი დეპარტამენტისთვის დამახასიათებელ ფუნქციებს ასრულებენ როგორც აღმასრულებელი, ისე სასამართლო ხელისუფლების წევრთა დანიშვნის თვალსაზრისით. რაც შეეხება საგანგებო სასამართლო ორგანოს, რომელიც იმპიჩმენტისა და საკონსტიტუციო შესწორებათა საქმეს განაგებს, მის შემადგენლობაში საკანონმდებლო პალატის წევრებთან ერთად სასამართლო დეპარტამენტის მთავარი წარმომადგენლებიც შედიან. ნიუ ჯერსის კონსტიტუციაში ადრე განხილულ ყველა კონსტიტუციაზე უფრო მეტად არის ურთიერთშერეული ხელისუფლების სამი ერთმანეთისგან განსხვავებული შტო. გუბერნატორს, როგორც აღმასრულებელი ხელისუფლების მეთაურს, საკანონმდებლო კრება ნიშნავს; ამავდროულად, ის სინდისის სასამართლოს თავმჯდომარე და ანდერძის საკითხებში მთავარი მსაჯულიც არის; გარდა ამისა, გუბერნატორი უზენაესი სააპელაციო სასამართლოს წევრობასა და ერთ-ერთი საკანონმდებლო პალატის თავმჯდომარეობასაც ითავსებს, სადაც ის გადამწყვეტი ხმის უფლებითაც კი სარგებლობს. საკანონმდებლო ხელისუფლების იგივე განშტოება, იმავდროულად, გუბერნატორის აღმასრულებელი საბჭოცაა, რომელთან ერთადაც ის სააპელაციო სასამართლოს ქმნის. სასამართლო ხელისუფლების წევრებს საკანონმდებლო დეპარტამენტი ნიშნავს; მათი გადაყენებაც ერთ-ერთ საკანონმდებლო პალატას შეუძლია იმ შემთხვევაში, თუ მეორე პალატამ ამ წევრთა იმპიჩმენტის პროცედურა დაასრულა. პენსილვანიის კონსტიტუციის მიხედვით პრეზიდენტს, როგორც აღმასრულებელი დეპარტამენტის მეთაურს, ყოველწლიურად ისეთი საარჩევნო პროცედურით ირჩევენ, რომელშიც გაბატონებული მდგომარეობა საკანონმდებლო დეპარტამენტის წევრებს უჭირავთ. აღმასრულებელ საბჭოსთან ერთად ის ნიშნავს სასამართლო ხელისუფლების წევრებს და მასთან ერთადვე ქმნის იმპიჩმენტის სასამართლო ორგანოს, რომელსაც უფლება აქვს შესაბამისი პროცედურა განახორციელოს როგორც სასამართლო, ისე აღმასრულებელი ხელისუფლების წევრთა მიმართ. როგორც ჩანს, საკანონმდებლო ორგანოსვე აქვს მინიჭებული როგორც უზენაესი სასამართლოს წევრთა, ისე მომრიგებელ მოსამართლეთა თანამდებობიდან გადაყენების პრეროგატივა. ზოგ შემთხვევაში, ეტყობა, შეწყალების უფლებამოსილებაც იმავე დეპარტამენტის კომპეტენციაში შედის. აღმასრულებელი საბჭოს წევრები კი ex ficio მომრიგებელი მოსამართლეები ხდებიან, რომელთა იურისდიქცია შტატის მთელ ტერიტორიაზე ვრცელდება. დელავერში აღმასრულებელი ხელისუფლების მეთაურს ყოველწლიურად ირჩევს საკანონმდებლო დეპარტამენტი. ორივე პალატის სპიკერები იმავდროულად აღმასრულებელი დეპარტამენტის ვიცე პრეზიდენტები არიან. აღმასრულებელი ხელისუფლების მეთაური, ექვს წევრთან ერთად, უზენაეს სააპელაციო სასამართლოს ქმნის; ამ ექვსი წევრიდან კი სამს ერთი საკანონმდებლო პალატა ნიშნავს, სამსაც – მეორე. პრეზიდენტის პრეროგატივაა ისიც, რომ აღმასრულებელი დეპარტამენტის სხვა ორგანოებთან ერთად თანამდებობაზე მოსამართლეები დანიშნოს. როგორც ჩანს, ყველა შტატშია დაშვებული ის, რომ საკანონმდებლო დეპარტამენტის წევრებმა მომრიგებელი მოსამართლეების ფუნქციებიც შეითავსონ. დელავერის კონსტიტუციით კი მისი ერთი განშტოების წევრები ex ficcio მომრიგებელი მოსამართლეები არიან, ისევე, როგორც აღმასრულებელი საბჭოს წევრები. აღმასრულებელი ხელისუფლების მთავარ პირებს თანამდებობებზე საკანონმდებლო დეპარტამენტი ნიშნავს, ხოლო მისი ერთი განშტოება იმპიჩმენტის სასამართლო ორგანოს ქმნის. საკანონმდებლო დეპარტამენტის სათანადო წარდგინების შემთხვევაში შეიძლება გადაყენებული იქნეს ნებისმიერი თანამდებობის პირი. რაც შეეხება მერილენდს, მან ყველაზე მეტად გაითავისა ხელისუფლებათა ერთმანეთისგან გამიჯვნის მონტესკიესეული წესი. მისი კონსტიტუციით გაცხადებულია, რომ საკანონმდებლო, აღმასრულებელი და სასამართლო ხელისუფლება უპრიანია, სამიდღემჩიოდ განკერძოვდეს და გაიმიჯნოს ერთმანეთისგან. მიუხედავად ამ დეკლარაციისა, აღმასრულებელი ხელისუფლების მეთაური საკანონმდებლო დეპარტამენტის მიერ ინიშნება, ხოლო სასამართლო ხელისუფლების წევრებს თანამდებობებზე აღმასრულებელი დეპარტამენტი ამწესებს. ვირჯინიის კონსტიტუციურ ენას ამ საკითხთან მიმართებაში გამოკვეთილი კატეგორიულობა ახასიათებს. მისი კონსტიტუციით გაცხადებულია, რომ:” საკანონმდებლო, აღმასრულებელი და სასამართლო დეპარტამენტები გამიჯნული და განკერძოებული უნდა იქნეს ერთმანეთისგან, რათა არც ერთმა დეპარტამენტმა არ განახორციელოს სხვა დეპარტამენტის კუთვნილი უფლებამოსილება, რათა არც ერთმა პირმა არ აიღოს თავის თავზე ძალაუფლების ორი სხვადასხვა ტიპის ერთდროულად განხორციელება. გარდა საგრაფოთა მოსამართლეებისა, რომელთაც უფლება აქვთ, შტატის საკანონმდებლო კრების ნებისმიერი პალატის წევრობა შეითავსონ.” მაგრამ უფრო დაბალი რანგის მოსამართლეთა მიმართ ამგვარი გამონაკლისი ერთადერთი როდია. აღმასრულებელი ხელისუფლების მეთაურს თავის აღმასრულებელ საბჭოსთან ერთად საკანონმდებლო დეპარტამენტი ნიშნავს. აღმასრულებელი საბჭოს ორ წევრს კი საკანონმდებლო დეპარტამენტი ყოველ სამ წელიწადში ერთხელ თავისი შეხედულებისამებრ ცვლის. საკანონმდებლო დეპარტამენტივე ნიშნავს პირებს ყველა მთავარ თანამდებობაზე როგორც აღმასრულებელ, ისე სასამართლო დეპარტამენტში. შეწყალების უფლებასაც, რომელიც აღმასრულებელი ხელისუფლების პრეროგატივაა, ერთ შემთხვევაში საკანონმდებლო დეპარტამენტი ახორციელებს. ჩრდილო კაროლინის კონსტიტუცია აცხადებს, რომ:”საკანონმდებლო, აღმასრულებელი და სასამართლო ხელისუფლება სამიდღემჩიოდ გამიჯნულია ერთმანეთისგან.” მაგრამ მიუხედავად ამისა, იგი საკანონმდებლო დეპარტამენტს აკისრებს, თანამდებობაზე დანიშნოს არამარტო აღმასრულებელი ხელისუფლების მეთაური, არამედ მანვე გაამწესოს შესაბამისი პირები ყველა მნიშნელოვან პოსტზე როგორც აღმასრულებელი, ისე სასამართლო ხელისუფლების ორგანოებში. სამხრეთ კაროლინის კონსტიტუციის მიხედვით, აღმასრულებელი ხელისუფლების მეთაურს საკანონმდებლო დეპარტამენტი ირჩევს. მასვე აკისრებს იგი სასამართლო ხელისუფლების ყველა წევრის დანიშვნას, მომრიგებელი მოსამართლეებისა და შერიფების ჩათვლით. გარდა ამისა, საკანონმდებლო დეპარტამენტის პრეროგატივაა აღმასრულებელ თანმდებობებზე დანიშვნაც. ჯარისა და სამხედრო – საზღვაო ფლოტის კაპიტნებიც კი მის მიერ ინიშნება. ჯორჯიის კონსტიტუცით გაცხადებულია, რომ: ”საკანონმდებლო, აღმასრულებელი და სასამართლო ხელისუფლება ერთმანეთისგან უნდა გაიმიჯნოს და განკერძოვდეს, რათა არც ერთმა დეპარტამენტმა არ განახორციელოს ისეთი უფლებამოსილება, რაც სხვა დეპარტამენტის კუთვნილებაა.” მიუხედავად ამისა, აღმასრულებელი დეპარტამენტის წევრებს საკანონმდებლო ორგანო ნიშნავს; შეწყალების უფლებამოსილებასაც, რომელიც თავისი ხასიათით აღმასრულებელი დეპარტამნტის პრეროგატივაა, საკანონმდებლო დეპარტამნტივე ახორციელებს. მისივე პრეროგატივაა მომრიგებელ მოსამართლეთა დანიშვნაც. მართალია, მე იმის დამადასტურებელი მაგალითები მომყავს, თუ როგორ არის ერთმანეთისგან გამიჯნული და განცალკევებული საკანონმდებლო, აღმასრულებელი და სასამართლო ხელისუფლება, მაგრამ არ მინდა ამის გამო ვინმემ ამ თუ იმ შტატში არსებული პოლიტიკური ორგანიზაციის ქომაგად მიმიჩნიოს. კარგად მაქვს გაცნობიერებული ის, რომ ამა თუ იმ შტატის კონსტიტუციაში განსახიერებული ბრწყინვალე პრინციპების მიუხედავად, მათ აშკარად ატყვია ნაუცბათეობისა და გამოუცდელობის კვალი. ისიც ნათელია, რომ ზოგ შემთხვევაში ხელისუფლებათა მეტისმეტი შერევისა და კონსოლიდაციის გამო დამახინჯებულია ის ძირეული პრინციპი, რომლის შესახებაც ჩვენ ვმსჯელობთ. ისიც უნდა აღინიშნოს, რომ ხელისუფლებათა დაყოფის კონსტიტუცით დეკლარირებული პრინციპი ჰაერში გამოკიდული რჩება და რეალურ ცხოვრებაში არ ხორციელდება. მე მხოლოდ იმის ჩვენების სურვილი მამოძრავებდა, რომ შემოთავაზებული კონსტიტუციის წინააღმდეგ გამოთქმული ბრალდება, თავისუფალი მმართველობის წმინდა წესს ბღალავსო, ყოველგვარ საფუძველს მოკლებულია. და ეს ასეა როგორც იმ საზრისთან მიმართებაში, რაც ამ წესს მისმა ავტორმა მიანიჭა, ისე იმ მნიშვნელობის მხრივაც, რასაც მას დღემდე ანიჭებდნენ ამერიკაში. ამ ერთობ საინტერესო საკითხის განხილვას მომდევნო წერილში განვაგრძობთ. პუბლიუსი ფედერალისტი # 48 : მედისონი Spoiler ფედერალისტი # 48 : მედისონი 1788წ. 1 თებერვალი ნიუ-იორკის შტატის ხალხს როგორც წინა წერილში ვაჩვენეთ, პოლიტიკური აპოთეგმა, რომელსაც ჩვენ ვიკვლევთ, არ მოითხოვს იმას, რომ საკანონმდებლო, აღმასრულებელ და სასამართლო დეპარტამენტებს სრულიად არ ჰქონდეთ ერთმანეთთან კავშირი. ახლა კი იმის ჩვენებას შევეცდები, რომ ვიდრე ხელისუფლების ზემოაღნიშნული შტოები ერთმანეთთან გარკვეულ კავშირში არ იქნებიან; ვიდრე ისინი გარკვეულწილად არ შეერევიან ერთმანეთს, რათა ურთიერთკონტროლი განახორციელონ, მანამ ვერ შესრულდება ის, რასაც წესი მოითხოვს; საქმე ეხება მათი გამიჯვნისა და განცალკევების მოთხოვნას, რაც აუცილებელია თავისუფალი მმართველობის ხორცშესასხმელად. ყველა მხარე აღიარებს იმას, რომ უპრიანი არ არის, ერთმა დეპარტამენტმა უშუალოდ და სრულად განახორციელოს სხვა უწყების კუთვნილი ნებისმიერი უფლებამოსილება. ისიც ასევე ნათელია, რომ არ შეიძლება, ერთი რომელიმე დეპარტამენტი არსებით ზეგავლენას ახდენდეს დანარჩენ უწყებებზე და უხეშად ერეოდეს მათ კომპეტენციებში. შეუძლებელია იმის უარყოფა, რაც ძალაუფლებას ბუნებით მოსდგამს: იგი დაუოკებლად მიისწრაფვის იქეთკენ, რომ რაც შეიძლება მეტი უფლებამოსილება მიიტაცოს. ამიტომ აუცილებელია, სათანადო მექანიზმის შექმნა მისი ასეთი მტაცებლური ხასიათის დასაოკებლად, რათა იგი მისთვის მიჩენილ ჩარჩოებში ჩაატიოს. ძალზე ადვილია ის, რომ თეორიულად გამიჯნო ერთმანეთისგან ის, რაც ბუნებით უკვე გამიჯნულია. ამგვარად გამიჯნული კი ხელისუფლების სწორედ ის შტოებია, რომლებზეც ჩვენ ვლაპარაკობთ; ბევრად უფრო ძნელია მათი პრაქტიკული უსაფრთხოების უზრუნველყოფა, რა დროსაც თითოეული მათგანი დაცულია იმისგან, რომ მისთვის მიჩენილ სფეროში რომელიმე სხვა დეპარტამენტი შეიჭრას. პრობლემა სწორედ ის არის, თუ როგორი უნდა იყოს უსაფრთხოების ასეთი სისტემა. საკმარისია კი ის, რომ ზუსტი კონსტიტუციური საზღვრები დავუდგინოთ თითოეულ დეპარტამენტს და პერგამენტზე ჩამოწერილი დაბრკოლებებით შევეცადოთ ძალაუფლების მტაცებლური სულისკვეთების დაოკებას? სწორედ ამგვარი თავდაცვითი ზომები მიიღო ამერიკული შტატების უმრავლესობამ. მაგრამ გამოცდილებით ვიცით, რომ მათი ეფექტურობის თაობაზე წარმოდგენები მეტისმეტად გაზვიადებულია. ამიტომ აუცილებელია დაცვის საიმედო სისტემის ჩამოყალიბება, რომელიც ხელისუფლების შედარებით სუსტ შემადგენელ ნაწილს მისი უფრო ძლევამოსილი წევრის ძალმომრეობისგან დაიფარავს. როგორც ჩანს, სრულიად ამერიკაში საკანონმდებლო დეპარტამენტი დაუოკებლად აფართოებს თავისი მოქმედების სფეროს და ყველა უფლებამოსილებას თავის გამალებულ მორევში ითრევს. რესპუბლიკათა დამფუძნებლები იმოდენა პატივს იმსახურებენ იმ სიბრძნისთვის, რომელიც მათ გამოავლინეს, რომ ერთობ უმადური საქმე იქნებოდა, მათ მიერ დაშვებულ შეცდომებზე მიგვეთითებინა. მაგრამ ჭეშმარიტების წინაშე მოწიწება გვავალდებულებს იმის აღნიშვნას, რომ მათი გულისყური ერთთავად იქეთკენ იყო მიპყრობილი, რათა როგორმე დაეხსნათ თავისუფლება იმ საფრთხისგან, რომელსაც მას გაზულუქებული და გაუმაძღარი მემკვიდრეობითი აღმასრულებელი ხელისუფლება უქადდა. ხელისუფლება, რომელსაც ზურგს უმაგრებდა და აძლიერებდა საკანონმდებლო ხელისუფლების მემკვიდრეობითი შტო. ეტყობა, მათ აზრადაც არ მოსვლიათ ის, რომ უზურპაციის საფრთხე საკანონმდებლო ხელისუფლების მხრიდანაც არის მოსალოდნელი. როცა ეს უკანასკნელი თავის ხელში მთელ ძალაუფლებას უყრის თავს, მისგან ზუსტად ისეთივე ტირანია იბადება, როგორსაც სათავეს უდებს ხოლმე უზურპატორი აღმასრულებელი დეპარტამენტი. სავსებით სწორადაა მიჩნეული ის, რომ ისეთ სახელისუფლებო სისტემაში, სადაც მემკვიდრეობითი მონარქის ხელში უამრავი, ძალზე ფართო უფელბამოსილებაა თავმოყრილი, არსებითი საფრთხე სწორედაც რომ აღმასრულებელი ხელისუფლებისგან მომდინარეობს, ამიტომაცაა, რომ ადამიანებისგან იგი ისეთ სიფრთხილეს მოითხოვს, თავისუფლებისადმი თავდადებით რომ იქნება ფრთაშესხმული. დემოკრატიულ სისტემაში კი, ადამიანები თავიანთი მსხვილი გაერთიანებების მეშვეობით პირადად ახორციელებენ საკანონმდებლო ფუნქციებს, მაგრამ გამოუცდელობის გამო კამათში ხშირად მარცხდებიან და ვერც შეთანხმებული გადაწყვეტილებების მიღებას ახერხებენ. ამიტომ ისინი ხშირად ებმებიან ხოლმე იმ ხალხის მიერ დაგებულ მახეში, ვის ხელშიც აღმასრულებელი ხელისუფლებაა. ისე რომ, საგანგებო ვითარების დროს ტირანიის საფრთხე სწორედაც რომ აღმასრულებელი ხელისუფლების წიაღში მწიფდება. რაც შეეხება წარმომადგენლობით რესპუბლიკას, იქ აღმასრულებელი ხელისუფლება საგულდაგულოდ არის შეზღუდული როგორც უფლებამოსილებათა მოცულობის, ისე იმ ვადის თვალსაზრისთ, რომლის განმავლობაშიც სახელმწიფო პირი თანამდებობაზე იმყოფება. საკანონმდებლო ძალაუფლებას კი კრება ახორციელებს, რომელიც ფრთაშესხმულია ხალხზე იმ ზეგავლენით, რომელიც მან მოიპოვა და მტკიცედაც არის დარწმუნებული თავის ძლევამოსილებაში. ამგვარი კრება კი საკმარისად მრავალრიცხოვანია საიმისოდ, რომ ყველა ის დაუოკებელი ვნება უდუღდეს, რაც ბრბოს ახასიათებს. მაგრამ მეორე მხრივ, ის არც იმდენად მრავალრიცხოვანია, რომ ვნებათა ლაბირინთში გზა ვერ გაიგნოს და იმ მიზნისკენ მიმავალ გზას გადაუხვიოს, რომელიც გონებამ დაუდგინა. წარმომადგენლობითი რესპუბლიკის დროს ხალხის საგულდაგულო სიფრთხილე და თავგამოდება სწორედაც რომ აღმასრულებელი ხელისუფლების წევრთა უსაზმნო პატივმოყვარეობის წინააღმდეგაა მიმართული. რაც შეეხება ჩვენს საკანონმდებლო ხელისუფლებას, მისი უპირატესობა სხვა წყაროებით საზრდოობს. საზოგადოდ, საკანონმდებლო ხელისუფლების უფლებამოსილება ერთობ ფართოა და თითქმის შეუძლებელია მისი ზუსტი საზღვრების დადგენა; ამიტომ მისთვის ძალზე ადვილია ის, რომ რთულ და შემოვლით ღონისძიებათა აუცილებლობა მოიმიზეზოს და თანასწორ უწყებათა კომპეტენციაში შეიჭრას. ისე რომ აღმასრულებელ ხელისუფლებას იშვიათად როდი უწევს ერთობ საჩოთირო კითხვაზე დაფიქრება, ესა თუ ის საკანონმდებლო ღონისძიება მისთვის განკუთვნილ საზღვრებს ხომ არ სცდებაო. მეორე მხრივ კი, აღმასრულებელი ხელისუფლების მოქმედების დიაპაზონი უფრო ვიწროა და მისი ბუნებაც უფრო მარტივია. რაც შეეხება სასამართლო ხელისუფლებას, მისი საზღვრები კიდევ უფრო ბუნდოვანია; ამიტომ როგორც ერთი, ისე მეორე უწყების უზურპაციის ზრახვები უმალვე გამჟღავნდება და ჩაიფუშება. მაგარამ საქმე ამით არ ამოიწურება. საკანონმდებლო ხელისუფლება ერთადერთია ამ სამ უწყებას შორის, რომელსაც ხელი მოქალაქეთა ჯიბეზე მიუწვდება. უფრო მეტი, დანარჩენ დეპარტამენტებში დასაქმებული ხალხი ფინანსურად სწორედაც რომ მასზეა დამოკიდებული, რაც ამ უწყებათა შორის მის გაბატონებულ მდგომარეობას განაპირობებს. რა თქმა უნდა, ყოველივე ეს მას ძალზე უადვილებს ამ უკანასკნელთა კომპეტენციებში შეჭრის საქმეს. ამ საკითხთან დაკავშირებით ჩემი მოსაზრებების სისწორეში დასარწმუნებლად, ჩვენს საკუთარ გამოცდილებას დავემყარები. ეს უკანასკნელი კი უტყუარია და თუ ვინმეს ამაში ეჭვი შეეპარება, შემეძლო, ამის დასტურად უთვალავი საბუთი მომეტანა. ასევე შემეძლო, მოწმედ დამესახელებინა ნებისმიერი მოქალაქე, რომელსაც მონაწილეობა მიუღია მართვაში, ანდა მასთან რაიმენაირი შეხება ჰქონია. კავშირის ნებისმიერი შტატის არქივები გადავსებულია დოკუმენტური მტკიცებულებითა და საოქმო ჩანაწერებით. ვინაიდან ჩემი სათქმელი მოკლედ მინდა გითხრათ და არ მსურს, დრო ტყუილუბრალოდ გავფლანგო, დამაჯერებლობის გულისთვის მხოლოდ ორი შტატის მაგალითს მოვიტან. საქმე ეხება ნიმუშებს, რომელთა სისწორესაც უზადო რეპუტაციის მქონე ავტორიტეტები ამოწმებენ. პირველ მაგალითს ვირჯინიის შტატი იძლევა, რომლის კონსტიტუციითაც მკაფიოდ არის გაცხადებული, რომ არ არის უპრიანი ხელისუფლების სამი შტოს ერთმანეთში შერევა. ის ავტორიტეტი კი, რომელსაც ზემოაღნიშნული კონსტიტუცია ემყარება, თვითონ ბატონი ჯეფერსონია. ადამიანი, რომელიც უდიდესი ექსპერტია არამარტო მმართველობის თეორიულ საკითხებში, არამედ პრაქტიკულ პოლიტიკაშიც აქტიურად მონაწილეობდა როგორც მისი მშობლიური შტატის აღმასრულებელი ხელისუფლების მეთაური. იმისთვის, რათა სრულად გავეცნოთ მის შეხედულებებს ამ საკითხთან დაკავშირებით, რანიც მისივე გამოცდილების ბრძმედში არიან ნაწრთობნი, აუცილებელია, ვრცელი ამონარიდი მოვიტანოთ მისი ბრწყინვალე თხზულებიდან “შენიშვნები ვირჯინიის შტატის შესახებ”. (გვ.195). “ყველა ძალაუფლება საკანონმდებლო კრების მოღვაწეობის ნაყოფია, არ აქვს მნიშვნელობა, იგი საკანონმდებლო ძალაუფლებაა, აღმასრულებელი თუ სასამართლო; როცა ძალაუფლების სამივე სახეობა ერთ ხელში იყრის თავს – ჩვენ წინაშეა დესპოტური მმართველობის კლასიკური ნიმუში. ვერაფერი ნუგეშია ის, რომ ამგვარ ძალაუფლებას ბევრი პირი ახორციელებს და იგი ერთი ადამიანის ხელში არ არის თავმოყრილი. რა მნიშვნელობა აქვს, ხალხს ერთი ტირანი უშრობს სისხლს თუ 173 დესპოტი. თუ ვინმეს ამაში ეჭვი ეპარება, დაე, ვენეციის რესპუბლიკას მიაპყროს მზერა. ისიც ვერაფერი შვებაა, რომ ხელისუფლებას ხალხი ირჩევს. არც ერთ ჩვენგანს არჩევითი დესპოტიზმის გულისთვის არ უბრძოლია. თითოეული ჩვენგანი მმართველობის ისეთი სისტემისთვის იბრძოდა, რომელიც თავისუფალ პრინციპებს ემყარება, მაგრამ თავისუფლება თავისუფლებადვე დარჩება თუ ხელისუფლება სხვადასხვა სამთავრობო უყწებას შორის გადანაწილებული და გაწონასწორებული არ იქნა: სწორედ ეს იქნება საწინდარი იმისა, რომ თითოეული მათგანი მხოლოდ მისთვის მიჩენილ საზღვრებში ჩაეტიოს და თუკი იგი გადაამეტებს თავის კომპეტენციას, ხელისუფლების სხვა უწყებები მას აუცილებლად გააკონტროლებენ და შეაკავებენ. ამიტომ კონვენტმა, რომელსაც მთავრობის სტატუსი უნდა განესაზღვრა ის წესი დაადგინა, რაც საფუძვლად უნდა დაედოს მმართველობითი სისტემის ჩამოყალიბებას. საქმე ეხება იმას, რომ მთელი ძალაუფლება აუცილებელია, დაიყოს და გაიმიჯნოს საკანონმდებლო, აღმასრულებელ და სასამართლო ხელისუფლებად. ასე რომ, არც ერთ პირს არ აქვს უფლება ერთსა და იმავე დროს ერთზე მეტი უწყების უფლებამოსილებას ახორცილებდეს. მაგრამ კონვენტს ხელისუფლების სხვადასხვა შტოს შორის ზღუდეები არ აუგია. საქმე ის არის, რომ აღმასრულებელი და სასამართლო დეპარტამენტთა წევრები ფინანსურად არიან დამოკიდებულნი საკანონმდებლო ხელისუფლებაზე, რათა თავიანთი უწყებები შეინახონ. ზოგ შემთხვევაში საკანონმდებლო კრება იმასაც კი წყვეტს, დარჩებიან თუ არა სხვა დეპარტამენტების თანამშრომლები თავიანთ თანამდებობებზე. ამრიგად, თუ საკანონმდებლო ხელისუფლება თავის თავზე აიღებს აღმასრულებელ და სასამართლო დეპარტამენტთა უფელბამოსილებებს, ვერც ერთი უწყება მას ვერ დაუპირისპირდება და თუ ასეთი რამ მაინც მოხდა, იგი შედეგს ვერ გამოიღებს. ამის მიზეზი ის იქნება, რომ საკანონმდებლო ხელისუფლებას ყოველთვის შეუძლია, მისთვის სასურველი საკანონმდებლო აქტის სახით გააფორმოს სხვა უწყებათა საპასუხო ღონისძიებანი. ეს უკანასკნელნი კი ვალდებულნი არიან, მის გადაწყვეტილებებს დაემორჩილონ. უამრავი მაგალითი არსებობს იმისა, როცა საკანონმდებლო კრება წყვეტს იმას, თუ რა უფლებები უნდა დარჩეს სასამართლოების ხელში, რომ მათ თავიანთი პროცესები ჩაატარონ. რაც შეეხება იმას, რომ მთელი მოწვევის განმავლობაში აღმასრულებელი ხელისუფლების მუშაობას იგი წარმართავს, ამგვარი რამ ჩვეულებრივ მოვლენად იქცა.” მეორე შტატი, რომელიც მე ნიმუშად მინდა მოვიტანო, პენსილვანიაა. ავტორიტეტი კი, რომელსაც ვემყარები, ცენზორთა საბჭოა, რომელიც 1783 – 84 წწ. შეიკრიბა. ამ ორგანოს სხვა ფუნქციებთან ერთად შემდეგი რამაც ევალებოდა :” გამოეკვლია, ირღვევა თუ არა კონსტიტუციის ეს თუ ის ნაწილი; ხელისუფლების საკანონმდებლო და აღმასრულებელი შტოები ასრულებენ თუ არა სახალხო ინტერესთა დმცველის მათზე დაკისრებულ მოვალეობას; ამეტებენ თუ არა ისინი თავიანთ კონსტიტუციურ უფლებამოსილებებს.” საბჭოს თავისი რწმუნების ფარგლებში ევალებოდა, ერთმანეთთან შეედარებინა საკანონმდებლო და აღმასრულებელი ხელისუფლების რეალური მოღვაწეობა და მათი კონსტიტუციური უფლებამოსილებანი. საბჭოს განკარგულებაში თავი მოიყარეს ისეთმა ფაქტებმა, რომელთა უტყუარობაში ეჭვი არც ერთ მხარეს შეჰქონდა. ამგვარი ფაქტების საფუძველზე კი მან გამოიტანა დასკვნა იმის შესახებ, რომ საკანონმდებლო ხელისუფლება უამრავ არსებით პუნქტში უმოწყალო ძალმომრეობას იჩენდა კონსტიტუციის მიმართ. უამრავი კანონი იქნა მიღებული იმ წესის დარღვევით, რომელიც მოითხოვს კანონპროექტის წინასწარ გამოქვეყნებას მისი საერთო – სახალხო განხილვის მიზნით. ეს წესი კი სიფრთხილის ერთ იმ ზომათაგანია, რომელიც საშუალებას გვაძლევს, თავიდან ავიშოროთ საკანონმდებლო ხელისუფლების მხრივ არამართლზომიერი მოქმედებანი. ამასთანავე, ძალზე ხშირად ირღვეოდა ძირითადი კონსტიტუციური უფლება ნაფიც მსაჯულთა სასამართლოს შესახებ, რაკი საკანონმდებლო კრებამ ისეთი უფლებამოსილებანი მიითვისა, რომელნიც კონსტიტუციით მას არ ჰქონდა მინიჭებული. უზურპირებული იქნა აღმასრულებელი ხელისუფლების პრეროგატივები. შემთხვევიდან შემთხვევამდე იცვლებოდა მოსამართლეთა ჯამაგირის განაკვეთი მაშინ, როცა კონსტიტუციურად მისი შეცვლა დაუშვებელია. ამასთანავე, საკანონმდებლო ხელისუფლების წევრები ხშირად თავიანთ კომპეტენციაში ექაჩებოდნენ ისეთ საქმეებს, რომელთა განხილვა მხოლოდ სასამართლო დეპარტამენტის პრეროგატივაა. ვისაც აქვს სურვილი იმისა, რომ გამოწვლილვით გაეცნოს თითოეული საკითხის თაობაზე არსებულ მასალებს, შეუძლია, ისინი საბჭოს აწ დასტამბულ უკვე საოქმო ჩანაწერებში მოიძიოს. ზოგი დარღვევა შესაძლოა, ომთან დაკავშირებული გარემოებებით იყოს განპირობებული. მაგრამ უამრავი მათგანი იმ უნებლიე გადაცდომათა ბრალია, რომლებსაც მართვის უხეირო სისტემა იწვევს. ისიც ირკვევა, რომ არც აღმასრულებელი ხელისუფლება ყოფილა მთლად უცოდველი კონსტიტუციის ხელყოფის თვალსაზრისით. ამ საკითხთან დაკავშირებით მინდა სამი მოსაზრება გაგიზიაროთ. ჯერ ერთი, უმრავლეს შემთხვევაში უამრავი გადაწყვეტილება საომარი მდგომარეობით იყო მოტივირებული, ანდა კონგრესისა თუ სამხედრო ხელმძღვანელობის რჩევით იყო მიღებული. მეორეც, დანარჩენ შემთხვევაში გადაწყვეტილებათა მიღება, უმეტესწილად, საკანონმდებლო კრების წევრთა თანხმობით ხდებოდა, ანდა მათ უსიტყვო მხარდაჭერას ემყარებოდა. მესამე, პენსილვანიის აღმასრულებელი უწყება რიცხობრივი შემადგენლობის მხრივ დიდად განსხვავდება სხვა შტატების ანალოგიური ორგანოებისგან. ამ მხრივ იგი უფრო საკანონმდებლო კრებას ენათესავება, ვიდრე აღმასრულებელ საბჭოს. რაკი მრავალრიცხოვანია, სახელმწიფო მოხელის პირადი პასუხისმგებლობა არ არის გამოკვეთილი, ამიტომ თანამდებობის პირები ერთმანეთის წამხედურობით მოქმედებენ და თავს კოლექტიურ პასუხისმგებლობას აფარებენ. ამ შემთხვევაში, რა თქმა უნდა, უფრო დიდია საფრთხე იმისა, რომ უკანონო ზომები იქნეს მიღებული, ვიდრე იმ დროს, როცა აღმასრულებელ ხელისუფლებას ერთი ან რამდენიმე პირი ახორციელებს. ყოველივე იმისგან, რაც ითქვა, ერთადერთი უტყუარი დასკვნა გამომდინარეობს. საქმე ეხება იმას, რომ ერთია ფურცელზე საგულდაგულოდ გამიჯნული უფლებამოსილებანი და სხვაა პოლიტიკური სინამდვილე. რაგინდ ზუსტი უნდა იყოს ამგვარი გამიჯვნა, იგი არაა საკამრისი საიმისოდ, რომ თავიდან აგვაშოროს ტირანიის საფრთხე, რასაც ერთ ხელში მთელი ძალაუფლების თავმოყრა გვიქადის. პუბლიუსი ფედერალისტი # 49: მედისონი Spoiler ფედერალისტი # 49: მედისონი 1788წ. 2 თებერვალი ნიუ-იორკის შტატის ხალხს ჩვენს მიერ წინა წერილში დამოწმებული ავტორი თხზულებისა “შენიშვნები ვირჯინიის შტატის შესახებ”, თავად იყო მონაწილე კონსტიტუციის პროექტის შედგენისა, რომელიც კონვენტისთვის წარსადგენად უნდა მოემზადებინათ. კონვენტისა, რომლის მოწვევასაც 1783 წლისთვის ვარაუდობდნენ და რომლის მიზანიც ის იყო, რომ ვირჯინიის რესპუბლიკის კონსტიტუცია შემოეღო. ეს პროექტიც, მსგავსად მისი ხელიდან გამოსული ყოველი ნაწარმოებისა, ორიგინალურობის ნიშნითაა აღბეჭდილი და აზროვნების სიღრმითა და სიზუსტით გამოირჩევა. ეს ავტორი მით უფრო ღირსია ყურადღებისა, რომ იგი მართვის რესპუბლიკური სისტემის მგზნებარე სიყვარულითაც გამორჩეულია და იმ გამჭრიახობითაც, რასაც იგი სახიფათო მიდრეკილებათა შეფასების საქმეში იჩენს როგორც მათგან თავის დაცვის, ისე მათი აღკვეთის თვალსაზრისით. სიფრთხილის ერთი ასეთი ზომა, იმ სიმაგრის ფუნქციას რომ ასრულებს, რომელმაც ხელისუფლების უფრო სუსტი ნაწილი მისი უფრო ძლიერი უწყების ხელყოფისგან უნდა დაიცვას, მარტოდენ ამ ავტორის აღმოჩენაა და იგი ჩვენი ამჟამინდელი კვლევის საგანია. ზემოაღნიშნული მოსაზრება შემდეგნაირადაა ჩამოყალიბებული :”როცა ხელისუფლების სამი შტოდან ნებისმიერი ორი თანხმობას აღწევს იმის თაობაზე, რომ კონსტიტუციაში ცვლილებების შესატანად, ანდა მისი დარღვევების გამოსასწორებლად აუცილებელია კონვენტის მოწვევა, იგი კიდეც უნდა იქნეს მოწვეული, ოღონდ იმ პირობით, რომ ამგვარ გადაწყვეტილებას მხარს ხელისუფლების ამ უწყებათა სრული შემადგენლობის ორი მესამედი უნდა უჭერდეს.” ძალაუფლების ერთადერთი ლეგიტიმური წყარო ხალხია. კონსტიტუცია კი, რომელიც ხელისუფლების სხვადასხვა შტოს თავთავიანთ უფელბამოსილებას ანიჭებს, სხვა არაფერია, თუ არა მისი ნების გამოხატულება; ამიტომ რესპუბლიკური თეორია მოითხოვს იმას, რომ ყველა შემთხვევაში მივმართოთ ხალხს, როგორც პოლიტიკური ჭეშმარიტების საბოლოო ინსტანციას. არ აქვს მნიშვნელობა, საქმე ხელისუფლების ამა თუ იმ შტოს ხელში არსებულ უფლებამოსილებათა გაფართოებას, მათ შეკვეცას ან გადაკეთებას ეხება, თუ ერთი დეპარტამენტის მიერ სხვა უწყებათა კომპეტენციაში შეჭრას. რაკი ხალხის ერთიანი ნებით არიან უფლებამოსილნი, ხელისუფლების სამივე შტო თანასწორია და არც ერთ მათგანს არ აქვს იმის გამორჩეული უფლება, რომ თავის თავზე აიღოს უზენაესი მისია, რაც დანარჩენ უწყებათათვის კომპეტენციათა დადგენასა და მათ ერთმანეთისაგან გამიჯვნას ითვალისწინებს. მაგრამ ხალხის ავტორიტეტის მოშველიების გარეშე განა შესაძლებელია ის, რომ უფრო ძლიერ სახელისუფლებო უწყებას უფრო სუსტი სტრუქტურის კომპეტენციაში შეჭრის ხალისი დაუკარგო? განა ხალხი არ არის ყველა უფლებამოსილების ერთადერთი წყარო? განა მასზე არ არის საბოლოო სიტყვა როგორც უფლებამოსილებათა მნიშვნელობის განმარტების, ისე მათ შესრულებაზე ზედამხედველობის მხრივ? ამგვარი არგუმენტაცია ერთობ დამაჯერებელია და იმის დასაბუთების შესაძლებლობას იძლევა, რომ აუცილებელია მკვეთრად გვქონდეს მონიშნული ის კონსტიტუციური გზა, რომელსაც ხალხთან მივყავართ. იგი ყოველთვის თავისუფალი უნდა იყოს, რათა მნიშვნელოვანსა და საგანგებო ვითარებებში გადაწყვეტილებებს ხალხთან თანხმობით ვიღებდეთ. მაგრამ თუ იმის უზრუნველსაყოფად, რომ ხელისუფლების სხვადასხვა დეპარტამენტები თავიანთ კონსტიტუციურ საზღვრებში ჩავატიოთ, ერთთავად ხალხთან მისვლა გახდა საჭირო, მაშინ, რა თქმა უნდა, ამ პრინციპის წინააღმდეგ პრინციპული შესიტყვებაც არ დაახანებს. ჯერ ერთი, ამგვარი ზომა არ ვრცელდება იმ შემთხვევებზე, როცა ხელისუფლების ორი შტო მესამის წინააღმდეგ ერთიანდება. საკანონმდებლო ხელისუფლების განკარგულებაში სხვა დეპარტამენტებზე ზემოქმედების იმდენი ბერკეტია, რომ მას არ გაუჭირდება ორი უწყებიდან ერთერთის გადაბირება ანდა, სულ ცოტა, მისი მესამედის მიმხრობა მაინც. ძალთა ამგვარი გადანაწილების შემდეგ დარჩენილ დეპარტამენტს, რა თქმა უნდა, შანსი აღარ აქვს იმისა, რომ წაგლეჯილი უფლებამოსილება დაიბრუნოს. მაგრამ ამ შესიტყვებაზე ყურადღებას არ გავამახვილებ, რაკი იგი შესაძლოა, უფრო ზემოაღნიშნული პრინციპის ერთ-ერთი სახეცვლილების წინააღმდეგ იყოს მიმართული და არა თვითონ პრინიციპისა. მეორეც, იგი შეიძლება, პრინციპის წინააღმდეგ შესიტყვებადაც ჩაითვალოს, ვინაიდან ხალხისადმი ყოველი მიმართვა მმართველობითი სისტემის არსებით ნაკლად აღიქმება. ამიტომ, რაც უფრო ხშირად მიმართავს მთავრობა ამგვარ ზომას, მით უფრო კარგავს ის იმ პატივისცემას, რითაც ყველა მოვლენას დრო მოსავს და რის გარეშეც ყველაზე ბრძენი და თავისუფალი ხელისუფლებაც კი არამდგრადი და მერყევია. თუ სწორია მოსაზრება იმის თაობაზე, რომ ხელისუფლების მდგრადობას საზოგადოებრივი აზრი განაპირობებსო, მაშინ არანაკლებ მართებულია შემდეგი მტკიცებაც: თითოეული ინდივიდის შეხედულების სიმძლავრე და ის პრაქტიკული ზემოქმედება, რომელსაც ის ამ ინდივიდის ქცევაზე ახდენს, დიდად არის დამოკიდებული იმაზე, თუ რამდენად ფართოა ადამიანთა ის წრე, რომლებიც მის შეხედულებას იზიარებენ. ადამიანის გონება, როცა ის მარტოა, ისევე მერყევი და ფრთხილია, როგორც მარტოობაში მყოფი ადამიანი. მაგრამ მისი სიმტკიცე და თვითდაჯერება მით უფრო იზრდება, რაც უფრო ფართოვდება მისი თანამოაზრეების წრე. ცნობილია, რომ აზრი მაგალითებით გამყარებას საჭიროებს. მათი ეფექტი კი ორკეცდება, როცა ამ მიზნით მოტანილი მაგალითები ძველიცაა და მრავალრიცხოვანიც. თუ ავიღებდით ერს, რომელიც მარტო ფილოსოფოსებისგან იქნებოდა შემდგარი, მასში ამგვარ მოსაზრებას გასავალი არ ექნებოდა. მისი წევრებისთვის განათლებული გონების შეგონებაც კი საკმარისი იქნებოდა, რათა კანონებისადმი პატივისცემით გამსჭვალულიყვენ. მაგრამ ფილოსოფოსი ერი, ცარიელა წარმოსახვის ისეთივე ნაყოფია, როგორც პლატონისეული მეფე – ფილოსოფოსთა მოდგმა. რაც შეეხება მთავრობას, რომელიც გონების პრინციპებს ეფუძნება, იგი არასოდეს იტყვის უარს იმ უპირატესობაზე, რასაც ხელისუფლებას საზოგადოების მხარდაჭერა ანიჭებს. როცა მთავრობა ხშირად მიმართავს მთელ საზოგადობას და ცდილობს იგი კონსტიტუციური საკითხების გადაჭრის საქმეში ჩააბას, ამას ერთი საფრთხეც თან ახლავს. საქმე ის არის, რომ ამგვარი მიმართვის დროს, სახალხო ვნებები აღიგზნება, რაც, თავის მხრივ, საზოგადოებრივი სიმშვიდის დარღვევის მიზეზი ხდება. უდავოა, რომ ამერიკელი ხალხის სიქველისა და გონიერების წყალობით, მნიშვნელოვან წარმატებებს მივაღწიეთ მმართველობის ჩვენში დამკვიდრებულ ფორმათა გადასინჯვის თვალსაზრისით. მიუხედავად ამისა, უნდა ვაღიაროთ, რომ ამგვარი ექსპერემინტები მეტად საჩოთიროა საიმისოდ, რომ მათ ხშირად ვიმეორებდეთ. არასოდეს უნდა დავივიწყოთ, რომ ყველა მოქმედი კონსტიტუცია იმ დროს იქმნებოდა, როცა ამერიკული საზოგადოება უმძიმესი განსაცდელის წინაშე იდგა; სწორედ ამის გამო იყო, რომ თავი ვერ აიშვეს წესრიგისა და თანხმობისადმი მტრულმა ვნებებმა. ეს იყო ჟამი, როცა ხალხი მგზნებარე ნდობით იყო გამსჭვალული თავისი პატრიოტი ლიდერებისადმი; როცა საერთო – ეროვნული მნიშვნელობის ნებისმიერი საკითხის თაობაზე შესაშური თანხმობა სუფევდა; როცა მმართველობის ძველი ფორმებით საყოველთაო აღშფოთებამ და გაბოროტებამ იფეთქა; როცა ყველა ფრთაშესხმული იყო იმ გზნებით, რაც თან ახლავს ახლისა და განსხვავებულის ძიებას; როცა ჯგუფურობის სული თავის ღვარძლს ვეღარ ურევდა იმ საერთო – სახალხო ნებაში, რომელიც ცვლილებებსა და ჩადენილი დარღვევების გამოსწორებას ესწრაფოდა. მაგრამ იმ მდგომარეობაში, რაშიც, ალბათ, სამომავლოდ აღმოვჩნდებით, იმედია, აღარ შეიქმნება მსგავსი საგანგებო ვითარება, რაც საფრთხეთაგან ეგზომ წარმატებით დაგვიფარავდა. მაგრამ ყველაზე მნიშვნელოვანი საყვედური, რომელსაც ხალხისადმი მიმართვის წინააღმდეგ გამოთქვამენ, ის არის, რომ ამ გზით მიღებული გადაწყვეტილება არ იქნება მიზნის თანზომიერი და ვერ უზრუნველყოფს ხელისუფლების სხვადასხვა შტოს შორის კონსტიტუციურ თანასწორობას. როგორც ვნახეთ, ყველა რესპუბლიკური მთავრობა ერთი საერთო ტენდენციით ხასიათდება, რაც ხელისუფლების სხვა შტოთა ხარჯზე საკანონმდებლო ხელისუფლების მეტისმეტი ზრდით გამოიხატება. ამიტომ, ბუნებრივია, რომ ხალხს აღმასრულებელი და სასამართლო ხელისუფლების წარმომადგენლებმა მიმართონ. მაგრამ ამგვარი მიმართვა გამოიღებს კი ისეთ შედეგს, რაც ორივე მხარისთვის თანაბრად სასარგებლო იქნება? მოდით, განვიხილოთ სხვადასხვა შესაძლებლობა. აღმასრულებელი და სასამართლო ხელისუფლება შემადგენლობის თვალსაზრისით არ არის მრავალრიცხოვანი, ამიტომ ამ უწყებათა წევრებს ხალხის მხოლოდ ვიწრო წრე იცნობს. რაც შეეხება სასამართლო ხელისუფლების წევრებს, მათი მდგომარეობა იმით არის განსაკუთრებული, რომ ისინი თანამდებობებზე განსხვავებული წესით ინიშნებიან. ამასთანავე, სრულიად თავისებურია მათი მოღვაწეობის ხასიათი და თანამდებობაზე ყოფნის ვადა. ყოველივე ეს იმას განაპირობებს, რომ ისინი ნაკლებად იცნობენ სახალხო მისწრაფებებს. აღმასრულებელი ხელისუფლების წევრები კი ხალხში შურს აღძრავენ. ეს კი ხშირად აუფერულებს და არაპოპულარულს ხდის მათ მოღვაწეობას. რაც შეეხება საკანონმდებლო ხელისუფლებას, მისი პოლიტიკური ორგანო მრავალრიცხოვნებით გამოირჩევა. მისი წევრები სრულიად ქვეყანაში არიან გაფანტულნი და ხალხის წიაღში ცხოვრობენ. საზოგადოების დიდ ნაწილთან მათ სისხლისმიერი ნათესაობა, მეგობრობა თუ უბრალო ნაცნობობა აკავშირებთ. მათ მიმართ საზოგადოებრივ ნდობას მათივე პირადი ზეგავლენა ასაზრდოებს. ზეგავლენა, რასაც თითოეული მათგანი იმისთვის იყენებს, რომ მოსახლეობა მიიმხროს. ამიტომაცაა, რომ ისინი ყველაზე მგზნებარედ იცავენ ხალხის უფლებებსა და თავისუფლებას. თუ ყოველივე ამას გავითვალისწინებთ, ძნელად, რომ ხელისუფლების დანარჩენმა შტოებმა მასთან მეტოქეობა შეძლონ. მაგრამ მთავარი ეს როდია, არამედ ის, რომ საკანონმდებლო ხელისუფლებას სხვა სამთავრობო უწყებებზე უფრო ხელეწიფება ხალხის დარწმუნება თავისი საქმის სისწორეში. გარდა ამისა, მისი წევრები თავიანთ თავზე მოსამართლეთა უფლებამოსილებასაც იღებენ. იგივე ზეგავლენა, რამაც მათ არჩევნები მოაგებინა, იმის საწინდარიცაა, რომ ადგილები კონვენტშიც განაღდებული აქვთ. შეიძლება, ასეთი ვარაუდი ყველა წევრის მიმართ არ გამართლდეს, მაგრამ უდავოა, რომ ბევრი მათგანი მოხვდება კონვენტის შემადგენლობაში. მათ შორის კი უმრავლესობა ისეთი წამყვანი პირები იქნებიან, რომლებზეც ბევრი რამ არის ხოლმე დამოკიდებული ამ ყაიდის ორგანოში. ერთი სიტყვით, კონვენტის შემადგენლობაში მოხვდებიან ის კაცები, რომლებიც იყვნენ, ამჟამად არიან, ანდა იქნებიან სწორედ იმ ორგანოს წევრები, რომლის გადაწყვეტილებითაც თვით კონვენტი იქნა მოწვეული. აქედან გამომდინარე, ერთსა და იმავე საქმეში ისინი, ერთსა და იმავე დროს მოსარჩელეებიც იქნებიან და მოპასუხეებიც. ზოგჯერ შეიძლება ისეთი გარემოებები შეიქმნას, რომ ხალხისადმი მიმართვა აღმასრულებელი და სასამართლო დეპარტამენტებისთვის არცთუ ისე არახელსაყრელი აღმოჩნდეს. საქმე ისეთ ვითარებას ეხება, როცა საკანონმდებლო ხელისუფლების მხრივ ძალაუფლების უზურპაცია იმდენად აღმაშფოთებლად და მოულოდნელად მიმდინარეობს, რომ მისი წევრები ვერც კი ასწრებენ ამის შენიღბვას. ასეთ შემთხვევებში ძლიერი პარტია, რომელიც საკანონმდებლო დეპარტამენტის წარმომადგენლებისგან შედგება, დანარჩენ უწყებათა გვერდით დგება. ამავე დროს, აღმასრულებელი ძალაუფლება შესაძლოა, ისეთ პიროვნებას ჩაუვარდეს ხელში, რომელიც ხალხის გამორჩეული სიყვარულით სარგებლობს. ამგვარ მდგომარეობაში, საკანონმდებლო ხელისუფლებამ შესაძლოა, დაკარგოს ხალხის კეთილგანწყობა. მაგრამ მაინც არ უნდა ველოდეთ იმას, რომ საკითხი ისე გადაწყდება, როგორც ჭეშმარიტების ღირსებას შეეფერება. მის გადაწყვეტაზე აუცილებლად მოახდენენ ზეგავლენას საზოგადოებაში უკვე არსებული ჯგუფები, რომლებსაც ის დაჯგუფებანიც შეუერთდებიან, უშუალოდ საკითხის განხილვის პროცესში რომ წამოჰყოფენ თავს. არანაკლებ ზემოქმედებას იქონიებენ მასზე ცნობილი ადამიანები, რომლებიც საზოგადოებაში გავლენით სარგებლობენ. საბოლოო გადაწყვეტილებას კი ის ადამიანები გამოიტანენ, რომლებიც თვითონ ახორციელებდნენ განსასჯელ ღონისძიებას ან მის წინააღმდეგ გამოდიოდნენ. ამრიგად, მართლმსაჯულებას ვნებები აღასრულებენ და არა გონება. მაგრამ მხოლოდ საზოგადოების გონებას აქვს იმის უფლება, რომ ხელისუფლება გააკონტროლოს. რაც შეეხება ვნებებს, პირიქით, თვითონ ხელისუფლებაა მოვალე, ისინი მოთოკოს და აკონტროლოს. როგორც წინა წერილიდან შევიტყვეთ, მარტოდენ კონსტიტუციაში ჩაწერილი დეკლარაციები არ კმარა ხელისუფლების სხვადასხვა შტოების მოსათოკად და სამართლებრივ საზღვრებში მათ ჩასატევად. ისიც ვნახეთ, რომ საამისნოდ არც ის გზა გამოდგება, რომ ჟამიდან ჟამს ხალხს მივმართოთ და თანხმობა გამოვთხოვოთ. აღარ გავამახვილებ ყურადღებას იმ საკითხზე, თუ რამდენად მიზანშეწონილია სხვა მოსაზრებანი, რომლებსაც ზემოაღნიშნულ თხზულებაში ვაწყდებით. ზოგი მათგანი ეჭვშეუვალ პოლიტიკურ პრინციპებს ემყარება, ყველა ერთად კი ორიგინალობითა და სიზუსტით გამოირჩევა. პუბლიუსი ფედერალისტი # 50: მედისონი Spoiler ფედერალისტი # 50: მედისონი 1788წ. 5 თებერვალი ნიუ-იორკის შტატის ხალხს მაგრამ საპირისპირო მოსაზრების მტკიცებაც შეიძლება: მართალია, შესიტყვებებს იწვევს ის, რომ ხალხს, როგორც საბოლოო ინსტანციას, შემთხვევიდან შემთხვევამდე მიმართავენ, მაგრამ თუ ამ საშუალებას გარკვეული პერიოდულობით გამოვიყენებთ, მაშინ იგი მართებული და ადეკვატური ზომა იქნება. ზომა, რომელიც კონსტიტუციის დაცვისა და მის დარღვევათა გამოსწორების შესაძლებლობას მოგვცემსო. უნდა გავითვალისწინოთ ის, რომ ამგვარ საშუალებათა კვლევისას მე მხოლოდ იმ საკითხით ვიფარგლები, თუ რამდენად შესწევთ მათ უნარი იმისა, რომ კონსტიტუცია ხელყოფისგან დაიცვან და ცალკეული უწყებანი მათთვის მიჩენილ საზღვრებში ჩაატიონ. ასე რომ, ჩემი კვლევის თვალსაწიერში არ ხვდება მათი განხილვა იმ თვალსაზრისით, გამოდგებიან თუ არა ისინი კონსტიტუციის შესაცვლელად. უწინარეს ყოლისა, უნდა ითქვას, რომ ხალხისადმი მიმართვა, რომელიც გარკვეული პერიოდულობით ხორციელდება, ისევე უვარგისი საშუალებაა, როგორც ის, როცა მას _ წარმოშობილ საჭიროებათა კვალად _ მხოლოდ განსაკუთრებულ შემთხვევებში იმოწმებენ. როცა ამგვარ მიმართვებს შორის შუალედები მოკლეა, ეს იმას ნიშნავს, რომ ცოტა ხანია გასული მას შემდეგ, რაც ის ზომები განახორციელეს, რომელთა შემოწმება და გამართლება უნდა მოხდეს. ამდენად, ისინი ჯერ კიდევ დაკავშირებულნი არიან იმ გარემოებებთან, რომლებსაც შეუძლიათ, ჩირქი მოსცხონ და შერყვნან შემთხვევითი გადასინჯვის შედეგები. როცა ზემოაღნიშნულ მიმართვებს შორის შუალედები გრძელია, იგივე შენიშვნა ყველა არცთუ დიდი ხნის წინანდელი ღონისძიების მიმართ ძალაში რჩება. მართალია, ღონისძიებათა დაძველებას გარკვეული უპირატესობა აქვს მათი მიუმხრობელი შეფასების თავალსაზრისით, მაგრამ მას თან ახლავს უამრავი უხერხულობა, რანიც, როგორც ჩანს, გააბათილებენ კიდეც ზემოაღნიშნულ უპირატესობას. ჯერ ერთი, როცა ხალხისადმი მიმართვა გრძელი შუალედებით მიმდინარეობს, ღონისძიებები დაძველებას ასწრებენ და მხოლოდ ამის მერე ხდება საზოგადოების მიერ მათი შემოწმება. ამ დროს, ხელისუფლებაზე ზეწოლის ეფექტი, რომელსაც მიზნად სხვა უწყებათა უფლებების ხელყოფისგან მისი შეკავება აქვს, რა თქმა უნდა, სუსტი იქნება. გარდა ამისა, ისიც შეიძლება, რომ ამგვარი უკიდურესი ნაბიჯების გადადგმისკენ მას იმ პერიოდში შექმნილმა გარემოებებმა უბიძგეს. წარმოვიდგინოთ ასეთი სურათი: საკანონმდებლო კრება, რომელიც ასი თუ ორასი წევრისგან შედგება, მგზნებარედ მიისწრაფვის ერთი, გამორჩევით სასურველი მიზნისკენ და ამ დაუოკებელი სწრაფვისას არად დაგიდევს კონსტიტუციას. ნუთუ მისი წევრები თავიანთი სწრაფვის მიზანზე მხოლოდ იმ მიზეზით აიღებენ ხელს, რომ ათი, თხუთმეტი თუ ოცი წლის მერე საზოგადოება ჩადენილი ქმედების გამო პასუხს მოგვთხოვსო? მეორეც, უფლებამოსილებათა გადამეტებას თავისი ბოროტი ნაყოფი მანამ ექნება გამოღებული, ვიდრე მისი უვნებელყოფის ზომებს მიმართავდნენ. დაბოლოს, თუ ზემოაღნიშნული შუალედები ხანგრძლივი იქნება, კონსტიტუციის უგულვებელყოფით გამოწვეული, სიავე ფესვის ღრმად გადგმას მოასწრებს და მერე მისი ამოძირკვა ერთობ გაჭირდება. ერთერთი მიზანი კონსტიტუციის გადასინჯვისა, რომელიც ერთ შტატში განახორციელეს სწორედ ის იყო, რომ ძირითადი კანონის არცთუ დიდი ხნის წინანდელი დარღვევები გამოესწორებინათ. როგორც ვნახეთ, ცენზორთა საბჭო, რომელიც 1783 – 1784 წწ. პენსილვანიაში შეიკრიბა, მიზნად იმის გამოკვლევასაც ისახავდა:” ირღვეოდა თუ არა კონსტიტუცია, იჭრებოდნენ თუ არა ერთმანეთის უფლებამოსილებებში საკანონმდებლო და აღმასრულებელი დეპარტამენტები”. ეს მნიშვნელოვანი პოლიტიკური ექსპერიმენტი მრავალი თვალსაზრისით იმსახურებს ყურადღებას. თუ მას განვიხილავთ როგორც მარტოდენ ისეთ ექსპერიმენტს, რომელიც განსაკუთრებულ გარემოებებში იქნა ჩატარებული, მაშინ შეიძლება, ის არც იყოს სავსებით დამაჯერებელი. მაგრამ თუ მას ჩვენ მიერ განსახილველ საკითხს მივუყენებთ, მაშინ აღმოჩნდება, რომ იგი ისეთ ფაქტებს შეიცავს, რომლებიც – გავბედავ და ვიტყვი – ჩემ მიერ მოტანილი მოსაზრებების დამაკმაყოფილებელ ილუსტრაციად გამოდგებიან. ჯერ ერთი, თუ იმ ჯენტლმენთა გვარებს გადავხედავთ, რომლებიც ცენზორთა საბჭოში შედიან, დავინახავთ, რომ – სულ ცოტა მისი ყველაზე აქტიური და წამყვანი წევრები ყველაზე აქტიურსა და წამყვან ფიგურებს წარმოადგენდნენ შტატში ძველთაგანვე არსებულ პარტიებში. მეორე. საბჭოს იგივე აქტიური და წამყვანი წევრები, როგორც ირკვევა, საკანონმდებლო და აღმასრულებელ ორგანოთა ყველაზე აქტიური და გავლენიანი წარმომადგენლებიც იყვნენ სწორედ იმ პერიოდში, რომელსაც განვიხილავთ. ეს იმას ნიშნავს, რომ ისინი მხარს უჭერდნენ ან უპირისპირდებოდნენ იმ ღონისძიებებს, რომელთა კონსტიტუციასთან შესაბამისობაც საბჭოს უნდა დაედგინა. ცენზორთა საბჭოს ორი წევრი შტატის ვიცე პრეზიდენტი იყო; ხოლო რამდენიმე მათგანი აღმასრულებელ საბჭოში შედიოდა ბოლო შვიდი წლის განმავლობაში. ერთი მათგანი სპიკერი იყო; მრავალი მათგანი კი საკანონმდებლო კრების წევრებად ირიცხებოდნენ იმავე პერიოდში. მესამე. საოქმო ჩანაწერთა თითოეული გვერდიდან გამოსჭვივის ის, თუ რაოდენ დიდ ზეგავლენას ახდენდნენ ზემოაღნიშნული გარემოებანი იმ განხილვებზე, რომლებსაც ცენზორთა საბჭო აწარმოებდა. მთელი თავისი არსებობის მანძილზე იგი ორ, ერთმანეთისადმი დაპირისპირებულ მხარედ იყო გახლეჩილი. ამ ფაქტს საბჭოს წევრებიც აღიარებდნენ და დიდად წუხდნენ კიდეც ამის გამო. ესეც რომ არ იყოს, აღნიშნული ფაქტის დასტურად მარტო საბჭოს სხდომათა საოქმო ჩანაწერებიც კი იკმარებდნენ. თითოეულ მათგანზე ორ მწკრივად არის ჩამოწერილი იმ ჯენტლმენთა გვარები, რომლებიც ერთმანეთისგან აბსოლუტურად განსხვავებულ გადაწყვეტილებებს უჭერენ მხარს. საქმე ისაა, რომ ყველა საოქმო ჩანაწერზე ჩამოწერილ ამგვარ მწკრივებში ყოველთვის ერთსა და იმავე გვარებს ვაწყდებით, რაგინდ უმნიშვნელოც უნდა იყოს საკითხი და რაგინდ კავშირის უქონელიც უნდა იყოს იგი სხვა საკითხებთან. მიუკერძოებელ დამკვირვებელს, რომელიც არც ერთ მხარეს უჭერს მხარს და არც მეორეს, არ გაუჭირდებოდა შეუმცდარი დასკვნის გაკეთება იმის თაობაზე, რომ ცენზორთა საბჭოს წევრების მოქმედებას ვნება წარმართავდა და არა გონება. როცა ადამიანები მშვიდად და თავისუფლად განიხილავენ ამა თუ იმ საკითხს, ბუნებრივია, ზოგიერთ საკითხზე მათ ერთმანეთისგან განსხვავებული შეხედულებები უყალიბდებათ. მაგრამ როცა მათ გრძნობა – გონებას საერთო ვნება ეუფლება, ყველას ერთი და იგივე აზრი უჩნდება, თუ ასეთ რამეს შეიძლება, აზრი ეწოდოს. მეოთხე. ყოველივე ამის შემყურეს, მეტი რომ არ ვთქვათ, ეჭვი გებადება იმის თაობაზე, რომ ცენზორთა საბჭო თვითონ ურევდა ერთმანეთში საკანონმდებლო და აღმასრულებელი ხელისუფლების საზღვრებს, ნაცვლად იმისა, რომ თითოეული მათგანი თავის კონსტიტუციურ ადგილზე შეეყენებინა. მეხუთე. არა ვარ დარწმუნებული იმაში, რომ საბჭოს გადაწყვეტილებებმა ამა თუ იმ კონსტიტუციურ საკითხზე რამდენადმე მაინც შეცვალეს ის პრაქტიკა, რომელიც საკანონმდებლო კონსტრუქციებს ეფუძნება. ამასთანავე, მნიშვნელობა არ აქვს იმას, ამგვარი გადაწყვეტილება სწორი იყო თუ მცდარი. პირიქით, თუ არ ვცდები, იყო ერთი შემთხვევა, როცა მაშინდელმა საკანონმდებლო კრებამ არ გაიზიარა საბჭოს დადგენილება და მასთან პაექრობაში გამარჯვებასაც კი მიაღწია. ამრიგად, ცენზორთა საბჭო თავისი ძიებით ადასტურებს სნეულების არსებობას, მაგრამ ამავე დროს, მისი მაგალითი იმაზე მეტყველებს, რომ ამგვარი საშუალებით მისი განკურნება შეუძლებელია. შეიძლება, ვინმემ თქვას, პენსილვანიას მაშინ ძნელბედობის ჟამი ედგა. ხალხს გული ჰქონდა გაწვრილებული ძალმომრეობითა და გაშმაგებული პარტიული დაპირისპირებებითო, მაგრამ უნდა გითხრათ, ეს ვითარება ოდნავადაც ვერ ამცირებს ჩემ მიერ შემოთავაზებული დასკვნის სისწორეს. როგორ გგონიათ, შვიდი წლის შემდეგ იგივე შტატი თავისუფალი იქნება პარტიებისგან? ნუთუ ვინმე ფიქრობს, რომ იმავე ან სხვა პერიოდის განმავლობაში რომელიმე სხვა შტატი თავს დააღწევს მათ არსებობას? ასეთ რამ არ არის მოსალოდნელი და მოსალოდნელიც რომ იყოს, სასურველი არ იქნებოდა. ვინაიდან პარტიების გაქრობა ან იმას მოასწავებს, რომ საზოგადოებრივ უსაფრთხოებას საფრთხე დაემუქრა ან იმას, რომ თავისუფლება ერთიანად იავარქმნილა. უნდა ითქვას, რომ სიძნელეებს მაინც ვერ აიცილებდნენ თავიდან, სიფრთხილის ზომა რომ დაეცვათ და მაკონტროლებელი ორგანოს შემადგენლობიდან ყველა ის პირი გაეყვანათ, რომელიც ხელისუფლების წევრი იყო მთელი წინამავალი პერიოდის განმავლობაში. საქმე ის არის, რომ ამოცანის მთელი სიმძიმე საშუალო ნიჭის ადამიანებს დააწვებოდა. ადამიანებს, რომლებიც შეიძლება, სხვა საქმეში უფრო გამომდგარიყვნენ. ამასთანავე, ეს პირები, შეიძლება, პირადად არ მონაწილეობდნენ მართვაში და უშუალოდ არ იყვნენ ჩაბმულნი იმ ღონისძიებათა განხორციელების საქმეში, რომელთა მართებულების დადგენაც საბჭოს ევალებოდა, მაგრამ არ არის გამორიცხული, რომ ისინი ზემოაღნიშნულ ღონისძიებებთან დაკავშირებულ პარტიათა შემადგენლობაში ყოფილიყვნენ და სწორედ მათი მხარდაჭერით იქნენ არჩეულნი საბჭოს წევრებად. პუბლიუსი ფედერალისტი # 51: მედისონი Spoiler ფედერალისტი # 51: მედისონი 1788წ. 6 თებერვალი ნიუ-იორკის შტატის ხალხს რა გზას უნდა დავადგეთ, რომ რეალურ ცხოვრებაში შევინარჩუნოთ ხელისუფლების ის დაყოფა, რომელიც კონსტიტუციაში არის ჩაწერილი? ამ კითხვაზე მხოლოდ ერთადერთი პასუხი შეიძლება გაიცეს: რაკი გამჟღავნდა, რომ ამ მიზნის მისაღწევად არ გამოდგება არც ერთი გარეგანი საშუალება, ხელი უნდა ავიღოთ ამ მიმართებით მის ძიებაზე და ამგვარი საშუალება თვითონ მმართველობის სისტემის შიგნით უნდა მოვიძიოთ. მმართველობა იმგვარად უნდა ავაგოთ, რომ მისი ყველა შემადგენელი ნაწილი ერთმანეთთნ გარკვეულ მიმართებებში მოვიდნენ, რაც მათი ურთიერთშეკავების საშუალებაც იქნებოდა. არა მაქვს პრეტენზია იმისა, რომ ამ ერთობ მნიშვნელოვანი საკითხის ამომწურავად განხილვას მოვახერხებ. მაგრამ გავბედავ და ამ საკითხის თაობაზე რამდენიმე მოსაზრებას გამოვთქვამ. ვფიქრობ, ეს შესაძლებლობას მოგვცემს უფრო ღრმად ჩავწვდეთ საკითხის არსს და უფრო მართებულად განვსაჯოთ ის პრინციპები, რომლებზეც კონვენტი მმართველობის მის მიერ შემოთავაზებული სისტემის დაფუძნებას გეგმავს. საყოველთაოდაა აღიარებული ის, რომ თავისუფლების შესანარჩუნებლად აუცილებელია, ხელისუფლება გაიმიჯნოს და რამდენიმე ნაწილად დაიყოს. მაგრამ, ისიც ნათელია, რომ საამისოდ თითოეულ სახელისუფლებო დეპარტამენტს თავისი საკუთარი ნება უნდა ჰქონდეს. თითოეული მათგანი ისე უნდა იყოს აგებული, რომ ერთ დეპარტამენტს რაც შეიძლება ნაკლები შეხება ჰქონდეს მეორე დეპარტამენტის საკადრო პოლიტიკასთან. იმისთვის, რათა განუხრელად იქნეს დაცული ეს პრინციპი, აუცილებელია როგორც საკანონმდებლო, ისე აღმასრულებელი და სასამართლო უწყებების უმაღლეს თანამდებობის პირთა უფლებამოსილება ერთი და იგივე წყაროდან მომდინარეობდეს. უფლებამოსილებათა ამგვარი წყარო კი მხოლოდ ხალხია. ამასთანავე, ისიც აუცილებელია, რომ იმ არხებს, რითაც ამგვარი ძალაუფელბა მოედინება, ერთმანეთთან შეხება არ ჰქონდეთ. მართვის ამგვარი სტრუქტურის თეორიული გააზრება, შეიძლება, ერთობ საძნელო საქმე იყოს, მისი პრაქტიკაში განხორციელება კი შედარებით იოლი რამაა, თუმცა გარკვეულ სიძნელეებსა და დანახარჯებს თავიდან ვერ ავიცილებთ. ეს კი იძულებულს გვხდის, გარკვეულწილად გადავუხვიოთ ხელისუფლების განაწილების პრინციპს. ალბათ, არ იქნებოდა უპრიანი სასამართლო ხელისუფლებასთან მიმართებაში მისი განუხრელად დაცვა მოგვეთხოვა. ჯერ ერთი, ხელისუფლების ამ დეპარტამენტის წევრებს განსაკუთრებული კვალიფიკაცია მოეთხოვებათ. ამიტომ მისი წარმომადგენლები სწორედ ამ ნიშნის მიხედვით უნდა იქნენ შერჩეულნი. მეორეც, ვინაიდან ხელისუფლების ამ შტოს წევრები თანამდებობებზე მუდმივი ვადით ინიშნებიან, მათი ცნობიერებიდან უმალვე ქრება ის, რომ მათი უფლებამოსილება და ძალაუფლება ხალხზეა დამოკიდებული. ისიც აშკარაა, რომ თითოეული დეპარტამენტის წევრები რაც შეიძლება ნაკლებად უნდა იყვნენ დამოკიდებულნი ერთმანეთზე იმ გასამრჯელოს მხრივ, რასაც ისინი თავიანთი სამსახურისთვის ღებულობენ. თუ აღმასრულებელი ხელისუფალნი და მოსამართლენი ამ საკითხში საკანონმდებლო დეპარტამენტზე იქნებიან დამოკიდებულნი, მაშინ ყველა სხვა მიმართებით მათ მხოლოდღა ნომინალური დამოუკიდებლობა ექნებათ. მაგრამ ორი ყველაზე საიმედო საშუალება არსებობს, რაც თავიდან აგვაშორებდა იმას, რომ მთელ ძალაუფლებას თანდათანობით მოეყარა თავი ერთ რომელიმე დეპარტამენტში. ერთი მხრივ, აუცილებელია სათანადო კონსტიტუციური უფლებამოსილება მივანიჭოთ მათ, ვინც ამა თუ იმ დეპარტამენტს მართავს; მეორე მხრივ კი აუცილებელია ის, რომ მათ პირადი მიზეზები ჰქონდეთ საიმისოდ, რათა წინ აღუდგნენ სხვა დეპარტამენტთა წევრების მიერ მათ უფლებამისილებებში შეჭრის მცდელობას. როგორც ამ სიტუაციაში, ისე ყველა სხვა შემთხვევაში აუცილებელია, საშუალება საფრთხის თანაზომიერი იყოს. Pპატივმოყვარეობას პატივმოყვარეობა უნდა დაუპირისპირდეს. ერთმანეთს უნდა შეერწყას ადამიანური ინტერესი და თანამდებობრივი უფლებამოსილება. შეიძლება, ადამიანის ჭეშმარიტი ბუნება სწორედ იმაში გამოიხატება, რომ მისთვის ხელისუფლების გაკონტროლების ამგვარი მექანიზმია აუცილებელი. მაგრამ რა არის ხელისუფლება, თუ არა ანარეკლი ადამიანური ბუნებისა? ადამიანები რომ ანგელოზები ყოფილიყვნენ, ხელისუფლება საჭირო არ იქნებოდა. ხელისუფლებაში რომ ანგელოზები ყოფილიყვნენ, არც მისი შინაგანი კონტროლი იქნებოდა აუცილებელი და არც გარეგანი. როცა ისეთ სახელისუფლებო სისტემას ვაყალიბებთ, რომელიც ადამიანის მიერ ადამიანის მართვაზეა გამიზნული, მთავარი სიძნელე შემდეგი რამაა: ჯერ ერთი, მმართველს უნდა შეუქმნა საიმისო პირობები, რომ აკონტროლოს ის, ვისი მართვაც ევალება და მეორეც, იგი უნდა აიძულო, რათა საკუთარი თავი გააკონტროლოს. ხელისუფლების უპირველესი მაკონტროლებელი, რა თქმა უნდა, ხალხია. მაგრამ გამოცდილება კარნახობს კაცობრიობას, რომ აუცილებელია სიფრთხილის დამატებითი ზომების მიღება. ადამიანის როგორც საზოგადოებრივ, ისე კერძო ცხოვრებაში შეიძლება, თვალი გავადევნოთ ერთგვაროვან პოლიტიკას, რომელიც მიზნად ერთსა და იმავე რამეს ისახავს. საქმე ეხება იმას, რომ ყოველი სწრაფვა, რომელიც ადამიანს ამოძრავებს, თავისთავად ნაკლოვანია, ამიტომ იგი ცდილობს, მათი ამგვარი ნაკლი საპირისპირო და მოქიშპე ინტერესებით შეავსოს. ყველაზე აშკარად ეს პოლიტიკა ხელისუფლების ქვედა საფეხურებზე მჟაღავნდება, სადაც იგი ერთ მთავარ მიზანს ესწრაფვის: თანამდებობები იმგვარად იქნენ დაყოფილნი და მოწყობილნი, რომ ერთი თანამდებობრივი უფლებამოსილება მეორეს ზღუდავდეს. ადამიანის კერძო ინტერესი, მის საზოგადოებრივ უფლებამოსილებათა მცველად გვევლინებოდეს. მაგრამ ისიც არანაკლებ აუცილებელია, რომ ძალაუფლება ხელისუფლების უმაღლეს დონეზეც ამგვარად იყოს განაწილებული. თუმცა შეუძლებელია ის, რომ ხელისუფლების ყველა შტო თავდაცვის თანაბარი საშუალებებით იქნეს აღჭურვილი. მართვის რესპუბლიკური სისტემის პირობებში ამ მხრივ უპირატესობას საკანონმდებლო ხელისუფლება ფლობს. ამგვარი უფლებამოსილების გასაბათილებლად აუცილებელია, იგი სხვადასხვა განშტოებად დაიყოს; თითოეულ მათგანს საფუძვლად უნდა დაედოს არჩევისა და მოღვაწეობის განსხვავებული პრინციპები; ისინი რაც შეიძლება ნაკლებად უნდა იყვნენ ერთმანეთთან დაკავშირებულნი, რამდენადაც ამის შესაძლებლობას იძლევა მათი მონათესავე კონსტიტუციური ფუნქციები და საერთო დამოკიდებულება საზოგადოებაზე. მაგრამ შესაძლოა, სიფრთხილის სხვა ზომების აუცილებლობაც წამოიჭრას, რომელთა მიზანი, ასევე, იქნებოდა ის, რომ ხელისუფლების ერთი რომელიმე შტოს უფელბამოსილება დანარჩენი შტოების მიერ მათი ხელყოფისგან დაეცვა. ასე რომ, ერთი მხრივ, საკანონმდებლო ხელისუფლება, მისი მეტისმეტი სიძლიერიდან გამომდინარე, დასუსტებას საჭიროებს და ამ მიზნით, მისი დაყოფაა აუცილებელი. მეორე მხრივ კი, აღმასრულებელი ხელისუფლებაა სუსტი და აუცილებელია მისი გამაგრება. ერთი შეხედვით, ვეტოს უფლება იმ ბუნებრივი ჯებირის როლს უნდა თამაშობდეს, რაც აღმასრულებელი ხელისუფლების მეთაურს საკანონმდებლო კრების ძალმომრეობისგან იცავს. მაგრამ იგი არ არის საკმარისად საიმედო. ისე რომ, აღმასრულებელი ხელისუფალი მარტო მას ვერ დაემყარება. გარდა ამისა, მოსალოდნელია, რომ ჩვეულებრივ ვითარებაში ვეტოს უფლებას ვერ გამოიყენებენ საკმარისი შეუპოვრობით. საგანგებო მდგომარეობათა დროს კი იგი შეიძლება, ბოროტად იქნას გამოყენებული, როგორც უფლებამოსილებათა მიტაცების საშუალება. ნუთუ არ არის შესაძლებელი, რომ ეს ნაკლი, რაც ვეტოს უფლებას ახასიათებს, თავისებური შეზღუდვის შემოღების გზით აღმოიფხვრას, რომელიც ხელისუფლების შედარებით სუსტ უწყებას უფრო ძლიერი დეპარტამენტის შედარებით სუსტ განშტოებასთან დააკავშირებს? ნუთუ არ შეიძლება ყოველივე ეს იმგვარად განხორციელდეს, რომ ეს უკანასკნელი აღმასრულებელი ხელისუფლების უფლებამოსილებათა მხარდამჭერადაც მოგვევლინოს და ამავე დროს თავისი დეპარტამენტის უფლებამოსილებებსაც არ მოსწყდეს? ვფიქრობ, მართებულნი არიან ის პრინციპები, რომლებსაც ჩემ მიერ შემოთავაზებული მოსაზრებანი ემყარებიან. და თუ ეს მართლაც ასეა, მაშინ შეგვიძლია, ისინი გარკვეულ საზომადაც გამოვიყენოთ, რომლის მიხედვით ერთმანეთს შევუდარებით ცალკეული შტატის კონსტიტუციასა და ფედერალური კონსტიტუციის იმ პროექტს, რომელსაც კონვენტი გვთავაზობს. ამგვარი შედარების შედეგად დავინახავდით, რომ შესაძლოა, ეს უკანასკნელი სრულად არ შეესაბამებოდეს ზემოაღნიშნულ პრინციპებს, მაგრამ რაც შეეხება ცალკეული შტატის კონსტიტუციას, ამგვარ შემოწმებას ვერც ერთი მათგანი ვერ უძლებს. გარდა ამისა, მინდა, ამერიკის ფედერალური სისტემის თაობაზე ორი მოსაზრება გაგიზიაროთ, რომელნიც მას ერთობ საინტერესო კუთხით წარმოგვიდგენენ. ჯერ ერთი, განუყოფელ რესპუბლიკაში ძალაუფლებას, რომელიც მას ხალხმა გადასცა - ერთიანი ხელისუფლება ახორციელებს. Uუზურპაციისგან თავდაცვის ზომად კი ის გვევლინება, რომ ხელისუფლება რამდენიმე განკერძოებულ და განმხოლოებულ დეპარტამენტად არის დაყოფილი. რაც შეეხება შედგენილ რესპუბლიკას, რომელსაც შეერთებული შტატები განასახიერებს, მასში ხალხის მიერ მინიჭებული ძალაუფლება ჯერ ორ, ერთმანეთისგან სრულიად განსხვავებულ მთავრობას შორის ნაწილდება, შემდეგ კი ძალაუფლების იმ ნაწილს, რომელიც წილად ხვდა თითოეულ მათგანს, ერთმანეთს შორის იყოფენ განკერძოებული და განმხოლოებული დეპარტამენტები. ასე რომ, ხალხის უფლებები ორკეცი უსაფრთხობითაა დაცული. ეს ის ვითარებაა, როცა ორი სხვადასხვა მთავრობა ერთმანეთსაც აკონტროლებს და თავის თავსაც. მეორეც, მართვის რესპუბლიკურ სისტემაში ძალზე დიდი მნიშვნელობა აქვს არამარტო იმას, რომ საზოგადოება დაცული იქნეს მმართველთა მხრივ ჩაგვრისგან, არამედ იმასაც, რომ საზოგადოების ერთ ნაწილს საფრთხეს არ უქადდეს მისი მეორე ნაწილის უსამართლობა. ბუნებრივია, რომ მოქალაქეთა სხვადასხვა ფენას ერთმანეთისგან განსხვავებული ინტერესები ჰქონდეთ. მაგრამ თუ უმრავლესობა ერთი ინტერესით გაერთიანდება, უმცირესობის უფლებებს საფრთხე შეექმნება. ორი საშუალება არსებობს ამ ბოროტების წინააღმდეგ ბრძოლისა: ჯერ ერთი, საზოგადოებაში შეიძლება ჩამოყალიბდეს ისეთი ნება, რომელიც უმრავლესობაზე ანუ თვითონ საზოგადოებაზე არ იქნება დამოკიდებუკლი. მეორეც, საზოგადოება იმგვარად უნდა მოეწყოს, რომ იგი ყველა ჯურის ადამიანს მოიცავდეს, რაც მთლიანად თუ ვერ აღმოფხვრის უსამართლო უმრავლესობის ჩამოყალიბების შესაძლებლობას, ნაკლებად მოსალოდნელს მაინც გახდის მას. ერთ საშუალებას მემკვიდრეობითი მმართველობის სისტემაში ენიჭება უპირატესობა, სადაც ერთპიროვნულ ხელისუფლებასთან გვაქვს საქმე. მაგრამ ამგვარი საშუალება შეიძლება, ერთობ სახიფათო აღმოჩნდეს. საქმე ის არის, რომ საზოგადოებისგან დამოუკიდებელი ძალაუფლება შესაძლოა, ერთნაირად გამოხატავდეს როგორც უმრავლესობის უსამართლო შეხედულებებს, ისე უმცირესობის სამართლიან ინტერესებს. უფრო მეტი, იგი შეიძლება, როგორც ერთის, ისე მეორის წინააღმდეგ გამოვიდეს. რაც შეეხება მეორე საშუალებას, იგი ხორცშესხმულია ფედერაციულ რესპუბლიკაში, რომელსაც შეერთებული შტატები განასახიერებს. ძალაუფლება ხალხიდან მომდინარეობს, ხოლო ხელისუფლება, რომელიც მას ფლობს, საზოგადოებაზეა დამოკიდებული, თვითონ საზოგადოება კი მოქალაქეთა იმდენ ფენად, იტერესთა იმდენ ჯგუფად და ცალკეულ ნაწილად იქნება დაქუცმაცებული, რომ მას რაც შეიძლება ნაკლები საფრთხე შეუქმნას მიკერძოებულმა უმრავლესობამ. თავისუფალი მმართველობის სისტემაში რწმენის თავისუფლებაც ისევე მგზნებარედ უნდა იყოს უზრუნველყოფილი, როგორც სამოქალაქო უფლებები. ეს უკანასკნელი ინტერესთა მრავალფეროვნებას ემყარება. რაც შეეხება აღმსარებლობის თავისუფლებას, მისი უზრუნველყოფა მრავალრიცხოვანი სექტების მეშვეობით განხორციელდება. უსაფრთხოების ხარისხი როგორც ერთ, ისე მეორე შემთხვევაში – ინტერესებისა და სექტების მრავალფეროვნებაზე იქნება დამოკიდებული. ამ უკანასკნელს კი ერთი მმართველობის ქვეშ გაერთიანებული ქვეყნის ტერიტორიული სიდიდე და მოსახლეობის რაოდენობა განაპირობებს. ამ თვალსაზრისით, გამართული ფედერალური სისტემა განსაკუთრებით მოსაწონია ყველასთვის, ვინც თავს მართვის რესპუბლიკური სისტემის გულწრფელ და ერთგულ მეგობრად მიიჩნევს. საქმე ისაა, რომ თუ კავშირი დაიშალა და იგი მცირე ტერიტორიების მქონე რამდენიმე კონფედერაციად თუ შტატად იქნა დაქუცმაცებული, ამგვარ პოლიტიკურ წარმონაქმნებში, რა თქმა უნდა, უმრავლესობას უფრო გაუადვილდება თავისი უსამართლო ზრახვების ხორცშესხმა, ხოლო რაც შეეხება მართვის რესპუბლიკური ფორმის უსაფრთხოების სისტემას, რომელიც მოქალაქეთა სხვადასხვა ფენის უფლებათა უზრუნველყოფას ემსახურება, იგი დაკნინებული იქნება. სამაგიეროდ გაიზრდება ხელისუფლების იმ შემადგენელ ნაწილთა მდგრადობა და დამოუკიდებლობა, რომელთაც უსაფრთხოების ამგვარი სისტემის ფუნქციები დაეკისრებათ. ხელისუფლების მიზანი სამართლიანობის დამკვიდრებაა. სამოქალაქო საზოგადოების მიზანიც ეგაა. ადამიანი ყოველთვის ესწრაფოდა სამართლიანობას, კვლავაც ესწრაფვის მას და მომავალშიც ერთავად მისკენ გაუწევს გული; ასე იქნება მარად, ვიდრე იგი არ მიაღწევს სანუკვარ მიზანს, ანდა თავისუფლებას არ დაკარგავს ამგვარ სწრაფვაში. როცა საზოგადოება იმგვარად იმართება, რომ მისი უფრო ძლიერი ნაწილი მისივე უფრო სუსტი ნაწილის წინააღმდეგ ერთიანდება და მის ჩაგვრას ახორციელებს, ეს იმას ნიშნავს, რომ საზოგადოებაში ანარქია გამეფებულა. ეს ვითარება ძალზე წააგავს ბუნებრივ მდგომარეობას, რა დროსაც უფრო სუსტ ინდივიდს არაფერი იცავს უფრო ძლიერი ინდივიდის ძალმომრეობისგან. ამგვარი მდგომარეობა ხელს არ აძლევს თვით ძლევამოსილ ინდივიდებსაც, რაკი იგი მერყევია და უმყარი. ამიტომ ისინიც ისეთი ხელისუფლების მფარველობას ესწრაფვიან, რომელიც ერთნაირად დაიცავს სუსტსაც და ძლიერსაც. ასე რომ, ცუდად მოწყობილი მართვის პირობებშიც ძლევამოსილი ჯგუფები თუ პარტიები, თანდათან აღიძვრებიან ისეთი ხელისუფლების ნატვრით, რომელიც ერთნაირ მფარველობას გაუწევდა როგორც უფრო სუსტ, ისე უფრო ძლიერ მხარეს. წარმოვიდგინოთ როდ აილენდი, რომელმაც მარტო ყოფნა ამჯობინა და კონფედერაციას გამოეყო. მისი მოსახლეობა, უთუოდ ვერ აიცილებს თავიდან უსამართლო უმრავლესობის მხრივ ჩაგვრასა და შევიწროებას, ვინაიდან თითქმის შეუძლებელი შეიქნება სამოქალაქო უფლებების დაცვა ეგზომ მცირე ტერიტორიაზე. უმალვე საშველად მოუხმობენ ისეთ ძალაუფლებას, რომელიც ხალხზე არ იქნება დამოკიდებული. ასეთ რამეს კი სწორედ ის ჯგუფები ჩაიდენენ, რომელთა უხეირო მართვამაც ამგვარი ძალაუფლების აუცილებლობა შვა. რაც შეეხება შეერთებული შტატების ვრცელ რესპუბლიკას, რომელიც მრავალფეროვან ინტერესებს, პარტიებსა და სექტებს მოიცავს, იშვიათად მოხდება ის, რომ უმრავლესობაში მთელი საზოგადოება გაერთიანდეს; ამგვარ პირობებში მთელი საზოგადოება მხოლოდ ერთი მიზნით შეიძლება დაირაზმოს; ეს მიზანი კი სხვა არაფერი შეიძლება იყოს, თუ არა სამართლიანობისა და საყოველთაო კეთილდღეობის მიღწევა. უმცირესობას საფრთხეს ვეღარ შეუქმნის უმრავლესობის ნება. ამიტომ აღარც საიმისო საბაბი იარსებებს, რომ მისი უსაფრთხოების უზრუნველსაყოფად ხელისუფლებაში ხალხისგან ანუ საზოგადოებისგან დამოუკიდებელი ნება იქნეს შემოტანილი. შეუძლებელია, ეჭვი შევიტანოთ შემდეგი მოსაზრების როგორც უტყუარობაში და მნიშვნელობაში: რაც უფრო ვრცელია ქვეყნის ტერიტორია, მით უფრო გაუადვილდება მას თავისი თავის მართვა, ოღონდ იმ პირობით, რომ მისი მოცულობა, რა თქმა უნდა, არ უნდა აღემატებოდეს ისეთ საზღვრებს, რომლებიც გონივრულია და დასაშვები პრაქტიკული თვალსაზრისით. რესპუბლიკური საქმის საბედნიეროდ, ამგვარი მმართველობა შეიძლება, ერთობ დიდ სივრცეზე განიფინოს, თუკი ფედერალურ პრინციპში გარკვეულ ცვლილებებსა და დამატებებს შევიტანთ. პუბლიუსი ფედერალისტი # 52 : მედისონი Spoiler ფედერალისტი # 52 : მედისონი 1788წ. 8 თებერვალი ნიუ-იორკის შტატის ხალხს ზოგადი საკითხებიდან, რომლებიც ბოლო ოთხ წერილში განვიხილე, ხელისუფლების შემადგენელ ნაწილთა უფრო გამოწვლილვით განხილვაზე გადავდივარ. ნება მიბოძეთ, წარმომადგენელთა პალატის განხილვით დავიწყო. უწინარეს ყოვლისა, ჩვენს თვალსაწიერში ხელისუფლების ის ნაწილი შემოდის, რომელსაც საქმე აქვს საარჩევნო ცენზების შემოღებასთან როგორც ამომრჩევლებისთვის, ისე იმათთვის, ვისაც ირჩევენ. საარჩევნო ცენზი, რომელიც საჭიროა იმისთვის, რომ ამომრჩეველმა მონაწილეობა მიიღოს წარმომადგენელთა პალატის წევრთა არჩევნებში, ისეთივე უნდა, როგორიც შტატის საკანონმდებლო ხელისუფლების ყველაზე მრავალრიცხოვანი განშტოებისთვისაა დაწესებული. ხმის უფლების განსაზღვრება სამართლიანად არის მიჩნეული რესპუბლიკური ხელისუფლების ერთ-ერთ ძირეულ პუნქტად. ამიტომ კონვენტს დაევალა, იგი კონსტიტუციურად განესაზღვრა და შემოეღო. ახლახან მოხსენიებული მიზეზით, უმართებულო იქნებოდა ამ საკითხის დატოვება კონგრესის შემთხვევით დადგენილებათა ანაბარად. იმავე მიზეზით არც ის იქნებოდა მართებული, რომ ხმის უფლების განსაზღვრება ცალკეული შტატის საკნონმდებლო ნება – სურვილისთვის მიგვენდო. არსებობს ერთი დამატებითი მიზეზიც, რაც ამგვარი ქმედების მიზანშეუწონლობას განაპირობებს: ფედერალური ხელისუფლების ის შტო, რომელსაც მხოლოდ ხალხის ნება უნდა ასაზრდოებდეს, მეტისმეტად დამოკიდებული აღმოჩნდებოდა ცალკეული შტატის მთავრობაზე. თუ სხვადასხავა შტატისთვის ერთგვაროვან საარჩევნო ცენზს შემოვიღებდით, ეს ზოგიერთი შტატის უკმაყოფილებასაც გამოიწვევდა და კონვენტსაც გაუჭირდებოდა ასეთი ამოცანის გადაწყვეტა. ამიტომ უნდა ითქვას, რომ მან საუკეთესო არჩევანი გააკეთა, როცა საარჩევნო უფლების ამგვარი განსაზღვრება შემოგვთავაზა. იგი დამაკმაყოფილებელი უნდა იყოს ყველა შტატისთვის, ვინაიდან ორივე ნიმუშს შეესაბამება: როგორც იმას, რომელიც ცალკეულ შტატშია შემოღებული, ისე იმასაც, რომელიც შეიძლება, შემოღებულ იქნეს. იგი უსაფრთხო იქნება შეერთებული შტატებისთვის, ვინაიდან იმას, რაც შტატის კონსტიტუციითაა დადგენილი, შტატის ხელისუფლება არ შეცვლის. რაც შეეხება შტატის მოსახლეობას, ამ მხრივაც საშიში არაფერია, ვინაიდან იგი არასოდეს შეიტანს კონსტიტუციის ამ ნაწილში იმგვარ ცვლილებას, რაც მისთვის ფედერალური კონსტიტუციით მინიჭებულ უფლებათა შეკვეცას გამოიწვევდა. რაც შეეხება საარჩევნო ცენზს იმათთვის, ვისაც ირჩევენ, მისი განსაზღვრების მიმართ ნაკლებ რუდენებასა და სიზუსტეს იჩენს ამა თუ იმ შტატის კონსტიტუცია. გარდა ამისა, ბევრად უფრო ადვილია მისი ერთგვაროვანი ნიმუშის შემოღება. ამიტომ ამ საკითხის მიმართ ჯეროვანი ყურადღება გამოიჩინა კონვენტმა და სათანადოდ მოაწესრიგა იგი. პირი, რომელსაც სურს არჩეული იყოს შეერთებული შტატების წარმომადგენლობით ორგანოში, ოცდახუთი წლის უნდა იყოს; უნდა ჰქონდეს შეერთებული შტატების მოქალაქეობის შვიდი წლის სტაჟი; არჩევნების მომენტისთვის უნდა ცხოვრობდეს იმ შტატში, რომლის წარმომადგენლად ყოფნასაც აპირებს და საარჩევნო პერიოდში არ უნდა ეჭიროს სხვა რაიმე თანამდებობა შეერთებული შტატების მთავრობაში. ამგვარი გონივრული შეზღუდვები ფედერალური ხელისუფლების ამ უწყებაში გზას უხსნის ყველა ღირსეულ ადამიანს; მნიშვნელობა არ აქვს იმას, იგი შეერთებული შტატების მკვიდრია თუ მოგვიანებით მიიღო მისი მოქალაქეობა; ახალგაზრდაა თუ ხნიერი; ღარიბია თუ მდიდარი. მნიშვნელობა არც იმას აქვს, თუ რა რელიგიურ მრწამსს აღიარებს იგი. მეორე თვალსაზრისი, რომლითაც შეიძლება წარმომადგენელთა პალატა განვიხილოთ, იმ საარჩევნო ვადას შეეხება, რა ვადითაც ესა თუ ის პირი ამ ორგანოში აირჩევა. იმისთვის, რომ ეს საკითხი მართებულად გადაწყდეს, აუცილებელია, იგი ორი მიმართებით განვიხილოთ. ჯერ ერთი, უნდა გამოვარკვიოთ ის, უსაფრთხო იქნება თუ არა ორწლიანი საარჩევნო პერიოდი. მეორეც, უნდა დავრწმუნდეთ იმაში, რომ ამგვარი რამ აუცილებელია, ანდა სასარგებლო. ჯერ ერთი, თავისუფლების შესანარჩუნებლად არსებითი მნიშვნელობა აქვს იმას, რომ ხელისუფლებას საზოგადოდ ხალხის თანაზიარი ინტერესი ჰქონდეს. განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია ის, რომ წარმომადგენლობითი პალატა უშუალოდ იყოს დაკავშირებული ხალხთან და მისი კეთილგანწყობით სარგებლობდეს. უდავოა, რომ ხშირი არჩევნები ერთადერთი გზაა, რომელსაც ხალხზე ამგვარი დამოკიდებულებისა და მისი კეთილგანწყობის ეფექტურად უზრუნველყოფა ძალუძს. მაგრამ საქმე ის არის, რომ შეუძლებელია იმისი ზუსტი გამოთვლა, თუ სიხშირის რა ხარისხია საჭირო ამგვარი მიზნის მისაღწევად, ვინაიდან იგი სხვადასხვა გარემოებასთანაა დაკავშირებული. მოდით, გამოცდილებას დავეკითხოთ, მასზე უკეთეს მეგზურს ხომ ვერსად ვიპოვით! ძველი პოლისები თითქმის არ იცნობდნენ წარმომადგენლობის ინსტიტუტს, რომელიც იმ ვითარების შემცვლელად გვევლინება, როცა ადამიანები პირადად იკრიბებიან პოლიტიკურ გადაწყვეტილებათა მისაღებად. მხოლოდ ახალ დროში ვაწყდებით ამგვარი წარმომადგენლობის ყურადსაღებ ნიმუშებს. მაგრამ ბუნდოვანებისა და გაურკვევლობის თავიდან ასაშორებლად უპრიანი იქნება, თუ საყოველთაოდ ცნობილ მაგალითებს მოვუხმობთ, რომლებიც ყველაზე უფრო მიესადაგებიან ჩვენს შემთხვევას. უწინარეს ყოვლისა, ჩვენს ყურადღებას დიდი ბრიტანეთის თემთა პალატა იმსახურებს. ბუნდოვანებითაა მოცული, ის თუ რა გადახდა თავს ინგლისის პოლიტიკური წყობის ამ განშტოებას, ვიდრე Magna charta შეიქმნებოდა. ამიტომ, ბუნებრივია, მისგან გაკვეთილს ვერ გამოვიტანთ. პოლიტიკურ სიძველეთა მკვლევარებს ეჭვიც კი ეპარებათ იმაში, რომ ზემოაღნიშნული ინსტიტუტი საერთოდ არსებობდა უძველეს ეპოქაში. ყველაზე ადრეული წერილობითი საბუთებით დასტურდება, რომ პარლამენტის სხდომა წელიწადში ერთხელ იმართებოდა, მაგრამ არაფერია ნათქვამი იმის შესახებ, ირჩევდნენ თუ არა მას ყოველწლიურად. სხდომების მოწვევაც კი მთლიანად მონარქის ნებასურვილზე იყო დამოკიდებული, მეფურ ამპარტავნებას კი საიმისო საბაბს რა გამოულევდა, რომ სხდომები გადაედო. საქმე იქამდე მიდიოდა, რომ სხდომებს შორის შუალედები სახიფათოდ იწელებოდა. ჩარლზ მეორის მეფობის დროს, ხალხის გულისწყრომის დასაცხრომად, საგანგებო განკარგულებაც კი გამოიცა, რომლის მიხედვითაც იკრძალებოდა ის, რომ ამგვარი შუალედი სამწლიან პერიოდს გადასცდენოდა. როცა ტახტზე უილიამ III ავიდა და ხელისუფლებაში ძირეული გარდაქმნები განხორციელდა, ზემოაღნიშნული საკითხიც მეტი სიდარბაისლით განიხილეს და დაადგინეს, რომ პარლამენტის სხდომათა ხშირად მოწვევა ადამიანის ძირეულ უფლებებს განეკუთვნება. იმავე მეფის მეფობის დროს გამოიცა მეორე განკარგულებაც, რომელმაც დააზუსტა ტერმინის “ხშირად” მნიშვნელობა. Yთუ იგი ჩარლზ მეორის დროინდელი განმარტებით, სამწლიან პერიოდს მოიცავდა, ახლა მკაფიოდ იქნა მითითებული, რომ ახალი პარლამენტის სხდომა მოქმედი პარლამენტის დაშლიდან სამი წლის განმავლობაში უნდა გამართულიყო. რაც შეეხება პერიოდულობასთან დაკავშირებულ ბოლო ცვლილებას, იგი, როგორც მოგეხსენებათ, ამ საუკუნის დასაწყისში განხორციელდა, რის შედეგადაც სამწლიანი პერიოდი შვიდწლიანით შეიცვალა. ამგვარი ცვლილება კი იმ ხმაურის ფონზე განხორციელდა, რომელიც თან ახლდა ჰანოვერის დინასტიისთვის ტახტის მემკვიდრეობით გადაცემას. ამ ფაქტებიდან ირკვევა, რომ დიდი ბრიტანეთის სამეფოში, ყველაზე დიდი შუალედი, რომელიც დასაშვებია არჩევნებს შორის, სამ წელს არ უნდა აღემატებოდეს. ეს სწორედ ის პერიოდია, რომელიც აუცილებელია, რათა სახალხო წარმომადგენლებმა ხალხთან კავშირი არ გაწყვიტონ. შვიდწლიანი პერიოდულობით ჩატარებული არჩევნების პირობებში, თავისუფლების ხარისხი, რა თქმა უნდა, მაღალი ვერ იქნებოდა. გარდა ამისა, ინგლისის საპარლამენტო მოწყობას ბევრი სხვა ნაკლიც მოეძევება, მაგრამ უდავოა ის, რომ საარჩევნო პერიოდის შვიდიდან სამ წლამდე დაწევა, სხვა მნიშვნელოვან ცვლილებებთან ერთად, სასიკეთოდ წაადგა თავის წარმომადგენლებზე ხალხის ზეგავლენის საქმეს. აქედან გამომდინარე, ძნელი არ არის იმ დასკვნის გაკეთება, რომ ფედერალური სისტემის პირობებში ორწლიანი არჩევნები შეუძლებელია სახიფათო იყოს იმ დამოკიდებულების შენარჩუნების თვალსაზრისით, რომელიც აუცილებლად უნდა არსებობდეს წარმომადგენლებსა და ხალხს შორის. ირლანდიაში საარჩევნო საქმე, უკანასკნელ ხნამდე, მთლიანად მეფის ნება – სურვილზე იყო დამოკიდებული. მას ძალზე იშვიათად ატარებდნენ და იგი ახალი მბრძანებლის ტახტზე ასვლასთან, ანდა სხვა რამ განსაკუთრებულ მოვლენასთან იყო დაკავშირებული. პარლამენტი, რომელიც პირველად ჯორჯ მეორის მეფობაში იქნა არჩეული, მთელი მისი მეფობის განმავლობაში განაგრძობდა არსებობას, რამაც ოცდათხუტმეტწლიანი პერიოდი მოიცვა. ამ წარმომადგენლობითი კრების ხალხზე დამოკიდებულება მხოლოდ იმაში გამოიხატებოდა, რომ ზოგჯერ მას შესაძლებლობა ეძლეოდა, წარმოშობილი ვაკანსიების შესავსებად ახალი წევრები აერჩია. რაც შეეხება ახალ საყოველთაო არჩევნებს, მისი ჩატარების შანსი ხალხს ერთობ იშვიათად ეძლეოდა. გარდა ამისა, ირლანდიის პარლამენტი მაშინაც კი ძალზე შებოჭილი იყო ამომრჩეველთა უფლებების დაცვის თვალსაზრისით, როცა ამის შესაძლებლობას გარემოებები იძლეოდნენ. საქმე ის არის, რომ ყველა საკითხის განხილვა მეფის უმკაცრესი მეთვალყურეობით მიმდინარეობდა. მაგრამ თუ არ ვცდები, უკანასკნელ ხანს ამ ორგანომ თავი დააღწია იმ ხუნდებს, რომელნიც მას ბოჭავდნენ. გარდა ამისა, შემოღებული იქნა საპარლამენტო არჩევნების რვაწლიანი პერიოდულობა. Gგამოცდილებისთვის მიგვინდვია იმის გამორკვევა, თუ რა ნაყოფს გამოიღებს ამგვარი ნაწილობრივი ცვლილებები. ირლანდიის მაგალითი, როგორც ჩანს, ნაკლებად გამოდგება ჩვენი თემის ნათელსაყოფად. მისგან მხოლოდ ერთი დასკვნის გამოტანაღა თუა შესაძლებელი. საქმე ეხება იმას, რომ მიუხედავად უამრავი არახელსაყრელი გარემოებისა, ირლანდიელი ხალხი მაინც ახერხებს თავისუფლების შენარჩუნებას. რაც შეეხება არჩევნების ორწლიან პერიოდულობას, იგი ხალხის თავისუფლებას ბევრად უკეთ უზრუნველყოფდა; თავისუფლების ხარისხი კი დამოკიდებული იქნება, იმაზე თუ რამდენად მართებულად არის აწყობილი სახალხო წარმომადგენლებსა და თვითონ ხალხს შორის კავშირი. ნება მიბოძეთ, შინაური საქმეების გამოკვლევას მივუბრუნდე. განსაკუთრებულ ყურადღებას იმ პერიოდის ამერიკული შტატები იმსახურებენ, როცა ისინი ჯერ კიდევ ბრიტანეთის კოლონიები იყვნენ. ეს ამბები ყველასთვის კარგად არის ცნობილი. ამიტომ სათქმელს ორიოდ სიტყვაში ჩავატევ. ყველა შტატის საკანონმდებლო კრების ერთი განშტოება მაინც წარმომადგენლობის პრინციპს ემყარებოდა. მაგრამ თითოეულ შტატს სხვადასხვა საარჩევნო პერიოდი ჰქონდა დაწესებული. იგი ერთსა და შვიდ წელს შორის მერყეობდა. რევოლუციამდელ წარმომადგენელთა სულისკვეთება და ქცევა ნუთუ რამენაირ საფუძველს იძლევა იმისას, რომ არჩევნების ორწლიანი პერიოდულობით ჩატარება საფრთხეს შეუქმნის რესპუბლიკის თავისუფლებას? ომის დასაწყისში გამეფებული იყო ისეთი სულისკვეთება, რომელმაც ხალხს დამოუკიდებლობისკენ სავალ გზაზე აღმართული ყველა დაბრკოლება დააძლევინა. სწორედ ეს არის საუკეთესო დადასტურება იმისა, რომ საკმარისია ადამიანმა ერთხელ შეისუნთქოს თავისუფლების სურნელი, რათა მერე თავგამოდებით იბრძოლოს უფრო მეტი თავისუფლების მოსაპოვებლად. ეს შენიშვნა ყველა კოლონიაზე თანაბრად ვრცელდება: იმაზე, სადაც არჩევნები იშვიათად ტარდებოდა და იმაზეც, სადაც მას ხშირად მართავდნენ. ვირჯინია პირველი აღუდგა წინ იმ უზურპაციას, რომელსაც ბრიტანეთის პარლამენტი ახორციელებდა. მანვე პირველმა გამოსცა საჯარო აქტი, რითაც დამოუკიდებლობაზე განაცხადი გააკეთა. თუმცა თუ ჩემს ხელთ არსებული ცნობები სწორია, – წინა ხელისუფლების დროს ამ შტატში არჩევნები შვიდ წელიწადში ერთხელ ტარდებოდა. ეს მაგალითი იმიტომ როდი მოვიტანე, რომ ამგვარი წყობის უპირატესობა ვამტკიცო. კარგად მესმის, რომ მსგავს პირობებში წარმატება მხოლოდ შემთხვევაზეა დამოკიდებული. მით უფრო ის არა მაქვს უზურში, რომ ვინმეს შვიდწლიანი პერიოდულობა მოვაწონო. რა თქმა უნდა, იგი ბევრად უფრო არახელსაყრელია იმასთან შედარებით, როცა არჩევნები უფრო ხშირად ტარდება. ასე რომ, ზემოხსენებული მაგალითი მხოლოდ იმის დასტურად მომაქვს, რომ ორწლიანი საარჩევნო პერიოდულობა სრულიადაც არ უქმნის ხიფათს ხალხის თავისუფლებას. ვფიქრობ, რომ წარმოდგენილი საბუთი დამაჯერებლად ადასტურებს ამ მოსაზრებას. დასკვნა, რომელიც ჩვენ მიერ მოტანილი მაგალითებიდან გამომდინარეობს, სამი გარემოებითაა განმტკიცებული. ჯერ ერთი, ფედერალურ საკანონმდებლო ხელისუფლებას უმაღლესი საკანონმდებლო ძალაუფლების მხოლოდ ნაწილი გადაეცემა, მაშინ, როცა ბრიტანეთის პარლამენტი მას სრული მოცულობით ფლობს. ამგვარ ძალაუფლებას – მცირე გამონაკლისის გარდა, – განუყოფლად ახორციელებდნენ კოლონიური ასამბლეები და ირლანდიის საკანონმდებლო კრება. არსებობს ერთი ყველას მიერ აღიარებული და კარგად დაფუძნებული წესი: რაც უფრო დიდია ძალაუფლება, მით უფრო მოკლე ვადით უნდა ხდებოდეს მისი გადაცემა; და რაც უფრო ცოტაა ძალაუფლება, მით უფრო უხიფათოდ შეიძლება გახანგრძლივებული იქნეს მისი ფლობის ვადა. მეორეც, უკვე გვქონდა შესაძლებლობა გვეჩვენებინა, რომ ფედერალური საკანონმდებლო ხელისუფლება არ იქნება შეზღუდული მარტო იმით, რომ იგი, სხვა საკანონმდებლო ინსტიტუტთა მსგავსად, ხალხზე იქნება დამოკიდებული. მას მეთვალყურეობას დაუწესებს და ზედამხედველობას გაუწევს დამატებით შექმნილი რამდენიმე კომიტეტი. მესამე, რა თქმა უნდა, ფედერალური ხელისუფლების უფრო მუდმივ განშტოებებსაც ექნებათ საიმისო საშუალებანი, რომ თუკი მოინდომებენ წარმომადგენლობითი პალატის წევრები აცდუნონ და ხალხის წინაშე ვალდებულება დაავიწყონ; მაგრამ მათი შედარებაც კი არ შეიძლება იმ სახალხო წარმომადგენლებზე ზეგავლენის იმ საშუალებებთან, რომლებიც თავიანთ განკარგულებაში აქვთ იმ სახელისუფლებო უწყებებს, რომელთა შესახებაც ზემოთ ვილაპარაკეთ. ამრიგად, ფედერალურ წარმომადგენელთა ხელში უფრო ნაკლები ძალაუფლება იქნება. შესაბამისად, მათ ნაკლები შესაძლებლობა ექნებათ იმისა, რომ იგი ბოროტად გამოიყენონ. გარდა ამისა, ისინი ორმაგი ზედამხედველობის ქვეშ იქნებიან. პუბლიუსი ფედერალისტი # 53 : მედისონი Spoiler ფედერალისტი # 53 : მედისონი 1788წ. 9 თებერვალი ნიუ-იორკის შტატის ხალხს შესაძლოა, ვინმემ მსჯელობა გამაწყვეტინოს და ერთი შეგონება შემახსენოს:” იქ, სადაც ყოველწლიურ არჩევნებზე ხელს იღებენ, ტირანია იწყებაო.” ამბობენ, რომ გამონათქვამი, რომელიც ანდაზად იქცევა, ჭეშმარიტების მარცვალს შეიცავსო. შეიძლება, ეს მართლაც ასე იყოს: მაგრამ არანაკლები სიმართლეა იმაში, რომ ამგვარ გამონათქვამებს ხშირად ისეთ შემთხვევებს მიუყენებენ ხოლმე, რომლებზეც მათი ჭეშმარიტება არ ვრცელდება. ამის დასასაბუთებლად შორს წასვლა არ მომიწევს. რომელ ჭეშმარიტებას ემყარება ზემოხსენებული შეგონება? არავინ ჩაიყენებს თავს სასაცილო მდგომარეობაში და არავინ მოჰყვება იმის მტკიცებას, რომ თითქოსდა ბუნებრივი კავშირი არსებობდეს მზესა თუ წელიწადის დროთა ცვალებასა და იმ პერიოდს შორის, როცა ადამიანური სიქველე ძალაუფლების ბოროტად გამოყენების ცდუნებას სძლევს ხოლმე. კაცობრიობისდა საბედნიეროდ, თავისუფლება დროის რაღაც გარკვეული მონაკვეთით არ არის შემოსაზღვრული. იგი ორ უკიდურეს წერტილს შორის არის განფენილი, რაც მრავალფეროვან გადაწყვეტილებათა შესაძლებლობას უშვებს, რანიც სამოქალაქო საზოგადოების სხვადასხვა მდგომარეობასა და გარემოებას მიესადაგებიან. თანამდებობის პირთა არჩევნები შესაძლოა, სხვადასხვა პერიოდულობით ტარდებოდეს. იგი ყოველდღიური, ყოველკვირეული ან ყოველთვიურიც შეიძლება იყოს და ყოველწლიურიც. მაგრამ თუ დასაშვებია ის, რომ წესს ერთი მხრივ ავუქციოთ გვერდი, მაშინ რად უნდა იყოს აკრძალული ის, რომ მას მეორე მხრივაც გადავუხვიოთ? თუ ყურადღებას მივაპყრობთ საარჩევნო პერიოდებს, რომელნიც ჩვენში ამ თუ იმ შტატის საკანონმდებლო ხელისუფლების ყველაზე მრავალრიცხოვანი განშტოებისთვისაა შემოღებული, დავინახავთ, რომ საარჩევნო ვადები ამ შემთხვევაშიც ისე ძლერ განსხვადება ერთმანეთისგან, როგორც სხვა სამოქალაქო თანამდებობებზე არჩევნების შემთხვევებში. კონეკტიკუტსა და როდ აილენდში იგი ყოველ ნახევარ წელიწადში ერთხელ ტარდება. სხვა შტატებში, გარდა სამხრეთ კაროლინისა, იგი ყოველწლიურია. სამხრეთ კაროლინაში კი არჩევნები ორ წელიწადში ერთხელ იმართება, როგორც ეს პროექტით ფედერალური ხელისუფლებისთვისაა გათვალისწინებული. ყველაზე გრძელი პერიოდი ყველაზე მოკლეს ისე შეეფარდება, როგორც ოთხი _ ერთს. მიუხედავად ამისა, შეუძლებელია იმის მტკიცება, კონეკტიკუტი თუ როდ აილენდი სამხრეთ კაროლინაზე უკეთ იმართება; ისინი ამ უკანასკნელზე უფრო დიდი ეროვნული თავისუფლებით სარგებლობენო. უნდა ითქვას, რომ შტატები სულაც არ განსხვავდებიან ერთმანეთისგან იმისდა მიხედვით, თუ სად როგორი პერიოდულობით ტარდება არჩევნები. რამდენი არ ვეცადე, მაგრამ ზემოაღნიშნული დოქტრინა ვერაფრით მივუსადაგე ჩვენს შემთხვევას. დარწმუნებული ვარ და მინდა, თქვენც დაგარწმუნოთ, რომ ამგვარი რამ შეუძლებელია. ამერიკელებისთვის ბუნებრივი რამაა ის, რომ კონსტიტუციას ხალხი ქმნის და ხელისუფლებას არ აქვს მისი შეცვლის უფლება, ხოლო კანონი მთავრობას შემოაქვს და მას მთავრობავე ცვლის. მაგრამ საქმე ისაა, რომ ის, რაც ამერიკელებისთვის თავისთავად ცხადი რამაა, სხვა ხალხებისთვის ნაკლებად გასაგებია. ამიტომაც ისინი, უმეტესწილად, არას დაგიდევენ ზემოხსენებულ წესს. არსებობენ ქვეყნები, სადაც უმაღლეს საკანონმდებლო ხელისუფლებას იმის პრეროგატივაც აქვს მინიჭებული, რომ მმართველობის ფორმა შეცვალოს. ცნობილია, რომ დიდ ბრიტანეთში ყველაზე დიდ გულმოდგინებას იჩენენ როგორც პოლიტიკური, ისე სამოქალაქო თავისუფლების პრინციპთა განხილვის საქმეში და კონსტიტუციური უფლებების შესახებაც ყველაზე მეტს ლაპარაკობენ. მაგრამ მიუხედავად ამისა, ბრიტანული პარლამენტი კონსტიტუციაზე მაღლა დგას და მის კონტროლს არ ექვემდებარება. ამიტომაც იყო, რომ პარლამენტმა მრავალჯერ გამოსცა ისეთი საკანონმდებლო აქტები, რომლებმაც ძირეულად შეცვალეს ხელისუფლების აგებულება. ეს განსაკუთრებით საარჩევნო ვადას შეეხება, რომელიც სხვადასხვა მიზიზით ხშირად იცვლებოდა ხოლმე. სწორედ ბოლო ხანს განხორციელებული ამგვარი ცვლილების შედეგი იყო ის, რომ სამწლიანი საარჩევნო ვადა შვიდ წლამდე გაიზარდა. იმავე აქტის საფუძველზე წარმომადგენელთა კრებას კიდევ ოთხი წლით გაუგრძელეს ნდობის მანდატი. ამ ძალზე სახიფათო პრაქტიკამ, ბუნებრივია, შეშფოთება გამოიწვია თავისუფალი მართვის ქომაგთა შორის. მათ ხომ ხშირი არჩევნები ამგვარი მართვის ქვაკუთხედად მიაჩნიათ! ამიტომ ისინი იძულებულნი გახდნენ, ეძებნათ, უსაფრთხოების სხვა საშუალებანი, რანიც თავისუფლებას ხიფათისგან დაიცავდნენ. ასე რომ, იქ, სადაც კონსტიტუციას ხელისუფლებაზე უზენაესი ძალაუფლება არ გააჩნია, ლაპარაკიც კი არ შეიძლება იმის მსგავს კონსტიტუციურ უსაფრთხოებაზე, რომელსაც შეერთებულ შტატების მმართველობითი სისტემა უზრუნველყოფს. ამიტომაც წამოიწყეს უსაფრთხოების სხვა საშუალებათა მოძიება. მაგრამ, როგორც გაირკვა, არ არსებობს უსაფრთხოების უკეთესი საშუალება, ვიდრე ის, რომ დროის ყველასთვის მისაღები და მარტივი მონაკვეთი იქნეს შერჩეული, რომლის მიხედვითაც დავადგენდით იმას, თუ რამდენად სახიფათოა ესა თუ ის ახალშემოღება. ასეთი რამ ეროვნული გრძნობის განმტკიცების საქმესაც წაადგებოდა და პატრიოტულ ძალისხმევათა გაერთიანებასაც. დროის ყველაზე მარტივ და ყველასთვის მისაღებ მონაკვეთად კი ერთი წელი იქნა მიჩნეული. ამასთანავე, შესაშური თავგამოდებით ცდილობდნენ ხალხისთვის თავს მოეხვიათ დოქტრინა, რომლის მიხედვითაც თითქოსდა აუცილებელი ყოფილიყო საგანგებო დაბრკოლებათა აღმართვა, რანიც შეუზღუდავ ხელისუფლებას პერიოდულ ახალშემოღებათა საშუალებას არ მისცემდა; თითქოსდა ერთწლიანი საარჩევნო ვადის გაზრდა ტირანიასთან გვაახლოებდეს. მაგრამ იქნება კი რამენაირი აუცილებლობა უსაფრთხოების ამგვარი ზომის შემოღებისა იმ პირობებში, როცა ფედერალური ხელისუფლება კონსტიტუციის უზენაესი ავტორიტეტით იქნება შეზღუდული? ორწლიანი საარჩევნო ვადა კონსტიტუციითაა დადგენილი და მისი შეცვლა დაუშვებელია. აქედან გამომდინარე, ნუთუ ვინმეს აზრად მოუვა იმის მტკიცება, რომ ამერიკელი ხალხის თავისუფლება უფრო ნაკლებ იქნება დაცული, ვიდრე იმ ქვეყნების მოსახლეობისა, სადაც არჩევნები წელიწადში ერთხელ და უფრო ხშირადაც იმართება, ამგვარი ვადის ცვლილება კი ხელისუფლების ჩვეულებრივ უფლებამოსილებაში შედის? მეორე შეკითხვა იუწყება: ორწლიანი საარჩევნო ვადა არის კი აუცილებელი ან სასარგებლო? უამრავი გარემოება განაპირობებს იმას, რომ ამ კითხვაზე დადებითი პასუხი იქნეს გაცემული. ვერც ერთი კანონმდებელი ვერ იქნება კომპეტენტური, თუ მას სიწრფელე და საღად მსჯელობის უნარი არ გააჩნია, მაგრამ ასევე აუცილებელია, რომ იგი ასე თუ ისე ერკვეოდეს იმ საკითხებში, რომელთა მიმართაც საკანონმდებლო მოღვაწეობას ახორციელებს. ამგვარი ცოდნის ნაწილს ადამიანები იძენენ იმ წრეებში, რომელნიც მათ გარშემო კერძო თუ საზოგადოებრივ ცხოვრებაში ყალიბდება; ნაწილსაც თავიანთი პრაქტიკული გამოცდილებიდან ხაპავენ. ამრიგად, სამსახურის ვადა ყველა ასეთ შემთხვევაში გარკვეულწილად პრაქტიკული ცოდნის იმ მოცულობას უნდა შეესაბამებოდეს, რომელიც აუცილებელია სამსახურებრივი მოვალეობის შესასრულებლად. როგორც ვნახეთ, ის ვადა, რომელიც შტატების უმრავლესობაში საკანონმდებლო ხელისუფლების ყველაზე მრავალრიცხოვან განშტოებაში სამსახურისთვისაა დადგენილი, ერთი წლით განისაზღვრება. ასე რომ, შეკითხვა შესაძლებელია, მარტივად ჩამოყალიბდეს: ნუთუ ორი წლის განმავლობაში ფედერალური კანონმდებელი ვერ დააგროვებს იმ მოცულობის ცოდნას, რომელიც ფედერალური კანონშემოქმედებისთვისაა აუცილებელი, თუკი ერთწლიანი პერიოდია საკმარისი შტატის დონეზე საკანონმდებლო საქმიანობისთვის შესაფერისი ცოდნის შესაძენად? შეკითხვა იმ სახითაა დასმული, რომ იგი პასუხსაც გულისხმობს. ცალკე აღებულ ერთ რომელიმე შტატში კანონმდებელს მხოლოდ ერთგვაროვან კანონთა ცოდნა მოეთხოვება, რომელნიც შტატის მთელ ტერიტორიაზე მოქმედებენ და ასე თუ ისე მისი ყველა მოქალაქისთვის არიან ცნობილნი. ამგვარ კანონთა მიზანი შტატის საქმეთა მოწესრიგებაა, რაშიც მთელი მოსახლეობა კარგადაა ჩახედული, ვინაიდან ყოველივე ეს შედარებით მცირე ტერიტორიაზე თამაშდება. ამიტომაც ამ საგნებზე უბრალო ადამიანებიც ხშირად ბჭობენ თავიანთ ყოველდღიურ ცხოვრებაში. სრულიად სხვა სურათი იშლება ჩვენ თვალწინ შეერთებული შტატების სახით. კანონები არათუ ერთგვაროვანნი არიან, არამედ შტატიდან შტატში არსებით ცვლილებებს განიცდიან. რაც შეეხება კავშირის საქმეებს, ისინი უზარმაზარ ტერიტორიაზე არიან განფენილნი და უდიდესი მრავალფეროვნებით გამოირჩევიან, რასაც ხელს უწყობენ ადგილობრივი გარემოებანი. ამ საქმეებს შეუძლებელია სადმე უკეთ იცნობდნენ, ვიდრე ცენტრალურ საბჭოებში, ვინაიდან სათანადო ცნობებს მათ შესაბამისი შტატის წარმომადგენლები აწვდიან. ეს უკანასკნელნი გარკვეულ ცოდნას უნდა ფლობდნენ საკავშირო საქმეებისა და იმ კანონთა შესახებაც, რომელნიც სრულიად იმპერიაში მოქმედებენ. ნუთუ რომელიმე კანონმდებელი შეძლებს ისე მოაწესრიგოს საგარეო ვაჭრობის საქმე, რომ წარმოდგენა არ ჰქონდეს, თუ როგორაა აღებმიცემობის საქმე ამა თუ იმ ქვეყანაში, რომელი პორტების მეშვეობით ხორციელდება იგი, რა ადათ – ჩვევებია გავრცელებული იქ და რა წესები მოქმედებენ? განა შესაძლებელია ვინმემ ისე მოაგვაროს შტატებს შორის საშინაო ვაჭრობა, რომ არ იცნობდეს ამა თუ იმ შტატსა თუ მათ გარეთ არსებულ მდგომარეობას? ნუთუ ვინმეს შესაძლებლად მიაჩნია ამა თუ იმ შტატში გონივრული და წარმატებული საგადასახადო პოლიტიკის წარმოება, ადგილობრივი კანონებისა და გარემოებების გათვალისწინების გარეშე? ნუთუ რომელიმე კანონმდებელს წარმოუდგენია, რომ ერთგვაროვან წესდებას, რომელიც აუცილებელია სახალხო ლაშქრისთვის იმ გარემოებათა და თავისებურებათა გააზრების გარეშე შექმნის, რომელნიც შტატებს ერთმანეთისგან განასხვავებენ? ყოველივე ეს ფედერალური კანონმდებლობის საგანია, რომლის საფუძვლიანი ცოდნა არათუ სასურველი, აუცილებელიც კია სახალხო წარმომადგენლისთვის. რაც შეეხება მეორეხარისხოვან საკითხებს, მათი ცოდნის ხარისხს მათივე მნიშვნელობა განსაზღვრავს. უნდა ითქვას, რომ თანდათანობით ბევრი სიძნელის დაძლევა მოხერხდება. ყველაზე ძნელი ამოცანა კი ის არის, რომ მთავრობის წევრები თავიანთი თანამდებობრივი მოვალეობების შესრულებას შეუდგნენ, რისთვისაც, უწინარეს ყოვლისა, ფედერალური კოდექსის შექმნაა აუცილებელი. მისი პირველი მონახაზი წლითი წლობით გაუმჯობესდება, ამიტომ მასში სულ უფრო ნაკლები შესწორების შეტანა გახდება საჭირო და ასეთი რამ უფრო და უფრო გაიოლდება. ხელისუფლების ახალ წევრებს ცოდნის მზამზარეული და სანდო წყარო დახვდებათ იმ საქმეთა სახით, რანიც მათი უშუალო წინამორბედების მოღვაწეობის ნაყოფია. დროთა განმავლობაში მოსახლეობა გაუშინაურდება კავშირის საქმეებს და მათ შესახებ ჩვეულებრივ სიტუაციებშიც იმუსაიფებენ. შტატებს შორის გაცხოველებული ურთიერთობა არამარტო ადგილობრივ საქმეთა შესახებ ცოდნის ურთიერთგაზიარებას ხელს შეუწყობს, არამედ იმასაც, რომ ადამიანებმა ერთმანეთის ცხოვრების წესი და კანონები გაითავისონ. მიუხედავად ამგვარი შემამსუბუქებელი გარემოებებისა, ფედერალურ კანონმდებელს მაინც ბევრად უფრო ძნელი ამოცანა ექნება გადასაჭრელი, ვიდრე ცალკეული შტატის კანონშემოქმედს, რაც მისი დარგის სიახლითაა გამოწვეული. ამიტომ სრულიად მართებული იქნება, თუკი ფედერალურ კანონმდებლებს ეპატარავებათ სამსახურის ვადა და მის გაგრძელებას მოითხოვენ. არსებობს კიდევ ერთი დარგი, რომლის ცოდნაც მოეთხოვება ფედერალურ წარმომადგენელს და რომლის შესახებაც აქამდე არაფერი გვითქვამს. ლაპარაკია საგარეო საქმეებზე. ფედერალური კანონმდებელი, რათა მან ვაჭრობის მოწესრიგება შეძლოს, მარტო შეერთებულ შტატებსა და სხვა სახელმწიფოებს შორის დადებულ ხელშეკრულებებში როდი უნდა ერკვეოდეს, არამედ მას წარმოდგენა უნდა ჰქონდეს საზღვარგარეთის ქვეყნების სააღებმიმცემო პოლიტიკასა და შესაბამის კანონმდებლობაზე. ასევე აუცილებელია ისიც, რომ იგი ასე თუ ისე ჩახედული იყოს საერთაშორისო სამართლის საკითხებში, რაც აქამდე მუნიციპალური კანონმდებლობის საქმე იყო, ამიერიდან კი ფედერალურ კანონმდებელთა კომპეტენციაში გადავა. მართალია, წარმომადგენელთა პალატა უშუალოდ არ მონაწილეობს საერთაშორისო მოლაპარაკებებსა და მოწესრიგებაში, მაგრამ საქმე ის არის, რომ ის მიმართებანი, რომელნიც საზოგადოებრივ საქმეთა სხვადასხვა განშტოებაში არსებობენ, მას იძულებულს გახდიან, ყურადღება ამ განსაკუთრებული სახის ურთიერთობებსაც დაუთმოს. ზოგჯერ აუცილებელი იქნება ის, რომ მან ამ თუ იმ საკითხთან დაკავშირებით საკანონმდებლო სანქცია შემოიღოს და ხელისუფლების სხვა შტოებთან ითანამშრომლოს. ამგვარი ცოდნის გარკვეულ ნაწილს ფედერალური წარმომადგენელი, რა თქმა უნდა, კაბინეტიდან გაუსვლელადაც შეიძენს. მაგრამ მისი მნიშვნელოვანი ნაწილი მან ინფორმაციის საზოგადოებრივი წყაროებიდან უნდა ამოხაპოს. ცოდნის შეძენის ყველაზე საუკეთესო საშუალება კი ისაა, რომ მან უშუალოდ მუშაობის პროცესში, პრაქტიკულად ჩაიხედოს სხვადასხვა საკითხში მთელი იმ ხნის მანძილზე, ვიდრე იგი საკანონმდებლო სარბიელზე მოღვაწეობს. არსებობს კიდევ რამდენიმე, მართალია უფრო ნაკლებმნიშვნელოვანი მოსაზრება, მაგრამ, ვფიქრობ, მათი განხილვა ინტერესმოკლებული მაინც არ იქნება. მოგეხსენებათ, ზოგ ფედერალურ წარმომადგენელს, დიდი მანძილის გადალახვა მოუწევს, რათა მან თავისი სამსახურებრივი მოვალეობა აღასრულოს. ამგვარი მოგზაურობა კი გარკვეულ სირთულეებთან არის დაკავშირებული, რამაც შესაძლოა, იმ წარმომადგენელთა მხრიდან, რომელნიც საკანონმდებლო საქმიანობის ნიჭით არიან დაჯილდოებულნი, გარკვეული საყვედური გამოიწვიოს სამსახურის ერთწლიანი ვადის თაობაზე და მისი ორ წლამდე გაზრდა მოითხოვონ. არ არის ცნობილი ის, თუ რას ფიქრობენ მოქმედი კონგრესის წევრები ამ საკითხთან დაკავშირებით. ისინი, მართალია, ერთი წლით არიან არჩეულნი, მაგრამ თავისთავად იგულისხმება, რომ შესაძლებელია, მათთვის ვადის გაგრძელება, რაკი ამგვარი რამ კი ისევ საკანონმდებლო კრების პრეროგატივაა. ხალხის მიერ თავის წარომამადგენელთა არჩევა კი იმავე პრინციპს არ დაემყარება. ისე, როგორც ყველა საკანონმდებლო ორგანოში, ჩვენი ფედერალური კრების შემადგენლობაშიც იქნებიან გამორჩეული ნიჭით დაჯილდოებული წევრები. ამ ადამიანებს კვლავაც და კვლავაც აირჩევენ და ისინი ფედერალური კრების თითქმის მუდმივ წევრებად მოგვევლინებიან. მათგან საზოგადოებრივ საქმეთა ოსტატები ჩამოყალიბდებიან, რომელნიც ბუნებრივია, უარს არც აქედან გამომდინარე სარგებელზე იტყვიან. რაც უფრო მეტი ახალი წევრი შევა საკანონმდებლო ორგანოში, მით უფრო გაიზრდება საქმეში გაუთვითცნობიერებელ წარმომადგენელთა რიცხვი, შესაბამისად გაიზრდება ალბათობა იმისა, რომ ისინი საგანგებოდ მათთვის დაგებულ მახეში გაებან. ეს შენიშვნა არანაკლებ ეხება წარმომადგენელთა პალატასა და სენატს შორის მიმართებასაც. იმ უპირატესობას, რომელიც ჩვენთვის ხშირ არჩევნებს მოაქვს, ერთი უხერხულობაც თან ახლავს. საქმე ეხება იმას, რომ ვერ ესწრება გაყალბებული არჩევნების შემოწმება, მისი გაბათილება და ქმედითი გადაწყვეტილების მიღება. ნათქვამი ეხება ნებისმიერ შტატსაც, სადაც ყოვლისმომცველი არჩევნები ტარდება, მაგრამ წარმომადგენლობითი პალატის სესიას წელიწადში მხოლოდ ერთხელ იწვევენ. ამ ორგანოში არჩევა ადამიანს, რა თქმა უნდა, სარგებელს უქადის, ამიტომ ბევრი შეეცდება მასში თაღლითური გზით სავარძლის მოპოვებას. დრო კი საკამარისია იმისთვის, რომ ცრუ წევრმა თავისი უკანონო მიზნების შესრულება მოასწროს. ამიტომ უკანონო გზით ამგვარი სარგებლის მოპოვებას ნოყიერი ნიადაგი შეექმნება. ფედერალური საკანონმდებლო კრებისთვის ერთწლიანი საარჩევნო ვადა რომ შემოგვეღო, ამგვარ ბოროტებას, რა თქმა უნდა, უფრო ფართო გასაქანი მიეცემოდა, განსაკუთრებით შორეულ შტატებში. თითოეული პალატა არის და უნდა იყოს კიდეც მსაჯული იმისა, სამართლიანად ჩატარდა თუ არა არჩევნები, აქვს თუ არა სათანადო კვალიფიკაცია არჩეულ წარმომადგენლებს და რა შემოსავალს ფლობენ ისინი. მათსავე კომპეტენციაში შედის ის, რომ პროცედურის გამარტივების მიზნით მასში გამოცდილებით ნაკარნახევი შესწორებები შეიტანოს, რაც დააჩქარებდა სადავო საკითხების განხილვის პროცესს. ერთწლიანი საარჩევნო ვადის შემთხვევაში კაი ნახევარი წელი უკანონოდ არჩეული ცრუდეპუტატის სავარძლიდან ჩამობრძანების პროცესს მოუნდებოდა. ასე რომ, ხშირი არჩევნები არ არის ის დაბრკოლება, რითაც ერთხელ და სამუდამოდ გზას გადავუკეტავდით მათ, ვისაც უსამართლო და თაღლითური გზით პარლამენტარის სავარძლის მოპოვება ეოცნებება. ყველა ეს მოსაზრება შეასაძლებლობას გვაძლევს ვამტკიცოთ, რომ ორწლიანი საარჩევნო ვადა საზოგადოებრივ საქმეებსაც წაადგება და ხალხის თავისუფლებასაც ხიფათს არ შეუქმნის. პუბლიუსი ფედერალისტი # 54 : მედისონი (ალექსანდრე ჰამილტონთან თანამშრომლობით) Spoiler ფედერალისტი # 54 : მედისონი (ალექსანდრე ჰამილტონთან თანამშრომლობით) 1788წ. 12 თებერვალი ნიუ-იორკის შტატის ხალხს შემდეგი თვალთახედვა, რითაც მე წარმომადგენელთა პალატის განხილვა მსურს, დაკავშირებულია იმ საკითხთან, თუ რა პროპორციულობით არიან არჩეულნი მისი წევრები სხვადასხვა შტატიდან და რა კავშირი აქვს ამას პირდაპირი დაბეგვრის წესთან. არ არის სადავო ის, რომ სწორედ ამა თუ იმ შტატის მოსახლეობის რაოდენობა გვევლინება იმის საზომად, თუ რამდენი წარმომადგენელი უნდა წარგზავნოს მან წარმომადგენლობით პალატაში. მაგრამ როგორც ჩანს, ნაკლებად სასაყვედურო იქნებოდა, თუკი ამ მიზნით იმავე წესს შემოვიღებდით, რითაც საგადასახადო საქმე წესრიგდება. თუმცა ამ სიტუაციაში იგი სრულიად სხვა პრინციპს ემყარება. ერთ შემთხვევაში ეს წესი გაგებულია როგორც ისეთი რამ, რასაც საქმე აქვს ადამიანის პიროვნულ უფლებებთან, რასთანაც ბუნებრივსა და საყოველთაო კავშირში იმყოფება. მეორე შემთხვევაში კი იგი იმის დადგენას ისახავს მიზნად, თუ ვის რა წილი უდევს სიმდიდრეში. თუმცა ზემოაღნიშნული წესი არ არის ამგვარი წილობრივი მონაწილეობის ზუსტი საზომი და ჩვეულებრივ სიტუაციებში საამისოდ არც კი გამოდგება. მიუხედავად მისი ამგვარი ნაკლისა, იგი მაინც არ განეკუთვნება ისეთ წესთა რიცხვს, რომლებსაც იშვიათად იყენებენ პრაქტიკულ ცხოვრებაში. პირიქით, ამა თუ იმ შტატის შედარებითი სიმდიდრისა და საერთო შემოსავალში მისი წილობრივი მონაწილეობის ზომის დადგენა სწორედ ამ წესის მიხედვით ხდება. მიუხედავად იმისა, რომ იგი არცთუ დიდი ხნის წინათ იქნა შემოღებული ამერიკაში, კონვენტმა უპირატესობა მაინც მას მიანიჭა. ყველაფერი მართლაც ისეა, როგორც აქ ითქვა. მაგრამ როცა დაშვებულია ის, რომ წარმომადგენელთა რიცხვი მოსახლეობის საერთო რაოდენობის მიხედვით გაიზომოს ან როცა ამ რიცხვში თავისუფალ მოქალაქეებთან ერთად მონებიცაა გათვალისწინებული, ისე, როგორც საგადასახადო წესის შემთხვევაში, შეიძლება ვინმემ იკითხოს: ნუთუ აქედან ის გამომდინარეობს, რომ ეს უკანასკნელნი მოსახლეობის იმ რიცხვშიც უნდა იყვნენ შეყვანილნი, რომლის მიხედვითაც წარმომადგენლთა რაოდენობის განსაზღვრა მოხდება? მაგრამ მონა ხომ საკუთრებადაა მიჩნეული და არა პიროვნებად. ამიტომ უპრიანია მათ იმ წესებში ვითვალისწინებდეთ, რომელნიც საკუთრების დაბეგვრაზე არიან გათვლილნი. რაც შეეხება წარმომადგენელთა რაოდენობის განსაზღვრას, მოსახლეობის იმ აღწერაში, რომელიც ამ მიზნით ტარდება, მათ, რა თქმა უნდა, ანგარიშს არ უნდა ვუწევდეთო. ზემოხსენებული შესიტყვების არსი, როგორც ვხვდები სწორედ ასე შეიძლება გადმოიცეს. ახლა შევეცდები, ასევე გულწრფელი ვიყო იმ მოსაზრებათა გადმოცემისას, რომლებსაც ამგვარი შესიტყვების პასუხად საპირისპირო მხარე წამოაყენებდა. ჩვენს სამხრეთელ თანამოძმეთაგან ვინმე მაინც შეამჩნევდა იმას, რომ ჩვენც ვიზიარებთ იმ დოქტრინას, რომლის მიხედვითაც წარმომადგენლობა უფრო პიროვნული საკითხია მაშინ, როცა დაბეგვრას უფრო უშუალოდ საკუთრებასთან აქვს საქმე. ჩვენ იმ შეხედულებასაც ვეთანხმებით, რომ ამგვარი განსხვავება ჩვენი მონების მიმართაც იქნეს გამოყენებული. მაგრამ ვერაფრით ვერ გავიზიარებთ იმ მოსაზრებას, რომ მონა ყველა მიმართებით მარტოოდენ საკუთრებად იქნეს განხილული და არც ერთი თვალსაზრისით პიროვნებად არ იქნეს მიჩნეული. სიმართლე კი ის არის, რომ ჩვენი კანონმდებლობით იგი ერთსა დაიმავე დროს საკუთრებაც არის და პიროვნებაც, ანუ რაღაც მიმართებით საკუთრებაა, რაღაც მიმართებით – პიროვნება. მაგრამ მონა იძულებულია ბატონისთვის იმუშაოს და არა თავისთვის; იგი ბატონებს შორის ყიდვა – გაყიდვის საგანია. მისი თავისუფლება შეზღუდულია და მისი ფიზიკური დასჯა სხვის ჭირვეულ ნებაზეა დამოკიდებული. ყოველივე ამის გამო მონა ადამიანზე მდაბალ წარმონაქმნად და გონებას მოკლებულ პირუტყვად განიხილება, რის გამოც იგი საკუთრების სამართლებრივი განსაზღვრების ქვეშ ექცევა. მაგრამ მეორე მხრივ, მის სიცოცხლეს კანონი იცავს. მონა თვით ბატონის ძალმომრეობისგანაც კია დაცული. ბატონისა, რომლის ხელთაა მისი შრომა და თავისუფლება. იგი, ისე როგორც დანარჩენი მოქალაქენი, კანონით ისჯება მის მიერ ჩადენილი დანაშაულისთვის. ასე რომ, ისიც საზოგადოების წევრადა მიჩნეული და მარტოდენ გონებასმოკლებულ პირუტყვად აღარ განიხილება. ამ მიმართებით მონა უფრო მორალური პერსონაა და არ არის მარტოოდენ საკუთრება. ამიტომ სრულიად მართებულად განსაზღვრავს ფედერალური კონსტიტუცია, რომ მონას ნაზავი ბუნება აქვს; რომ მასში ერთმანეთშია შერეული როგორც პიროვნების, ისე საკუთრების თვისებები. სწორედ ამაშია მონის არსი, რასაც ის კანონები ანიჭებენ, რომელთა მიხედვითაც მას ცხოვრება უწევს. ასე რომ, მონების თაობაზე მართებული გადაწყვეტილებაა მიღებული. უმართებულო კი სწორედ ის იქნებოდა, თუ მოსახლეობის აღწერის დროს ზანგებს მხედველობაში იმ მიზეზით არ მიიღებდნენ, აქაოდა, მონა საკუთრება არის და არა პიროვნებაო. ასე რომ, თუ ზანგებს ჩამორთმეული უფლებები დაუბრუნდებათ, მათ იმის საშუალებაც მიეცემათ, რომ ისეთივე მონაწილეობა მიეღოთ წარმომადგენლობაში, როგორსაც დანარჩენი მოქალაქეები ღებულობენ. იგივე საკითხი სხვა თვალსაზრისითაც შეგვიძლია განვიხილოთ. ყველა მხარე აღიარებს, რომ რიცხვი, ერთი მხრივ, სიმდიდრისა და გადასახადის საუკეთესო საზომია; მეორე მხრივ კი, იგი ერთადერთი რამაა, რითაც წარმომადგენლობის ჯეროვნად შეფასებაა შესაძლებელი. კონვენტს შეეძლო წარმომადგენელთა რაოდენობის განსაზღვრის დროს არ გაეთვალისწინებინა მონები და მათი არსებობა მხოლოდ მაშინ მიეღო მხედველობაში, როცა მოსახლეობის აღწერა მისი დაბეგვრის მიზნით ხდება. მაგრამ მაშინ უპრიანი იქნებოდა, ვინმეს ეკითხა: იქნებოდა კი კონვენტი მიუკერძოებელი ან თანამიმდევრული, თუკი იგი ასე მოიქცეოდა? იქნებოდა კი გონივრული იმის მოლოდინი, რომ სამხრეთული შტატები ოდესმე დაეთანხმებიან ამგვარ ვითარებას? განა ისინი ოდესმე ყაბულს იქნებიან, რომ მათ მონებს ადამინებად განიხილავენ, როცა მათი დაბეგვრის საკითხი დგას, მაგრამ ადამიანთა სათვალავში არ შეჰყავდეთ როცა საქმე პრივილეგიათა მინიჭებაზე მიდგება? არსებობს ხალხი, რომელიც სამხრეთულ შტატებს იმაში სდებს ბრალს, რომ ისინი თანამოძმეთა ერთი ნაწილის მიმართ ბარბაროსულ პოლიტიკას ატარებენ. გასაკვირია სწორედ, რომ იგივე ხალხი საპირისპირო რამეს მოითხოვს, როცა საქმე იმის განსაზღვრაზე მიდგება, თუ როგორი უნდა იყოს იმავე თანამოძმეთა მიმართ ყველა შტატისთვის საერთო ხელისუფლების პოლიტიკა. საქმე ის არის, რომ მის მიერ ამ ბედნავსი ადამიანური მოდგმის შეფასება ბევრად უფრო ეწინააღმდეგება ბუნების წესრიგს, ვიდრე ის კანონები, რომელთა მიმართ ეს ხალხი საყვედურს გამოთქვამს. ამ შესიტყვების პასუხად შეიძლება განაცხადონ: არც ერთ შტატში, სადაც მონები არსებობენ, მათ არ ითვალისწინებენ მოსახლეობის იმ აღწერის დროს, რომელსაც იმ მიზნით ატარებენ, რომ წარმომადგენელთა რაოდენობა განსაზღვრონო. მათ არ გააჩნიათ ხმის უფლება და არც ისეა საქმე, რომ მათი ხმა ბატონის საარჩევნო ხმას ემატებოდეს. რომელი პრინციპის საფუძველზე უნდა იქნენ ისინი გათვალისწინებულნი იმ აღწერის დროს, რომელიც იმ მიზნით ტარდება, რომ ფედერალურ წარმომადგენლობით კრებაში შტატის წარმომადგენლობის ხარისხი განისაზღვროს? თუ კონსტიტუცია მათი სრული უგულვებელყოფის გზას დაადგებოდა, მაშინ ეს იმის ტოლფასი იქნებოდა, რომ მას გზამკვლევად არსებული კანონმდებლობა აურჩევია. ამგვარი შესიტყვების უკუგდებას დიდი ამბავი არ უნდა. შემოთავაზებულ კონსტიტუციას საფუძვლად უდევს პრინციპი, რომლის თანახმადაც შტატისთვის განკუთვნილ წარმომადგენელთა საერთო რიცხვი, გამოყვანილი უნდა იქნეს მოსახლეობის საერთო რაოდენობიდან, როგორც ფედერალური წესი მოითხოვს. ხოლო თუ ვინ უნდა შედიოდეს მაცხოვრებელთა შემადგენლობაში, რომელიც იმ რაოდენობით ირჩევს წარმომადგენლებს, როგორც ფედერალური კანონითაა დადგენილი, ეს შეიძლება, თვითონ შტატის მიერ შემოღებული წესით განისაზღვროს. ისეთ ორ შტატსაც კი ვერ იპოვით, სადაც ხმის მისაღებად ერთნაირი ცენზი იქნება დადგენილი. ზოგიერთ შტატს შორის, ამ მხრივ, ძალზე არსებითი განსხვავებაა. ყოველ შტატში არის მაცხოვრებელთა რაღაც ნაწილი, რომელსაც შტატის კონსტიტუციით ჩამორთმეული აქვს ხმის უფლება. მაგრამ არ არის გამორიცხული, რომ ფედერალურმა კონსტიტუციამ ამ ხალხს ფედერალურ წარმომადგენელთა არჩევის პროცესში მონაწილეობის ნება დართოს. ამან შესაძლოა, სამხრეთული შტატების პროტესტი გამოიწვიოს. ისინი იმ პრინციპის წინააღმდეგ გაილაშქრებენ, რომლის მიხედვითაც ცალკეულ შტატს უფლება არ ეძლევა თავად მიიღოს გადაწყვეტილება საკუთარ მოსახლეობასთან მიმართებაში. ამასთანავე, მათ უკმაყოფილებას, ეტყობა, ის პრინციპიც გამოიწვევს, რომელიც ფედერალურ ხელისუფლებას უფლებას აძლევს, მოსახლეობის აღწერის დროს საერთო სათვალავში მონებიც შეიტანოს, როგორც ეს მაცხოვრებელთა იმ ნაწილის მიმართაა დადგენილი, რომელსაც ზოგიერთ შტატში ხმის უფლება აქვს ჩამორთმეული. ამ პრინციპს განუხრელად ის ხალხი იცავს, ვინც აქედან ხეირს გამოელის. ყოველივე ეს კი იმაზე მიანიშნებს, რომ აუცილებელია ორივე მხარემ ზომიერება გამოიჩინოს. დაე, მონების საკითხი დიდი რუდუნებით იქნეს განხილული, ვინაიდან მას განსაკუთრებული მნიშვნელობა აქვს ჩვენთვის. დაე, მოიძებნოს ისეთი კონსტიტუციური გადაწყვეტა, რომელიც ორივე მხარისთვის მისაღები იქნება; რა დროსაც მონა მაცხოვრებლადაა მიჩნეული, ოღონდ ისეთ მაცხოვრებლად, რომელსაც თავისი ჩაგრული მდგომარეობის გამო თავისუფალ მოქალაქეზე ბევრად დაბლა აქვს ადგილი მიჩენილი; მონას ხომ ადამიანად ყოფნის ორი მეხუთედი აქვს წართმეული, ანუ იგი ორი მეხუთედით ნაკლებია, ვიდრე ადამიანი. ნუთუ შეუძლებელია, ისეთი საფუძვლის მოძიება, რომელიც უფრო საიმედოდ დაიცავდა კონსტიტუციის ამ პუნქტს? აქამდე ჩვენ იმ აზრს ვავითარებდით, რომ წარმომადგენლობის საკითხი მხოლოდ პიროვნებას უკავშირდება და არანაირად არ ეხება საკუთრებას. მაგრამ მართებულია კი ამგვარი მოსაზრება? ხელისუფლება ვალდებულია, მფარველობა გაუწიოს როგორც პიროვნებას, ისე საკუთრებას. ამ პრინციპიდან გამომდინარე, იმ ხალხს, ვინც ძალაუფლებას ფლობს ერთი მოვალეობაც აკისრია და მეორეც. ამიტომ რამდენიმე შტატში – განსაკუთრებით ნიუ – იორკში _ ხელისუფლების ერთი განშტოება საგანგებოდაა მოწოდებული იმისთვის, რომ საკუთრებას გაუწიოს მფარველობა; შესაბამისად, მას მოსახლეობის ის ნაწილი ირჩევს, რომელიც სისხლხორცეულადაა დაინტერესებული ხელისუფლების სწორედ ამ ამოცანით. რაც შეეხება ფედერალურ კონსტიტუციას, ის ამ გზით არ მიდის. საკუთრების დაცვასა და პიროვნების მფარველობას იგი ერთსა და იმავე სახელისუფლებო სტრუქტურას აკისრებს. ამიტომ უპრიანი იქნებოდა, ამგვარი სტრუქტურის შერჩევისას ყურადღება საკუთრებაზე ყოფილიყო გამახვილებული. არსებობს კიდევ ერთი მიზეზი, რის გამოც ხმების ის რაოდენობა, რითაც ესა თუ ის შტატია წარმოდგენილი, ფედერალურ საკანონმდებლო ხელისუფლებაში თითოეული მათგანის შედარებითი სიმდიდრის თანაზომიერი უნდა იყოს. ინდივიდებისგან განსხვავებით, შტატები ვერ ახდენენ მეტნაკლებ ზეგავლენას ერთმანეთზე იმისდა მიხედვით, თუ რა ავლადიდება აბადია თითოეულ მათგანს. შეძლებულ ადამიანს კანონი ერთი ხმის უფლებას ანიჭებს წარმომადგენლის ასარჩვეად, მაგრამ ის ხელსაყრელი მდგომარეობა, რომელიც მას საზოგადებაში უკავია, აქედან გამომდინარე ზეგავლენა და ავტორიტეტი, ხშირად იმის შესაძლებლობას იძლევა, რომ მან საზოგადოების დანარჩენი წევრებიც დააკვალიანოს ხმის მიცემის საკითხში და მათი ხმებიც თავისივე რჩეულისკენ მიმართოს. ამგვარი უხილავი არხებით შეაღწევს ხოლმე საკუთრების უფლება წარმომადგენლობით ორგანოში. შტატები კი ერთმანეთზე ამგვარ ზემოქმედებას ვერ ახდენენ. თითქმის წარმოუდგენელია ის, რომ თუნდაც ყველაზე მდიდარმა შტატმა სხვა შტატის თუნდაც ერთი ამომრჩევლის გადაბირება მოახერხოს. ასე რომ, შედარებით ვრცელი და შედარებით მდიდარი შტატებიც ვერ მოახდენენ ზემოქმედებას დანარჩენ შტატთა წარმომადგენლებზე. მათი უპირატესობა შეიძლება მხოლოდ იმაში გამოიხატოს, რომ მათ უფრო მრავალრიცხოვანი მოსახლეობა ჰყავთ. მაგრამ საქმე ისაა, რომ თავიანთი სიმდიდრიდან და ავტორიტეტიდან გამომდინარე, ისინი სამართლიანად იმსახურებენ გარკვეულ უპირატესობას. სწორედ მათი ამგვარი უპირატესობის უზრუნველყოფა უნდა მოხდეს იმით, რომ წარმომადგენლობაში მათ უფრო დიდი წილი ექნებათ. ამ მიმართებით ახალი კონსტიტუცია არსებითად განსხვავდება კონფედრაციის მუხლებისგან ისე, როგორც გაერთიანებული ნიდერლანდებისა და სხვა მსგავსი კონფედერაციებისგან. ამგვარ კონფედერაციებში ფედერალურ გადაწყვეტილებათა ქმედითობა იმ დადგენილებეზეა დამოკიდებული, რომელთაც ნებაყოფლობით ღებულობენ კავშირის შემადგენლობაში შემავალი სახელმწიფოები. ამ უკანასკნელთ, მართალია, თანაბარი ხმა აქვთ საზოგადოებრივ საბჭოებში, მაგრამ არათანაბარი ზეგავლენით სარგებლობენ. ეს კი იმითაა განპირობებული, რომ მათ მიერ მიღებული მომდევნო და ნებაყოფლობითი დადგენილებანი არათანაბარი მნიშვნელობისაა. შემოთავაზებული კონსტიტუციით კი ფედერალური საკანონმდებლო აქტები ცალკეული შტატის საშინაო საქმეებში ჩაურევლად მოახდენს ჯეროვან ზემოქმედებას. ეს მხოლოდ და მხოლოდ წარმომადგენლობით ორგანოში ხმათა უმრავლესობაზე იქნება დამოკიდებული. რაც შეეხება ხმების წონასა და ზეგავლენას, ყველა მათგანი თანაბარი იქნება და მნიშვნელობა არ ექნება იმას, თუ რომელ შტატს ეკუთვნის იგი, ვრცელსა თუ შედარებით მცირე შტატს, მეტნაკლებად მდიდარსა თუ ძლევამოსილს; ისეთივე ვითარებასთან გვექნება საქმე, რაც ცალკეული შტატის საკანონმდებლო უწყებაში ხდება, სადაც სხვადასხვა სიდიდის ოლქებისა თუ რაიონების წარმომადგენლები სრულიად თანაბარი მნიშვნელობისა და ძალის საარჩევნო ხმებს ფლობენ. თუკი ამ ორ მოვლენას შორის რაიმე განსხვავება არსებობს, იგი უთუოდ წარმომადგენლის ინდივიდუალური ხასიათითაა განპირობებული და არ არის დამოკიდებული იმ ოლქის მოცულობაზე, საიდანაც ესა თუ ის წარმომადგენელია წარმოგზავნილი. ესაა მოსაზრება, რომელიც შესაძლოა, სამხრეთული შტატების ინტერესთა დამცველებმა წამოაყენონ ზემოგანხილულ საკითხთან დაკავშირებით. მას შეიძლება ნაძალადევობის ელფერი დაჰკრავდეს, მაგრამ უნდა ვაღიარო, რომ მთლიანობაში ჩემზე მან დამაჯერებლი ზემოქმედება მოახდინა და იმ სკალის მართებულებაში დამარწმუნა, რომელიც კონვენტმა შემოიღო. ერთი მიმართებით შესაძლოა, კეთილმყოფელი ნაყოფი გამოიღოს წარმომადგენლობისა და დაბეგვრისთვის საერთო საზომის შემოღებას. კონგრესში შემოსულ აღწერის შედეგთა სიზუსტე დიდად იქნება დამოკიდებული შტატებს შორის არსებულ კეთილგანწყობაზე, რომ არაფერი ვთქვათ მათ შორის შესაძლო თანამშრომლობაზე. ერთობ მნიშვნელოვანია ის, რომ კონგრესს არ მიაწოდონ დამახინჯებული მონაცემები მოსახლეობის რაოდენობის შესახებ, სადაც იგი განგებ იქნება გაბერილი, ანდა შემცირებული. შტატების წარმომადგენლობის ზომა მარტო ამ წესით რომ დგინდებოდეს, მაშინ მათთვის სასარგებლო იქნებოდა მოსახლეობის რაოდენობის ხელოვნურად გაზრდა. ეს წესი რომ მხოლოდ საგადსახადო სფეროს შეეხებოდეს, მაშინ შტატები საპირისპირო მისწრაფებას გამოავლენდნენ. ზემოაღნიშნულ წესს ორივე სფეროზე რომ ვავრცელებდით, მხოლოდ ერთი მოსაზრებით ვხელმძღვანელობდით: შტატებს ურთიერთგამომრიცხავი ინტერესები ექნებათ, რაც იმის საწინდარია, რომ ისინი ერთმანეთს გააკონტროლებენ და გააწონასწორებენ. აქედან კი აუცილებელი მიუკერძოებლობა დაიბადება. ფედერალისტი # 55 : მედისონი (ალექსანდრე ჰამილტონთან ერთად) Spoiler ფედერალისტი # 55 : მედისონი (ალექსანდრე ჰამილტონთან ერთად) 1788წ. 15 თებერვალი ნიუ-იორკის შტატის ხალხს საკითხი იმის შესახებ, თუ რამდენი წევრისგან უნდა შედგებოდეს წარმომადგენელთა პალატა, კიდევ ერთი ასპექტია, რითაც შეიძლება ფედერალური საკანონმდებლო ორაგნოს ეს განშტოება განვიხილოთ. საქმე ის არის, რომ კონსტიტუციაში თითქმის არ მოიძებნება სხვა პუნქტი, რომელიც უფრო დიდ ყურადღებას იმსახურებდეს. ამას კი იმ არგუმენტაციის მნიშვნელობა და თვალნათლივობა განაპირობებს, რითაც მის წინააღმდეგ ილაშქრებენ. ჯერ ერთი, ამბობენ, რომ ესოდენ ცოტა წარმომადგენელი ვერ იქნება საზოგადოებრივ ინტერესთა საიმედო მცველი; მეორეც, შეუძლებელია, მათ ჯეროვნად იცოდნენ ადგილობრივი გარემოებები, რომელნიც მათი მრავალრიცხოვანი ამომრჩევლის ცხოვრებას განაპირობებენ; მესამე, ხალხის ეს წარმომადგენელნი მოქალაქეთა იმ ფენიდან იქნებიან გამოსულნი, რომელიც თანაგრძნობით არ არის გამსჭვალული მოსახლეობის უდიდესი ნაწილის სასოებისადმი; და უფრო ის არის მოსალოდნლი, რომ ისინი ყველაფერს გააკეთებენ, რათა უმრავლესობის ჩაგვრის ხარჯზე უმცირესობას აამონ; მეოთხე, ერთია, რომ ისინი თავიდანვე მცირერიცხოვანნი იქნებიან და სხვა ამბავია ის, რომ მოსახლეობის ზრდასთან ერთად მათი რიცხოვნება უფრო და უფრო არათანაზომიერი იქნება ამგვარი ზრდისა; ამას კი ხელს შეუწყობს ის დაბრკოლებანი, რომლებსაც წარმომადგენელთა რიცხოვნების შესაბამისი ზრდის თავიდან ასაცილებლად შემოიღებენ. ამ საკითხის თაობაზე ის შეიძლება შევნიშნოთ, რომ საზოგადოდ, ძალზე ძნელია ზუსტი გადაწყვეტა მოუძებნო ისეთ პოლიტიკურ პრობლემას, როგორიც საკანონმდებლო კრების წევრთა სათანადო რაოდენობის დადგენაა. შეიძლება ითქვას, რომ არც ერთ პუნქტში ისე არ განსხვავდება ერთმანეთისგან ცალკეული შტატის პოლიტიკა, როგორც წარმომადგენელთა რიცხოვნების საკითხში; მნიშვნელობა არ აქვს იმას, თუ რა ხერხს მოვიმარჯვებთ: სხვადასხვა შტატის საკანონმდებლო ორგანოს უშუალოდ შევუდარებთ ერთმანეთს, თუ ამ უკანასკნელს მოსახლეობის იმ ნაწილთან შევატოლებთ, რომელმაც ეს ადამიანები აირჩია. არაფერს ვიტყვი ყველაზე მცირე და ყველაზე მსხვილ შტატს შორის განსხვავებაზე, გარდა იმისა, რომ დელავერის საკანონმდებლო კრების ყველაზე მრავალრიცხოვანი განშტოება ოცდაერთი წარმომადგენლისაგან შედგება, მასაჩუსეტსისა კი – სამასიდან ოთხასამდე წევრს აერთიანებს. რაც შეეხება იმ შტატებს, რომელთაც მოსახლეობის თითქმის თანაბარი რაოდენობა ჰყავს, ამ მიმართებით მათ შორის განსხვავება უფრო თვალშისაცემია. პენსილვანიის წარმომადგენელთა რაოდენობა მასაჩუსესტის საკანონმდებლო კრების წევრთა მხოლოდ ერთ მეხუთედს შეადგენს. ნიუ – იორკს, რომლის მოსახლეობა ისე შეეფარდება სამხრეთ კაროლინისას, როგორც ექვსი ხუთს, ერთ მესამედზე ოდნავ მეტი წარმომადგენელი ჰყავს, ვიდრე ამ უკანასკნელს. ასევე შთამბეჭდავია განსხვავება ჯორჯიასა და დელავერს, ანდა როდაილენდს შორის. პენსილვანიაში ხუთ – ექვს ათას ამომრჩეველზე ერთი წარმომადგენელი მოდის. როდ აილენდში კი ყოველი ათასი ამომრჩეველი ერთ წარმომადგენელს ირჩევს. ჯორჯიის კონსტიტუციის თანახმად კი ამგვარი თანაფარდობა შესაძლოა, შემდეგნაირად გამოიხატოს: ერთი წარმომადგენელი ყოველ ათ ამომრჩეველზე, რაც უთუოდ აღემატება ნებისმიერ სხვა შტატში დადგენილ შეფარდებას. მეორე ზოგადი შენიშვნა ამ საკითხის თაობაზე ის იქნებოდა, რომ უპრიანი არ არის, როცა წარმომადგენლებსა და მოსახლეობას შორის ერთნაირი შეფარდებაა, მაშინ, როცა ეს უკანასკნელი მრავალრიცხოვანია და მაშინაც, როცა იგი მცირერიცხოვანია. ვირჯინიის წარმომადგენელთა რიცხოვნება როდ აილენდის საზომით რომ გაგვეზომა, იგი ახლა სამასიდან ხუთას შორის უნდა მერყეობდეს. მეორე მხრივ, თუ პენსილვანიისეულ შეფარდებას დელავერის საკანონმდებლო კრებას მივუყენებდით, ამ უკანასკნელის წარმომადგენელთა რიცხოვნება შვიდ – რვა წევრამდე შემცირდებოდა. არაფერია უფრო მცდარი, ვიდრე ის, რომ ჩვენს პოლიტიკურ გათვლებს მათემატიკურ პრინციპებზე ვაფუძნებდეთ. ხომ უფრო გონივრულია, ძალაუფელება ოთხმოც ან სამოცდაათ კაცს მივანდოთ, ვიდრე რვას ან შვიდს. მაგრამ აქედან სულაც არ გამომდინარეობს ის, რომ ექვსასი თუ შვიდასი კაცი უფრო უკეთ და საიმედოდ გაუძღვება ქვეყანას. ახლა წარმოვიდგინოთ, რომ ეს რიცხვი ექვს ან შვიდ ათას კაცამდე გაიზარდა, მერწმუნეთ, რომ წესრიგის ნაცვლად დომხალს მივიღებთ. სიმართლე კი ესაა: იმისთვის, რათა აზრთა თავისუფალმა გაცვლა – გამოცვლამ და განხილვამ კეთილი ნაყოფი გამოიღოს, როგორც ჩანს, წარმომადგენელთა გარკვეული რაოდენობაა აუცილებლი. ამ ხერხით ასე თუ ისე ჯგუფობანასაც გადავუღობავდით გზას. მეორე მხრივ, უპრიანია, რომ წარმომადგენელთა რიცხოვნება გარკვეულწილად შეზღუდულიც იყოს, რათა თავიდან ავიცილოთ ის უწესრიგობა და თავაშვებულობა, რაც მეტისმეტად მრავალრიცხოვან ადამიანთა თავყრილობას ახასიათებს. როცა ამ უკანასკნელთან გვაქვს საქმე, მნიშვნელობა აღარ აქვს, თუ რა ხალხისგან შედგება იგი, ყველა ამგვარ შემთხვევაში, როგორც წესი, გონება ფარ – ხმალს ყრის ვნებათა წინაშე. ათენის თითოეული მოქალაქე, სოკრატეც რომ ყოფილიყო, ერთად შეკრებილი ყველა ათენელი მაინც ბრბო იქნებოდა. უპრიანი იქნებოდა, ის მოსაზრებანი გაგვეხსენებინა, რანიც ორწლიან საარჩევნო პერიოდთან დაკავშირებით გამოვთქვით. კონგრესის შეზღუდული უფლებამოსილებანი და ცალკეული შტატის საკანონმდებლო კრების მხრიდან მის მოღვაწეობაზე დაწესებული ზედამხედველობა იმის გამართლებაა, რომ არჩევნები არ ტარდებოდეს უფრო ნაკლები სიხშირით, ვიდრე ამას საზოგადოების უსაფრთხოება მოითხოვს. ამავე მიზეზით, უპრიანია, რომ კონგრესი, რომლის ხელშიც არ არის მთელი საკანონმდებლო ძალაუფლება, უფრო მცირერიცხოვანი იყოს, ვიდრე სხვა საკანონმდებლო ორგანოები, რომლებზეც ჩვეულებრივი შეზღუდვები ვრცელდება. ამგვარი ზოგადი წარმოდგენების ფონზე, მოდით, ავწონ – დავწონოთ, თუ რამდენად მართებულია ის შესიტყვებანი, რომელნიც წარმომადგენელთა პალატის შემოთავაზებული რიცხოვნების წინააღმდეგ წამოაყენეს. უწინარეს ყოვლისა, ამბობენ, რომ სახიფათოა, როცა ესოდენ მცირერიცხოვან კრებას უზარმაზარი ძალაუფლება აქვს მინდობილიო. საკანონმდებლო ხელისუფლების ამ განშტოების შემადგენლობაში, თავდაპირველად სამოცდახუთი წევრი იქნება. მაგრამ სამი წლის თავზე ჩატარდება მოსახლეობის საყოველთაო აღწერა, რის შემდეგაც მათი რიცხვი ყოველ ოცდაათი ათას მოსახლეზე ერთი წევრით გაიზრდება. ყოველ მომდევნო ათ წელიწადში ერთხელ კიდევ განმეორებით ჩატარდება მოსახლეობის აღწერა და წარმომადგენელთა რიცხოვნების ზრდა ზემოაღნიშნულ შეზღუდვათა გათვალისწინებით განხორციელდება. და არაფერია უცნაური იმაში, თუ პირველი აღწერის შემდეგ, ერთი ოცდაათი ათასთან შეფარდების პირობებში, წარმომადგენელთა რიცხვი ას კაცამდე გაიზრდება. თუ მოსახლეობის რიცხვში ზანგებსაც შევიყვანთ, შეფარდებით ერთი ხუთზე, შეერთებული შტატების მოსახლეობა სამი მილიონი გახდება, თუკი იგი უკვე არ უდრის ამ რიცხვს. გამოთვლების თანახმად, ოცდახუთი წლის თავზე წარმომადგენელთა რიცხოვნება ორას კაცს მიაღწევს. ორმოცდაათი წლის შემდეგ კი ოთხასის ტოლი იქნება. ვფიქრობ, ეს წარმომადგენელთა სწორედ ის ოდენობაა, წერტილს რომ დაუსვამს ყოველგვარ შიშს, რომელიც საკანონმდებლო ორგანოს მცირერიცხოვნებიდან მომდინარეობს. ამასთანავე, თავისთავად იგულისხმება, რომ მათი რიცხვი დრო და დრო გაიზრდება კონსტიტუციით დადგენილი წესის მიხედვით, რის ჩვენებასაც მოგვიანებით შევეცდები, როცა პასუხს გავცემ მეოთხე შესიტყვებას. თუ იმის საპირისპირო ვითარებას ვივარაუდებთ, რაზეც აქ არის ლაპარაკი, მაშინ უნდა ვაღიარო, რომ ზემოაღნიშნულ შესიტყვებას ძალზე დიდი მნიშვნელობა ექნება. ჭეშმარიტად საჭირბოროტო საკითხი სწორედ ის არის, ხელისუფლების საკანონმდებლო ორგანოს მცირერიცხოვნება საფრთხეს უქმნის თუ არა საზოგადოების თავისუფლებას, მიუხედავად ამგვარი რიცხოვნების დროებითი ხასიათისა. რამდენად უსაფრთხოა ის, რომ შეერთებული შტატების შეზღუდული და მკაცრი ზედამხედველობის ქვეშ მყოფი საკანონმდებლო ხელისუფლება, თავდაპირველად სამოცდახუთ კაცს მივანდოთ, რამდენიმე წლის შემდეგ კი, ასევე ცოტა ხნით, ას თუ ორას კაცს გადავულოცოთ? უნდა ვაღიარო, რომ ამ შეკითხვაზე ჩემი უარყოფითი პასუხი არ დაახანებდა, თუ ვინმე მოახერხებდა და ამერიკელი ხალხის ნიჭიერებაზე ყველა ჩემს შთაბეჭდილებას გამიქარწყლებდა, მაგრამ საქმეც ის არის, რომ შეუძლებელია მათი გაქარწყლება, რამეთუ სწორედ ამერიკელი ხალხის ნიჭი თუ სულია ის, რაც ამა თუ იმ შტატის კანონშემოქმედებას ასულდგმულებს და ისეთ პრინციპებს წარმოშობს, რანიც მოქალაქეთა ყველა ფენის პოლიტიკურ ზნესთანაა შეზავებული. ვერ წარმომიდგენია, გარემოებანი რომც შეიცვალონ ამერიკელმა ხალხმა, რომელიც დღეს ასეთი სულისკვეთებით გამსჭვალული, სამოცდახუთი თუ ასი ისეთი კაცი აირჩიოს და ყოველ ორ წელიწადში ერთხელ გადაირჩიოს, რომელნიც მზად იქნებიან, ერთმანეთთან პირი შეკრან ტირანიისა თუ ღალატის ზრახვათა ხორცშესასხმელად. შტატის საკანონმდებლო ხელისუფლებას უამრავი საბაბი აქვს იმისა, რომ თვალი ერთთავად ფედერალურ საკანონმდებლო უწყებაზე ეჭიროს და უამრავი საშუალება აქვს იმისა, რომ მის ქმედებებს კონტრქმედებებით უპასუხოს. ამიტომაც ისიც ვერაფრით წარმომიდგენია, რომ მას საერთო ამომრჩევლის წინააღმდეგ ამ უკანასკნელის მიერ მოწყობილი შეთქმულების გამომჟღავნება თუ ჩაფუშვა გაუჭირდეს. ვერც იმაში დამაჯერებს ვერავინ, რომ სადღეისოდ ან მოკლე ხანში, შეერთებულ შტატებში სამოცდახუთი ან ასი ისეთი კაცი მოიძებნოს, რომელთაც სურვილი გაუჩნდებათ ან გამბედაობა ეყოფათ საიმისოდ, რომ მას შემდეგ, რაც მათ მოსახლეობის უდიდესი ნაწილი აირჩევს, მის მიერ გამოცხადებულ წმინდა ნდობას უღალატონ. მაგრამ იმის გამოსაცნობად, თუ რა ცვლილებებს გამოიწვევს ჩვენს ქვეყანაში დროთა ცვალებასთან და მოსახლეობის ზრდასთან დაკავშირებული გარემობანი, წინასწარმეტყველის ნიჭია საჭირო, რაზეც მე პრეტენზია არ გამაჩნია. თუმცა იმ გარემოებათა მიხედვით თუ ვიმსჯელებდი, რაშიც ჩვენ ცხოვრება გვიწევს და თუ, ამის გათვალისწინებით, თვალს უახლოეს მომავალს შევავლებდი, ვიტყოდი, რომ წარმომადგენელთა რიცხოვნების მხრიდან, უახლოეს პერიოდში, შეერთებული შტატების თავისუფლებას არანაირი საფრთხე არ ემუქრება. მაგრამ საიდან მოიძურწება საფრთხე? უცხოურ სახელმწიფოთა ოქროს ხომ არ უნდა ვუფრთხოდეთ? თუკი ამით შეიძლება ფედერალურ ხელისუფალთა მოღორება და გახრწნა, თუ მართლა უცხოური ოქროა ის ხაფანგი, რაც ჩვენს ამომრჩეველს ღალატისკენ უბიძგებს, მაშინ როგორღა მოხდა ის, რომ ჩვენ დღეს თავისუფალი და დამოუკიდებელი ერი ვართ? კონგრესი, რომელმაც რევოლუციის ქარ – ცეცხლი გამოგვატარა, უფრო მცირერიცხოვანი იყო, ვიდრე მისი მემკვიდრე იქნება. იგი არც თანამოქალაქეთა უდიდესი ნაწილის მიერ ყოფილა არჩეული და არც პასუხისმგებლობა ჰქონია მის წინაშე. მისი წევრები ერთი წლით ინიშნებოდნენ და სურვილისამებრ შეეძლოთ უკანვე გაეწვიათ, თუმცა ისინი სამი წლის განმავლობაში ასრულებდნენ თავიანთ სამსახურებრივ მოვალეობას. კონფედერაციის მუხლების რატიფიცირებამდე კი ისინი უფრო მეტი ხნითაც რჩებოდნენ თავიანთ თანამდებობაზე. მათი თათბირები ყოველთვის გასაიდუმლოებული იყო. სწორედ კონგრესი წარმართავდა ჩვენი ქვეყნის საგარეო საქმეებს. მთელი ომის განმავლობაში მისი ბედი სწორედ კონგრესის წევრებზე იყო დამოკიდებული. იმედია, მომავლის კონგრესს აღარ დასჭირდება ესოდენ დიდი პასუხისმგებლობის თავის თავზე აღება. მაგრამ იმდენად დიადია ის ჯილდო, რომელიც გზნებით აღაგზნებს მის დამკარგავ მხარეს, რომ წარმომადგენლები ძალის წინაშეღა თუ დაიხევენ უკან. მიუხედავად ყველაფრისა, ბედმა გაგვიღიმა და საზოგადოებრივი ნდობა არავის დაუღალატებია. გარდა ამისა, შეუბღალავი დარჩა ჩვენი საზოგადოებრივი საბჭოები და მათ ვერაფერი დააკლო ცილისმწამებლურმა მითქმა-მოთქმამ. ხიფათი ხელისუფლების სხვა შტოთა მხრიდან ხომ არ არის მოსალოდნელი? რა სახიფათო საშუალებანია პრეზიდენტისა და სენატის, ანდა ორივე მათგანის ხელში? მათი ჯამაგირი, თუ ჯერ წარმომადგენლობითი პალატა არ გაიხრწნა სხვა მიზნებს ვერ გასწვდება, თუU არა მათივე მოთხოვნილებათა დაკმაყოფილებას. რაც შეეხება მათ პირად საკუთრებას, ესენი ყველანი ამერიკელები არიან და ამ მხრივ შეუძლებელია საფრთხე მათგან მომდინარეობდეს. ამიტომ მათ ხელში შეიძლება, მხოლოდ ერთი საშუალებაღა იყოს: თანამდებობათა ჩამორიგება. ამ წყაროთი ხომ არ საზრდოობს ეჭვი, როცა თავის ბრალდებას აყენებს? ხანდახან ცდილობენ ჩვენს დარწმუნებას, რომ პრეზიდენტი კორუფციის სწორედ ამ ამოუწურავი წყაროდან ქაჩავს თავის სიმდიდრეს, რითაც ძირს უთხრის სენატის სიქველესო. მისი შემდეგი მსხვერპლი მეორე პალატის ერთგულება იქნება. მაგრამ საქმე ისაა, რომ ეჭვის საფუძველი არ არსებობს, რაკი მართვის რესპუბლიკური სისტემის მიხედვით, ხელისუფლების ზემოაღნიშნული შტოები სხვადასხვა პრინციპებს ემყარებიან და თითოეული მათგანი საზოგადოების წინაშეა ანგარიშვალდებული. ამიტომაც არასოდეს მოხდება ის, რომ მათ ერთმანეთთან მუხანათურად შეკრან პირი და გამყიდველობა ჩაიდინონ. საბედნიეროდ, კონსტიტუციაში უსაფრთხოების სხვა გარანტიებიცაა გათვალისწინებული. საარჩევნო პერიოდში კონგრესის წევრს უფლება არ აქვს სხვა თანამდებობაც ეჭიროს, რაც მისთვის შემოსავლის დამატებითი წყარო იქნებოდა. ამიტომ ჩვეულებრივი წესით გამოთავისუფლებული ადგილის გარდა კონგრესის მოქმედ წევრს ვერც ერთ თანამდებობას ვერ შესთავაზებენ. იმის დაშვება, რომ ეს საკმარისი იქნება სახალხო ინტერესების დამცველთა მოსაღორებლად, რომელნიც ხალხის მიერვე არიან არჩეულნი, არ იქნებოდა მართებული. ასეთი რამ იმის ტოლფასი იქნებოდა, რომ უარი გვეთქვა იმ წესზე, რითაც მოვლენათა წინასწარ გათვლა ხდება და ყველაფერი განურჩეველი და დაუოკებელი შურის ანაბარად მიგვეგდო. ის ადამიანები, რომლებიც გულწრფელად ეტრფიან თავისუფლებას, ვერ აცნობიერებენ, თუ რაოდენ ზიანს აყნებენ თავიანთი ტრფიალების საგანს, როცა თავდავიწყებით არიან ამგვარი ვნებით გატაცებულნი. კაცობრიობამ ჯერაც თავიდან ვერ აიცილა ის გარყვნილება, რომელიც საკუთარი თავის მიმართ დაეჭვებასა და უნდობლობას გულისხმობს. მაგრამ ადამიანის ბუნებაში არის სხვა თვისებებიც, რომლებიც გარკვეულწილად ამართლებენ მის მიმართ პატივისცემასა და ნდობას. მმართველობის რესპუბლიკური სისტემა, მართვის სხვა ფორმებისგან განსხვავებით, იმას გულისხმობს, რომ ადამიანში უაღრესად განვითარებული მისი სწორედ ამგვარი თვისებებია. მოგეხსენებათ, თუ რაოდენ არასახარბიელოა პოლიტიკური შურის მიერ დახატული სურათი. შურისა, რომელიც ბევრ ჩვენგანს უღრღნის გულს. მას რომ ჰკითხო, ადამიანებს შორის არ არისო სიქველის სახსენებელი, ვინ მისცა მათ იმის შნო, რომ საკუთარი თავი განაგონო; დესპოტიზმიაო ერთადერთი საშუალება, რაც მათ განადგურებისგან იხსნის და ერთმანეთის შესანსვლაზე ხელს ააღებინებსო. პუბლიუსი ფედერალისტი # 56 : მედისონი (ალექსანდრე ჰამილტონთან ერთად) Spoiler ფედერალისტი # 56 : მედისონი (ალექსანდრე ჰამილტონთან ერთად) 1788წ. 16 თებერვალი ნიუ-იორკის შტატის ხალხს მეორე ბრალდება წარმომადგენელთა პალატის წინააღმდეგ იმაში მდგომარეობს, რომ იგი მცირერიცხოვანი იქნება და მისი წევრები სათანადოდ გათვითცნობიერებულნი არ იქნებიან ამომრჩევლთა ინტერესებშიო. ამგვარ შესიტყვებას უთუოდ ის მეთოდი ასაზრდოებს, რომელიც წარმომადგენელთა შემოთავაზებულ რიცხოვნებას შეერთებული შტატების უზარმაზარ ტერიტორიას, მისი მოსახლეობის რაოდენობასა და მის მრავალფეროვან ინტერესებს უდარებს, მაგრამ საქმე ისაა, რომ ამგვარი შედარებისას არ ითვალისწინებენ იმ გარემოებებს, რაც კონგრესს სხვა საკანონმდებლო ორგანოებისგან განასხვავებს. ამიტომ ზემოაღნიშნულ ბრალდებაზე საუკეთესო პასუხი იმის გარკვევა იქნებოდა, თუ რაში მდგომარეობს კონგრესის თავისებურებანი. უთუოდ საღი და მნიშვნელოვანი პრინციპია იმის მოთხოვნა, რომ წარმომადგენლები ამომრჩეველთა ინტერესებსა და გარემოებებს უნდა იცნობდნენო. მაგრამ საქმე ისაა, რომ იგი მხოლოდ იმ ინტერესებსა და გარემოებებზე ვრცელდება, რომლებთანაც უშუალოდ აქვს საქმე ამა თუ იმ წარმომადგენელს. სწორედ ამ ვითარებითაა განპირობებული ის, რომ საკანონმდებლო მოღვაწეობის ყურადღების მიღმა რჩება უამრავი წვრილმანი და განსაკუთრებული რამ, რასაც ზედ ერთვის ისეთ თვისებათა არცოდნაც, რაშიც სათანადოდ უნდა ერკვეოდეს წარმომადგენელი, რათა მან საკანონმდებლო ნდობის გამართლება შეძლოს. ამიტომ ვიდრე ცოდნის იმ მოცულობას დავადგენდეთ, რომელიც აუცილებელია ამა თუ იმ უფლებამოსილებით აღჭურვილი კანონმდებლისთვის, რათა მან მოვალეობის მართებულად აღსრულება შეძლოს, უპრიანი იქნებოდა გარკვეული წარმოდგენა შეგვექმნა იმ საქმეთა და საგანთა შესახებ, რომელნიც მისი უფლებამოსილების სფეროში შედიან. რა არის ფედერალური კანონმდებლობის საგანი? ვაჭრობა, დაბეგვრა და სახალხო ლაშქარი აი, სამი ყველაზე მნიშვნელოვანი თემა, რაც ადგილობრივ გარემოებათა გამოწვლილვით ცოდნას მოითხოვს. სადღაც შევნიშნეთ კიდეც, რომ ვაჭრობასთან დაკავშირებული საკითხების მოსაწესრიგებლად აუცილებელია, კანონმდებელი ღრმად იყოს ჩახედული საქმეშიო. მაგრამ საქმე ის არის, რომ ამა თუ იმ შტატის ადგილობრივ კანონებთან და მდგომარეობასთან დაკავშირებული ცნობების ფედერალურ საბჭოებში მისატანად რამდენიმე წარმომადგენელია საკმარისი. დაბეგვრის სფეროში ისეთი მოსაკრებლები შევლენ, რომელნიც, დიდ წილად ვაჭრობის მოწესრიგებასთან იქნებიან დაკავშირებულნი. ამდენად, ზემომოტანილი შენიშვნა ამ საკითხსაც შეეხება. მაგრამ რამდენადაც ამგვარ გადასახადში, შესაძლოა, შიდა გამოსაღებიც შევიდეს, კანონმდებელს ადგილობრივ გარემოებათა უფრო ფართო და მრავალმხრივი ცოდნა დასჭირდება. მაგრამ განა თითზე ჩამოსათვლელი არ არიან ის ადამიანები, ვისაც ამგვარი ცოდნა ექნება და შტატის ამა თუ იმ ოლქიდან იქნებიან არჩეულნი? დაჰყავით ვრცელი შტატი ათ ან თორმეტ რაიონად და დარწმუნდებით, რომ არ არსებობს ისეთი კერძო ინტერესი, რომლის თაობაზეც საქმის კურსში არ იყოს ამა თუ იმ რაიონიდან არჩეული წარმომადგენელი. ცნობათა ამგვარი წყაროს გარდა კანონმდებელს სათანადო გზამკვლევობას ის კანონები გაუწევენ, რომელთა შედგენაშიც სხვადასხვა ოლქის წარმომადგენლებს მიუღიათ მონაწილეობა. თითოეულ შტატში უკვე შემოღებულია ის წესები, რომელნიც დაბეგვრას აწესრიგებენ და უნდა ვივარაუდოთ, რომ ამგვარი საქმიანობა კვლავაც გაგრძელდება. აქედან გამომდინარე, ფედერალურ კანონმდებელს აღარ დასჭირდება დიდი ძალისხმევა; საკმარისი იქნება, რომ მან ერთმანეთს შეუდაროს სხვადასხვა შტატში დადგენილი წესები და საერთო იურიდიულ აქტში გააერთიანოს ისინი. ალღოიან კანონმდებელს, რომელსაც ხელი მიუწვდება სხვადასხვა კოდექსზე, არ გაუჭირდება ის, რომ კაბინეტიდან გაუსვლელად, ზეპირი შეტყობინებების გარეშე, შეადგინოს მთელი კავშირის საგადასახადო კანონმდებლობა. საქმე ეხება იმ კანონებს, რომელნიც ძალზე მარტივ გადაწყვეტილებათა შესაძლებლობას იძლევიან იმ შემთხვევებში, როცა აუცილებელი ხდება საშინაო გადასახადის შემოღება და ამ საკითხში შტატებს შორის ერთგვაროვნების მიღწევა. იმ პირობებში, როცა ფედერალურ კანონონმდებლებს ხელთ აქვთ სხვადასხვა შტატის საგადასახადო კოდექსი, მათ ძალზე გაუადვილდებათ კანონშემოქმედება. ამაში დასარწმუნებლად ერთი წუთით წარმოვიდგინოთ, რომ ესა თუ ის შტატი რამდენიმე ნაწილად არის დაყოფილი და თითოეულ მათგანში ცალკე საგადასახადო კოდექსი მოქმედებს. ცხადია, რომ ადგილობრივი საკანონმდებლო ორგანოს საქმიანობის შესახებ ყველა საჭირო ცნობა და მოსამზადებელი სამუშაოს შედეგები საოქმო ჩანაწერების რამდენიმე ტომში იქნება თავმოყრილი. განა ეს ამოცანას არ შეუმსუბუქებს ფედერალურ საკანონმდებლო კრებას და განა წარმომადგენელთა უფრო მცირერიცხოვანი გუნდი არ იქნება საკმარისი ამგვარი სამუშაოს შესასრულებლად? კიდევ ერთი გარემოება არსებობს, რაც ფედერალურ საბჭოებს დიდად წაადგებათ. საქმე ის არის, რომ შტატის წარმომადგენლები ფედერალურ საკანონმდებლო საქმიანობაში ადგილობრივ გარემოებებთან დაკავშირებულ გამოცდილებას ჩააქსოვენ, რაც ფედერალურ წარმომადგენლებს ამა თუ იმ ოლქის შესახებ შესაბამის ცოდნასთან ზიარების შესაძლებლობას მისცემს. ამგვარ უპირატესობას ისიც ზედ დაემატება, რომ შტატის მიერ წარმოგზავნილი დეპუტატები შეიძლება, შესაბამისი საკანონმდებლო ორგანოს წევრებიც იყვნენ, სადაც ამ თუ იმ ოლქის შესახებ სათანადო ინფორმაციაა თავმოყრილი. აქედან უფრო ადვილია მისი მიწოდება შეერთებული შტატების წარმომადგენელთა კრებისთვის. ამ საქმეს რამდენიმე პირიც თავს ადვილად გაართმევს. დაბეგვრის თაობაზე გაკეთებული ამგვარი შენიშვნები სრულიად მართებულია სახალხო ლაშქრის მიმართაც. სხვადასხვა შტატში მოქმედი წესდებანი შესაძლოა, ერთობ განსხვავებულნი იყვნენ ერთმანეთისგან. მაგრამ საქმე ის არის, რომ ერთ რომელიმე შტატში ერთი და იგივე წესდება მოქმედებს და ამ მხრივ მის სხვადასხვა ნაწილს შორის განსხვავება თითქმის არ არსებობს. ყოველივე ეს ხომ ადგილობრივ გარემოებებზეა დამოკიდებული! ეს უკანასკნელნი კი ამა თუ იმ შტატის სხვადასხვა ნაწილში თითქმის ერთი და იგივეა. მას, ვინც ყურადღებით კითხულობს წინამდებარე წერილებს, არ გაუჭირდება იმის შემჩნევა, რომ ერთმანეთს სრულიადაც არ ეწინააღმდეგება ზემომოტანილი ორი მოსაზრება. ერთი მათგანის მიზანი წარმომადგენელთა მოზომილი რიცხოვნების გამართლებაა, ხოლო რაც შეეხება მეორეს, იგი სრულიად სხვა საკითხთან დაკავშირებით წამოვაყენეთ. საქმე ეხებოდა იმას, თუ რამდენად ფართო ცოდნით უნდა იყვნენ აღჭურვილნი წარმომადგენლები და რამდენი დროა საჭირო იმისთვის, რომ მათ სათანადო ცოდნა შეიძინონ. ერთი მხრივ აუცილებელია, მაგრამ ამავე დროს ძნელიცაა ის, რომ ფედერალური კანონმდებელი ადგილობრივ საკითხებში იყოს გათვითცნობიერებული. მაგრამ ეს ასე არ არის იმის გამო, რომ ერთ რომელიმე შტატში არაერთგვაროვანი კანონები მოქმედებენ და განსხვავებულ გარემოებებთან გვაქვს საქმე. მთავარი ეს კი არ არის, არამედ ის განსხვავებაა ძალზე საყურადღებო, რომელიც, ამ მხრივ, სხვადასხვა შტატებს შორის არსებობს. რომელიმე ცალკე შტატში ერთი და იგივე კანონები მოქმედებენ და ის ინტერესები, რომელნიც მის სხვადასხვა ნაწილებს აქვთ ერთმანეთისგან დიდად არ განსხვავდებიან. ამიტომ ადგილობრივ საქმეებში ჩახედული რამდენიმე კაციც კი საკმარისია, რათა მათ ამგვარი ინტერესები შესაბამისად წარმოადგინონ. ცალკეული შტატის ინტერესები და საქმეები სრულიად მარტივნი და ერთგვაროვანნი რომ ყოფილიყვნენ, მაშინ მისი ნებისმიერი ნაწილიდან ერთი წარმომადგეენლიც კი საკმარისი იქნებოდა, რათა მას სათანადოდ წარმოედგინა როგორც მისი ნებისმიერი სხვა ნაწილის, ისე სრულიად შტატის ინტერესები და საქმეები. მაგრამ თუ ერთმანეთს შევუდარებთ სხვადასხვა შტატებს, დავინახავათ, რომ მათ შორის ძალიან დიდი განსხვავება არსებობს კანონმდებლობისა და სხვა გარემოებათა მხრივ, რანიც ფედერალურ საკანონმდებლო საკითხებთან არიან დაკავშირებულნი. ბუნებრივია, რომ ფედერალურ კანონმდებელს მათ შესახებ გარკვეული წარმოდგენა უნდა ჰქონდეს. ასე რომ, შტატების რამდენიმე წარმომადგენელი ადგილობრივ გარემოებათა სათანადო ცოდნით იქნება აღჭურვილი. ეს კი ფედერალურ წარმომადგენელს შესაძლებლობას მისცემს სათანადოდ ჩაიხედოს თითოეული შტატის საქმეებსა და გარემოებებში. უნდა ითქვას, რომ ამა თუ იმ შტატის ახლანდელ მდგომარეობაში დროის მიერ შეტანილი ნებისმიერი ცვლილება მათ შორის დაახლოების საქმეს წაადგება. რაც შეეხება ცალკეული შტატის საშინაო საქმეებს, მათზე დროის ეფექტი სრულიად საპირისპიროდ იმოქმედებს. დღესდღეობით ზოგიერთი შტატი ოდნავ თუ განსხვავდება მიწათმოქმედთა საზოგადებისგან. ერთმა - ორმა შტატმა თუ გადადგა სათანადო ნაბიჯი წარმოების იმ დარგთა განვითარების მიმართულებით, რაც ამა თუ იმ ქვეყნის ცხოვრებას მრავალფეროვნებასა და გარკვეულ სირთულეს ანიჭებს. მოსახლეობის ზრდასთან ერთად მრეწველობის ამგვარი დარგებიც განვითარდება; ეს კი აუცილებელს გახდის იმას, რომ ამა თუ იმ შტატის მოსახლეობის ის ნაწილი, რომელიც მრეწველობის ამა თუ იმ დარგის განვითარებასთან არის დაკავშირებული, უფრო სრულად იყოს წარმოდგენილი ფედერალურ კრებაში. კონვენტმა, რა თქმა უნდა, გაითვალისწინა ეს გარემოება და წინდაწინვე დაიჭირა თადარიგი საიმისოდ, რომ მოსახლეობის ზრდასთან ერთად ხელისუფლების წარმომადგენლობითი შტოს რიცხოვნების ზრდაც მომხდარიყო. ჩვენ მიერ გაკეთებული დასკვნების სისწორეს დიდი ბრიტანეთის გამოცდილებაც ადასტურებს. ლაპარაკია სწორედ იმ ქვეყნის გამოცდილებაზე, რომელმაც უამრავი ჭკუის სასწავლი და გამაფრთხილებელი პოლიტიკური მაგალითი მისცა კაცობრიობას. ორივე სამეფოს – ინგლისისა და შოტლანდიის – მოსახლეობა რვა მილიონს აღწევს. თემთა პალატაში მას ხუთას ორმოცდათვრამეტი წარმომადგენელი ჰყავს. მათგან ერთი მეცხრედი არჩეულია შეფარდებით: ერთი წარმომადგენელი ყოველ სამას სამოც პირზე; წარმომადგნელთა საერთო რაოდენობის ერთ მეორედს კი შემდეგი შეფარდებით ირჩევენ: ერთი წარმომადგენელი ყოველ შვიდას ოცდასამ კაცზე [1]. წარმოუდგენელია ვიფიქროთ, რომ მათი ნახევარი მნიშვნელოვან რამეს ჰმატებდეს ხელისუფლებისგან ხალხის დაცვის საქმეს; მით უფრო, რომ ამ ხალხის უმრავლესობას არაფერი აქვს საერთო მოსახლეობის ფართო ფენებთან. ალბათ, არც იმის ფიქრი იქნება უპრიანი, რომ ისინი ფედერალურ წარმომადგენლებს უკეთ გააცნობენ ადგილობრივ გარემოებებსა და მათთან დაკავშირებულ ინტერესებს. პირიქით, საყოველთაოდ ცნობილია, რომ ეს ხალხი, უფრო ხშირად აღმასრულებელი ხელისუფლების მეთაურის ინტერესებს ემსახურება და იმ იარაღს წარმოადგენს, რომელსაც იგი მოხერხებულად იყენებს, ვიდრე ხალხის უფლებებს გუშაგობდეს და მათ ერთგულ დამცველად გვევლინებოდეს. ამიტომ ისინი კიდეც უნდა გამოვრიცხოთ ნამდვილ სახალხო წარმომადგენელთა რიცხვიდან. ამ კატეგორიის ხალხს მხოლოდ ამ თვალსაზრისით განვიხილავთ, მაშინ, როცა გამორიცხვას არ ვავრცელებთ წარმომადგენელთა ერთ ნაწილზე, მიუხედავად იმისა, რომ ისინიც არ ცხოვრობენ ხალხის წიაღში და ძალზე ძუნწად იცნობენ მის საქმეებს. ყველა ამგვარი პირობის გათვალისწინებით, რვა მილიონი ადამიანის უსაფრთხოებაზე, ინტერესთა დაცვასა და ბედნიერებაზე მთელი პასუხისმგებლობა ორას სამოცდაცხრამეტ პირს აწევს. ეს იმას ნიშნავს, რომ სახალხო კრების ერთი წარმომადგენელი ოცდარვაათას ექვსასა სამოცდაათი ამომრჩევლის ნებას გამოხატავს. ამასთანავე, ზემოაღნიშნული ორგანო აღმასრულებელი ხელისუფლების მხრივ უზარმაზარ ზეწოლას განიცდის იმ დროს, როცა მისი უფლებამოსილება ხალხის საკანონმდებლო აქტივობის ყველა დარგს სწვდება. ხალხისა, რომელიც მეტად მრავალფეროვანი და რთული ცხოვრებით ცხოვრობს. მიუხედავად ამისა, უდავოა, რომ დიდ ბრიტანეთში თავისუფლება დიდწილად უზრუნველყოფილია, ხოლო იმ ნაკლში, რომელიც მის კანონმდებლობას ახასიათებს, ოდნავ თუ უდევს წილი იმას, რომ წარმომადგენელები სათანადოდ არ იცნობენ ხალხის ცხოვრებას. მოვეპყრათ ამ მაგალითს ჯეროვანი ყურადღებით და შევუდაროთ იგი წარმომადგენელთა პალატის ზემომოტანილ ნიმუშს. თუ ასე მოვიქცევით, მტკიცედ დავრწმუნდებით იმაში, რომ ერთი წარმომადგენელი სამი ათას მაცხოვრებელზე სრულიად საკმარისია იმისთვის, რომ მან სათანადოდ მოუაროს და საქმის ცოდნით დაიცვას მისდამი რწმუნებული ინტერესები. პუბლიუსი [1] პოლიტიკური გამოკვლევანი ბარას შესახებ (პუბლიუსი) ფედერალისტი # 57 : მედისონი (ალექსანდრე ჰამილტონთან ერთად) Spoiler ფედერალისტი # 57 : მედისონი (ალექსანდრე ჰამილტონთან ერთად) 1788წ. 19 თებერვალი ნიუ-იორკის შტატის ხალხს მესამე ბრალდება წარმომადგენელთა პალატის მიმართ იმაში მდგომარეობს, რომ იგი მოქალაქეთა იმ ფენიდან იქნება არჩეული, რომელიც არცთუ დიდი თანაგრძნობით არის გამსჭვალული ხალხის ფართო ფენების მიმართ და ყველაზე დიდ მიდრეკილებას იჩენს იქითკენ, რომ უმრავლესობის ინტერესი უმცირესობის განდიდების საქმეს ანაცვალოს. ალბათ ეს ყველაზე უცნაური შესიტყვებაა, რომელიც კი ფედერალური კონსტიტუციის წინააღმდეგ წამოუყენებიათ. იგი ვითომდა ოლიგარქიის წინააღმდეგაა მიმართული, სინამდვილეში კი ძირს უთხრის მმართველობის რესპუბლიკურ ფორმას. ყოველი პოლიტიკური კონსტიტუციის უპირველესი მიზანი არის ან უნდა იყოს ის, რომ მმართველებად სათანადო თვისებების მქონე ხალხი მიიზიდოს. ხელისუფლებაში უნდა იყვნენ ბრძენი და სიქველით გამორჩეული ადამიანები, რომლებმაც კარგად იციან, თუ რა არის საზოგადო სიკეთე და არაფერს დაიშურებენ მის მისაღწევად. მეორე მხრივ, პოლიტიკური კონსტიტუცია უნდა ითვალისწინებდეს სიფრთხილის ყველა ზომას, რათა ამ ადამიანებმა თავიანთი სიქველე მთელი იმ ხნის მანძილზე შეინარჩუნონ, ვიდრე ისინი მათდამი დაკისრებულ მოვალეობას ასრულებენ. არჩევნების გზით ხელისუფალთა მიზიდვა მმართველობის რესპუბლიკური ფორმის არსებითი მახასიათებელია. უამრავი ერთმანეთისგან განსხვავებული საშუალება არსებობს, რანიც მმართველობის ამ ფორმას გადაგვარებისგან იცავენ. მათ შორის ყველაზე ქმედითი საშუალება ისაა, რომელიც თანამდებობაზე მხოლოდ განსაზღვრული ვადით ყოფნას გულისხმობს, რაც აუცილებელია ხალხის წინაშე ჯეროვანი პასუხისმგებლობის შესანარჩუნებლად. ნება მომეცით ასეთი შეკითხვა დავსვა: წარმომადგენელთა პალატის აგებულებაში არის თუ არა ისეთი გარემოება, რაც რესპუბლიკური მმართველობის პრინციპებს ხელყოფს და იმას უწყობს ხელს, რომ უმცირესობამ თავისი ბედნიერება უმრავლესობის ნანგრევებზე დააშენოს? კიდევ ერთი შეკითხვის უფლებას გთხოვთ: წარმომადგენელთა პალატის სტრუქტურაში განა ყველაფერი რესპუბლიკური მმართველობის პრინციპებს არ უნდა ეთანხმებოდეს და იმაზე არ უნდა იყოს გათვლილი, რომ მიუკერძოებლად იქნეს დაცული მოსახლეობის ყველა ფენის უფლებები და მოთხოვნები? ვინ არის ფედერალურ წარმომადგენელთა ამომრჩეველი? მის ამომრჩეველთა შორის მდიდრებიც არიან და ღარიბებიც; ნასწავლებიც და უსწავლელებიც; სახელოვან საგვარეულოთა ქედმაღალი მემკვიდრეებიც და ბედისგან ჩაწიხლულებიც. ამომრჩეველმა შეერთებული შტატების მოსახლეობის უმრავლესობა უნდა შეადგინოს. ეს იგივე ხალხია, ვინც ცალკეულ შტატში ახორციელებს ხმის უფლებას, როცა შტატის საკანონმდებლო ორაგნოს ირჩევს. ვინ შეიძლება გახდეს ხალხის რჩეული? ნებისმიერი ღირსეული მოქალაქე, ვინც თანამოქალაქეთა პატივისცემასა და ნდობას იმსახურებს. არ შეიძლება შემოღებული იქნეს სიმდიდრესთან, დაბადებასთან, რელიგიურ აღმსარებლობასა თუ სამოქალაქო მდგომარეობასთან დაკავშირებული ცენზი, რაც მოსახლეობას ხელს შეუშლიდა სასურველი გადაწყვეტილების მიღებაში და მის მისწრაფებას დააბრკოლებდა. ფედერალური წარმომადგენლები ის ადამიანები არიან, რომელთაც თანამოქალაქეები თავიანთი ინტერესების დაცვას ანდობენ. უნდა ითქვას, რომ კონსტიტუციაში გათვალისწინებულია ყველა ის ზომა, რომელიც კი შეიძლება ადამიანურმა გონებამ გამოიგონოს, ანდა ისურვოს, რათა უზრუნველყოფილი იქნეს ამომრჩევლისადმი ამ ხალხის ერთგულება. ჯერ ერთი, სახალხო წარმომადგენლები იმით არიან გამორჩეულნი, რომ მათ თანამოქალაქეებმა მიანიჭეს უპირატესობა. უნდა ვიფიქროთ, რომ ისინი თავიანთი თვისებებითაც გამორჩეულნი იქნებიან, რაც იმის საწინდრად მოგვევლინება, რომ ისინი გულწრფელად და ზედმიწევნით აღასრულებენ მათზე დაკისრებულ მოვალეობას. მეორეც, ფედერალური წარმომადგენლები საზოგადოებრივ სარბიელზე ისეთ გარემოებათა თანხლებით გამოვლენ, რითაც ხელს შეუწყობენ მათ გულში ამომრჩევლისადმი მადლიერების გრძნობის გაჩენას, თუმცა შეიძლება, რომ ამგვარი გრძნობა ერთობ ეფემერული აღმოჩნდეს. მაგრამ ძნელი წარმოსადგენია გული, რომელიც პატივისცემას პატივისცემით, გამორჩევას გამორჩევით, დაფასებას დაფასებით, ერთგულებას კი ერთგულებით არ უპასუხებს, გული, რომელიც მარტო კერძო ინტერესით არის აღვსილი და კეთილმოსურნეობით არ ძგერს. უმადურება ადამიანური ბუნების თაობაზე მჭევრმეტყველების გამორჩეული თემაა. უნდა ვაღიაროთ, რომ მის შეუწყნარებელ მაგალითებს ძალზე ხშირად ვაწყდებით როგორც საზოგადოებრივ, ისე კერძო ცხოვრებაში. მაგრამ საყოველთაო აღშფოთება, რომელსაც იგი იწვევს, საუკეთესო დადასტურებაა იმისა, რომ ადამიანთა გულებში სწორედ მისი საპირისპირო გრძნობა ჭარბობს. მესამე. ეგოისტური ბუნების მოტივებიც ხელს უწყობენ ისეთ კავშირთა განმტკიცებას, რანიც წარმომადგენელს თავის ამომრჩეველთან აახლოებენ. სიამაყისა და ამპარტავნების გამო იგი უპირატესობას ანიჭებს მმართველობის ისეთ ფორმას, რომელიც მის პატივმოყვარეობას ელამუნება და გარკვეულ პატივსა და პრივილეგიას ანიჭებს. ადამიანთა უმრავლესობას, რომელმაც წარმატებას ხალხზე ზეგავლენის წყალობით მიაღწია, უფრო მიღწეულის შენარჩუნებისა ეიმედება ხოლმე, ვიდრე იმ სახელისუფლებო ახალშემოღებებისა, რომელნიც ძირს უთხრიან სახალხო ძალაუფლებას. ამასთანავე, მნიშვნელობა არ აქვს იმას, თუ როგორი იმედები თუ გეგემები ისახება რამდენიმე ადამიანის გულში. მაგრამ უსაფრთხოების ყველა ამგვარი ზომა ერთობ არასაკამარისი იქნება იმ შეზღუდვის გარეშე, როგორიც ხშირი არჩევნებია. მეოთხე. სწორედ ამიტომ წარმომადგენელთა პალატის აგებულება იმგვარადაა მოფიქრებული, რომ იგი მის წევრებს გამუდმებით შეახსენებს მთავარ რამეს. კერძოდ კი იმას, რომ მათი თანამდებობრივი მდგომარეობა ხალხის ნებაზეა დამოკიდებული.Mვიდრე მოპოვებული ძალაუფლება მათი შეგნებიდან წარხოცავდეს იმას, თუ რა გზით მიაღწიეს მათ წარმატებას და რა საშუალებით მოექცნენ ხელისუფლების სათავეში, ამ ხალხს მოსვენებას დაუკარგავს იმ წამზე ფიქრი, როცა უფლებამოსილების ვადა ამოეწურებათ და იმის თაობაზე მოჰკითხავენ, თუ როგორ ახორციელებდნენ მას. და თუ გამოირკვა, რომ ხალხის რჩეულნი კეთილსინდისიერად არ ასრულებდნენ თავიანთ მოვალეობას, მაშინ მათ მეორე ვადით აღარ აირჩევენ, ისევ იმ დონეზე დაეშვებიან, სადაც არჩევამდე იმყოფებოდნენ და სამუდამოდ იქ დარჩებიან. ყოველივე ზემოთქმულს მეხუთე გარემოებაც უნდა დავუმატოთ, რაც ნიშანდობლივია წარმომადგენელთა პალატისთვის. ლაპარაკია იმ გარემოებაზე, რის გამოც პალატის წევრები თავს შეიკავებენ შემავიწროებელ ღონისძიებათა გატარებისგან. მათ მიერ შემოღებული ნებისმიერი კანონი ხომ ისევ მათ და მათსავე მეგობრებს შემოუტრიალდებათ, საზოგადოების სხვა ფენებზე რომ არაფერი ვთქვათ. ეს გარემოება ყოველთვის იყო მიჩნეული ერთერთ ყველაზე ურღვევ კავშირად, რაც მმართველებსა და ხალხს ერთიანობად კრავს. ეს არის სწორედ მათ შორის ინტერესთა თანაზიარობისა და მათი უერთიერთთანაგრძნობის წყარო, რის მაგალითსაც, სამწუხაროდ, ძალზე ცოტა ხელისუფლება იძლევა და რის გარეშეც ნებისმიერი ძალაუფლება ტირანიად გადაგვარდებოდა. თუ მკითხავთ: რის გამო შეიკავებენ თავს წარმომადგენელთა პალატის წევრები და რის გამო არ შემოიღებენ ისეთ კანონებს, რანიც სხვების ჩაგვრაზე და მათს პირად სარგებელზე იქნებიან გათვლილნი? მე გიპასუხებდით: იმის გამო, რომ ამას მოითხოვს მთელი სისტემის სულისკვეთება, სამართლიან და კონსტიტუციურ კანონთა ბუნება; გარდა ამისა, ასეთი რამ მიუღებელი იქნებოდა იმ ფხიზელი და ვაჟკაცური სულისთვის, რაც ძვალსა და რბილში გასჯდომია ამერიკელ ხალხს. სულისთვის, რომელიც თავისუფლებას ასაზრდოებს და თვითონაც თავისუფლებით საზრდოობს. თუ ეს სული ოდესმე იმ ზომამდე შეირყვნება, რომ თუნდაც ერთ ისეთ კანონს მოითმენს, რომელიც არაფრად არგია არც კანონმდებლობას და არც ხალხს, მაშინ ხალხი მზად იქნება ყველაფერი შეიწყნაროს, გარდა თავისუფლებისა. ასეთი იქნება წარმომადგენელთა პალატასა და ამომრჩეველს შორის კავშირი. პასუხისმგებლობის გრძნობა, მადლიერება, დაინტერესებულობა და პატივმოყვარეობაც კი – აი, ის სიმები, რითაც სახალხო წარმომადგენელნი ერთგულებითა და თანაგრძნობით იქნებიან გამსჭვალულნი ხალხის ფართო ფენების მიმართ. მაგრამ შეიძლება, ყოველივე ეს არასაკმარისი იყოს ადამიანური ჭირვეულობისა და მანკიერების მოსათოკად. მაგრამ სხვა რა ღონეს უნდა მიმართოს ხელისუფლებამ და სხვა რაღა უნდა გამოიგონოს ადამიანურმა კეთილგონიერებამ? ნუთუ ყოველივე, რის შესახებაც იყო ლაპარაკი, სწორედ რომ ის არსებითი და ნიშანდობლივი საშუალებანი არ არის, რითაც მართვის რესპუბლიკური სისტემა ხალხის თავისუფელბასა და ბედნიერებას უზრუნველყოფს? კავშირში შემავალი ამა თუ იმ შტატის ხელისუფლება განა იმავე საშუალებებს არ იყენებს მნიშვნელოვან მიზანთა მისაღწევად? მაშინ როგორღა უნდა ავხსნათ ის შესიტყვება, რის წინააღმდეგაც ამ წერილში ბრძოლა გვაქვს გაჩაღებული? რა პასუხი უნდა მივაგოთ იმ ხალხს, ვინც სიტყვით თავს დებს მართვის რესპუბლიკური სისტემის მგზნებარე სიყვარულზე, საქმით კი შემთხვევას არ უშვებს ხელიდან, რომ მის ძირეულ პრინციპს ჩირქი არ მოსცხოს? – ვინც თავგამოდებით ამტკიცებს, საარჩევნო უფლების მომხრე ვარ და მხარს ვუჭერ, ხალხმა თვითონ აირჩიოს თავისი მმართველებიო, საქმით კი მზად არის ისეთ ადამიანებს მიანიჭოს უპირატესობა, რომელნიც არას დაგიდევენ ნდობას და ყოველგვარ სისაძაგლეს მოაწერენ ხელს? ზემოაღნიშნული შესიტყვება ისეთმა ვინმემ რომ წაიკითხოს, ვისაც კონსტიტუციაში არ ჩაუხედავს და წარმოდგენაც არ აქვს იმაზე, თუ რა წესით უნდა იქნეს არჩეული წარმომადგენელი, უთუოდ იფიქრებს, არჩევნებში მონაწილეობისთვის ქონებრივი ცენზია საჭიროო. იგი ასევე უსათუოდ გაიფიქრებს, არჩეული რომ იქნე, აუცილებლად დიდგვაროვანი ან მდიდარი უნდა იყოო. ამ ადამიანს ისეთი შთაბეჭდილება შეექმნება, რომ ფედერალური კონსტიტუცია, გარკვეულწილად, ხალხს შტატის კონსტიტუციით მინიჭებულ უფლებებს ართმევს. ჩვენ ვნახეთ, რომ ამგვარი ვარაუდი მისი პირველი ორი პუნქტის მიხედვით სრულიად მცდარია. ასევე მცდარი იქნება იგი მისი ბოლო პუნქტის მიხედვითაც. ფედერალურ დონესა და შტატს შორის მხოლოდ ერთი განსხვავება იარსებებს. კერძოდ კი ის, რომ შეერთებული შტატების წარმომადგენელს ხუთი თუ ექვსი ათასი მოქალაქე აირჩევს, მაშინ როცა ცალკეულ შტატში მის არჩევას ხმას ხუთასი ან ექვსასი ადამიანი მისცემს. ნუთუ ამგვარი განსხვავებაა საკმარისი საიმისოდ, რომ შტატის ხელისუფლებისადმი ერთგულება გავამართლოთ, ფედერალური მთავრობა კი სრულიად უკუვაგდოთ? რაკი ზემოაღნიშნული შესიტყვება ამ საკითხის ირგვლივ ტრიალებს, უპრიანია, უფრო გამოწვლილვით განვიხილოთ იგი. გონივრულია კი იგი? რა თქმა უნდა, - არა. წანამძღვარი, საიდანაც ეს შესიტყვება ამოდის, გულისხმობს, რომ ხუთი თუ ექვსი ათასი ადამიანის მიერ არჩეული წარმომადგენელი უვარგისი იქნება და მისი მოსყიდვა უფრო ადვილად მოხერხდება, ხოლო ხუთასი თუ ექვსასი ამომრჩეველი ვარგებულ წარმომადგენელს აირჩევსო. გონება კი საპირისპირო რამეს გვკარნახობს: რაც უფრო მრავალრიცხოვანია ამომრჩეველი, მით მეტია ალბათობა იმისა, რომ ღირსეული წარმომადგენელი იქნეს არჩეული; მეორე მხრივ, მით უფრო ნაკლებია ალბათობა იმისა, რომ კანდიდატი პატივმოყვარე ადამიანებმა რაღაც მანქანებით მოაღორონ, ხოლო მდიდრებმა მოქრთამონ. მისაღებია კი ის შედეგი, რომელიც ამგვარი შეხედულებიდან გამომდინარეობს? შეგვიძლია, ვთქვათ, რომ ხუთასი თუ ექვსასი მოქალაქე საკმარისია, რათა მათ ერთობლივად განახორციელონ ხმის უფლებაო, მაგრამ ხომ არ ნიშნავს ეს იმას, რომ ხალხს საჯარო მოსამსახურეთა არჩევანის უფლებას ვართმევთ ყველა იმ შემთხვევაში, როცა მართვის გასახორციელებლად არ არის საჭირო იმდენი წარმომადგენელი, რამდენსაც ყოველ ხუთას თუ ექვსას ამომრჩეველზე ერთი წარმომადგენლის არჩევა ითვალისწინებს? ზემომოტანილი შეხედულება განმტკიცებულია კი ფაქტებით? წინა წერილში ვაჩვენეთ, რომ ბრიტანეთის თემთა პალატაში წარმომადგენლობა ოდნავ აჭარბებს შეფარდებას: ერთი წარმომადგენელი ყოველ ოცდათი ათას მაცხოვრებელზე. საგრაფოს წარმომადგენლად ვერ აირჩევენ ადამიანს, რომელსაც არ აქვს უძრავი ქონება; ამასთანავე აუცილებელია, რომ მისი ყოველწლიური შემოსავალი ექვსას ფუნტ სტერლინგს შეადგენდეს. ქალაქისა თუ დაბის წარმომადგენელი ვერ გახდება ადამიანი, თუ მას არ აქვს უძრავი ქონება, რომელსაც მისთვის წლიურად ზემოდასახელებული თანხის ნახევარი არ მოაქვს. რა თქმა უნდა, დიდ ბრიტანეთსა და შეერთებულ შტატებს შორის ამგვარ განსხვავებას წარმომავლობასა და სიმდიდრესთან დაკავშირებული მრავალი მიზეზი განაპირობებს. მაგრამ საქმე ამით არ ამოიწურება. საგრაფოებში, გარდა იმ ხალხისთვის დაწესებული ცენზისა, რომელსაც ირჩევენ, ამომრჩეველთა მიმართაც გარკვეული ცენზია შემოღებული. ამგვარი ქონებრივი ცენზის მიხედვით არჩევნებში მონაწილეობის უფლება ეძლევათ მხოლოდ იმ ადამიანებს, რომლებიც მიწის ნაკვეთებს ფლობენ, ხოლო მათი წლიური შემოსავალი მიმდინარე კურსით ოც ფუნტ სტერლინგს უნდა აღემატებოდეს. შეუძლებელია ამგვარ არახელსაყრელ გარემოებათა უარყოფა. გარდა ამისა, დიდი ბრიტანეთის კანონმდებლობაში არის რამდენიმე კანონი, რომელიც ხელს უთანასწორობის დანერგვას უწყობს, მაგრამ, მიუხედავად ამისა, მაინც ვერ ვიტყვით, რომ ამ ქვეყნის წარმომადგენლობითი კრების წევრები უმცირესობის ბედნიერებას უმრავლესობის უბედურებაზე აგებდნენ. მაგრამ რაღა საჭიროა უცხოური გამოცდილების მოხმობა, როცა საკუთარიც თავზესაყრელად გვაქვს. ნიუ ჰამპშირის ამა თუ იმ ოლქში, სადაც სენატორებს უშუალოდ ხალხი ირჩევს თითქმის იმდენი ამომრჩეველია, რამდენიც წარმომადგენლის არჩევისთვისაა საჭირო. მასაჩუსეტსის საარჩევნო ოლქები აჭარბებენ კიდეც ამ მიზნისთვის დადგენილ ზომებს. რაც შეეხება ნიუ – იორკის ოლქებს, ისინი მასაჩუსეტისასაც კი აღემატებიან. ნიუ – იორკის შტატის წარმომადგენლობითი კრების წევრებს ნიუ – იორკისა და ოლბანის ოლქებისა თუ ქალაქების თითქმის იმდენივე ამომრჩეველი ირჩევს, რამდენიც კონგრესში ასარჩევადაა აუცილებელი. იმის გათვალისწინებით, რომ კონგრესი სამოცდახუთი წევრისგან შედგება. ამასთანავე, არავინ განიცდის უხერხულობას იმის გამო, რომ იმ რაიონებსა და ოლქებში, რომელნიც საგანგებოდ სენატორთა არჩევის მიზნითაა ჩამოყალიბებული, ამომრჩეველი იმავდროულად ხმას წარმომადგენლის კანდიდატსაც აძლევს. თუ ერთსა და იმავე ამომრჩევლს იმის უნარი აქვს, რომ ხუთი თუ ექვსი წარმომადგენელი აირჩიოს, მას ერთი კანდიდატის არჩევაც არ გაუჭირდება. ამგვარი მოსაზრების კიდევ ერთი დასტური პენსილვანიაა. მისი რამდენიმე ოლქი იმ ზომისაა, რა ზომისაც ფედერალურ წარმომადგენელთა არჩევის შემთხვევაში უნდა ყოფილიყო. Fფილადელფიაში დაახლოებით ორმოცდაათი – სამოცდაათი სული ცხოვრობს. ამრიგად, ფედერალური წარმომადგენლის ასარჩევად იგი ორ ოლქად დაიყოფა. მაგრამ ფილადელფიაში ახლა ერთი საარჩევნო ოლქი არსებობს და თითოეული ამომრჩეველი კენჭს იმ კანდიდატსაც უყრის, რომელსაც შტატის საკანონმდებლო ორგანოში არჩევის შანსი აქვს. მაგრამ, რაც ყველაზე უფრო ადასტურებს ჩვენი მოსაზრებების სისწორეს, ის არის, რომ სინამდვილეში მთელი ქალაქი აღმასრულებელი საბჭოს ერთადერთ წევრს ირჩევს. იმავე ვითარებასთან გვაქვს საქმე ამ შტატის სხვა ოლქებშიც. ნუთუ ეს ფაქტები საკმარისი დასტური არაა იმისა, თუ რაოდენ მცდარია ის შეპასუხებანი, რომლებსაც კონსტიტუციის ოპონენტები წარმომადგენელთა პალატის წინააღმდეგ აყენებენ? ნიუ – ჰამშირის, მასაჩუსესტის და ნიუ – იორკის სენატორებმა თუ პენსილვანიის აღმასრულებელმა საბჭომ ან ამ ორი უკანასკნელი შტატის საკანონმდებლო კრების წევრებმა განა რაიმეთი გაამჟღავნეს თავიანთი თავი და განა რაიმე ადასტურებს იმას, რომ ისინი მზად არიან, რათა უმრავლესობის ინტერესები უმცირესობას ანაცვალონ? იქნებ ისინი უფრო უღირსნი არიან და უფრო ნაკლებად შეეფერებიან იმ პოსტებს, ვიდრე ის ხალხი, რომელსაც სხვა შტატებში ამგვარ თანამდებობებზე უფრო მცირერიცხოვანი ამომრჩეველი ნიშნავს? მაგრამ საქმე ისაა, რომ ბევრად უფრო რთული შემთხვევაც არსებობს, ვიდრე ის შემთხვევაა, რომელიც მე გავარჩიე. კონექტიკუტის შტატში საკანონმდებლო ხელისუფლების ერთი განშტოება იმგვარად არის ჩამოყალიბებული, რომ მის თითოეულ წევრს მთელი შტატი ირჩევს. კონექტიკუტის გუბერნატორსაც იმავე წესით ირჩევენ. ამ შტატის პრეზიდენტთან ერთად მასაჩუსეტსის, ნიუ–იორკისა და ნიუ–ჰამპშირის პრეზიდენტების არჩევასაც იგივე წესი უდევს საფუძვლად. დაე, თითოეულმა ადამიანმა თვითონ გადაწყვიტოს, საფუძვლიანია თუ არა ეჭვი იმის თაობაზე, რომ მრავალრიცხოვანი საარჩევნო ოლქები ხელს შეუწყობენ მოღალატეების აღზევებას და საფრთხეს შეუქმნიან საზოგადოებრივ თავისუფლებას. პუბლიუსი ფედერალისტი # 58: მედისონი (ალექსანდრე ჰამილტონთან ერთად) Spoiler ფედერალისტი # 58: მედისონი (ალექსანდრე ჰამილტონთან ერთად) 1788წ. 20 თებერვალი ნიუ-იორკის შტატის ხალხს წარმომადგენელთა პალატის წინააღმდეგ წამოყენებული ბოლო ბრალდება, რომლის განხილვასაც ახლა ვაპირებ, იმ ვარაუდს ეფუძნება, რომლის მიხედვითაც მისი წევრების რიცხოვნება, შესაძლოა, დრო და დრო არ გაიზარდოს, როგორც ამას მოსახლეობის მატებაA მოითხოვსო. არსებობს შეხედულება, რომლის თანახმადაც ზემოაღნიშნული შესიტყვება დიდ მნიშვნელობას შეიძენს, თუ შესაბამისი საბუთებით იქნება განმტკიცებულიო. მაგრამ ქვემორე მოტანილი მოსაზრებებიდან გამოირკვევა, რომ კონსტიტუციის მისამართით გამოთქმულ სხვა საყვედურთა მსგავსად, ისიც საკითხის ნახევრული ხედვის ნაყოფია. სწორედ ამგვარი ხედვაა, ყველაფერს რომ აუფერულებს და აუსახურებს. 1. ისინი, ვინც ამ შესიტყვებას აყენებენ, როგორც ჩანს, თავს არ იწუხებენ იმის გახსენებით, რომ წარმომადგნელთა რაოდენობის თანდათან მატების პუნქტში ფედერალურ კონსტიტუციას არ გააჩნია ის ნაკლი, რასაც შტატის კონსტიტუციები შეიცავენ. გამოცხადებულია, რომ წარმომადგენელთა თავდაპირველი რაოდენობა მხოლოდ დროებითია. რაც შეეხება ვადას, ისინი მოკლე ხნით – სამიოდე წლით არიან არჩეულნი. ყოველ მომდევნო ათ წელიწადში აუცილებელია ჩატარდეს მოსახლეობის აღწერა. ამ წესის მიზანი, ჯერ ერთი, აშკარად ის არის, რომ წარმომადგენელთა რიცხოვნება დროდადრო მოსახლეობის რაოდენობას შეუხამოს; ოღონდ იმ პირობით, რომ თითო შტატს, სულ ცოტა, თითო წარმომადგენელი ეყოლება. მეორეც, მას მიზნად აქვს ის, რომ იმავე პერიოდში წარმომადგენელთა რიცხვი გაზარდოს, ოღონდ იმ პირობით, რომ მათი საერთო რაოდენობა არ გადაამეტებს შეფარდებას: ერთი წარმომადგენელი ყოველ ოცდაათი ათას მაცხოვრებელზე. თუ სხვადასხვა შტატის კონსტიტუციას გადავხედავთ, დავინახავთ, რომ ზოგიერთ მათგანში არ არის პუნქტი, რომელიც ამ საკითხის მოწესრიგებას ითვალისწინებს. ისიც აშკარა გახდება, რომ დანარჩენი შტატების თვალსაზრისი ამ საკითხში ფედერალური კონსტიტუციის პოზიციას ემთხვევა. რაც შეეხება უსაფრთხოების ყველაზე ქმედით ზომას, ყველა შტატის კონსტიტუცია მის შესახებ მხოლოდ რჩევებს შეიცავს. 2. რამდენადაც გამოცდილებით ვიცით, ამა თუ იმ შტატის კონსტიტუცია ითვალისწინებს წარმომადგენელთა რიცხოვნების ზრდას ამომრჩეველთა რიცხვის ზრდისდა კვალად. როგორც ირკვევა, ერთი მზაობას გამოთქვამს, რათა თანხმობა განაცხადოს ამგვარ ღონისძიებებზე, მეორე კი მზად არის, მათი მიღება მოითხოვოს. 3. ფედერალურ კონსტიტუციას ერთი თავისებურება ახასიათებს, რაც იმის საწინდარია, რომ მოსახლეობისა და სახალხო წარმომადგენელთა უმრავლესობა არასოდეს მოადუნებს იმ საკითხისადმი ყურადღებას, რაც ამ უკანასკნელთა რიცხოვნების კონსტიტუციურ ზრდას შეეხება. ზემოაღნიშნული თავისებურება იმაში მდგომარეობს, რომ საკანონმდებლო ხელისუფლების ერთი განშტოება მოქალაქეთა წარმომადგენლებისგან შედგება, მეორე კი ცალკეული შტატის წარმომადგენლებს აერთიანებს; შესაბამისად, ერთში უფრო ვრცელ შტატებს ექნებათ გარკვეული უპირატესობა, მეორეში კი უფრო წვრილ შტატებს უპყრიათ გამორჩეული მდგომარეობა. აქედან გამომდინარე, შეიძლება მტკიცედ დავასკვნათ, რომ უფრო მსხვილი შტატები თავგამოდებით დაუჭერენ მხარს საკანონმდებლო ხელისუფლების სწორედ იმ განშტოების რიცხოვნებისა და მნიშვნელობის ზრდას, რომელშიც ისინი უპირატესობით სარგებლობენ. საქმე ის არის, რომ წარმომადგენელთა პალატაში უფრო მსხვილი შტატებიდან მხოლოდ ოთხი ყველაზე მსხვილი შტატი მოიპოვებს ხმათა უმრავლესობას. მაგრამ თუ ისე მოხდა, რომ უფრო წვრილი შტატების წარმომადგენლები ყოველ ჯერზე შეეწინააღმდეგებიან ზემოაღნიშნული პალატის რიცხოვნების ზრდას, ამგვარი წინააღმდეგობის ჩასახშობად საკმარისი იქნება, სულ რამდენიმე შტატმა შეკრას კოალიცია. ამგვარი კოალიცია კი მაინც შეიქმნება, მიუხედავად შტატებს შორის ქიშპობის და ადგილობრივ წინარე სჯათაA წინააღმდეგობისა. უფრო მეტი, მის ჩამოყალიბებას შტატებს შორის საერთო ინტერესთა არსებობაც რომ არ უწყობდეს ხელს, იგი მაინც აუცილებლად ჩამოყალიბდება, ვინაიდან ამას სამართლიანობა და სხვა კონსტიტუციური პრინციპები მოითხოვენ. შეიძლება, ვინმე შემესიტყვოს და მითხრას: სრულიად შესაძლებელია, რომ მსგავსი მოტივებით სენატშიც შეიქმნას საპირისპირო კოალიციაო, მაგრამ რაკი გადაწყვეტილების მისაღებად ერთსულოვნებაა საჭირო, შეიძლება ისე მოხდეს, რომ სწორედ იმ სამართლიანმა და კონსტიტუციისადმი ერთგულმა შეხედულებებმა იწვნიონ მარცხი, რითაც წარმომადგენელთა პალატის წევრები ხელმძღვანელობდნენო. სწორედ ამ სიძნელემ დაუდო სათავე ყველაზე სერიოზულ შიშს იმ ხალხში, რომელიც ყველაზე მგზნებარედ უჭერს მხარს იმას, რომ წარმომადგენელთა კორპუსი რაც შეიძლება მრავალრიცხოვანი იყოს. მაგრამ, საბედნიეროდ, ეს მხოლოდ მოჩვენებითი სიძნელეა, რომელიც მაშინვე უჩინარდება, როგორც კი უფრო დაკვირვებით და გამოწვლილვით განვიხილავთ. თუ არ ვცდები, ამ საკითხთან დაკავშირებით ქვემორე წარმოდგენილი მოსაზრებანი დამაჯერებელნიც არიან და დამაკმაყოფილებელნიც. ორივე პალატა სრული თანასწორობით სარგებლობს ყველა საკანონმდებლო საკითხთან მიმართებაში, გარდა ფულის ნიშანთა ბეჭდვისა. მაგრამ მიუხედავად ამისა, სრულიად უჭველია ის, რომ პალატა, რომელიც უფრო მრავალრიცხოვანი იქნება, გარკვეული უპირატესობით ისარგებლებს იმ შემთხვევებში, როცა საქმე ორივე პალატის შედარებით სიმტკიცეზე მიდგება. საქმე ის არის, რომ მას მხარს უფრო ძლევამოსილი შტატები დაუჭერენ; მეორე მხრივ კი მრავალრიცხოვნების გამო მას უფრო დიდი შესაძლებლობა ექნება იმისა, რომ ხალხის ფართო ფენების განწყობილება გამოხატოს და მისი შეხედულებები სათანადოდ წარმოადგინოს. ზემოაღნიშნული უპირატესობა კიდევ უფრო გაიზრდება, როცა შესაბამისი პალატის მრავალრიცხოვანი წარმომადგენლები სრულად გაითავისებენ იმას, რომ მათ მოთხოვნებს უფლება, გონება და კონსტიტუცია უჭერს მხარს. მოწინააღმდეგე მხარე კი უმალვე შეიგნებს, რომ იერიში უარსებითეს მოსაზრებებზე მიაქვს. აუცილებელია ისიც გავითვალისწინოთ, რომ უწვრილესსა და უმსხვილეს შტატებს შორის ჩვენ მიერ გავლებული გრადაციის პირობებში, სხვა შტატებსაც ვაწყდებით. საქმე ისეთ შტატებს ეხებათ, რომლებიც ძალზე ცდილობენ, რომ თავი პირველ ჯგუფს მიათვალონ, მაშინ, როცა როგორც მოცულობის, ისე მოსახლეობის რაოდენობის მიხედვით ოდნავ თუ ჩამორჩებიან უმსხვილეს შტატებს. ისინი, რაღა თქმა უნდა, წინ არ აღუდგებიან მათ სამართლიანსა და კანონიერ მოთხოვნებს. აქედან გამომდინარე, არ არის სარწმუნო ის, რომ სენატორთა უმრავლესობა იმის წინააღმდეგ გამოვა, რათა წარმომადგენელთა რიცხოვნება გაიზარდოს. დიდი ამბავი არ უნდა იმის მიხვედრას, რომ სენატორები ყველა ახალი შტატიდან მხარს წარმომადგენელთა პალატის რიცხოვნების ზრდას დაუჭერენ. საამისოდ მათ ისეთი აშკარა საბაბი აქვთ, რომ მისი უგულვებელყოფა უაზრობა იქნებოდა. საქმე ის არის, რომ დიდი ხნის მანძილზე სწორედ ამ შტატების მოსახლეობა გაიზრდება ყველაზე სწრაფი ტემპით, ამიტომ სწორედ ისინი იქნებიან ყველაზე მეტად დაინტერსებულნი იმით, რომ გადაიხედოს წესი, რომელიც მოსახლეობის ზრდის ტემპთან წარმომადგენელთა რიცხოვნების შეხამებას ითვალისწინებს. ამიტომ უფრო მსხვილ შტატებს, რომლებიც წარმომადგენელთა პალატაში უმრავლესობას ფლობენ, არაფერი დარჩენიათ, გარდა იმისა, რომ ერთმანეთს შეუდარონ პირობათა ორი წყება: ერთნი, რომელნიც თანამდებობაზე ხელახალ დანიშვნას გულისხმობენ და მეორენი, რომლებიც წარმომადგენელთა რიცხოვნების ზრდას ითვალისწინებენ. იმ შტატთა სენატორები კი, რომელთა მოსახლეობა სწრაფი ტემპით იზრდება, მშობლიური შტატების ინტერესებით შეგულიანებულნი ერთ გადაწყვეტილებასაც უყოყმანოდ დაუჭერენ მხარს და მეორესაც. ამრიგად, ყველა ზემომოტანილი მოსაზრება ყოველგვარ ეჭვს აქარწყლებს იმის თაობაზე, რომ თითქოსდა განხილული სიძნელე რაიმე ხიფათს შეიცავდეს. ამიტომ უპრიანია, თავიდან მოვიშოროთ ამ საკითხთან დაკავშირებული ყველა დაეჭვება და შიში. ამასთანავე იგულისხმება, რომ ყოველივე ზემოთქმული სრულიადაც არ არის საკმარისი საიმისოდ, რათა წვრილი შტატების უსამართლო მოთხოვნებს გავუმკლავდეთ და საბჭოებსა თუ სენატში მათ უპირატეს ზეგავლენას ვებრძოლოთ. მიუხედავად ამისა, მსხვილი შტატების განკარგულებაში კვლავაც რჩება უტყუარი კონსტიტუციური საშუალება, რითაც მათ თავიანთი სამართლიანი მიზნების მიღწევა ძალუძთ. საქმე ის არის, რომ წარმომადგენელთა პალატის უფლებამოსილებაში შედის ხელისუფლების ფინანსური უზრუნველყოფა. ერთი სიტყვით, მას ხელთ აქვს ქისა – ყველაზე ძლევამოსილი იარაღი. იარაღი, რომლის წყალობითაც, როგორც ბრიტანეთის სახელმწიფოებრივი მოწყობის ისტორიიდან ჩანს, ჯერ ისევ თოთო სახალხო წარმომადგენლობამ მოახერხა ის, რომ თანდათანობით გაეფართოებინა თავისი მოღვაწეობის სფერო და აემაღლებინა თავისი მნიშვნელობა. ყოველივე აქედან გამომდინარე, მას შესაძლებლობა მიეცა, შეეკვეცა ხელისუფლების სხვა განშტოებათა გადაჭარბებული უფლებამოსილებანი. ასე რომ, ქისა ყველაზე სრულყოფილი და ქმედითი საჭურველია, რითაც კონსტიტუცია ხალხის უშუალო წარმომადგენლებს აიარაღებს, რათა მათ ნებისმიერი უბედურების თავიდან აშორება და ნებისმიერი სამართლიანი თუ კეთილმყოფელი ღონისძიების წარმატებით განხორციელება შეძლოს. ნუთუ მხოლოდ სენატი იქნება და არა წარმომადგენელთა პალატა დაინტრესებული იმით, რომ ხელისუფლებამ თავისი ფუნქციები შეასრულოს? ნუთუ იგი თავის არსებობასა და სახელს სენატის მოქნილობაზე შეაგდებს? თუ საქმე ხელისუფლების ამ ორ განშტოებას შორის სიმტკიცის შემოწმებაზე მიდგება, ნუთუ წარმომადგენელთა პალატა გამარჯვებას სენატს დაუთმობს? ამ შეკითხვებზე პასუხის გაცემა არ გაუძნელდება მას, ვინც კარგად არის ჩახედული საქმეში და იცის, რომ ადამიანთა რაც უფრო მცირერიცხოვანი ჯგუფი დგას ხელისუფლების სათავეში, რაც უფრო დიდ ხანს რჩება იგი სახელმწიფოს მართვის საჭესთან და რაც უფრო გამორჩეული მდგომარეობა უკავია თითოეულ მათგანს, მით უფრო დიდია მათი დაინტერესება ყოველივე იმით, რაც მმართველობას უკავშირდება. ის ხალხი, რომელიც სხვა სახელმწიფოთა თვალში თავისი სამშობლოს ღირსებას წარმოადგენს, ყოველთვის უფრო მგრძნობიარეა საზოგადოებრივ საფრთხეთა მიმართ და ძალზე განიცდის საჯარო საქმეების დამყაყებას. სწორედ ამ პრინციპებისადმი ერთგულებას უნდა მივაწეროთ ის, რომ ბრიტანეთის თემთა პალატა ყოველთვის იმარჯვებდა ხოლმე ხელისუფლების სხვა განშტოებებზე, როგორც კი საქმე ფულადი გასამრჯელოს შესახებ ბილის გამოყენებაზე მიდგებოდა. მართალია, იგი არ იყო აბსოლუტურად შეუდრეკელი ამ საკითხში და მისგან არც არავინ მოელოდა ასეთ რამეს, მაგრამ ასეთი მრისხანე იარაღის გამოყენება ხელისუფლების ნებისმიერ უწყებაში ქაოსს იწვევდა. რაც შეეხება ამ საკითხში შეერთებული შტატების პრეზიდენტისა და სენატის წევრთა შეუპოვრობას, იგი მათ მამულიშვილობასა და იმ პრინციპებისადმი ერთგულებაზე იქნება დამოკიდებული, რომლებიც საფუძვლად უდევს კონსტიტუციას. წარმომადგენელთა პალატის მიმოხილვის დროს მე გვერდი ავუქციე ეკონომიკურ გარემოებას. არადა, შექმნილ ვითარებაში მას შეიძლება, გადამწყვეტი მნიშვნელობაც კი ჰქონდეს წარმომადგენელთა რიცხოვნების შემცირების თვალსაზრისით. ამ საკითხისადმი ამგვარი გვერდის აქცევა, შეიძლება, იმ რიტორიკის გამორჩეულ თემადაც კი იქცეს, რომელიც წარმომადგენელთა შემოთავაზებული კორპუსის მცირერიცხოვნების ირგვლივაა გაჩაღებული. მე არც იმ სიძნელეთა თაობაზე ვაპირებ შენიშვნების გაკეთებას, რომელთაც, შეიძლება, შექმნილ ვითარებაში წავწყდომოდით, თუ ფედერალური ხელისუფლების სამსახურში მივიწვევდით იმ პირთა უმრავლესობას, რომელიც ხალხის მიერ იქნა არჩეული. მაგრამ ამ საკითხთან დაკავშირებით მინდა ერთი შენიშვნა გავაკეთო, ვინაიდან ვფიქრობ, რომ იგი სერიოზულ ყურადღებას იმსახურებს. საქმე ეხება იმას, რომ რაც უფრო ბევრი წევრი შედის საკანონმდებლო ასამბლეაში, მით უფრო ცოტაა იმ ადამიანთა რიცხვი, რომლებიც მის საქმიანობაში მონაწილეობენ. ჯერ ერთი, მნიშვნელობა არ აქვს იმას, თუ ვინ არიან მისი წევრები, რაც უფრო მრვალრიცხოვანია ამგვარი ასამბლეა, მასში გრძნობა ბატონობს და არა გონება. მეორეც, რაც უფრო მრავალრიცხოვანია იგი, მით უფრო ცოტაა მასში იმ წევრთა რიცხვი, რომელნიც ჩახედულნი არიან საქვეყნო საქმეებში და მით უფრო ცოტანი არიან ისეთი ადამიანები, რომელთაც მათი მართვის უნარი შესწევთ. ამასთანავე, როგორც ცნობილია, სწორედ ამ ყაიდის ადამიანებზე ახდენენ ყველაზე დიდ ზემოქმედებას უმცირესობის მჭევრმეტყველება და მისი მოწოდებანი. ძველ რესპუბლიკებში, სადაც ადამიანები პირადად იკრიბებოდნენ, მთელ კრებას ერთი ვინმე ორატორი ან გამოცდილი პოლიტიკოსი თავის ნებაზე აბურთავებდა და ადამიანთა მთელ კრებულს ისე იმორჩილებდა, თითქოსდა მართვის სადავეები მას სჭეროდეს ხელში. ზუსტად ასევე, რაც უფრო მრავალრიცხოვანი იქნება წარმომადგენლობითი კრება, მით უფრო ადვილი იქნება ის, რომ იგი ვინმემ თავის ჭკუაზე ატაროს და ისეთი უგნური საქმეები ჩაადენინოს, რაც ადამიანთა დიდ თავყრილობას ახასიათებს. უვიცებს მოხერხებულები გააბრიყვებენ, გრძნობები კი მონურად განირთხმებიან სოფისტიკისა და მაღალფარდოვნების წინაშე. ადამიანები არასოდეს ცდებიან უფრო მეტად, ვიდრე მაშინ, როცა ფიქრობენ, რომ უმცირესობის წინააღმდეგ აღმართული დაბრკოლება მით უფრო მტკიცე იქნება, რაც უფრო მრავალრიცხოვანია სახალხო წარმომადგენელთა კრება. გამოცდილება მათ მალევე ასწავლის, რომ საქმე სწორედ პირიქითაა: მას შემდეგ, რაც არჩეულია იმდენი წრმომადგენელი, რამდენიც საკმარისია უსაფრთხოების, ადგილობრივ საქმეებში გარკვევისა და საზოგადოების ფართო ფენების თანაგრძნობის მოსაპოვებლად, ყოველი ახალი წარმომადგენლის დამატება საპირისპირო შედეგს გამოიღებს. გარეგნულად ასეთი მთავრობა, შეიძლება, უფრო დემოკრატიულად გამოიყურებოდეს, მაგრამ სული, რომელიც მას ამოძრავებს, ოლიგარქიული იქნება. სახელმწიფო მანქანა მოცულობაში მოიმატებს, მაგრამ ის ზამბარები, რომელნიც მას ამოძრავებენ, სულ უფრო ცოტა და საგულდაგულოდ გასაიდუმლოებული იქნება. იმ შესიტყვებასთან ერთად, რომელიც წარმომადგენელთა რიცხოვნების წინააღმდეგაა წამოყენებული, იქნებ უპრიანი იყოს, იმ მოსაზრებათა თაობაზეც გვეთქვა ორიოდ სიტყვა, თუ წარმომადგენელთა რა რაოდენობაა საკმარისი კანონის მისაღებად. გამოითქვა მოსაზრება, რომ გადაწყვეტილების მისაღებად აუცილებელია კვორუმი, რომელიც უბრალო უმრავლესობას აღემატება. რაც შეეხება განსაკუთრებულ შემთხვევებს, გადაწყვეტილების მისაღებად საჭირო კვორუმი ბევრად უნდა აღემატებოდეს უბრალო უმრავლესობას. არავინ უარყოფს იმას, რომ სიფრთხილის ამგვარი ზომა, გარკვეულწილად, სასარგებლოა. გარდა ამისა, იგი საუკეთესო საშუალება იქნება კერძო ინტერესებისგან თავის დასაცავად და დაბრკოლებად აღემართება ყველა ნაჩქარევსა თუ ნახევრულ ღონისძიებას. მაგრამ საქმე ის არის, რომ სასწორის მეორე თეფშზე საპირისპირო მოსაზრებები აღმოჩნდებიან და საპირწონეც მათკენ გადაიხრება. ყოველ ჯერზე, როცა კი სამართლიანობა თუ საზოგადო სიკეთე ახალი კანონის გამოცემასა თუ ქმედით ღონისძიებათა გატარებას მოითხოვს, თავისუფალი მართვის ძირეული პრინციპი თავის თავსვე დაუპირისპირდება. უმრავლესობა აღარ იქნება მმართველი, არამედ მართვის სადავეები უმცირესობის ხელში გადავა. თავდაცვის პრივილეგია ცალკეული შემთხვევებით რომ იფარგლებოდეს, დაინტერესებულ უმცირესობას შეეძლო მისგან სარგებელი ენახა; იგი მოახერხებდა იმას, რომ მსხვერპლად არ შესწირვოდა საზოგადო კეთილდღეობას, ანდა საგანგებო შემთხვევებში დაუმსახურებელი შეღავათებისთვის გამოეკრა ხელი. დაბოლოს, ამგვარი რამ გააადვილებდა და გააღრმავებდა განხეთქილების დამღუპველ პრაქტიკას. ამ უკანასკნელმა უკვე იჩინა თავი იმ შტატებში, სადაც გადაწყვეტილების მისაღებად უბრალო უმრავლესობაა საკამარისი. ეს სწორედ ის პრაქტიკაა, რომელიც ძირს უთხრის წესრიგსა და ვარგებულ მმართველობას; პრაქტიკა, რომელიც ყველაზე უმოკლესი გზაა სახალხო მღელვარებისა და სახალხო მმართველობის განადგურებისკენ; გზა, რომელიც ჩვენში აქამდე უცნობი იყო. პუბლიუსი ფედერალისტი # 59 : ჰამილტონი Spoiler ფედერალისტი # 59 : ჰამილტონი 1788წ. 22 თებერვალი ნიუ - იორკის შტატის ხალხს საკითხის განვითარების ბუნებრივი ლოგიკა მოითხოვს, რომ ახლა კონსტიტუციის ის დებულება განვიხილო, რომელიც ეროვნულ საკანონმდებლო კრებას იმის უფლებამოსილებას ანიჭებს, რომ საერთო ჯამში, მან თვითონვე მოაწესრიგოს თავისი წევრების არჩევის საქმე. კონსტიტუციაში ასეა ჩაწერილი: “სენატორებისა და წარმომადგენელთა არჩევნების დროს, ადგილსა და წესს შტატის საკანონმდებლო კრება განსაზღვრავს, მაგრამ კონგრესს შეუძლია ნებისმიერ დროს დაადგინოს ახალი, ანდა შეცვალოს უკვე მოქმედი წესი, გარდა იმ პუნქტისა, რომელიც სენატორთა არჩევის ადგილს ეხება”. [1] ამ დებულების წინააღმდეგ მარტო ისინი როდი გამოვიდნენ, ვინც მსჯავრს მთელს კონსტიტუციას სდებს, არამედ იგი იმ ხალხმაც დაგმო, რომელიც ქვეყნის ძირითადი კანონის პროექტს ნაკლები სიმძაფრით უპირისპირდება და მასთან მიმართებაში დიდ თავშეკავებასაც იჩენს. ერთმა ჯენტლმენმა, რომელიც თავს კონსტიტუციის ქომაგს უწოდებს, ზემოაღნიშული დებულება გამონაკლისადაც მიიჩნია. მაგრამ დაბეჯითებით შემიძლია ვთქვა, რომ კონსტიტუციის პროექტში არ არის სხვა მუხლი, რომლის ყოველმხრივი დაცვა ისე ადვილი იყოს, როგორც ზემოაღნიშნული დებულებისა. მისი მართებულება იმ მარტივ მტკიცებას ეფუძნება, რომ ყოველი ხელისუფლება თვითშენარჩუნების საშუალებებს უნდა შეიცავდეს. ყველა სამართლიანი შემფასებელი თავიდანვე მოუწონებდა კონვენტს იმას, რომ იგი თავის მოღვაწეობაში ამ წესისადმი ერთგულებას იჩენს, მაგრამ მის თვალში მოსაწონი არ იქნებოდა ამ წესისგან ნებისმიერი გადახვევა, რომელიც აუცილებლობით არ არის ნაკარნახევი. ამგვარი აუცილებლობა კი მაშინ იქმნება, როცა სისტემაში ისეთი შემადგენელი შეაქვთ, რომელიც ვერ გუობს წესის სიმკაცრეს. ამ შემთხვევაშიც კი ფუნდამენტური პრინციპიდან გადახვევა სისტემის არასრულყოფილებად იქნებოდა აღქმული, რაც მომავალში მისი დასუსტების, და შესაძლოა ანარქიის საწინდარიც კი ყოფილიყო. არ მოვყვები იმის მტკიცებას, რომ საარჩევნო კანონის შედგენა და მისი კონსტიტუციაში შეტანა შეიძლებოდა. კანონისა, რომლის მისადაგება ყოველთვის იქნებოდა შესაძლებელი ქვეყანაში შექმნილ სიტუაციასთან. მაგრამ არც იმის უარყოფა შეიძლება, რომ სახელმწიფოში სადმე უნდა არსებობდეს ისეთი ძალაუფლება, რომელიც თავისი შეხედულებისამებრ გადაწყვეტს არჩევნებთან დაკავშირებულ საკითხებს. მზად ვარ ვაღიარო, რომ მხოლოდ სამი გზა არსებობს საარჩევნო ძალაუფლების შეცვლისა და განხორციელებისა. ჯერ ერთი, იგი შეიძლება მთლიანად დაეკისროს ეროვნულ საკანონმდებლო ხელისუფლებას; მეორე, ეს ის შემთხვეაა, როცა მას ცალკეული შტატის საკანონმდებლო კრება ახორციელებს; მესამე, როცა ამგვარი უფლებამოსილება, უმთავრესად, მინიჭებული აქვს შტატის ხელისუფლებას, ხოლო საგანგებო შემთხვევაში მას ფედერალური საკანონმდებლო ორგანო ახორციელებს. კონვენტმა დასაბუთებულად ამჯობინა მესამე გზა. ფედერალური ხელისუფლების არჩევა მან, უწინარეს ყოვლისა, ადგილობრივ ადმინისტრაციებს დააკისრა. ეს გზა მოხერხებული და დამაკმაყოფილებელიცაა ჩვეულებრივ სიტუაციებში, როცა საზოგადოებას უმართებულო განწყობილება არ ეუფლება. მაგრამ კონვენტმა ეროვნულ ხელისუფლებას ჩარევის უფლება შემოუნახა, რაც მას შესაძლებლობას აძლევს საგანგებო ვითარების დროს ჩაერიოს საარჩევნო საქმეებში, რათა მისი უსაფრთხოება უზრუნველყოს. ცხადზე უცხადესია ის, რომ როცა ეროვნული ხელისუფლების არჩევასთან დაკავშირებული საკითხების მოგვარება ცალკეული შტატის კომპეტენციაში შედის, კავშირის არსებობა ამ უკანასკნელთა ნება – სურვილზეა დამოკიდებული. მათ შეუძლიათ ნებისმიერ დროს გააუქმონ იგი; ამისთვის საკამარისია, უარი თქვან იმ პირთა არჩევის ორგანიზებაზე, რომლებმაც კავშირის საქმეები უნდა მართონ. უაზრობა იქნებოდა იმის მტკიცება, ასეთი უარყოფა თუ შეცდომა არ მოხდებაო. სრულიად უეჭველია ის, რომ კონსტიტუცია უშვებს ამგვარ შესაძლებლობას და ანგარიშს არ უწევს რისკს. მაგრამ დღემდე არავის განუმარტავს დამაკმაყოფილებლად, ის თუ რატომ არ ღირს ამგვარი რისკის გაწევა. თუმცა ამან შეუძლებელია ავადმყოფური ეჭვიანობის აბდა – უბდა მიხვედრილობათა გაკეთილშობილება გამოიწვიოს. თუ ეჭვი გაგვიჩნდება ძალაუფლების ბოროტად გამოყენების თაობაზე, სამართლიანობა მოითხოვს ვივარაუდოთ, რომ ამაში ბრალი მიუძღვის როგორც ცალკეული შტატის მთავრობას, ისე საერთო - ეროვნულ ხელისუფლებას. სამართლიანი თეორიის წესი კი გვავალდებულებს, რომ კავშირს თავადვე მივანდოთ თავისსავე არსებობაზე ზრუნვა და არ დავაკისროთ იგი სხვებს. თუკი არსებობს ხელისუფლების ბოროტად გამოყენების რისკი როგორც ერთი, ისე მეორე მხრიდან, უფრო გონივრულია, იგი იქ იქნეს გაწეული, სადაც ხელისუფლების ბუნებრივი ადგილსამყოფელია, ვიდრე იქ, სადაც მისი ყოფნა არაბუნებრივია. წარმოვიდგინოთ, რომ კონსტიტუციაში ისეთი მუხლი იქნა შეტანილი, რომელიც შეერთებულ შტატებს ცალკეულ შტატში არჩევნების ორგანიზებას დააკისრებდა. ასეთ რამეს ყველა უყოყმანოდ არ დაგმობდა? განა არ იტყოდნენ, ძალაუფლების ამგვარი გადაცემა გაუმართლებელია, იგი შტატის ხელისუფლების დასამხობად მოგონილი ფანდიაო? თავისთავად ცხადია, რომ ამ შემთხვევაში პრინციპია დარღვეული. მიუკერძოებელი დამკვირვებელისთვის ისიც ნათელი იქნებოდა, რომ სწორედ პრინციპის მიმართ ძალმომრეობას იჩენენ მაშინაც, როცა სურთ ეროვნული ხელისუფლების არსებობა ცალკეული შტატის მთავრობათა ნება – სურვილზე შეაგდონ. თუ საკითხს მიუკერძოებელი თვალით შევხედავთ, უმალვე დავრწმუნდებით, რომ რაც შეიძლება მეტი დამოუკიდებლობა უნდა მივანიჭოთ როგორც შტატის ხელისუფლებას, ისე ფედერალურ მთავრობას, რათა მათ თავისთავადობა და არსებობა შეინარჩუნონ. შესაძლოა, ამ დებულების წინააღმდეგაც წამოაყენონ შესიტყვება და განაცხადონ, ეროვნული სენატი თავის თავში საფრთხეს შეიცავს, რომელიც იქიდან მომდინარეობს, რომ ცალკეული შტატის ხელისუფლებას განსაკუთრებული უფლებამოსილება აქვს მინიჭებული, რომელიც ფედერალური არჩევნების მოწესრიგებას გულისხმობსო. შეიძლება დაბეჯითებით ითქვას, რომ სენატორთა არჩევაზე უარის თქმით შტატებს შეუძლიათ საბედისწერო დარტყმა მიაყენონ კავშირს. აქიდან ის გამომდინარეობს, რომ რაკი კავშირის არსებობა ასეთ არსებით პუნქტში შტატებზეა დამოკიდებული, მაშინ სულაც არ არის მიუღებელი, როცა მისი ბედი ჩვენ მიერ განხილულ საკითხშიც შტატებსავე აქვთ მინდობილი. ნათქვამს შეიძლება დავუმატოთ, რომ თითოეულ შტატს აქვს ინტერესი, წარმოდგენილი იყოს ხელისუფლების საერთო – ეროვნულ ორგანოებში, რაც საწინდარი იქნება იმისა, რომ ისინი ბოროტად არ ისარგებლებენ მათდამი გამოცხადებული ნდობით. მაგრამ საქმე ის არის, რომ ეს თითქოსდა სარწმუნო არგუმენტი გამოცდას ვერ უძლებს. მართალია, ცალკეული შტატის საკანონმდებლო კრებას შეუძლია არ დანიშნოს სენატორები და მოშალოს საერთო – ეროვნული ხელისუფლება, მაგრამ აქიდან სულაც არ გამომდინარეობს ის, რომ თუ მათ ამის უფლება აქვთ ერთ შემთხვევაში, დანარჩენ შემთხვევებშიც ამგვარივე უფლებით იქნებიან აღჭურვილნი. ცალკეულ შემთხვევებში ამგვარი ძალაუფლების დამღუპველი ტენდენცია უფრო ძალუმად და უმიზეზოდ ვლინდება, ვიდრე მაშინ, როცა იგი კონვენტის მოქმედებას წარმართავდა; საქმე ეხება იმ შემთხვევას, როცა სენატის აგებულების საკითხთან დაკავშირებით კონვენტმა შტატებს სისტემაში მონაწილეობის ნება დართო. რა თქმა უნდა, ბოროტებაა, როცა სენატი ისეა მოწყობილი, რომ ცალკეული შტატის საკანონმდებლო ხელისუფლებას მისთვის ზიანის მიყენება ძალუძს. მაგრამ ამგვარი ბოროტების აღმოფხვრა შეუძლებელი იქნებოდა სხვანაირად თუ არა, ისე, რომ შტატებისთვის ფედერალური ხელისუფლების ფორმირებაში მონაწილეობა აგვეკრძალა. თუ ასეთი რამ მოხდებოდა, ამას ყველა ფედერალური პრინციპის სრულ უგულვებელყოფად შერაცხავდა. საქმე ისაა, რომ თუ ამ დებულებაზე უარს ვიტყოდით, შტატები თავდაცვითი საშუალების გარეშე დარჩებოდნენ, ვინადან იგი სწორედაც რომ მათი დაცვის უზრუნველყოფას ემსახურება. მაგრამ როგორ ბრძნულ გადწყვეტილებადაც უნდა გამოიყურებოდეს ის, რომ აუცილებელი უპირატესობისა თუ უფრო დიდი სიკეთის მოსაპოვებლად ამგვარი უხერხული ნაბიჯი გადაგვედგა, აქიდან სრულიადაც არ გამომდინარეობს დასკვნა ბოროტების დაგროვების სასარგებლოდ. მით უფრო, რომ ამას არც აუცილებლობა მოითხოვს და არც უფრო დიდი კეთილდღეობის ინტერესები. არც იმის მიხვედრა არის ძნელი, რომ ეროვნულ ხელისუფლებას ბევრად უფრო დიდ საფრთხეს უქმნის ის ძალაუფლება, რომელიც ცალკეული შტატის საკანონმდებლო კრებას აქვს წარმომადგენელთა პალატის არჩევნებზე, ვიდრე ძალაუფლება, რომელიც მათ სენატორთა დანიშვნის პრეროგატივას ანიჭებს. სენატორებს ექვსი წლის ვადით ირჩევენ; როტაცია ითვალისწინებს იმას, რომ მათი ადგილების მესამედი ვაკანტური ხდება და ყოველ ორ წელიწადში ერთხელ უნდა განახლდეს; თითოეული შტატიდან კი მხოლოდ ორ სენატორს აირჩევენ. კვორუმი სენატში თექვსმეტი წევრით განისაზღვრება. ამ გარემოებათაგან ის საერთო შედეგი გამომდინარეობს, რომ რამდენიმე შტატმა პირიც რომ შეკრას და სენატორთა არჩევნების ჩაშლა მოინდომოს, სენატის არსებობას ამით არც საფრთხე შეექმნება და არც ზიანი მიადგება. არც იმის შიში უნდა გვქონდეს, თუ შტატები საერთო ან სამიდღემჩიო შეთანხმებას მოახერხებენ. ერთი შეიძლება რამდენიმე შტატის საკანონმდებლო კრების წამყვან წევრთა ბოროტი ზრახვების ნაყოფად მოგვევლინოს. რაც შეეხება მეორეს, იგი ხალხთა ფართო ფენების მდგრადსა და სიღრმისეულ უკმაყოფილებას მოასწავებს. ეს იმას ნიშნავს, რომ საერთო ხელისუფლება ან არ არსებობს, ანდა მას უნარი არ შესწევს ხალხის კეთილდღეობის უზრუნველყოფისა. ამ შემთხვევაში არც ერთი კეთილი მოქალაქე არ ისურვებს იმას, რომ ეროვნულმა ხელისუფელბამ არსებობა განაგრძოს. რაც შეეხება წარმომადგენელთა ფედერალურ პალატას, მისი წევრების საყოველთაო არჩევნები ყოველ ორ წელიწადში ერთხელ ჩატარდება. თუ ცალკეული შტატის საკანონმდებლო კრება აღჭურვილი იქნებოდა განსაკუთრებული უფლებამოსილებით, რომელიც ზემოაღნიშნული არჩევნების მოწესრიგებას ითვალისწინებს, მაშინ ყოველი საარჩევნო პერიოდი ქვეყანაში უმწვავეს ეროვნულ კრიზისად გადაიქცეოდა. და იმ შემთხვევაში, თუ რამდენიმე ყველაზე მნიშვნელოვანი შტატის ლიდერი წინდაწინ შეკრავდა პირს, რათა არჩევნები ჩაეშალათ, ყოველივე ამას შედეგად მოჰყვებოდა კავშირის დაშლა. არ ვაპირებ იმის უარყოფას, რომ ჭეშმარიტების მარცვალი არის იმ მოსაზრებაში, რომლის მიხედვითაც ამა თუ იმ შტატის ინტერესი ფედერალური არჩვენების მიმართ უსაფრთხოების გარკვეული ზომაა. სწორედ ამან უნდა შეაკავოს ცალკეული შტატის საკანონმდებლო კრება, რათა მან ბოროტად არ გამოიყენოს ის ძალაუფლება, რომელიც ფედერალური არჩევნების მოწესრიგებას გულისხმობს. მაგრამ ერთია ხალხის ინტერესი საზოგადოებრივი კეთილდღეობის მიმართ და სხვაა ადგილობრივ მმართველთა ინტერესი იმ ძალაუფლების მიმართ, რომელიც თანამდებობებზე მათ ყოფნას განაპირობებს. ამიტომ ის, ვინც ამ ორ ინტერესს შორის აშკარა განსხვავებას ითვალისწნებს, არაფრით დათანხმდება იმას, რომ უსაფრთხოების ზემოაღნიშნული ზომა სრულყოფილია. ამერიკელმა ხალხმა შესაძლოა მხურვალედ დაუჭიროს მხარი საკავშირო ხელისუფლებას, მაშინ, როცა ამა თუ იმ შტატის ზოგიერთ მმართველს, ადგილობრივი ფრაქციების მხარდაჭერით გულმოცემულს, შეიძლება, ქვეგამხედვარე ზრახვამ დარიოს ხელი, ქიშპობის ბუნებრივი წადილით აღიძრას და პირადი აღზევება მოიწადინოს. უზარმაზარი განსხვავებაა ხალხის ფართო ფენების განწყობასა და იმ ინდივიდთა განწყობილებებს შორის, რომლებსაც თანამდებობები უკავიათ და გარკვეული ნდობით სარგებლობენ. ამგვარ განსხვავებას შეგვიძლია, ჩვენშიაც გავადევნოთ თვალი სწორედ იმ საკითხთან მიმართებაში, რომელსაც ახლა განვიხილავთ. გეგმა, რომელიც კავშირის რამდენიმე კონფედერაციად დანაწევრებას ითვალისწინებს და მავანი ადგილობრივი პოლიტიკოსის პატივმოყვარეობას ელამუნება, მარად იქნება გასავალში იმ გავლენიან პირთა შორის, ვისაც ჩირადაც არ უჩანთ საზოგადოებრივი კეთილდღეობა, რაკი ცხოვრების მიზნად პირადი გამდიდრება და აღზევება დაუსახავთ. წარმოვიდგინოთ სიტუაცია, როცა ეს ადამიანები განსაკუთრებული უფლებამოსილებით არიან აღჭურვილნი, რაც მათ საერთო – ეროვნული არჩევნების მოწესრიგებას აკისრებს; ამგვარი მძლავრი იარაღით აღჭურვილი რამდენიმე პირის რამდენიმე ყველაზე გავლენიან შტატში, – სადაც ამგვარი საცდური ყველაზე დიდია, – შესაძლებლობა ეძლევა კავშირის დაშლისა; მათ შეუძლიათ საბაბად გამოიყენონ ხალხის გარკვეული უკმაყოფილება (ან თავად გამოიწვიონ ამგვარი რამ) და შეწყვიტონ ფედერალური ხელისუფლების არჩევნები. ამასთანავე, ყოველთვის უნდა გვახსოვდეს ის, რომ ჩვენი ქვეყნის მტკიცე კავშირი, რომლის სათავეში ქმედითი ხელისუფელბა იქნება, არაერთ ევროპულ სახელმწიფოს აღუძრვს დაუოკებელ შურს. ისინი ძალ - ღონეს არ დაიშურებენ, რათა სხვადასხვა მანქანებით დაამხონ იგი და იშვიათად, რომ მათ ხელიდან გაუშვან შანსი ქვეყნის შიგნით ძირგამომთხრელი საქმიანობის მხარდაჭერისა. ამიტომ კავშირის შენარჩუნების საქმე მხოლოდ იმ ადამიანებს უნდა მივანდოთ, რომელთა უპირველესი ინტერესი, სწორედ დაკისრებული მოვლეობის პირნათლად და გულმოდგინედ აღსრულებაა. პუბლიუსი [1] მუხლი I, კარი IV, აბზაცი I ფედერალისტი # 60: ჰამილტონი Spoiler ფედერალისტი # 60: ჰამილტონი 1788წ. 23 თებერვალი ნიუ-იორკის შტატის ხალხს როგორც ვნახეთ, უხიფათო როდია ის უკონტროლო ძალაუფლება, რომელიც ცალკეული შტატის საკანონმდებლო კრებას აქვს ფედერალური ხელისუფლების წევრთა არჩევნებზე. ახლა მოდით ვნახოთ, თუ რა საფრთხეა მოსალოდნელი მეორე მხრიდან, ე. ი. მაშინ, როცა საარჩევნო პროცესის მოწესრიგების განსაკუთრებული უფლება თვითონ კავშირს ეკისრება. არავის განუცხადებია ის, რომ ამგვარ უფლებამოსილებას ოდესმე იმ მიზნით გამოიყენებენ, რათა რომელიმე შტატს ფედერალურ ხელისუფლებაში წარმომადგენლობის კუთვნილი წილი ჩამოართვან. ყველა მხარეა დაინტერესებული, რომ ასეთი რამ არ მოხდეს, ვინაიდან საქმე ყველას უსაფრთხოებას ეხება. მაგრამ ზოგიერთი ამტკიცებს, რომ ზემოაღნიშნულ უფელბამოსილებას ადამიანთა იმ ფენის დასაწინაურებლად გამოიყენებენ, რომელიც მავანთა თვალში გამორჩეული სიყვარულით სარგებლობს და ასეთი რამ მოქალაქეთა სხვა ფენების ხარჯზე მოხდებაო. საამისო საშუალება ყოველთვის ხელთ ექნებათ იმათ, ვისზეც არის დამოკიდებული საარჩევნო პროცესი. ამ ხალხს შეუძლია არჩევნები მხოლოდ განსაზღვრულ ოლქებში დანიშნოს და ამით მოქალაქეთა ფართო ფენებს მასში მონაწილეობის საშუალება არ მისცეს. ყველა ფანტასტიკურ ვარაუდთა შორის ყველაზე ფანტასტიკური სწორედ ეს ვარაუდია. ერთი მხრივ, ალბათობათა გონივრული გათვლის გზით, შეუძლებელია იმის წარმოდგენა, რომ ამგვარი ძალადობრივი და აბსურდული საქციელი ოდესმე გაიკაფავს გზას ეროვნულ საბჭოებში. მეორე მხრივ კი, დაბეჯითებით შეიძლება ითქვას, რომ თუკი ამგვარი უმართებულო სულისკვეთება მართლაც შეაღწევს ამ ორგანოებში, იგი თავის თავს სხვანაირად გამოავლენს და ბევრად უფრო გაბედულად იმოქმედებს. არ არის დამაჯერებელი ის, რომ ვინმემ ასეთი რამ სცადოს. ამას ერთი მოსაზრებაც ადასტურებს. კერძოდ, საქმე ეხება იმას, რომ ზემოაღნიშნული მცდელობა უმალვე ხალხის ფართო ფენების აჯანყებას გამოიწვევდა, რომლის წინამძღოლებადაც ცალკეული შტატის მთავრობა მოგვევლინებოდა. არც იმის მიხვედრა არის ძნელი, რომ სახალხო მღელვარებისა და შფოთის პერიოდებში თავისუფლების ეს განუყოფელი ნაწილი, მოსახლეობის ზოგიერთ ფენასთან მიმართებაში, შეიძლება, ძლევამოსილი და მბრძანებლური უმრავლესობის ძალმომრეობამ შეიწიროს. მაგრამ წარმოუდგენელი და დაუჯერებელია ის, რომ ხელისუფლება წინასწარი განზრახვით ატარებდეს პოლიტიკას, რომელიც ზიანს აყენებს მოსახლეობის ფართო ფენებს და ამან სახალხო რევოლუციის ხანძარი არ ააბრიალოს. მით უფრო, როცა საქმე ეხება ამერიკას, ქვეყანას, რომელსაც ხელსაყრელი გეოგრაფიული მდგომარეობა აქვს და ეგზომ განათლებული მოსახლეობა ჰყავს. გარდა ამ ზოგადი მოსაზრებისა, უფრო დაზუსტებული შეხედულებებიც არსებობს, რომლებიც გვარწმუნებენ, რომ ამ მიმართებით ყოველგვარი შიში უსაფუძვლოა. ეროვნული ხელისუფლება მრავალი ერთმანეთისგან განსხვავებული ელემენტისგან შედგება. კიდევ უფრო განსხვავდება ერთმანეთისგან ხელისუფლების სხვადასხვა შტო და მათი მოქმედების სფეროები. ყოველივე ეს გადაულახავ წინაღობად გადაეღობება ყველას, ვინც ერთმანეთთან პირის შეკვრას იმ მიზნით განიზრახავს, რომ მიკერძოებული არჩევნები ჩაატარონ. ადამიანები, რომელნიც კავშირის სხვადასხვა ნაწილში ცხოვრობენ, დიდად განსხვავდებიან ერთმანეთისგან თავიანთი ქონებრივი მდგომარეობით, ნიჭით, ჩვევებითა და ჩვეულებებით; ბუნებრივია, რომ ამგვარი მრავალფეროვნება წარმომადგენელთა განწყობილებებზეც აისახოს. რა თქმა უნდა, ისინიც სხვადასხვანაირად იქნებიან განწყობილნი საზოგადოების სხვადასხვა ფენისა და ქვეყანაში არსებული პირობების მიმართ. მეორე მხრივ, ადამიანებს შორის სიახლოვე, რომელიც ერთი ხელისუფლების პირობებში ყალიბდება, ხელს უწყობს მათი ზნისა და განყობილებების შერწყმას. მაგრამ მიუხედავად ამისა, საზოგადოებაში მაინც განაგრძობენ მოქმედებას ისეთი ფიზიკური თუ მორალური მოტივები, რანიც ცოტად თუ ბევრად განსხვავბულ მიდრეკილებებსა და მისწრაფებებს ასაზრდოებენ. რა თქმა უნდა, ყველაზე დიდ ზემოქმედებას ერთი გარემოება მოახდენს. საქმე ეხება იმ ხერხებს შორის განსხვავებას, რომლებსაც ხელისუფლების სხვადასხვა შემადგენელი ნაწილის ასაგებად მიმართავენ. წარმომადგენელთა პალატას უშუალოდ ხალხი ირჩევს, სენატს კი – ცალკეული შტატის საკანონმდებლო კრება. პრეზიდენტის ასარჩევად კი ჯერ ხალხი იმ ამომრჩევლებს ირჩევს, რომლებმაც შემდეგ პრეზიდენტი უნდა აირჩიონ. როგორც ვხედავთ, ცოტაა ალბათობა იმისა, რომ ხელისუფლების ამ განშტოებებს საერთო ინტერესი გაუჩნდეთ, რაც მათ ერთ მუშტად შეკრავდა და ამომრჩეველთა რომელიმე ფენის მიმართ მიკერძოებული სიყვარულით განაწყობდა. რაც შეეხება სენატს, ცნობილია, რომ კონსტიტუციის პროექტით ეროვნულ ხელისუფლებას მასზე მხოლოდ ერთი უფლებაღა რჩება, რაც “ დროისა და წესის” განსაზღვრას გულისხმობს. ასე რომ, შეუძლებელია ამან რამენაირი ზეგავლენა მოახდინოს იმ სულისკვეთებაზე, რითაც ამ ორგანოს წევრებს აირჩევნ. ცალკეული შტატის საკანონმდებლო კრების კოლექტიურ აზრზე კი ვერასოდეს მოახდენს ზემოქმედებას ამგვარი გარემოება. აი, მოსაზრება, რაც საკმარისია იმაში დასარწმუნებლად, რომ ვერასოდეს შეისხამს ხორცს დისკრიმინაციის ის მცდელობა, რომელსაც ასე უფრთხიან. რამ უნდა უბიძგოს სენატს იქითკენ, რომ ისეთ უპირატესობაზე დათანხმდეს, რითაც თვითონ ვერ იხეირებს? რა მიზნით წაახალისებს იგი საკანონმდებლო ხელისუფლების ერთ განშტოებას მისი სხვა განშტოების ხარჯზე? ამ შემთხვევაში ერთი განშტოება მეორეს ანეიტრალებს. სენატის წევრები ვერ იქნება არჩეული, თუ ცალკეული შტატის საკანონმდებლო ორგანომ ერთმანეთთან არ ითანამშრომლა. თუ ეს მოსაზრება სწორია, მაშინ მნიშვნელობა არ აქვს იმას, თუ ვის ხელშია ის ძალაუფლება, რომლის შესახებაც ახლა ვმსჯელობთ: შტატებისა - თუ კავშირის. მაგრამ მიზანი უნდა ამოძრავებდეს ხელისუფლების ეროვნულ ორგანოებს, როცა ისინი ამგვარ მიკერძოებულ ახირებას გამოავლენენ? ნუთუ იგი იმაში მდგომარეობს, რომ მრეწველობის სხვადასხვა დარგს, საკუთრების სხვადასხვა ფორმასა თუ მის სხვადასხვა ზომას შორის დისკრიმინაცია მოახდინოს? ვის მიემხრობიან ისინი: მიწათმფლობელებს, ფინანსისტებს, ვაჭრებსა თუ მეწარმეებს? ანდა კონსტიტუციის მოწინააღმდეგეთა საყვარელი ენით რომ ვთქვათ: ნუთუ საზოგადოების სხვა ფენათა უგულვებელყოფისა და დაკნინების ხარჯზე შეუწყობენ ისინი ხელს “მდიდრებისა და კეთილშობილთა” აღზევებას? თუ საქმე წარმოებისა თუ საკუთრების ფორმებს შორის მიკერძოებაზე მიდგა, ვფიქრობ, მის მოსაპოვებლად კონკურენცია მიწათმფლობელებსა და ვაჭრებს შორის გაჩაღდება. უაზრობაა მტკიცება იმისა, რომ როგორც ერთი, ისე მეორე ფენის წარმომადგენლები ეროვნულ საბჭოებში აღზევდებიან, ხელისუფლების ადგილობრივ ორგანოებში კი ვერც ერთნი გაბატონდებიან და ვერც მეორენი. როგორც ითქვა, ასეთი რამის ალბათობა ძალზე ცოტაა. აქედან გამომდინარე, თუ დავუშვებთ იმას, რომ მიკერძოებას თავიდან ვერ ავიცილებთ, მაშინ უფრო სახიფათო იქნება, თუ უპირატესობა მიწათმფლობელებს მიეცემათ და უფრო უხიფათო - თუ ვაჭრების მხარდაჭერას ამჯობინებენ. ცალკეული შტატის მოსახლეობა სოფლის მეურნეობისა და ვაჭრობისადმი თავისებურ სიყვარულს ამჟღავნებს. უმრავლეს შტატში _ თუ ყველაში არა, – გაბატონებული მდგომარეობა სოფლის მეურნეობას უკავია. რამდენიმე მათგანში კი მას ბატონობაში ვაჭრობა ეცილება და მისი ზეგავლენაც თანდათან იზრდება. ეროვნული წარმომადგენლობა სწორედ იმის მიხედვით ყალიბდება, თუ რომელი ფენის ზეგავლენა ჭარბობს. სწორედ ამის გამო ეროვნული ხელისუფლება უფრო მრავალფეროვან ინტერესებს გამოხატავს, ვიდრე რომელიმე ცალკე შტატის მთავრობა. ამიტომ ფედერალურ დონეზე ბევრად ნაკლები შესაძლებლობაა იმისა, რომ რომელიმე ინტერესი მიკერძოებით იქნეს გამორჩეული, ვიდრე ამა თუ იმ შტატის ხელისუფლებაში. იმ ქვეყნის ხელისუფლებაში, რომელიც უმთავრესად მიწადმოქმედთაგან შედგება, თანასწორი წარმომადგენლობის პირობებში, მიწათმფლობელები უნდა სჭარბობდნენ. ვიდრე ცალკეული შტატის საკანონმდებლო ორგანოში მათი ინტერესები ბატონობენ, ეროვნულ სენატშიც ისინი ამგვარივე უპირატესობით იქნებიან წარმოდგენილნი, ვინაიდან ეს უკანასკნელი სხვა არა არის რა, თუ არა შტატის საკანონმდებლო ხელისუფლების ალი – კვალი. ამიტომ არ არის მოსალოდნელი, რომ ფედერალური საკანონმდებლო ხელისუფლების ამ განშტოებამ მიწადმოქმედთა ინტერესი ოდესმე ვაჭრების ინტერესს ანაცვალოს. ვითვალისწინებ იმ ზოგად შენიშვნას, რომელიც ქვეყანაში შექმნილი მდგომარეობითაა ნაკარნახევი და შემდეგი მოსაზრებით ვხელმძღვანელობ: ამა თუ იმ შტატის ხელისუფლების მცირედმორწმუნე დამქაშებს თავიათი პრინციპებიდან გამომდინარე, არასოდეს შეეპარებათ ეჭვი იმაში, რომ გარეშე ზეგავლენა შტატის საკანონმდებლო ორგანოებს ხელს ააღებინებს თავიანთი მოვალეობის შესრულებაზე. მაგრამ სინამდვილეში თუ ფედერალური წარმომადგენლობითი პალატის მარტივი შემადგნლობის პირობებში მსგავსი მდგომარეობა შეიქმნა, მსგავსი შედეგიც არ დაახანებს: ნაკლებად არის მოსალოდნელი, რომ ან ერთმა ან მეორე მხარემ ვაჭართა ფენის მიმართ უმართებულო მიკერძოება გამოიჩინოს. თუ მაინცადამაინც აუცილებელია ის, რომ ამგვარმა შესიტყვებამ გარკვეული მდგრადობა შეიძინოს, შეიძლებოდა შემდეგი შეკითხვა დაგვესვა: ხომ არ არის საფრთხე იმისა, რომ ეროვნულ ხელისუფლებაში ფესვი ისეთმა მიკერძოებამ გაიდგას, რომელიც შეეცდება, ფედერალურ მმართველობაზე მიწათმოქმედთა ფენის მონოპოლია უზრუნველყოს? მაგრამ ნაკლებად სარწმუნოა ის, რომ ამგვარი მიკერძოების შესაძლებლობა შიშს არ იწვევდეს იმათში, ვისაც უშუალოდ დააზარალებს იგი. ამიტომ შეიძლება ამ შეკითხვაზე გამოწვლილვითი პასუხის გარეშეც იოლას გავიდეთ. საკმარისია შევნიშნოთ შემდეგი: ჯერ ერთი, როგორც ერთგან აღვნიშნეთ, ნაკლებად არის მოსალოდნელი ის, რომ ხელისუფლების ეროვნულ ორგანოებში ფესვგადგმული რაიმენაირი მიკერძოება ბევრად აღემატებოდეს იმ წინაზრახვას, რომელიც, შესაძლოა, შტატის სამთავრობო სტრუქტურებში იყოს გავრცელებული. მეორეც, არ იარსებებს ცდუნება იმისა, რომ კონსტიტუცია მიწადმოქმედთა ფენის სასარგებლოდ დაირღვეს, ვინაიდან მოვლენათა ბუნებრივი განვითარება თავისთავად მოიტანს იმას, რომ მას ისეთი უპირატესობა ექნეს, როგორსაც მოისურვებს. მესამე, პირები, რომელთა საქმეც საზოგადოებრივი აყვავების წყაროთა მოძიებაა, სრულად უნდა იყვნენ დარწმუნებულნი აღებმიცემობის სარგებლიანობაში, რათა მძიმე ჭრილობა მიაყენონ მას; ცხადია, ისინი ასეთ რამეს ჩაიდენენ, თუკი ვაჭრობის მართვის საქმეს იმ ხალხს ჩამოაშორებენ, ვინც ყველაზე უფრო არის ჩახედული ვაჭართა ფენის ინტერესებში. მარტო შემოსავლების თვალსაზრისითაც კი, ვაჭრობა იმდენად მნიშვნელოვანია, რომ ესაც საიმედოდ დაიცავდა მას სახელისუფლებო ორგანოს მხრივ მტრული განწყობისგან; ლაპარაკია იმ სამთავრობო სტრუქტურაზე, რომლებსაც ვითომდა ვაჭრობის დასაცავად საზოგადოებრივი აუცილებლობის აბეზარი შეხსენებით აიკლებდნენ. ალბათ უპრიანი იქნება, თუ ორიოდ სიტყვით მიმოვიხილავ იმგვარ მჯობინებას, რომელიც წარმოების სხვადასხვა დარგებს შორის დისკრიმინაციას ეფუძნება. საქმე ის არის, რომ როგორც ვხვდები, ოპონენტები სრულიად სხვა სახის დისკრიმინაციზე ლაპარაკობენ. როგორც ჩანს, მათ გამორჩევის ისეთი ობიექტები აქვთ მხედველობაში, რასაც გამოთქმა “მდიდარი და კეთილშობილი” გულისხმობს და ამით ცდილობენ ჩვენს აფორიაქებას. აქაოდა, ადამიანები, რომლნიც ამ გამოთქმაში იგულისხმებიან, იმ ზომად იქნებიან დანარჩენ თანამოქალაქეებზე აღმატებულნი, რომ მათგან ზიზღის მეტს ვერაფერს დაიმსახურებენო. მათი ამგვარი აღზევება ან საკანონმდებლო კრების მცირერიცხოვნებით იქნება გამოწვეული, ანდა იმით, რომ ხალხის ფართო ფენებს ამ ორგანოს არჩევნებში მონაწილეობისა და საარჩევნო უფლებამოსილების განხორციელების საშუალება არ მიეცემა. მაგრამ რა პრინციპით იხელმძღვანელებენ საარჩევნო ოლქებში, რათა ხორცი შეასხან წინასწარ განზრახულ უპირატესობას? მდიდრები და კეთილშობილნი, როგორც მათ უწოდებენ, ნუთუ ცალკეული შტატის კონკრეტულ პუნქტებში იმყოფებიან? ნუთუ ეს ხალხმა რაღაც ჯადოთი თუ წინასწარჭვრეტის ნიჭით ერთი და იგივე საცხოვრებელი ადგილი აირჩია? ნუთუ ისინი მხოლოდ ქალაქებსა და დაბებში ცხოვრობენ? თუ პირიქით, ისინი ისე, როგორც მათი წინამორბედნი, მთელს ქვეყანაში არიან მიმოფანტულნი, როგორც სიხარბესა თუ ბედს უნებებია? თუ ეს უკანასკნელი ვარაუდია სწორი (და ეს რომ ასეა ყველა გონიერმა ადამიანმა იცის) [1], მაშინ განა ცხადი არ არის, რომ განსაზღვრულ ოლქებში საარჩევნო უბნების განთავსებით ჩაიშლება მათი განზრახვა, მით უფრო, რომ ამგვარი რამ მრავალი სხვა მიზეზითაც იქნება დაუშვებელი? სიმართლე კი ის არის, რომ მხოლოდ ერთი საშუალება არსებობს სხვა მდიდრებისთვის ისეთი უპირატესობის მინიჭებისა, რომელიც საზოგადებისთვის სახიფათო იქნებოდა თუ არა; ასეთი რამ მხოლოდ იმ შემთხვევაში იქნება შესაძლებელი, თუ ამომრჩევლისთვის ან იმათთვის, ვისაც ირჩევენ, ქონებრივ ცენზს შემოიღებენ. მაგრამ საქმე ისაა, რომ ამგვარი რამ არ არის გათვალისწინებული იმ უფლებამოსილებით, რითაც საერთო – ეროვნული ხელისუფლება უნდა აღიჭურვოს. მისი პრეროგატივა მხოლოდ იმით ამოიწურება, რომ იგი არჩევნების დროს, ადგილსა და წესს განსაზღვრავს. რაც შეეხება ამომრჩევლისა და ასარჩევთა ცენზებს, როგორც ადრევე აღინიშნა, ისინი კონსტიტუციით არიან განსაზღვრულნი და მასში არიან ჩაწერილნი; ასე რომ, საკანონმდებლო ხელისუფლებას არ აქვს მათი შეცვლის უფლება. მოდით, კამათის გულისთვის, ერთი წუთით დავუშვათ, რომ ზემოაღნიშნული ფანდი წარმატებული გამოდგა; ისიც ვივარაუდოთ, რომ ეროვნულმა ხელმძღვანელებმა დაძლიეს ის სინდისის ქენჯნა, რაც მათ გულს უღრღნიდა, რაკი იმ საფრთხით იყო გამოწვეული,რომელსაც ამგვარი ექსპერიმენტი გვიქადის. ამ პირობებშიც კი, მეეჭვება, რომ მათ ჩანაფიქრის განხორციელება იმ ოდენობის სამხედრო ძალის დახმარების გარეშე შეძლონ, რომელიც საკმარისი იქნებოდა ხალხის ფართო ფენათა წინააღმდეგობის დასაძლევად. სხვადასხვა წერილში განვიხილეთ და ვაჩვენეთ ის, თუ რატომ არ არის დამაჯერებელი ისეთი ძალის არსებობა, რომელსაც ამ საქმის შესრულება ხელეწიფება. ზემომოტანილი შესიტყვების უბადრუკობა კიდევ უფრო თვალსაჩინო შეიქნება, თუ ერთი წუთით დავუშვებთ, რომ ამგვარი ძალა მართლაც არსებობს და იგი, როგორც ვარაუდობენ, საერთო – ეროვნული ხელისუფლების განკარგულებაშია. რა დასკვნის გამოტანა შეიძლება აქიდან? დავუშვათ მავანსა და მავანს აზრად აქვს თანამეგობრობის ძირეულ უფლებათა ხელყოფა; დავუშვათ, შესაბამისი პირები იმ საშუალებებსაც ფლობენ, რაც აუცილებელია ამგვარი ჩანაფიქრის ხორცშესასხმელად; ნუთუ ისინი სასაცილო მდგომარეობაში ჩაიგდებენ თავს და ისეთი საარჩევნო კანონების შეთითხვნას დაიწყებენ, რანიც იმაზე იქნებიან გათვლილნი, რომ მათ რჩეულ ფენას უპირატესობა მოუპოვონ? ნუთუ ისინი ისეთი ხერხის გამოყენებას არ ამჯობინებენ, რაც მის ერთბაშად აღზევებას უზრუნველყოფს? ნუთუ ისინი ხელისუფლებაში ყოფნის გასახანგრძლივებლად უპირატესობას არ მიანიჭებენ უზურპაციის ერთ გაბედულ აქტს? ნუთუ ისეთ არასაიმედო ღონისძიებებს ამჯობინებენ, რომელნიც მიუხედავად სიფრთხილის მიღებული ზომებისა, შესაძლოა, მათი ავტორების დაცემით, შერცხვენითა და კრახით დასრულდეს? ნუთუ მათ იმ საშიშროების წინაშე შიში არ აიტანს, რომ ერთხელაც იქნება და ქვეყნის ყველა კუთხე – კუნჭულიდან საარჩევნო ადგილებისკენ დაიძრებიან შეუპოვარ და თავის უფლებებში გათვითცნობიერებულ მოქალაქეთა უზარმაზარი ნაკადები, რათა ტირანები დაამხონ და ისინი იმ ადამიანებით შეცვალონ, რომელთაც ძალუძთ შური იძიონ იმათზე, ვინც ხალხის სიდიადე ხელყო? პუბლიუსი [1] განსაკუთრებით სამხრეთ შტატებსა და ნიუ – იორკში. პუბლიუსი. ფედერალისტი # 61 : ჰამილტონი Spoiler ფედერალისტი # 61 : ჰამილტონი 1788წ. 26 თებერვალი ნიუ-იორკის შტატის ხალხს კონვენტის მიერ შემოთავაზებული გეგმის უფრო გულწრფელი მოწინააღმდეგენი – როცა კამათში იძულება ადგებათ, – ხანდახან აღიარებენ კიდეც, საარჩევნო დებულება, რომელსაც ეს გეგმა შეიცავს, მართებულია, ოღონდ ერთი პირობითო. აუცილებელია, მას თან ახლდეს დეკლარაცია, რომელიც ხელისუფლებას დაავალდებულებს, არჩევნები იმ ოლქებში ჩაატაროს, სადაც ამომრჩეველი ცხოვრობსო. ამბობენ, ეს სიფრთხილის აუცილებელი ზომაა, რაც ძალაუფლების ბოროტად გამოყენებისგან დაგვიცავსო. ამგვარი დეკლარაცია მართლაცდა უწყინარი იურიდიული აქტი იქნებოდა. იგი სასურველიც კია იმდენად, რამდენადაც შიშის განელებას შეუწყობდა ხელს, მაგრამ საფრთხის წინააღმდეგ სიფრთხილის დამატებით ზომად იგი ან სრულებით არ გამოდგებოდა, ანდა საამისოდ ძალზე სუსტი საშუალება იქნებოდა. ამიტომ ვინც კი ზემოაღნიშნულ გეგმას მიუმხრობლად და სამართლიანად განიხილავს, სერიოზულად არ აღიქვმას ამგვარ შესიტყვებას. მით უფრო არავის მიაჩნია იგი ისეთ შეპასუხებად, რომლის გაბათილებაც არ შეიძლებოდეს. წინა ორ წერილში სხვადასხვა კუთხით განვიხილეთ აღნიშნული საკითხი. ვფიქრობ, ისეთი საბუთები წამოვაყენე, რანიც ნებისმიერი მიუმხრობელი და გონიერი ადამიანისთვის დამაჯერებელნი იქნებიან. ამრიგად, თუ ისე მოხდა, რომ საზოგადოებრივი თავისუფლება საერთო – ეროვნულ მმართველთა პატივმოყვარეობამ შეიწირა, ამ საქმეში უბრალო იქნება ხელისუფლების ის განშტოება, რომელიც ჩვენი ამჟამინდელი კვლევის საგანია. არსებობს ხალხი, რომელიც სხვადასხვა შტატის კონსტიტუციის შესწავლის დროს მხოლოდ ეჭვით ხელმძღვანელობს და სხვას არაფერს უწევს ანგარიშს. სწორედ ეს ადამიანები მიიჩნევენ, რომ შფოთისა და განგაშის ძალზე ცოტა საბაბს იძლევა არჩევნებთან დაკავშირებული მოქმედების თავისუფლება, რომელსაც ამ კონსტიტუციათა უმრავლესობა შტატის ხელისუფლებას ანიჭებს. უფრო შემაშფოთებელი ის თავისუფლებაა, რომელიც საერთო – ეროვნულ მთავრობას ენიჭებაო. მაგრამ შესაბამისი კონსტიტუციური დებულებების უფრო გამოწვლილვითმა განხილვამ, შესაძლოა, გააქარწყლოს ამ საკითხთთან დაკავშირებული მცდარი შთაბეჭდილებანი. ვინაიდან ამგვარი მიმოხილვა, შეიძლება, ძალზე გრძელი და მოსაწყენი გამოვიდეს, მარტო იმ შტატის მაგალითით შემოვიფარგლები, სადაც წინამდებარე წერილი იწერება. არჩევნების ადგილთან დაკავშირებით ნიუ – იორკის კონსტიტუციაში სხვა არაფერია აღნიშნული, გარდა იმისა, რომ საკანონმდებლო კრებისა და სენატის წევრებს იმ ოლქებსა და რაიონებში აირჩევენ, რადაც ესა თუ ის შტატი არის დაყოფილი ან შესაძლოა, დაყოფილ იქნეს. ამჟამად ოთხი ასეთი რაიონი არსებობს და თითოეული მათგანი ორიდან ექვსამდე საარჩევნო ოლქს შეიცავს. ძალზე ადვილია იმის დანახვა, რომ ნიუ – იორკის საკანონმდებლო ხელისუფლებასა და შეერთებული შტატების მთავრობას შეუძლიათ თანაბარი წარმატებით გამოიყენონ ერთი და იგივე ხერხი, რაც ამომრჩევლისათვის ხმის უფლების ჩამორთმევას ითვალისწინებს იმ გზით, რომ არჩევნები მხოლოდ განსაზღვრულ ადგილებში ჩაატაროს. განსხვავება მხოლოდ იმაში იქნება, რომ ერთი ამას შტატის მასშტაბით განახორციელებს, მეორე კი – სრულიად კავშირისა. მაგალითად დავუშვათ, რომ ქალაქი ოლბანია გამოყოფილია არჩევნების ჩატარების ერთადერთ ადგილად იმ ოლქიდან და იმ რაიონიდან, რომელშიც ეს ოლქი შედის; განა იმავე რაიონიდან და ოლქიდან მყისვე ამ ქალაქის მაცხოვრებელნი არ იქცევიან როგორც სენატის, ისე საკანონმდებლო კრების წევრთა ერთადერთ ამომრჩევლებად? ნუთუ შესაძლებელია იმის წარმოდგენა, რომ ადამიანები ოლბანის ოლქის შორეული რაიონებიდან, - როგორიცაა სარატოგა, კემბრიჯი და სხვა, ანდა მონტგომერის ამა თუ იმ ნაწილიდან, თავს შეიწუხებენ ქალაქ ოლბანში ჩამოსასვლელად, რათა ხმა მისცენ საკანონმდებლო კრებისა და სენატის წევრობის კანდიდატებს? განა უფრო გონივრული არ იქნება, თუ ისინი ნიუ–იორკს მიაშურებენ და ფედერალური საკანონმდებლო წარმომადგენლობითი პალატის წევრებს აირჩევენ? ამ შეკითხვაზე მზამზარეული პასუხი მოიპოვება იმ შემაშფოთებელი გულგრილობის სახით, რომელსაც ამ ფასდაუდებელი პრივილეგიის გამოყენების საქმეში იჩენენ. პრივილეგიისა, რომლით სარგებლობის უფლებაც სწორედაც რომ კანონმდებლობითაა უზრუნველყოფილი. თუ ამ საკითხში დაგროვილი გამოცდილებით არ შემოვიფარგლებით და განზოგადებას მივმართავთ, არ გაგვიჭირდება შემდეგი კანონზომიერების დადგენა: როცა არჩევნები ამომრჩევლისგან მოუხერხებელ მანძილზე ტარდება, ამგვარი რამ მის საქციელზე ერთსა და იმავე ზეგავლენას ახდენს, მიუხედავად იმისა, ეს მანძილი ოც მილს შეადგენს თუ ოცი ათასს. აქედან გამომდინარეობს, რომ შესიტყვება, რომელსაც საარჩევნო პროცესის მოწესრიგების ფედერალურ წესში კონკრეტული ცვლილების წინააღმდეგ აყენებენ, ნიუ–იორკის კონსტიტუციით დადგენილ ანალოგიურ უფლებამოსილებაში შეტანილ ცვლილებებსაც ეხება. ამიტომ შეუძლებელია ერთი გაამართლო, მეორე კი დაგმო. თუ ამავენაირად შევუდარებდით ერთმანეთს ფედერალური კონსტიტუციის პროექტსა და უმრავლეს შტატთა კონსტიტუციებს, ზუსტად იმავე დასკვნამდე მივიდოდით. მაგრამ შესაძლოა გვითხრან, ესა თუ ის ნაკლი, რომელიც ცალკეული შტატის კონსტიტუციას აქვს, შეუძლებელია იმ წუნის გამართლებად მივიჩნიოთ, რომელსაც ფედერალური კონსტიტუციის შემოთავაზებული პროექტი შეიცავსო. პასუხად ამას ვიტყოდი: ცალკეული შტატის კონსტიტუცია არასოდეს დაუდანაშაულებიათ იმაში, რომ ისინი უყურადღებობას იჩენენ იმ საკითხის მიმართ, რაც თავისუფლების უსაფრთხოებასა და მის უზრუნველყოფას ეხება. რაც შეეხება ფედერალური კონსტიტუციის გეგმის მიმართ წამოყენებულ ბრალდებებს, ძნელი არ არის იმის ჩვენება, რომ ისინი ცალკეული შტატის კონსტიტუციებზეც ვრცელდება. განსხვავება მხოლოდ ისაა, რომ ფედერალური კონსტიტუციის გეგმის მიმართ წამოყენებული ბრალდებებიდან უფრო ის გამოსჭვივის, რომ ოპოზიციას, რომელიც წინასწარ აკვიატებული აზრითაა შეპყრობილი, მხოლოდ ერთი სურვილი ამოძრავებს: რადაც უნდა დაუჯდეს, კრიჭაში ჩაუდგეს პროექტის ავტორებს. ასე რომ, არც ერთ ამგვარ ბრალდებას არაფერი სცხია იმისა, რასაც ჭეშმარიტების წრფელი ძიების ნაყოფს უწოდებენ. სხვა კატეგორიის ხალხიც არსებობს, რომელიც ცალკეული შტატის კონსტიტუციაში არსებულ ხარვეზებს უწყინარს უწოდებს, ფედერალური კონსტიტუციის გეგმის უმნიშვნელო გადაცდომებს კი მიუტევებელ ცოდვად განიხილავს. ამ ხალხს მხოლოდ ასეთი შეკითხვით მივმართავდით: შეგიძლიათ, დაგვისახელოთ თუნდაც ერთი არსებითი მიზეზი იმისა, რის გამოც გგონიათ, რომ ცალკეული შტატის მოსახლეობის წარმომადგენლები უფრო შეუვალნი იქნებიან ძალაუფლების ნდომისა თუ სხვა დამღუპველი მოტივების მიმართ, ვიდრე ისინი, ვინც შეერთებული შტატების მოსახლეობას წარმოადგენენ? თუ ამის გაკეთება არ ძალუძთ, მაშინ შემდეგი რამ მაინც უნდა დაგვისაბუთონ. სახელდობრ ის, რომ უფრო ადვილია სამი მილიონი ადამიანის თავისუფლების შემუსვრა, ვიდრე - ორასი ათასი ადამიანის თავისუფლებისა. იმის გათვალისწინებით, რომ ამ სამასი მილიონის ოპოზიციას სათავეში ადგილობრივი მთავრობები უდგანან, მეორენი კი ამგვარ უპირატესობას მოკლებულნი არიან. რაც შეეხება ყოველივე ამის კავშირს იმ საკითხთან, რომელსაც ახლა განვიხილავთ, მათ, ჯერ ერთი, უნდა შეძლონ ჩვენი დარწმუნება იმაში, რომ ამა თუ იმ შტატში გაბატონებული დაჯგუფება, თავისი გაბატონებული მდგომარეობის შესანარჩუნებლად, უფრო იშვიათად მიმართავს ამომრჩეველთა გარკვეული ფენის გამორჩევის ხერხს და მეორეც, ამ ხალხმა უნდა დაგვარწმუნოს, რომ ფედერალურ ხელისუფლებაში გამეფებული სულისკვეთება ცამეტი შტატის წარმომადგენლებს, რომელნიც უზარმაზარ ტერიტორიაზე არიან მიმოფანტულნი, იქითკენ უბიძგებს, რომ მათ ბევრად უფრო ხშირად გამოიყენონ ზემოაღნიშნული ხერხი. საქმე ხომ ჩვენი ქვეყნის იმ მხარეებს ეხება, რომელნიც მრავალმხრივ არიან ერთმანეთისგან განსხვავებულნი და ადგილობრივ გარემოებათა, ცრურწმენათა და ინტერესთა მრავალფეროვნებით გამოირჩევიან. ჩემი აქამომდელი მსჯელობის მიზანი მხოლოდ ის იყო, რომ განსახილველი დებულების თეორიული მართებულება დამესაბუთებინა. აღგვენიშნა ის, რომ ძალაუფლებას, სადაც უნდა არსებობდეს იგი, ყველგან თან ახლავს ხიფათი, რომ უსაფრთხოა მისი გადაცემის ის ფორმა, რომელსაც კონვენტი გვთავაზობს. ახლა აუცილებლად უნდა ვახსენოთ ძალაუფლების ამგვარი ფლობის პოზიტიური უპირატესობა, რაც შესაძლოა, მის სხვა ფორმებს არც კი გააჩნდეთ; მხედველობაში მაქვს ის გარემოება, რომ ფედერალური წარმომადგენლობითი პალატის არჩევნები ერთდროულად ტარდება. დიდია შესაძლებლობა იმისა, რომ გამოცდილებამ საზოგადოებრივი კეთილდღეობისთვის ამგვარი ერთგვაროვნების უდიდესი მნიშვნელობა დაადასტუროს. ჯერ ერთი, არ არის გამორიცხული, იგი ყველაზე საიმედო საშუალება აღმოჩნდეს, რომელიც თავიდან აგვაცილებს იმას, რომ საკანონმდებლო კრებაში ფეხი მოიკიდოს ზემოაღნიშნულმა სულისკვეთებამ და მეორეც, იგი შესაძლოა ყველაზე ეფექტური სამკურნალო საშუალება გამოდგეს იმ სენისგან განსაკურნებლად, რომელიც ჯგუფურობის სახელითაა ცნობილი. თითოეულმა შტატმა რომ არჩევნების ჩატარების თავისი საკუთარი დრო შემოიღოს, მაშინ იმდენი საარჩევნო პერიოდი იქნებოდა, რამდენი თვეც არის წელიწადში. საარჩევნო დრო, რომელიც ცალკეულ შტატში სადღეისოდ არის შემოღებული, მარტსა და ნოემბერს შორის მერყეობს. ამგვარი სხვაობის გამოისობით შტატის საკანონმდებლო ორგანოთა დათხოვნა და შეკრება არასოდეს ხდება ერთდროულად. ამიტომ თუ ამგვარ ორგანოს უმართებულო სულისკვეთება დაეუფლა, იგი, უწინარეს ყოვლისა, მის ახალ წევრებს გადაედება, რომელნიც თანამდებობას გარკვეული თანამიმდევრულობით იკავებენ. ძირითადი მასა იგივე დარჩება, რომელიც შემომატებულ წევრებს დაიმგვანებს და ეს მუდმივი პროცესი იქნება. ამგვარი მაგალითი გადამდებია და მას მხოლოდ მტკიცე ნებისყოფის ადამიანები თუ დააღწევენ თავს. ვფიქრობ, თუ თანამდებობაზე ყოფნის ვადას გავასამკეცებთ, ნაკლებ ხიფათს შევუქმნით თავისუფლებას, ვიდრე იმით, რომ ძალაში დავტოვოთ ამ ვადის მესამედი და ისიც გამუდმებულსა და თანამიმდევრულ ცვლილებებს მოვანდომოთ. ერთგვაროვანი საარჩევნო დრო, როგორც ჩანს, არანაკლებ აუცილებელია იმ იდეის ხორცშესასხმელად, რომელიც სენატში რეგულარულ როტაციას გულისხმობს. არანაკლები მნიშვნელობა აქვს მას იმ თვალსაზრისით, რომ საკანონმდებლო ორგანო ყოველწლიურად დადგენილ დროს შეიკრიბოს. შეიძლება ვინმემ იკითხოს: რატომ კონსტიტუციით არ არის დადგენილი ამგვარი დრო? ის ადამიანები, რომელნიც ნიუ – იორკის შტატში ყველაზე გააფთრებით ეწინააღმდეგებიან კონვენტის გეგმას, იმავდროულად, ყველაზე თავგამოდებით იცავენ თავიანთი შტატის კონსტიტუციას. ამიტომ შეკითხვა შეიძლება შემდეგნაირად შევატრიალოთ: რატომ ნიუ – იორკის კონსტიტუციაში არ არის მითითებული ამგვარი დრო? საუკეთესო პასუხი ამ შეკითხვაზე ასეთია: უმჯობესია, ეს საკითხი საკანონმდებლო ორგანოებმა თავიანთი შეხედულებისამებრ გადაწყვიტონ. საქმე ის არის, რომ წინდაწინ დადგენილი დრო მოუხერხებელია, ვინაიდან გამოცდილებამ ამაში შესაძლოა თავისი შესწორება შეიტანოს და სხვა დრო ამჯობინოს. თავდაპირველად დასმულ შეკითხვასაც იმავენაირადვე ვუპასუხებდით. ყოვლივე ზემოთქმულისთვის შეგვეძლო დაგვემატებინა ის, რომ ვითომდა გამუდმებული ცვლილებები თითიდან გამოწოვილი საფრთხეა. ალბათ არ იქნებოდა გონივრული, რომ იგი სახელმძღვანელო პრინციპად მიგვეღო. ამგვარი რამ იმის ტოლფასი იქნებოდა, რომ ცალკეული შტატის მთავრობებისა და საერთო – ეროვნული ხელისუფლებისთვის თავიანთი არჩევნების მოხერხებულად და ერთდროულად ჩატარების შესაძლებლობა მოგვესპო. პუბლიუსი ფედერალისტი # 62 : მედისონი Spoiler ფედერალისტი # 62 : მედისონი 1788წ. 27 თებერვალი ნიუ-იორკის შტატის ხალხს მას შემდეგ, რაც წარმომადგენელთა პალატის აგებულებას გავეცანით და ყურადსაღებ შესიტყვებებს ვუპასუხეთ, სენატის განხილვაზე გადავდივარ. თქვენს ყარადღებას ხელისუფლების ამ ორგანოს შემდეგ პუქტებზე მივაპყრობ: 1. სენატორობისთვის აუცილებელი ცენზი, 2. მათი დანიშვნა ცალკეული შტატის საკანონმდებლო კრების მიერ, 3. თანაბარი წარმომადგენლობა სენატში, 4. სენატორთა რაოდენობა და მათი სამსახურის ვადა, 5. სენატის უფლებამოსილებანი. 1. სენატორებისთვის დადგენილი ცენზი განსხვავებულია იმისგან, რასაც წარმომადგენლობითი პალატის წევრები უნდა აკმაყოფილებდნენ. იმისთვის, რომ ადამიანი სენატორი გახდეს, იგი უფრო მოწიფულ ასაკში უნდა იყოს და მოქალაქეობის უფრო დიდი ხნის სტაჟი უნდა ჰქონდეს. სენატორი, სულ ცოტა, ოცდაათი წლისა უნდა იყოს, კონგრესმენი კი ოცდახუთისა. ერთს მოქალაქეობის ცხრა წლის სტაჟი უნდა ჰქონდეს, მეორეს კი _ შვიდისა. ამგვარი განსხვავება იმ თავისებურებით აიხსნება, რაც სენატორისთვის გამოცხადებულ ნდობას ახასიათებს. იგი მოითხოვს, რომ სენატორი ფართოდ განათლებული და მტკიცე ხასიათის ადამიანი იყოს. ეს უკანასკნელნი კი იმგვარი უპირატესობანია, რაც უფრო მოწიფულობის ასაკში მიიღწევა. სენატორებმა მონაწილეობა უნდა მიიღონ საგარეო საქმეების წარმართვაში, ამიტომ აუცილებელია, რომ ისინი სრულიად თავისუფალნი იყვნენ იმ მიდრეკილებებისა და ჩვევებისგან, რაც უცხო ქვეყანაში დაბადებულსა და აღზრდილ ადამიანს ახასიათებს. მოქალაქეობის ცხრაწლიანი სტაჟი გონივრული კომპრომისია ორ უკიდურესობას შორის. ერთი უკიდურესობა იქნებოდა, თუ უცხო წარმოშობის მოქალაქეებს არ მიეცემოდათ უფლება იმისა, რომ სენატში ყოფილიყვნენ არჩეულნი. საქმე კი ისეთ ღირსეულ და ნიჭიერ მოქალაქეებს ეხებათ, რომელნიც შესაძლოა, ხალხის ნდობას იმსახურებდნენ. რაც შეეხება მეორე უკიდურესობას, იგი იმ განურჩევლობასა და ნაუცბათევობას გულისხმობს, რის შედეგადაც სენატში შესაძლოა ისეთი ადამიანები მოხვედრილიყვნენ, რომელთა სახით ხელისუფლების საერთო – ეროვნულ უწყებებში გზა გაეხსნებოდა უცხოურ ზეგავლენას. 2. არ არის აუცილებელი, გამოწვლილვით იქნეს განხილული ის პროცედურა, რითაც ცალკეული შტატის საკანონმდებლო ორგანო სენატორებს ნიშნავს. ხელისუფლების ამ განშტოების მოსაწყობად შესაძლებელია სხვადასხვა ხერხის მოგონება. მაგრამ საქმე ის არის, რომ კონვენტის მიერ შემოთავაზებული სისტემა ყველაზე სრულად შეესაბამება საზოგადოებრივ აზრს და ორმაგი უპირატესობით ხასიათდება. ჯერ ერთი, იგი უზრუნველყოფს იმას, რომ კანდიდატები გულდასმით იქნენ შერჩეულნი; მეორეც, ცალკეული შტატის მთავრობას საშუალება ეძლევა, აქტიური მონაწილეობა მიიღოს ფედერალური ხელისუფლების ჩამოყალიბებაში; ასეთი რამ, ერთი მხრივ, ხელს შეუწყობს შტატის გარკვეული დამოუკიდებლობის უზრუნველყოფას; მეორე მხრივ კი, ორ სახელისუფლებო სისტემას შორის კავშირს განამტკიცებს. 3. რაც შეეხება სენატში თანაბარ წარმომადგენლობას, არავითარ განმარტებას არ საჭიროებს ის, რომ ეს საკითხი მსხვილი და წვრილი შტატების მოთხოვნათა შორის აშკარა კომპრომისის საფუძველზე გადაწყდა. ქვეყანაში, რომლის ხალხი ერთ ერად არის შეკრული, ყოველი ოლქის წარმომადგენლობა მისი მოსახლეობის პროპორციული უნდა იყოს. რაც შეეხება დამოუკიდებელი და სუვერენული შტატების ლიგას, მასში გაერთიანებული ყველა მონაწილე, მიუხედავად მისი ზომისა, თანაბრად უნდა იყოს წარმოდგენილი საერთო საბჭოებში. თუ ყოველივე ეს სწორია, მაშინ გონივრულია ის, რომ შერეულ რესპუბლიკაში, რომელიც როგორც საერთო – ეროვნულ, ისე ფედერალურ განზომილებებს აერთიანებს, ხელისუფლება პროპორციული და თანაბარი წარმომადგენლობის ნაზავ პრინციპს ეფუძნებოდეს. მაგრამ ფუჭი წამოწყებაა, როცა სურთ, კონსტიტუცია თეორიული საზომით შეაფასონ, რამეთუ ყველა აღიარებს იმას, რომ იგი თეორიული ჭაპან – წყვეტის ნაყოფი სულაც არ არის; სინამდვილეში კონსტიტუცია გამოხატულებაა “გულითადობის, ურთიერთპატივისცემისა და ურთიერთდათმობის იმ სულისა, რაც ჩვენი პოლიტიკური მდგომარეობის თავისებურებასა და მის აუცილებლობას განაპირობებს.” ამერიკელი ხალხი საერთო – ეროვნული ხელისუფლების ჩამოყალიბებისკენ მოგვიწოდებს. კიდევ უფრო მგზნებარედ გვიხმობს აქითკენ ის პოლიტიკური მდგომარეობა, რომელშიც ამერიკა იმყოფება. რა თქმა უნდა, შეუძლებელია, წვრილი შტატებისთვის მისაღები სახელისუფლებო სისტემა იმ პრინციპებზე ავაგოთ, რომლნიც უფრო მსხვილი შტატების ინტერესებს ეთანაზომიერებიან. ამიტომ მსხვილმა შტატებმა არჩევანი უნდა გააკეთონ ორ რამეს შორის: ან უნდა მიიღონ კონვენტის მიერ შემოთავაზებული სახელისუფლებო სისტემა, ანდა უპირატესობა მმართველობის ისეთ ფორმას უნდა მიანიჭონ, რომელიც, მათივე აზრით, უფრო საძრახისი იქნებოდა. კეთილგონიერება მოგვიხმობს, რომ ორი ბოროტებიდან უფრო ნაკლები ბოროტება ავირჩიოთ. უმჯობესია, თავი ვანებოთ მოსალოდნელ უბედურებათა უნაყოფო წინასწარჭვრეტებს და ნაცვლად ამისა, ის უპირატესობანი გავიაზროთ, რომელთაც გაღებული მსხვერპლის ამოგება ძალუძთ. ამ აზრით შეიძლება ითქვას, რომ თითოეული შტატისთვის თანაბარი საარჩევნო ხმის მინიჭება იმ სუვერენიტეტის კონსტიტუციურ აღიარებას მოასწავებს, რომელიც ინდივიდუალურ შტატებს რჩებათ. იგი, იმავდროულად, ის ინსტრუმენტიცაა, რითაც თითოეული მათგანი ნარჩენ სუვერენიტეტს განიმტკიცებს. ამ თვალსაზრისით, სენატში წარმომადგენლობის მხრივ თანასწორობა მისაღები უნდა იყოს როგორც მსხვილი, ისე წვრილი შტატებისთვის. ეგ იმიტომ, ერთნიც და მეორენიც გაფაციცებით ეძებენ იმ საშუალებას, რომელიც ქვეყანას უნიტარულ რესპუბლიკად ჩამოყალიბებისგან დაიცავდა. სენატის აგებულება კიდევ ერთი უპირატესობით ხასიათდება: იგი დამატებით დაბრკოლებას ქმნის, რომელმაც თავიდან უნდა აგვაშოროს საკანონმდებლო ძალაუფლების ბოროტად გამოყენება. ამიერიდან ნებისმიერი კანონის მიღება, ჯერ ერთი, ხალხის ფართო ფენების თანხმობით მოხდება, და მეორეც, საამისოდ აუცილებელი იქნება შტატების უმრავლესობის თანხმობა. უნდა ვაღიაროთ, რომ საკანონმდებლო ხელისუფლების ამგვარი შეზღუდვა ზოგჯერ იმდენადვე საზიანო იქნება, რამდენადაც სასარგებლოა. ზემოაღნიშნული პრინციპი მოწოდებულია საიმისოდ, რომ წვრილი შტატების განსაკუთრებული ინტერესები დაიცვას. უნდა ითქვას, რომ იგი უფრო გონივრული იქნებოდა იმ შემთხვევაში, ამ უკანასკნელთ რომ სხვა რამ განსაკუთრებული საფრთხე ემუქრებოდეთ და მსხვილი შტატების ინტერესებთან ერთად საერთო ხიფათის წინაშე არ იდგნენ. მაგრამ საქმე ის არის, რომ უფრო მსხვილ შტატებს თავიანთ განკარგულებაში ყოველთვის აქვთ სათანადო სახსრები საიმისოდ, რომ ჩაფუშონ უფრო წვრილი შტატების ძალისხმევა, თუკი ისინი შეეცდებიან თავიანთ სასარგებლოდ გამოიყენონ ამგვარი პრეროგატივა. ყველამ იცის, თუ რაოდენ გაიოლებულია ჩვენში კანონის მიღების პროცედურა, ეს სწორედ ის სენია, რითაც ჩვენი კანონშემოქმედება იტანჯება. ამიტომ, ჩვენი პოლიტიკური მოწყობის იმ ნაწილს, რომლის შესახებაც ახლა ვმსჯელობთ, შესაძლოა, უფრო დიდი პრაქტიკული მნიშვნელობა ჰქონდეს, ვიდრე ეს თეორიაში ჩანს. 4. ახლა ის საკითხები უნდა განვიხილოთ, რაც სენატორთა რიცხოვნებასა და თანამდებობაზე მათი დანიშვნის ვადას შეეხება. მათ შესახებ მართებული წარმოდგენის შესაქმნელად კი უპრიანი იქნებოდა, თავდაპირველად იმ მიზნებს გავცნობოდით, რომელთა მისაღწევადაც სენატი ფუძნდება. მაგრამ ამ უკანასკნელთა გასააზრებლად იმ სიძნელეთა მიმოხილვაა აუცილებელი, რომელთა წინაშეც რესპუბლიკა დადგებოდა იმ შემთხვევაში, თუკი იგი მსგავს დაწესებულებას მოკლებული იქნებოდა. ჯერ ერთი. რესპუბლიკურ მმართველობას თავს შეიძლება ერთი უბედურებაც დაატყდეს, რაც იმას გულისხმობს, რომ იმ ხალხმა, ვინც მართვას ახორციელებს, შესაძლოა, დაივიწყოს ამომრჩევლის წინაშე თავისი ვალდებულება და მის მიერ გამოცხადებული ეგზომ მნიშვნელოვანი ნდობა ვერ გაამართლოს. ასეთი რამ მმართველობის სხვა ფორმებს უფრო ხშირად ემართებათ, თუმცა, როგორც ჩანს, არც რესპუბლიკური სისტემაა მისგან დაზღვეული. ამ მიმართებით, სენატი, რომელიც საკანონმდებლო კრების უმაღლესი პალატაა და ქვედა პალატასთან საზიარო უფლებამოსილებათა გარდა, მისგან განსხვავებული პრეროგატივებითცაა აღჭურვილი, მოწოდებულია, შემაკავებელი ზემოქმედება იქონიოს ხელისუფლების სხვა უწყებებზე. უზურპაციის ჩანაფიქრთა ან სხვა რამ მუხანათურ ზრახვათა გასახორციელებლად აუცილებელი იქნება არა ერთი პალატის თანხმობა, როგორც ეს მმართველობის სხვა სისტემათა შემთხვევაშია, არამედ - ორი პალატისა, რომელთაგან თითოეული განსაკუთრებული უფლებამოსილებითაა აღჭურვილი; ამ პირობებში კი ხალხი ორმაგადაა დაცული იმ საფრთხისგან, რასაც ძალაუფლების ბოროტად გამოყენება ჰქვია. სიფრთხილის ეს ზომა ისეთ ცხად პრინციპებს ემყარება და ისინი ისე კარგად აქვთ გააზრებული შეერთებულ შტატებში, რომ არც კი ღირს მათი მნიშვნელობის შესახებ მხჯელობის გაგრძელება. მხოლოდ იმის აღნიშვნით შემოვიფარგლები, რომ დამღუპველ კომბინაციათაGგათამაშების შესაძლებლობა მით უფრო ცოტაა, რაც უფრო განსხვავებულია ერთმანეთისგან ის სული, რომელიც ხელისუფლების ამ ორ განშტოებას უდგას. მაგრამ ამგვარმა განსხვავებულობამ ზიანი არ უნდა მიაყენოს იმ ჰარმონიას, რომელიც ხელისუფლების ამ ორ უწყებას შორის სუფევს და არ უნდა შერყვნას რესპუბლიკური მმართველობის ძირეული პრინციპები. მეორეც. უამრავი მაგალითი მოწმობს, რომ ერთპალატიანი კრება მყისიერი და მძვინვარე ვნებებისკენ მიდრეკილებით ხასიათდება. ამიტომაც უადვილდებათ მისი ცდუნება ჯგუფურობის სულით შეპყრობილ პოლიტიკურ დაჯგუფებებს, რაც მის მიერ აუწონ - დაუწონავი და დამღუპველი დადგენილებების მიღებაში ვლინდება. ყოველივე ეს კი სენატის აუცილებლობას ადასტურებს. ორპალატიანი საკანონმდებლო კრების უპირატესობის დასტურად, უამრავი სხვა მაგალითის მოხმობაც შეიძლებოდა, როგორც შეერთებული შტატების, ისე სხვა ქვეყნების ისტორიიდან. მაგრამ ვინაიდან ზემოაღნიშნულ პოზიციას ოპონენტები არ მოეძევება, არც მისი დასაბუთების აუცილებლობა არსებობს. ერთი რამ კი აუცილებელია აღინიშნოს: სახელისუფლებო ორგანო, რომელიც ამგვარი ნაკლის თავიდან ასაცილებლადაა მოწოდებული, თავად უნდა იყოს მისგან თავისუფალი. ამიტომ ქვეყანას უფრო მეტი წარმომადგენელი ანუ კონგრესმენი უნდა ჰყავდეს, ვიდრე სენატორი. იმავე მოსაზრებებიდან გამომდინარე, სენატი გარკვეული მდგრადობით უნდა გამოირჩეოდეს, მისი ავტორიტეტის წყარო კი ის უნდა იყოს, რომ სენატორები თანამდებობაზე ხანგრძლივი ვადით აირჩევიან. მესამე. სენატი მოწოდებულია გამოასწოროს საკანონმდებლო კრებისთვის დამახასიათებელი კიდევ ერთი ნაკლი. ეს უკანასკნელი იმაში გამოიხატება, რომ საკანონმდებლო ორგანოს არასაკმარისად აქვს ხოლმე გაცნობიერებული კანონმდებლობის მიზნები და ის პრინციპები, რომლებსაც იგი ემყარება. საქმე ის არის, რომ სახალხო კრება ისეთ პირებს აერთიანებს ხოლმე, რომელნიც გარემოებათა გამო მოსწყდნენ თავიანთ პირად საზრუნავს და მცირე ხნით თანამდებობებზე დაინიშნენ. ამიტომაც სრულიად გასაგებია შემდეგი რამ: საჯარო სამსახურში ყოფნის ეგზომ მცირე დროის განმავლობაში მათ არაფერი უბიძგებთ იქითკენ, რომ კანონები შეისწავლონ და თავიანთი სამშობლოს საქმეებსა და სასიცოცხლო ინტერესებს გაეცნონ. თითქმის არ არის დამაჯერებელი ის, რომ ეს ხალხი, რომელიც თავისი თავის ანაბარადაა მიტოვებული, მნიშვნელოვან შეცდომებს არ დაუშვებს და ხალხის მიერ გამოცხადებულ ნდობას გაამართლებს. შეიძლება დაბეჯითებით ითქვას, რომ იმ შეჭირვებაში, რაშიც დღეს ამერიკა იმყოფება, დიდი წილი უდევთ ხელისუფლების უხეშ შეცდომებს, მაგრამ საქმე ისაა, რომ ჩვენი ხელისუფალნი მათ შეგნებულად არ სჩადიან და რომ მათი უმრავლესობა ვნებათა წილად მოდის. რისი მაქნისია ეგზომ აუარება კანონი ან ამდენი განმარტება და შესწორება, მათთვის რომ დაურთავთ! სხვა რისი დასტურია კოდექსთა უამრავი ტომი, თუ არა მონუმენტი ჩვენი შერცხვენისა! რას მოწმობს ყოველივე ეს, თუ არა იმას, რომ ჩვენი კანონმდებელნი სიბრძნეზე, ცოტა არ იყოს, მწყრალად არიან! სხვანაირად როგორ უნდა ავხსნათ ბრალდებათა ის კორიანტელი, რომელსაც ახალი მოწვევის კონგრესი თავს ატეხს ძველი მოწვევის კონგრესს? და რაოდენ ფასდაუდებელი იქნება ის დახმარება, რასაც ჩვენს ქვეყანას კარგად, მართებულად მოწესრიგებული სენატი გაუწევს! კარგი მმართველობა ორი რამით უნდა გამოირჩეოდეს: ჯერ ერთი, იგი უნდა იყოს ერთგული იმ მიზნისა, რასაც ხელისუფლება ესწრაფვის; ეს კი სხვა არაფერი შეიძლება იყოს, თუ არა ხალხის ბედნიერება. მეორეც, იგი კარგად უნდა ერკვეოდეს იმ საშუალებებში, რანიც ამ მიზნის მისაღწევად არიან აუცილებელნი. ზოგიერთი ხელისუფლება ორივე ამ ნიშანს მოკლებულია. მათი უმრავლესობა კი მიზნისადმი ერთგულების საქმეში მოიკოჭლებს. უყოყმანოდ ვაცხადებ, რომ ამერიკის არც ერთი ხელისუფლება სათანადო ყურადღებას არ იჩენს იმ საშუალებათა მიმართ, რანიც აუცილებელნი არიან ხალხის ბედნიერების მისაღწევად. რაც შეეხება ფედერალურ კონსტიტუციას, იგი ამგვარი შეცდომის თავიდან აცილების მექანიზმს შეიცავს. ყველაზე საყურადღებო კი ის არის, რომ მიზნის მიღწევის საშუალებთა უზრუნველყოფის გზით, იგი სახალხო საქმისადმი ერთგულების შეგნებასაც განამტკიცებს. მეოთხე. ცნობილია სახალხო ხელისუფლების ორგანოთა ცვალებადი ხასიათი, რაც თანამდებობის პირთა ხშირი ცვლითაა განპირობებული. ამგვარი ცვლა კი მთავრობის ყველა წევრს ეხება, რაგინდ კვალიფიციურიც უნდა იყოს იგი. მაგრამ საქმე ისაა, რომ ყოველივე ეს გადაჭრით მიუთითებს ხელისუფლებაში ისეთი დაწესებულების არსებობის აუცილებლობაზე, რომელიც სწორედ რომ თავისი მდგრადობით იქნება გამორჩეული. არსებული სისტემის პირობებში, ყოველი ახალი არჩევნების შედეგად, წარმომადგენელთა ნახევარი იცვლება. ბუნებრივია, რომ ადამიანთა ცვლას შეხედულებათა შეცვლა მოსდევს, ამ უკანასკნელთა ცვლილება კი საშუალებათა გამოცვლას განაპირობებს. მაგრამ საშუალებათა გამუდმებული ცვალებადობა არ შეესაბამება კეთილგონიერების წესებს და წარმატების მოპოვების ნაკლებ შანსს იძლევა. ამგვარი მოსაზრების სისწორეს პირადი ცხოვრებისეული გამოცდილება გვიდასტურებს, ხოლო ეროვნულ _ სახელმწიფოებრივ საქმეებში მისი მნიშვნელობა კიდევ უფრო იზრდება. უამრავი ტომი შეგვეძლო დაგვეხვავებინა იმ სავალალო შედეგების შესახებ, რომელთაც ხელისუფლების უმდგრადობა იწვევს. მე მხოლოდ რამდენიმე მათგანზე მივანიშნებდი, დანარჩენზე კი შეგვიძლია მათი მიხედვით ვიმსჯელოთ. უწინარეს ყოვლისა, ამგვარი უმდგრადობა ქვეყანას სხვა სახელმწიფოთა მხრიდან პატივისცემასა და ნდობას აკარგვინებს. გარდა ამისა, იგი აბათილებს ყველა იმ უპირატესობას, რაც სახელმწიფოებრივ ცნობიერებას ახასიათებს. ზუსტად ისეა, როგორც პირად ცხოვრებაში. ისეთ ადამიანზე, რომელიც წინასწარ შედგენილი გეგმით არ ხელმძღვანელობს და წინდაუხედავად მოქმედებს, კეთილგონიერი ხალხი ამბობს: თავისი წინდაუხედაობა და სისულელე შეიწირავსო. უფრო კეთილგანწყობილმა მეზობლებმა ეგების შეიბრალონ კიდეც იგი, მაგრამ არავინ მოისურვებს მისი ბედის გაზიარებასა და მასთან საერთო საკუთრების ქონას; თუმცა მრავლად არიან ისეთნიც, უარს რომ არ იტყვიან ასეთი ადამიანის ხარჯზე გაამრავლონ თავიანთი ქონება. ერთი სახელმწიფო მეორე სახელმწიფოსთვის იგივეა, რაც ერთი ადამიანი. მეორე ადამიანისთვის. ოღონდ ერთი სამწუხარო განსხვავებით: სახელმწიფო ბევრად უფრო არაკეთილმოსურნეა, ვიდრე ადამიანი; არც ერთი მათგანი არ იტყვის უარს იმაზე, რომ სხვა სახელმწიფოს წინდაუხედაობით იხეიროს, რაგინდ უღირსადაც უნდა გამოიყურებოდეს ამგვარი საქციელი ადამიანის თვალში. ამიტომ ყოველი სახელმწიფო, რომელიც თავის საქმეებს სათანადო სიბრძნისა და მდგრადობის გარეშე წარმართავს, უსათუოდ ყველა საქმეს წააგებს თავის უფრო ბრძენ მეზობლებთან, რომელნიც სისტემურ პოლიტიკას აწარმოებენ. ამის ყველაზე საუკეთესო ნიმუშად ვაი, რომ ის მდგომარეობა გამოდგება, რაშიც ამჟამად ამერიკა იმყოფება. მეგობრები პატივს აღარ სცემენ მას, მტრები კი მასხრად იგდებენ. ყოველი სახელმწიფო, რომელიც მისი მერყევი პოლიტიკური მდგომარეობიდან და აწეწილი საქმეებიდან სარგებლის ნახვას ესწრაფვის, თავის ნადავლად მიიჩნევს მას. ეგზომ უმდგრადი პოლიტიკა კიდევ უფრო დამღუპველად მოქმედებს ქვეყნის საშინაო საქმეებზე. იგი თვით იმ კეთილ ნაყოფსაც კი გვიწამლავს, რასაც თავისუფლება გვაძლევს. ვერაფერი ნუგეშია ხალხისთვის, თუ კანონები მათ მიერ არჩეული ადამიანების მიერაა შექმნილი. ვის რაში სჭირდება კანონთა უთვალავი ტომეულები, თუ მათ წაკითხვას ვერავინ აუვა, ან რა თავში სახლელად გვინდა ამდენი აბდაუბდა საკანონმდებლო აქტი, რომელთაც თავსა და ბოლოს ვერავინ გაუგებს! რა უნდა გაიგოს კაცმა ამგვარი კანონმდებლობისა, როცა კანონს გამოქვეყნებითანავე აუქმებენ ან ასხვაფრებენ! რა ხეირი უნდა ნახოს ხალხმა ისეთი კანონით, რომელიც დღეს ერთ რამეს ნიშნავს, მაგრამ კანონმდებლობაში ჩახედული ადამიანიც კი ვერ გვეტყვის იმას, თუ რა დანიშნულება ექნება მას ხვალ. განსაზღვრების მიხედვით, კანონი მოქმედების წესია, მაგრამ რა წესობა უნდა გასწიოს ისეთმა რამემ, რასაც თითქმის არ იცნობენ და რაც ეგზომ უმდგრადია? კიდევ ერთი არასასურველი შედეგი საზოგადოებრივი უმდგრადობისა ის არის, რომ იგი ფართო გასაქანს აძლევს გამჭრიახ, ალღოიანსა და ფულიან უმცირესობას და ხელს უწყობს მის გაბატონებას მოსახლეობის გამრჯე, მაგრამ არასათანადოდ გათვითცნობიერებულ უმრავლესობაზე. ყოველი ახალი წესი, რომელიც ვაჭრობასა და შემოსავალს შეეხება, ანდა რამენაირ ზემოქმედებას ახდენს საკუთრების ამა თუ იმ ფორმის ღირებულებაზე, ახალ რთველს უქადის მათ, ვინც თვალს ადევნებს ბაზრის მერყეობას და მისგან სათანადო დასკვნების გამოტანა ხელეწიფება. მაგრამ ეს მოსავალი ხომ მათ არ მოუწევიათ! იგი ხომ მათი თანამოქალაქეების უდიდესი უმრავლესობის მოუღალავი შრომისა და გარჯის ნაყოფია! სწორედ ამ მდგომარეობაზეა ზედგამოჭრილი გამონათქვამი: კანონები უმცირესობისთვის იქმნება და არა უმრავლესობისთვისო. მაგრამ ამით არ ამოიწურება ის ვნება, რომელიც უმდგრად ხელისუფლებას მოაქვს. ყოველი სასარგებლო წამოწყება ჩანასახშივე კვდება, როცა დაკარგულია სახელმწიფო უწყებებისადმი მინდობა. თაოსნობის წარმატება და სარგებლიანობა ხომ იმაზეა დამოკიდებული, თუ რამდენად გამძლეა ის წესრიგი, რომელსაც სახელმწიფო დაწესებულებები უზრუნველყოფენ! რომელი ჭკუათმყოფელი ვაჭარი ჩაიგდებს თავს საფრთხეში და ხელს მიჰყოფს კომერციის ახალი დარგის ათვისებას, როცა იცის, რომ მისი გეგმა უკანონოდ გამოცხადდება მანამ, ვიდრე იგი მის ხორცშესხმას მოასწრებს? რომელი ფერმერი ან მეწარმე შეალევს ძალ – ღონეს ახალ ნათესს ან ახალ წარმოებას, თუ დარწმუნებული არ არის, რომ მისი გარჯა და გამომგონებლობა მსხვერპლად არ შეეწირება ხელისუფლების უმდგრადობას? ერთი სიტყვით, უმდგრადი ხელისუფლების პირობებში გახარება არ უწრია არც ერთ დიად გაუმჯობესებას, არც ერთ სანაქებო წამოწყებას, რომელიც კი საერთო – ეროვნული პოლიტიკის მდგრადი სისტემის მხრიდან ხელშეწყობას საჭიროებს. ყველაზე სავალალო კი უმდგრადობის ის შედეგია, როცა ადამიანების გულში ნაცვლად პოლიტიკური სისტემისადმი ერთგულებისა და პატივისცემისა, მალულად ისადგურებს მისდამი უნდობლობა, რაც იმედებს უცრუებს უამრავ მათგანს. არც ერთ ხელისუფლებას, ისე, როგორც არც ერთ ადამიანს არ უნდა ეიმედებოდეს იმისა, რომ ოდესმე ვინმე ჭეშმარიტად მიაგებს პატივს, თუ მან თვითონ არ დაიმსახურა ამგვარი პატივისცემა. ჭეშმარიტ პატივისცემას კი იგი მხოლოდ მაშინ დაიმსახურებს, როცა გარკვეულ წესრიგსა და მდგრადობას მიაღწევს. პუბლიუსი ფედერალისტი # 63 : მედისონი Spoiler ფედერალისტი # 63 : მედისონი 1788წ. I მარტი ნიუ - იორკის შტატის ხალხს მეხუთე სანუკვარი სურვილი, რომელიც იმაზე მიუთითებს, რომ სენატის დაარსება სასარგებლოა, ეროვნული მთლიანობის განცდის არქონით არის განპირობებული. ზემოაღნიშნული მიზეზებიდან გამომდინარე, თუ არ გვეყოლა ხელისუფლების არჩეული და მდგრადი წევრები, უწიგნური და მერყევი პოლიტიკა შეარყევს ჩვენს რეპუტაციას უცხო ქვეყნების თვალში. ეროვნული საბჭოები კი გარე სამყაროს შეხედულებათა მიმართ ალღოს მოკლებულნი იქნებიან. ამ უკანასკნელის გარეშე კი სახელმწიფო ვერც დაიმსახურებს და ვერც მოიპოვებს პატივისცემას საერთაშორისო არენაზე. ძალზე მნიშვნელოვანია ის, რომ ყველა სახელმწიფო ამახვილებდეს ყურადღებას იმაზე, თუ რა შეხედულებისანი არიან მის შესახებ უცხო ქვეყნები; ჯერ ერთი, მიზეზთა და მიზეზთა გამო სასურველია ის, რომ ესა თუ ის გეგმა ან ღონისძიება, უცხო სახელმწიფოთა მხრივ ბრძნულ და პატივსაცემ პოლიტიკად აღიქმებოდეს. მეორეც, ყველა საეჭვო შემთხვევაში, როცა ეროვნული საბჭოები შესაძლოა, რომელიმე მძაფრმა ვნებამ თუ წუთიერმა ინტერესმა შერყვნას, მიუკერძოებელი მსოფლიოს აზრი, შეიძლება, გზამკვლევადაც კი გამოგვადგეს. რამდენი რამ დაკარგა ამერიკამ იმით, რომ იგი ვერანაირი რეპუტაციით ვერ სარგებლობს უცხო ქვეყნების თვალში! რამდენ შეცდომასა და სისულელეს აიცილებდა იგი თავიდან, თუკი თავისი პოლიტიკური ღონისძიებების სამართლიანობასა და მართებულობას თავიდანვე კაცობრიობის მიუმხრობელი ნაწილის თვალით შეხედავდა! მაგრამ რა აუცილებელიც უნდა იყოს სახელმწიფოებრივი ცნობიერება, აშკარაა, რომ იგი საკმარისი დოზით ვერ ექნება ისეთ სახელისუფლებო სტრუქტურას, რომელიც მრავალრიცხოვანი წევრებისგან შედგება და გამუდმებულ ცვალებადობას განიცდის. სახელმწიფო მხოლოდ მაშინ განიცდება საერთო – ეროვნულ სიდიდედ, როცა სამთავრობო უწყებაში ცოტა თანამდებობის პირია დასაქმებული და თითოეული მათგანი პირადად აგებს პასუხს ამა თუ იმ პოლიტიკური ღონისძიების წარმატებისა თუ ჩავარდნის გამო. სახელმწიფოებრივი შეგნება შეიძლება, საკანონმდებლო კრების წევრებსაც ასულდგმულებდეს, მაგრამ საამისოდ აუცილებელია, რომ ის ნდობა, რომელიც მათ ხალხმა გამოუცხადა, მდგრადი იყოს, რათა კანონმდებელთა პატივი და ღირსება მთელი საზოგადოების რეპუტაციასა და აყვავებას შეერწყას. ძნელი წარმოსადგენია, რომ როდ აილენდის წარმომადგენლებს, რომლებსაც ექვსი თვის ვადით ირჩევენ, უცხო ქვეყნების ან თუნდაც მოძმე შტატების აზრი გაეთვალისწინებინათ იმ ღონისძიებათა უმართებულობის თაობაზე, რომელნიც მათ შემოიღეს. მაგრამ სულ სხვაა, თუ მათი გადაწყვეტილებების ასამოქმედებლად აუცილებელი გახდებოდა არჩეული და მდგრადი სახელისუფლებო სტრუქტურის თანხმობა. ამ შემთხვევაში ეჭვგარეშეა, რომ მარტო სახელმწიფოს რეპუტაციასთან დაკავშირებული მოსაზრებაც კი საკმარისი იქნებოდა იმისთვის, რათა ამ შტატის შეცდომაში შეყვანილ მოსახლეობას თავიდან აეცილებინა ყველა ის უბედურება, რომელიც მას თავს დაატყდა. აქვე ვიტყოდი მეექვსე ნაკლის შესახებაც. მხედველობაში მაქვს ის, რომ ზოგიერთ გადამწყვეტ შემთხვევაში მთავრობის წევრები არ განიცდიან სათანადო პასუხისმგებლობას ხალხის წინაშე. ამის მიზეზი ისაა, რომ არჩევნები ხშირად ტარდება, თუმცა სხვა შემთხვევებში ასეთი რამ ხელსაც კი უწყობს თანამდებობის პირებში ჯეროვანი პასუხისმგებლობის წარმოშობას. ასეთი შენიშვნა არა მარტო ახლებურად, არამედ პარადოქსულადაც კი მოგვეჩვენება. მიუხედავად ამისა, მე შევეცდები მის განმარტებას, რის შემდეგაც დავინახავთ, რომ იგი იმდენადვე უეჭველია, რამდენადაც მნიშვნელოვანი. თანამდებობის პირის გონივრული პასუხისმგებლობა იმ ამოცანებით უნდა შემოიფარგლებოდეს, რომლებიც მისი უფლებამოსილების წრეში შედიან. იმისთვის, რათა იგი ქმედითი იყოს, მისი პასუხისმგებლობა ხელისუფლების ისეთი უწყების მოღვაწეობაში უნდა იჩენდეს თავს, რომლის შედეგებსაც ამომრჩეველი სათანადოდ შეაფასებდა. ხელისუფლების ამოცანები, შესაძლოა, ორ ძირითად ჯგუფად დაიყოს. ერთ ჯგუფში ისეთი ამოცანები შევლენ, რომელთა შესრულება უშუალო და შესამჩნევ მოქმედებაზეა დამოკიდებული. მეორე ჯგუფში შემავალი ამოცანების შესასრულებლად კი აუცილებელია, წინასწარ საგულდაგულოდ გვქონდეს შერჩეული ისეთი ურთიერთდაკავშირებული ღონისძიებები, რომლებიც ნელი და თითქმის შეუმჩნეველი მოქმედებით ხასიათდებიან. თავისთავად ცხადია და ახსნა – განმარტებას არ საჭიროებს, თუ რაოდენ მნიშვნელოვანია ქვეყნაში კოლექტიური და მდგრადი კეთილდღეობის მისაღწევად ის ამოცანები, რომელნიც მეორე ჯგუფში ერთიანდება. ამიტომ ცხადია, რომ საკანონმდებლო კრებას, რომელიც ეგზომ მოკლე ვადითაა არჩეული, ვერ დავაკისრებთ პასუხისმგებელობას საერთო კეთილდღეობაზე, ვინაიდან ღონისძიებათა ჯაჭვიდან იგი ერთი თუ ორი რგოლის შესრულებასღა თუ მოასწრებს. ასეთი რამ იმის ტოლფასი იქნებოდა, რომ ადამიანისთვის, ვისაც მეურნეობა ერთწლიანი არენდით აქვს აღებული, მისი ისეთი გაუმჯობესება დაგვეკისრებინა, რისთვისაც, სულ ცოტა, ექვსი წელი იქნებოდა საჭირო. ასევე შეუძლებელი იქნება ის, რომ ამომრჩეველმა შეაფასოს ის წვლილი, რომელიც ერთი წლის ვადით არჩეული საკანონმდებლო კრების წევრს მიუძღვის იმ საქმეების მოგვარებაში, რომელთა მოსაწესრიგებლადაც რამდენიმე წელია აუცილებელი. გარდა ამისა, საკმაოდ ძნელია ის, რომ მრავალრიცხოვანი საკანონმდებლო ორგანოს თითოეულ წევრს პირადი პასუხისმგებლობა დავაკისროთ ყველა იმ მოქმედებაზე, რომელიც, მართალია, საგრძნობსა და აშკარა ზემოქმედებას ახდენს ამომრჩეველზე, მაგრამ მთელი საკანონმდებლო ორგანოს მიერ იქნა მიღებული. ამ ნაკლის აღმოსაფხვრელად აუცილებელი იქნებოდა საკანონმდებლო ორგანოში დამატებითი განშტოების შექმნა. განშტოებისა, რომელიც საკმაოდ ხანგრძლივი ვადით იქნებოდა არჩეული და ისეთი უფლებამოსილება მიენიჭებოდა, რაც ამ ყაიდის ამოცანების შესასრულებლადაა საჭირო. საქმე კი იმ ამოცანებს ეხება, რომლებიც ხელისუფლების მხრიდან მუდმივ ყურადღებასა და სათანადო ღონისძიებათა გატარებას მოითხოვენ. ზემოაღნიშნული ორგანოს წევრები სწორედ ამ შემთხვევაში იქნებოდნენ პირადად პასუხისმგებელნი დასახული ამოცანების შესრულებაზე. აქამდე განვიხილავდი მხოლოდ იმ გარემოებებს, რომელნიც კარგად მოწყობილი სენატის აუცილებლობას განაპირობებენ. უწინარეს ყოვლისა კი მხედველობაში მისი ის მხარე მქონდა, რომელიც სახალხო წარმომადგენლობასთანაა დაკავშირებული. კარგად მაქვს შეგნებული, რომ ხალხს, რომელსაც მე მივმართავ, ვერც წინასწარი სჯით დააბრმავებ და ვერც პირფერობით შერყვნი. ამიტომ ნათქვამს ერთ რამესაც უყოყმანოდ დავურთავ: ზემოხსენებული დაწესებულება, შესაძლოა, აუცილებელი იყოს, რათა მან ხანდახან თავიდან აიცილოს საკუთარი წუთიერი შეცდომები და დაბნეულობანი. ის საღი აზრი და დარბაისელი მსჯელობა, რომელიც საზოგადოებას ახასიათებს, უპრიანია, ხელისუფლებაშიც გაბატონდეს. რაც შეეხება თავისუფალ სისტემას, ამგვარი მართვის პირობებში, ადრე თუ გვიან, იგი ყველა მმართველს დაეუფლება. მაგრამ საზოგადოებრივ საქმეთა მდინარებაში არის ისეთი მომენტები, როცა ხალხს ხელს დარევს ხოლმე უმართებულო ვნება, ანდა დაუმსახურებელი სარგებლის მიღების სურვილი აიტანს თუ თავგზას აურევს დაინტერესებულ პირთა მიერ მიკერძოებულად განმარტებული ფაქტები. ყოველივე ამის გამო მან შესაძლოა, ისეთი ღონისძიებების შემოღება მოითხოვოს, რაც შემდეგ სანანებლად და თავში ხელის საცემად გაუხდება. განა ამგვარ კრიზისულ შემთხვევებში საზოგადოებას შვებად არ მოევლინებოდა პატივცემული მოქალაქეებისგან შემდგარი ისეთი სახელისუფლებო უწყება, რომელიც საქმეში ჩაერეოდა და აბობოქრებულ ვნებებს მოთოკავდა? განა იგი არ შეამსუბუქებდა იმ დარტყმის ძალას, რომელსაც ხალხი თავისთავს აყენებს? ნუთუ უპრიანი არ იქნებოდა ამგვარი უწყება მანამ ერეოდეს საქმეში, ვიდრე ხალხის გონებას ისევ დაეუფლებოდეს გონება, სამართლიანობა და ჭეშმარიტება? ნუთუ ძნელია იმის წარმოდგენა, თუ რაოდენ უბედურებას აიცილებდა თავიდან ათენის ხალხი, მის ხელისუფლებაში ისეთი დაწესებულება რომ ყოფილიყო, რომელიც მას საკუთარი ვნებების ტირანიისგან დაიცავდა? ხალხის თავისუფლების იდეა კი თავს დააღწევდა საყვედურს, რომლის ჩამორეცხვას ვერაფრით ახერხებს: მისი სახელით ჯერ ადამიანს საწამლავის დალევას უსჯიან, მერე კი ძეგლებს უდგამენო. შესაძლოა, ვინმე შეგვესიტყვოს და გვითხრას: ხალხი, რომელიც უზარმაზარ ტერიტორეაზეა მიმოფანტული, შეუძლებელია ისე ადვილად მოექცეს უმართებულო ვნებათა ტყვეობაში, როგორც ათენის მოსახლეობა, რომელიც მცირე ტერიტორიაზე იყო თავმოყრილიო. ასე რომ, ჩვენი ქვეყნის შემთხვევაში მოჩვენებითია საფრთხე იმისა, რომ მოსახლეობა უსამართლო მიზნით გაერთიანდესო. მე არ უარვყოფ ამგვარი განსხვავების მნიშვნელობას. პირიქით, წინა წერილში სწორედ იმის ჩვენება ვცადე, რომ იგი ერთ-ერთი არსებითი მოსაზრებაა კონფედერაციული რესპუბლიკის სასარგებლოდ. მაგრამ უპრიანი არ იქნებოდა გვეფიქრა, რომ ამგვარი აშკარა უპირატესობა ზედმეტს ხდის უსაფრთხოების სხვა ზომათა გათვალისწინებას. უფრო მეტი, ერთი რამაც მინდა შევნიშნო: ტერიტორიის სიდიდესთან დაკავშირებული უპირატესობა, რაც იმაში გამოიხატება, რომ ჩვენი ქვეყანა დაცულია მცირე რესპუბლიკებისთვის დამახასიათებელ საფრთხეთაგან, მას, შესაძლოა, ნაკლადაც კი შემოუტრიალდეს. უზარმაზარი ტერიტორია ხელისშემშლელ გარემოებად იქცევა მაშინ, როცა საქმე იმაზე მიდგება, რომ ქვეყანა უსწრაფესად დაუბრუნდეს ჯანსაღ მდგომარეობას. საქმე იმ სიტუაციიდან უსწრაფესად გამოსვლას ეხება, როცა მოსახლეობა თავგზაარეულია და იმყოფება იმ შერყვნილი ფაქტების ტყვეობაში, რომელნიც დაინტერესებულმა პირებმა გაავრცელეს. ისტორია კიდევ ერთ მნიშვნელოვან საბუთს გვაწვდის იმ ფაქტის სახით, რომ ყველა დღეგრძელ რესპუბლიკას თავისი სენატი ჰქონდა. ამგვარი რესპუბლიკების რიცხვს განეკუთვნება სპარტა, რომი და კართაგენი. სპარტასა და რომში სენატორები მთელი სიცოცხლის ბოლომდე თავიანთ თანამდებობებზე რჩებოდნენ. რაც შეეხება კართაგენს, ცოტა რამაა ცნობილი იმის შესახებ, თუ როგორ იყო მოწყობილი მისი სენატი. მაგრამ არაპირდაპირი ცნობების საფუძველზე შეგვიძლია დავასკვნათ, რომ იგი დიდად არ განსხვავდებოდა პირველი ორისაგან. სულ ცოტა, ის მაინც არის ცნობილი, რომ კართაგენის სენატი ღუზის როლს თამაშობდა სახალხო მღელვარებათა პერიოდებში. გარდა ამისა, იგი თავისი წიაღიდან კიდევ უფრო თავისებურ საბჭოს ირჩევდა, რომლის წევრები არათუ სამიდღემჩიოდ ინიშნებოდნენ, არამედ თვითონ ამწესებდნენ ხოლმე ახალ წევრებს გამოთავისუფლებულ ადგილებზე. ამგვარი მაგალითები მისაბაძად არ გამოდგებიან და მიუღებელნი არიან ამერიკული სულისთვის. მიუხედავად ამისა, თუ მათ ძველი რესპუბლიკებისთვის დამახასიათებელ გამალებულსა და ბობოქარ ცხოვრებას შევუდარებთ, დავინახავთ, თუ რაოდენ ყურადსაღებნი შეიძლება იყვნენ ისინი, რაკი ისეთი დაწესებულების შემოღების აუცილებლობაში გვარწმუნებენ, რომელიც ერთმანეთს შეუზავებდა მდგრადობასა და თავისუფლებას. სრულად მაქვს გაცნობიერებული ის, თუ რა გარემოებანი განასხვავებენ ამერიკულ ხელისუფლებას ძველი თუ ახალი დროის სახალხო მთავრობებისგან. ისიც კარგად ვიცი, თუ რაოდენი სიფრთხილე გვმართებს, როცა ერთი მათგანის გამოცდილებას იმისთვის ვიყენებთ, რომ მისგან ისეთი საბუთი გამოვიტანოთ, რომელიც მმართველობის სხვა ფორმის უპირატესობას ადასტურებს. მაგრამ ასეა თუ ისე, ამ ორ შემთხვევას შორის იმდენად დიდი მსგავსებაა, რომ ღირს ზემომოტანილ მაგალითებზე ყურადღების გამახვილება. როგორც ვნახეთ, არსებობს უამრავი ნაკლი, რომელთა აღმოფხვრა მხოლოდ ისეთი დაწესებულების მეშვეობითაა შესაძლებელი, როგორიც სენატია. საქმე ისეთ ნაკლს ეხება, რომელიც დამახასიათებელია როგორც საკანონმდებლო კრებისთვის, რომელსაც ხალხი ხშირი არჩევნების შედეგად აყალიბებს ხოლმე, ისე იმ ხალხისთვის, რომელიც ამ ორგანოში თავის წარმომადგენლებს ირჩევს. გარდა ამისა, სახალხო კრებას ბევრი სხვა ზადიც აქვს, რომელთა გამოსწორება მხოლოდ სენატს ხელეწიფება. შეუძლებელია, რომ ხალხმა განზრახ გაყიდოს თავისი ინტერესები. მაგრამ ის კი მოსალოდნელია, რომ მას თავისმა წარმომადგენლებმა უღალატონ. ამგვარი ღალატის ალბათობა კი უფრო დიდია, როცა საკანონმდებლო უფლებამოსილება ერთპალატიანი სახალხო კრების ხელთაა. მაგრამ ზემოხსენებული საფრთხე კლებულობს, როცა ამა თუ იმ საკანონმდებლო აქტის მისაღებად ორი ერთმანეთისგან გამიჯნული და განცალკევებული ორგანოს თანხმობაა აუცილებელი. ამერკულ რესპუბლიკასა და სხვა რესპუბლიკებს შორის მთავარი განსხვავება წარმომადგენლობის პრინციპში მდგომარეობს. ეს ისეთი საყრდენი წერტილია, რომელიც ჩვენს რესპუბლიკას ამოძრავებს და რომელსაც არც ერთი ძველი რესპუბლიკა არ იცნობს. ამ ვითარებას ხშირად ვუსვამდი ხაზს წინა წერილებში. ასე რომ, არ იქნებოდა სამართლიანი, Yთუ ვინმე იმაში დამადანაშაულებდა, რომ მე თითქოსდა ამგვარ განსხვავებას უგულვებელვყოფდე ანდა სათანადოდ არ ვაფასებდე მის მნიშვნელობას. ამიტომ სრულიად ლაღად შემიძლია გავაკეთო ერთი შენიშვნა: არ არის სწორი გავრცელებული შეხედულება იმის თაობაზე, თითქოსდა ძველ დროში არ იცნობდნენ წარმომადგენლობით დემოკრატიას იმ მნიშვნელობით, რა მნიშვნელობასაც ამგვარი მტკიცებისას გულისხმობენ ხოლმე. იმის დასაცავად, რაც განვაცხადე, ზოგიერთ ფაქტს მოვიტან ისე, რომ ამგვარი რამ უსაგნო კამათში არ გადაიზარდოს. ბერძნულ რესპუბლიკებში, რომლებიც პირდაპირი დემოკრატიის პრინციპს ემყარებოდნენ, აღმასრულებელი ხელისუფლების ფუნქციებს თვითონ ხალხი როდი ასრულებდა, არამედ ამგვარ ფუნქციებს მის მიერ არჩეული მოხელეები ასრულებდნენ, რომლებიც აღმასრულებელი ხელისუფლების სფეროში მის წარმომადგენლებად გვევლინებოდნენ. სოლონის მიერ რეფორმების გატარებამდე, საბერძნეთს ცხრა არქონტი განაგებდა, რომელთაც ყოველწლიურად მთელი მოსახლეობა ირჩევდა. უცნობია ის თუ რა მოცულობის უფლებამოსილებას გადასცემდა ხოლმე მას ხალხი. მომდევნო პერიოდში ჩვენ ისეთ სახალხო კრებებს ვაწყდებით, რომელნიც თავდაპირველად ხალხის მიერ ყოველწლიურად არჩეული ოთხასი წევრისგან შედგებოდა, შემდგომ ხანებში კი მათი რაოდენობა ექვსას პირამდე გაიზარდა. იგი ნაწილობრივ წარმოადგენდა ხალხს საკანონმდებლო ხელისუფლების სფეროში. ლაპარაკია ნაწილობრივ წარმომადგენლობაზე, ვინაიდან იგი, გარდა საკანონმდებლო ხელისუფლების ფუნქციისა, განსაკუთრებული საკანონმდებლო უფლებამოსილებითაც იყო აღჭურვილი. კართაგენის სენატსაც, მიუხედავად სენატორთა სამსახურებრივი ვადისა და მათთვის მინიჭებული უფლებამოსილებებისა, როგორც ჩანს, ხალხი ირჩევდა. მსგავსი მაგალითები მრავლად მოიპოვება იმ ხალხთა ისტორიაში, სადაც სახალხო ხელისუფლება არსებობდა. დაბოლოს, სპარტაში ჩვენ ვაწყდებით ეფოროსებს, რომში კი – ტრიბუნებს. ჩვენ წინაშეა ორი მცირერიცხოვანი სახელისუფლებო დაწესებულება, რომელთა წევრებსაც ყოველწლიურად ირჩევს მთელი ხალხი. ისინი მის წარმომადგენლებად განიხილებიან და თითქმის ყოველგვარი უფლებამოსილებით არიან აღჭურვილნი. კუნძულ კრეტაზეც ხალხი ყოველწლიურად ირჩევდა ე.წ. კოსმებს – კანონთა მცველებს. ზოგიერთი ავტორის აზრით, მათი კრება ეფორებისა და ტრიბუნების ინსტიტუტებს წაგავს იმ განსხვავებით, რომ კრეტაზე საარჩევნო ხმის უფლება არა მთელ ხალხს, არამედ მხოლოდ მის ნაწილს ჰქონდა. ამ ფაქტებიდან (და მათ შეიძლება უამრავი სხვაც დავუმატოთ) გამომდინარე, ნათელია, რომ წარმომადგენლობის პრინციპი არათუ უცნობი იყო ძველი ხალხებისთვის, არამედ ისინი მას პოლიტიკურ მოწყობაშიც კი იყენებდნენ. ნამდვილი განსხვავება ძველ სახელისუფლებო სისტემებსა და ამერიკულ სამთავრობო მოწყობას შორის შემდეგ რამეში მდგომარეობს: მმართველობის ამერიკული სისტემიდან სრულიად გამორიცხულია ხალხი, როგორც კრებითი პირი, ხოლო რაც შეეხება ძველ რესპუბლიკებს, მათეული სისტემა გარკვეულწილად გულისხმობს მართვაში ხალხის წარმომადგენელთა მონაწილეობას. ზემოაღნიშნული განსხვავების ამგვარი განმარტებისას უპირატესობა, უდავოდ, შეერთებული შტატების მხარესაა. მაგრამ საქმე ის არის, რომ ამგვარი უპირატესობით სარგებლობისას სიფრთხილე უნდა გამოვიჩინოთ და იგი ჩვენს კიდევ ერთ მთავარ უპირატესობას უნდა შევუხამოთ. უპირატესობა, რომელიც იმაში გამოიხატება, რომ ამერიკა უზარმაზარ ტერიტორიას ფლობს, რამეთუ წარმოუდგენელია ის, რომ წარმომადგენლობით დემოკრატიას რაიმე წარმატება ჰქონოდა ბერძნულ რესპუბლიკებში, რომელთაც ერთობ მცირე ტერიტორიები ეჭირათ. აი, გონების მიერ ნაკარნახევი მოსაზრებანი, რომელთა სისწორე უამრავი ისტორიული მაგალითითა და ჩვენი საკუთარი გამოცდილებითაც დასტურდება. რაღა დარჩენია კონვენტის თავგამოდებულ მოწინააღმდეგეს, თუ არა ის, რომ გაუთავებლად ერთსა და იმავეს იმეორებდეს: სენატი - რომლის წევრებსაც უშუალოდ ხალხი არ ირჩევს და თანამდებობაზე ექვსი წლის ვადით ინიშნება, თანდათანობით სახიფათო უპირატესობას მოიპოვებს ხელისუფლებაში და ბოლოს იძულებული შეიქმნება, არისტოკრატიულ ტირანიად გადაგვარდესო. ამგვარ ზოგად შესიტყვებაზე საკმარისი იქნება, პასუხიც ზოგადად გაიცეს: თავისუფლებას, შესაძლოა, საფრთხეს უქმნიდეს თავისუფლებისვე ბოროტად გამოყენება და მას ხიფათი არ ემუქრება მხოლოდ მაშინ, როცა ძალაუფლებას იყენებენ ბოროტად. ერთის მაგალითთებიც მრავლად მოიპოვება და მეორისაც. შეერთებული შტატები უფრო მეორე ტიპის ხიფათს უნდა უფრთხოდეს, თუმცა უფრო გამოწვლილვითი პასუხის გაცემაც შეიძლებოდა. მინდა შევნიშნო, რომ რევოლუციის გამოსაწვევად ჯერ თვითონ სენატი უნდა გაიხრწნას; მერე ცალკეული შტატის საკანონმდებლო ხელისუფლება უნდა შეირყვნას; ამის მერე ზნეობრივად უნდა დაეცეს წარმომადგენელთა პალატა და ბოლოს მთელი ხალხი უნდა წახდეს. თავისთავად ცხადია, რომ ტირანია ისე ვერ დამყარდება, თუ ჯერ სენატი არ გაიხრწნა. მერე მან ცალკეული შტატის საკანონმდებლო კრება უნდა გარყვნას; თუ ამას არ იზამს, სენატორთა კორპუსის განახლება სახალხო კრებათა შემადგენლობიდან მოხდება, რაკი სენატორები თანამდებობებზე განსაზღვრული ვადით ინიშნებიან. მოგეხსენებათ, შეერთებული შტატების წარმომადგენელთა პალატა სენატის თანაბარუფლებიანი პარტნიორია, ამიტომ თუ მან ხელისუფლების ეს ორგანიც არ გახრწნა, ისე მის მუხანათურ ზრახვებს წარმატება არ უწერია. ამის მერე აუცილებელია თვითონ ხალხი გაირყვნას. მაგრამ თუ სენატმა ამ მიზანს ვერ მიაღწია, ამასობაში ახალი წარმომადგენლები იქნებიან არჩეულნი და პირველადი წესრიგიც აღდგება. ნუთუ არსებობს თუნდაც ერთი ადამიანი, ვინც სერიოზულად ფიქრობს, რომ სენატი ყველა წინააღმდეგობის გადალახვას მოახერხებს და კანონმოძულე პატივმოყვარეობით აღძრული თავის საწადელს მიაღწევს? ამ შეკითხვაზე ერთადერთი გონივრული, მაგრამ უარყოფითი პასუხი არსებობს, რომლის სისწორეც გამოცდილებით დასტურდება. ყველაზე შთამბეჭდავ მაგალითს მერილენდის კონსტიტუცია გვთავაზობს. ამ შტატის სენატს, ისე, როგორც ფედერალურს, ხალხი ირჩევს არაპირდაპირი არჩევის გზით. მაგრამ თუ ფედერალური სენატისთვის უფლებამოსილების ექვსწლიანი ვადაა დადგენილი, მერილენდის სენატი ხუთი წლით აირჩევა. მას ერთი თავისებურებაც აქვს, რაც იმაში მდგომარეობს, რომ გამოთავისუფლებულ ადგილებზე თვითონვე ნიშნავს ახალ წევრებს მთელი მოწვევის განმავლობაში. მაგრამ ამ შტატის კონსტიტუცია არ ითვალისწინებს სენატის წევრების პერიოდულ როტაციას, როგორც ეს ფედერალური კონსტიტუციით ფედერალური სენატისთვისაა დადგენილი. სხვა უფრო წვრილ – წვრილი განსხვავებებიც არსებობს, რომლებიც ისევ ფედერალური სენატის სასრგებლოდ მეტყველებენ. ასე რომ, თუ ეს უკანასკნელი მართლაც შეიცავს საფრთხეს, რომელზეც ამდენს გვიკიჟინებენ, მერილენდის სენატი, რომელიც უფრო შეუზღუდავი უფლებამოსილებებითა და პრეროგატივებით სარგებლობს მთელი თავისი მოღვაწეობის მანძილზე უთუოდ გამოავლენდა გახრწნის რაიმე ნიშანს. პირიქით, თანდათანობით დაცხრნენ მერილენდის კონსტიტუციის მგზნებარე კრიტიკოსები, რომლებიც ძალზე წააგვანან იმ ადამიანებს, ფედერალური კონსტიტუციის შესაბამისი მუხლების წინააღმდეგ რომ ილაშქრებენ. მერილენდის ხელისუფლებამ კი იმ მოღვაწეობის წყალობით, რასაც მისი სენატი ეწევა ისეთი რეპუტეცია მოიპოვა, რომ მას მეტოქეობას ძნელად თუ გაუწევს კავშირში შემავალი რომელიმე შტატი. მაგრამ თუ რაიმე საბოლოოდ დააცხრობს ოპონენტთა იჭვნეულობას, მაშინ ეს შეიძლება მხოლოდ დიდი ბრიტანეთის მაგალითი იყოს. ბრიტანულ სენატს არ ირჩევენ ექვსი წლის ვადით. ამასთანავე, იგი იმ პირთაგან შედგება, რომელნიც მდიდარ და კეთილშობილ ოჯახთა გარკვეულ წრეს განეკუთვნებიან. ერთი სიტყვით, იგი მემკვიდრეობითი საკანონმდებლო ორგანოა, რომელიც მდიდარი არისტოკრატიის წარმომადგენელთაგან შედგება. რაც შეეხება ბრიტანეთის წარმომდგენელთა პალატის წევრებს, მათ არა ორი, არამედ შვიდი წლის ვადით ირჩევნ. და რაც მთავარია, მას არა მთელი ხალხი, არამედ მისი შედარებით მცირე ნაწილი ირჩევს. ამტკიცებენ, ბრიტანეთის სენატის მაგალითზე ჩვენს მზერას არისტოკრატიული უზურპაციისა და ტირანიის შემზარავი მაგალითები წარმოუდგება, რანიც შეერთებული შტატების უახლოეს მომავალს განასახირებენო. მაგრამ ოპონენტთა იმედგასაცრუებლად უნდა ითქვას, რომ არისტოკრატთა ამ მემკვიდრეობით კრებას ისიც კი არ ძალუძს, რომ თავი წარმომადგენელთა პალატის გამუდმებულ ხელყოფათაგან დაიცვას. საკმარისია, მონარქის მხარდაჭერა დაკარგოს, რომ მასზე სახალხო წარმომადგენელთა ნებამ იმძლავროს. თუ მართებულია ის, რომ ამ საკითხთან დაკავშირებით უძველესი ეპოქის მაგალითები მოვიშველიოთ, მაშინ ისინიც ზემომოყვანილ მოსაზრებათა სისწორეს დაადასტურებენ. ეფოროსებმა, რომლებსაც სპარტის ხალხი ირჩევდა, თანდათანობით მოიპოვეს დიდი გავლენა, დაძლიეს სამიდღემჩიოდ არჩეული სენატის წინააღმდეგობა და მთელი ძალაუფლება თავის ხელში აიღეს. რომის ტრიბუნებმა, რომელნიც ხალხის წარმომადგენლები იყვნენ, ყველა მიმართებით სძლიეს სენატს, რომლის წევრებიც სამიდღემჩიოდ იყვნენ დანიშნულნი და მასზე საბოლოო გამარჯვება იზეიმეს. ეს მაგალითი იმიტომაც არის ერთობ საყურადღებო, რომ გადაწყვეტილების მისაღებად საჭირო იყო ყველა ტრიბუნის ერთსულოვანი თანხმობა, მას შემდეგაც კი, რაც მათი რიცხვი ათამდე გაიზარდა. ყოველივე ეს იმას მოწმობს, რომ ყველაზე ძლევამოსილი თავისუფალი მთავრობის ის განშტოებაა, რომელსაც მხარს ხალხი უჭერს. ამ მაგალითებისთვის, შეგვეძლო, კართაგენის მაგალითიც მიგვემატებინა. პოლიბიოსის მოწმობით, კართაგენის სენატმა არათუ თავის მორევში არ ჩაითრია ხელისუფლების სხვა განშტოებათა უფლებამოსილებანი, არამედ თითქმის გამოეცალა ხელიდან მთელი თავისი თავდაპირველი ზეგავლენა. ყოველა ზემომოტანილი ფაქტი იმას ადასტურებს, რომ ფედერალური სენატი არასოდეს გადაგვარდება და თანდათანობითი უზურპაციის გზით არასოდეს იქცევა დამოუკიდებელ და არისტოკრატიულ ორგანოდ. დავუშვათ და მიზეზთა გამო, რომელთა წინასწარ გამოცნობა ადამიანური გონების ძალას აღემატება, სენატმა ასეთი რევოლუციური სახეცვლილება განიცადა. წარმომადგენელთა პალატა, რომელსაც მხარს უჭერს ხალხი, მსწრაფლ აღადგენს თავდაპირველ წესრიგს და ხელისუფლებას კონსტიტუციურ ჩარჩოებში დააბრუნებს. სახალხო წარმომადგენელთა ძალას წინ ვერაფერი დაუდგება. მის წინაშე სენატის კონსტიტუციური უფლებამოსილებაც კი უძლურია. მას ჭეშმარიტად ვერაფერი დაუდგება წინ, გარდა იმ მოღვაწეობისა, რომელიც განათლებული პოლიტიკური შეგნებითა და სახალხო კეთილდღეობისადმი ერთგულებითაა ნაკარნახევი. სწორედ ასეთი თავდადებული ღვაწვლით შეძლებს საკანონმდებლო ხელისუფლების როგორც ერთი, ისე მეორე პალატა, მთელი ხალხის ერთგულებისა და მხარდაჭერის მოპოვებას. პუბლიუსი ფედერალისტი # 64: ჯეი Spoiler ფედერალისტი # 64: ჯეი 1788წ. 5 მარტი ნიუ-იორკის შტატის ხალხს არსებობს ერთი ძველი და სამართლიანი დაკვირვება, რომლის მიხედვითაც კონკრეტული ადამიანების მტრები და კონკრეტულ ზომათა ოპონენტები იშვიათად იფარგლებიან ხოლმე მარტო იმის გაკიცხვით, რაც მართლაცდა დაგმობის ღირსია. სხვანაირად შეუძლებელია აიხსნას კონვენტის მიერ შემოთავაზებული გეგმის მოწინააღმდეგეთა საქციელი. ისინი ხომ მთელ კონსტიტუციას სდებენ მსჯავრს და იერიში სწორედაც რომ მის ყველაზე უმწიკვლო მუხლებზე მიაქვთ! მეორე კარი პრეზიდენტს ანიჭებს უფლებამოსილებას:” სენატის რჩევითა და თანხმობით დადოს ხელშეკრულებანი იმ პირობით, რომ მათ მხარს დაუჭერს დამსწრე სენატორთა ორი მესამედი.” ხელშეკრულებათა დადების უფლებამოსილება ერთ ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი პრეროგატივაა. განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია ისეთი ხელშეკრულებანი, რომელნიც ომს, ზავსა და ვაჭრობას ეხებიან. ამიტომ უპრიანია, რომ ამგვარ უფლებამოსილებათა მინიჭებისას დიდ სიფრთხილეს ვიჩენდეთ და სრულად ვიყოთ დარწმუნებულნი იმაში, რომ უსაფრთხოების ყველა ზომაა დაცული. მათ ამ მიზნისთვის ყველაზე სათანადოდ მომზადებული ადამიანები უნდა ახორციელებდნენ, რომელთაც სხვა არაფერი ამოძრავებთ თუ არა საზოგადოებრივი კეთილდღეობის ინტერესები. კონსტიტუციურმა კონვენტმა, როგორც ჩანს, სათანადო ყურადღება მიაპყრო ორივე პუნქტს. ამგვარი უფლებამოსილებანი მან პრეზიდენტს დააკისრა, რომელსაც ამომრჩეველთა კოლეგიები ირჩევენ. ამ უკანასკნელთ კი ხალხი საგანგებოდ ირჩევს იმ მიზნით, რომ მათ, თავიანთი მხრივ, პრეზიდენტი აირჩიონ. ამასთანავე, მისი დადგენილებით სენატორები ცალკეული შტატის საკანონმდებლო კრებამ უნდა აირჩიოს. ამ საარჩევნო ხერხს დიდი უპირატესობა აქვს, რაკი არჩევანებში, არსებითად, მთელი ხალხი როგორც კრებითი პირი მონაწილეობს. ამგვარი რამ გზას უღობავს პარტიული აქტივისტების გულმოდგინებას, რათა მათ ბოროტად არ ისარგებლონ მოჩერჩეტო და საქმეში ჩაუხედავი ადამიანებისთვის დამახასიათებელი სიზარმაცით, უვიცობით, იმედითა თუ შიშით. ამგვარი რამ მათ ხომ საშუალებას აძლევს, რათა ამომრჩეველთა შედარებით მცირე რაოდენობას დაეყრდნონ და თანამდებობებით უზრუნველყონ მათთვის სასურველი პირები! როგორც ამომრჩეველთა კოლეგიები, რომლებიც პრეზიდენტის არჩევის მიზნით იქმნება, ისე ცალკეული შტატის საკანონმდებლო კრება, საზოგადოდ, განათლებული და პატივცემული ადამიანებისგან იქნება შედგენილი. ამიტომ მართებულია ვივარაუდოთ, რომ მათი ყურადღება და საარჩევნო ხმები გამორჩეული ნიჭის მქონე, ქველი ადამიანების არჩევას მოხმარდება, რაკი ხალხი მათ უპირობოდ ენდობა. კონსტიტუცია განსაკუთრებით ამახვილებს ყურადღებას ამ საკითხზე. ამგვარი ყურადღება იმაში გამოიხატება, რომ იგი კრძალავს პრეზიდენტად არჩეული იქნეს ოცდათხუთმეტ წელზე ნაკლები ასაკის მოქალაქე, ხოლო სენატორად არჩევის ასაკობრივი ზღვარი ოცდაათი წელია. ასე რომ, ამომრჩევლის საარჩევნო თვალსაწიერი მხოლოდ ისეთი ადამიანებით შემოიფარგლება, რომელთა შესახებაც მათ უკვე აქვთ ჩამოყალიბებული აზრი. ამიტომ შეუძლებელია, რომ მას ვინმემ გენიოსად და თავდადებულ პატრიოტად მოაჩვენოს თავი, პრეზიდენტისა თუ სენატორის პოსტზე წამოსასკუპებლად. ხომ არსებობენ ადამიანები, მეტეორივით რომ გაიელვებენ და თვალს გვჭრიან თავიანთი მოჩვენებითი თუ წუთიერი სიკაშკაშით! თუკი სწორია მოსაზრება იმის თაობაზე, რომ ბრძენი მეფეები ყოველთვის ვარგებულ კაცებს ნიშნავენ მინისტრებადო, მაშინ მართებული იქნებოდა გვეთქვა, რომ ამომრჩეველთა კოლეგიების განკარგულებაში ბევრად უფრო მეტი და ზუსტი ცნობები იქნება ადამიანებისა და მათი ხასიათების შესახებ. ამიტომ ისინიც არანაკლებ კეთილგონიერებასა და შორსმჭვრეტელობას გამოიჩენენ თანამდებობებზე მათი დანიშვნის საქმეში. ამგვარი მოსაზრებებიდან ერთი უტყუარი დასკვნა გამომდინარეობს: ამ წესით არჩეული პრეზიდენტი და სენატორები ის ადამიანები იქნებიან, რომლებსაც ყველაზე კარგად ესმით საერთო – ეროვნული ინტერესები. ისინი ყველაზე უკეთ დაიცავენ მათ როგორც ცალკეულ შტატებთან მიმართებაში, ისე უცხო სახელმწიფოებთან ურთიერთობაში. პატიოსანი ადამიანების რეპუტაცია კი მათ მიმართ ნდობით განაწყობს საზოგადოებას. როცა ხელშეკრულებათა დადების საქმე ასეთი ადამიანების ხელშია, საზოგადოებას შეუძლია მშვიდად იყოს. საყოველთაოდ ცნობილი და აღიარებულია ის, რომ ყველა საქმეში სისტემურობაა აუცილებელი. უაღრესად დიდი მნიშვნელობა აქვს მას საერთო – ეროვნულ საქმეებშიც, თუმცა ამ მოსაზრებამ საკმარისად ვერ მოიკიდა ფეხი საზოგადოებრივ ცნობიერებაში. არსებობენ ადამიანები, რომლებიც მოწადინებულნი არიან, რომ ხელშეკრულებათა დადების საქმე ისეთ საკანონმდებლო კრებას მიანდონ, რომლის წევრებიც გამუდმებით იცვლებიან. მათ, ეტყობა, ავიწყდებათ ის, რომ ასეთი სახელისუფლებო ორგანო არ გამოდგება დიადი მიზნების მისაღწევად. ამგვარი მიზნები მხოლოდ მაშინ მიიღწევა, როცა ადამიანები გამუდმებით ფიქრობენ მისი მიღწევის გზებსა და გარემოებებზე. ამასთანავე, ამ საქმისთვის ისეთი ზომებია საჭირო, რომელთა მისაღებად მარტო ნიჭი არ კმარა. აუცილებელია, რომ საკანონმდებლო კრების წევრებს თავიანთ განკარგულებაში ამომწურავი ინფორმაცია ჰქონდეთ. ხანდახან აუარება დროცაა საჭირო იმისთვის, რათა მათ სათანადოდ შეძლონ დაკისრებული მოვალეობის შესრულება. ამიტომ საკონსტიტუციო კონვენტმა ბრძნული გადაწყვეტილება მიიღო, როცა ყველა პირობა შექმნა იმისთვის, რომ ხელშეკრულებათა დადების საქმე ნიჭიერ და პატიოსან ადამიანებს დაეკისროთ. ეს ხალხი საკმაოდ ხანგრძლივი ვადით იკავებს თანამდებობებს და საკმარისი დრო აქვს საიმისოდ, რათა სრულყოფილად გაეცნოს საერთო – ეროვნულ საქმეებს და მათი მოგვარების სიტემა შეიმუშაოს. ამ პირთათვის გათვალისწინებული თანამდებობრივი ვადა შესაძლებლობას მისცემს მათ, რათა აიმაღლონ პოლიტიკური ცოდნის დონე და დაგროვილი გამოცდილება ქვეყნის კეთილდღეობას მოახმარონ. კონვენტმა არ მიიჩნია მიზანშეწონილად ის, რომ სენატორთა არჩევნები ხშირად ტარდებოდეს. ამით მას სურს თავიდან აიცილოს ის უხერხულობანი და სიძნელენი, რანიც თან ახლავს იმ ვითარებას, როცა უზარმაზარი პასუხისმგებლობა ახალბედა და სრულიად გამოუცდელ ადამიანებს ეკისრებათ. კონვენტის გადაწყვეტილებით, სენატორთა უმრავლესობა თანანმდებობებზე რჩება, რაც ერთგვაროვნებისა და წესრიგის საწინდარია. ყოველივე ეს კი სახელმწიფოებრივ საქმეთა გადაცემის თვალსაზრისით გარკვეულ მემკვიდრეობითობას უზრუნველყოფს. ძნელად თუ მოიძებნება ისეთი ადამიანი, რომელიც არ დაეთანხმება იმას, რომ ვაჭრობისა და ნაოსნობის მოსაწესრიგებლად აუცილებელია რუდუნებით მოფიქრებული სისტემა, რომლის მოთხოვნებსაც არასოდეს გადავუხვევდით. ჩვენი ხელშეკრულებანი და ჩვენი კანონმდებლობა ამ სისტემას უნდა შეესაბამებოდეს და მის განვითარებას უნდა უწყობდეს ხელს. ძალზე მნიშვნელოვანია ის, რომ შენარჩუნებული იყოს სისტემასთან კანონმდებლობის ამგვარი შესატყვისობა თუ შესაბამისობა. ყველას შეუძლია დარწმუნდეს ამ პოზიციის სისწორეში. საკმარისია, გადავხედოთ კონვენტის მიერ შემოთავაზებულ გეგმას, რათა დავინახოთ, რომ სენატის თანხმობა აუცილებელია როგორც ხელშეკრულებათა დადების დროს, ისე საკანონმდებლო საქმეში. ზოგჯერ აუცილებელია, რომ ხელშეკრულებათა დადება სრულიად საიდუმლოდ და ოპერატიულად მოხდეს. არსებობს ისეთი შემთხვევებიც, როცა ესა თუ ის პირი საჭირო ინფორმაციას ფლობს, რომელსაც მხოლოდ იმ შემთხვევაში გათქვამს, თუ მის პიროვნებას მხილების საფრთხე არ დაემუქრება. სულერთია, ამ პირებს სიხარბე ამოძრავებთ, თუ მეგობრული გრძნობა, მხილების შიშით მათ, შესაძლოა, თავი შეიკავონ ინფორმაციის მიწოდებისგან. მაგრამ მათ შორის ბევრი იქნება ისეთი, ვინც პრეზიდენტს ენდობა და მას გაუმხელს საიდუმლოს. რაც შეეხება სენატს, უამრავ ადამიანს არ ექნება სურვილი, რაიმენაირი საიდუმლო გაანდოს ეგზომ მრავალრიცხოვან სახელისუფლებო ორგანოს. ამიტომ კონვენტი კეთილგონივრულად მოიქცა, როცა დაადგინა ის, რომ ხელშეკრულებათა დადების დროს აუცილებელია პრეზიდენტმა სენატის რჩევა გაითვალისწინოს და მისი თანხმობით იღვაწოს, მაგრამ ამავე დროს, მას უფლება აქვს _ აუცილებლობის შემთხვევაში – კეთილგონიერების კარნახით იმოქმედოს და გადაწყვეტილება დამოუკიდებლად მიიღოს. ვინც კარგად არის ჩახედული ადამიანურ საქმეებში, შეამჩნევდა, რომ ისინი ძალზე წააგვანან ზღვის მოქცევას. მისი ხანგრძლივობა, სიმძლავრე და მიმართულება არაერთგვაროვნებით ხასიათდება. მისი ნაკადები არასოდეს მეორდებიან ერთი და იმავე სიმძლავრითა და მოცულობით. დიდ სიბრძნეს მოითხოვს იმის გამოცნობა, თუ როდის დგება მოქცევის ჟამი საერთო – ეროვნულ საქმეებში, რის გარეშეც შეუძლებელი შეიქნებოდა მათი მართვა. ის ხალხი, რომელსაც დიდი გამოცდილება აქვთ ამ საქმეში იუწყება, რომ ხშირად გადამწყვეტი მნიშვნელობა არათუ დღეებს, არამედ საათებსაც კი აქვთო. წაგებულ ბრძოლას, მეფის სიკვდილს, მინისტრის გადადგომას თუ სხვა გარემოებებს შეუძლიათ საქმის ვითარება შეცვალონ და იგი ისე შემოატრიალონ, რომ სარგებლის ნაცვლად ზიანი მოგვიტანოს. ბრძოლის ველზეც და მინისტრის კაბინეტშიც დგება ისეთი წამები, რომელთა ხელიდან გაშვება არაფრით შეიძლება. ამიტომ როგორც ერთგან, ისე მეორესგან, ადამიანებს უნდა ჰქონდეთ იმის საშუალება, რომ ამგვარი გადამწყვეტი წამები გამოიყენონ. აქამდე ხშირად ვიწვნევდით ხოლმე მძიმე მარცხს იმის გამო, რომ არც კონფიდენციალობა იყო უზრუნველყოფილი და არც ოპერატიულობა. კონსტიტუციას მიუტევებელ ნაკლად შეერაცხებოდა, თუკი იგი სათანადო ყურადღებას არ დაუთმობდა ამ საკითხებს. ყველა ხელშეკრულებაში ყველაზე კონფიდენციალური და ყველაზე ოპრატიულად გადასაწყვეტი ის საკითხებია, რომელნიც აუცილებელნი არიან მოსამზადებელ ზომათა მიღების თვალსაზრისით. ამგვარი ზომები კი ხელს უწყობენ და აადვილებენ ხელშეკრულებით განსაზღვრულ მიზანთა მიღწევას, რომელთაც საერთო – ეროვნული მნიშვნელობა აქვთ. პრეზიდენტს არ გაუჭირდება ამგვარ პირობათა დაკმაყოფილება და თუკი რაღაც გარემოებებში საჭირო შეიქნა სენატის რჩევა და თანხმობა, მას ნებისმიერ დროს შეეძლება მისი მოწვევა. ამრიგად, ხელშეკრულებათა დადების თვალსაზრისით ყველა კონსტიტუციური პირობაა შექმნილი, რათა ქვეყანას იმ ხალხის ნიჭი, ცოდნა, პატიოსნება და კეთილგონივრული მსჯელობის უნარი წაადგეს, რომელიც ამ პროცესშია ჩართული. მეორე მხრივ კი, კონფიდენციალობისა და ოპერატიულობის ყველა კონსტიტუციური პირობაა დაცული. მაგრამ ამ გეგმამ, ისე როგორც ყველა სხვა პროექტმა, რომელიც კი ოდესმე კაცობრიობას მოვლინებია, უამრავი შესიტყვება გამოიწვია. ზოგიერთს იგი არ მოსწონს, მაგრამ არა იმის გამო, რომ შეცდომას ან ნაკლს შეიცავს. ამგვარი არმოწონების მიზეზი ის არის, რომ დადებულ ხელშეკრულებას კანონის ძალა ექნება და ამიტომ მას ის ადამიანები უნდა ამზადებდნენ, ვინც საკანონმდებლო უფლებამოსილებით არიან აღჭურვილნიო. ამ ჯენლტმენებს, ეტყობა, ავიწყდებათ, რომ კონსტიტუციის მიხედვით სასამართლოს გადაწყვეტილება და პრეზიდენტის განკარგულება ისეთივე სავალდებულო ხასიათისანი არიან, როგორც ყველა ის კანონი, რომლებსაც საკანონმდებლო ორგანო ღებულობს. სასამართლოსა თუ აღმასრულებელი ხელისუფლების მიერ მიღებულ ყველა კონსტიტუციურ აქტს იგივე იურიდიული ძალა აქვს, რაც საკანონმდებლო კრების მიერ გამოშვებულ კანონებს. ამიტომ რაც უნდა ერქვას იმ სახელისუფლებო სტრუქტურას, რომელიც ხელშეკრულებებს დებს, როგორი სავალდებულო ხასიათიც უნდა ჰქონდეთ მათ, ერთი რამ ცხადია: ხალხს შეუძლია ხელშეკრულებათა დადების უფლებამოსილებით ან საკანონმდებლო, ან სასამართლო, ანდა აღმასრულებელი უწყება აღჭურვოს. მაგრამ როცა იგი საკანონმდებლო ხელისუფლებას ანიჭებს კანონშემოქმედების უფლებამოსილებას, აქედან არ გამომდინარეობს, რომ მან სუვერენობასთან დაკავშირებული ყველა საკანონმდებლო აქტის გამოცემაც იმავე ორგანოს უნდა მიანდოს. საქმე კი ყველა იმ აქტს ეხება, რომელნიც მოქალაქეებს ეხებათ და რომელთა შესრულება მათთვის სავალდებულოა. არიან ადამიანები, რომლებიც არ აპროტესტებენ ხელშეკრულებათა შემუშავებისა და დადების შემოთავაზებულ პროცედურას, მაგრამ მათთვის მიუღებელია ხელშეკრულების მიჩნევა ქვეყნის უზენაეს კანონად. ისინი დაჟინებით მოითხოვენ, რომ ხელშეკრულებათა გაუქმება შესაძლებელი იყოს სურვილისამებრ, ისე, როგორც საკანონმდებლო კრების მიერ მიღებული დადგენილებების მიღების შემთხვევაში ხდება. ამერიკისთვის ამგვარი შეხედულება ახალია და უცნაური. მაგრამ საქმე ისაა, რომ ახალი და უცნაური შეცდომა ხშირად მიუღიათ ხოლმე ახალ ჭეშმარიტებად. ამ ჯენტლმენებს უნდა შევახსენო, რომ ხელშეკრულება იგივეა, რაც გარიგება! არც ერთი ქვეყანა არ დათანხმდება ჩვენთან ისეთ გარიგებას, რომელიც მხოლოდ მისთვის იქნება აბსოლუტურად სავალდებულო, ხოლო ჩვენთან მიმართებაში მისი მავალდებულებელი ხარისხი დამოკიდებული იქნება იმაზე, თუ რამდენად ხელსაყრელია იგი ჩვენთვის. რა თქმა უნდა, მათ, ვინც კანონებს უშვებს, მათში შესწორებათა შეტანისა და მათი გაუქმების უფლებაც უნდა ჰქონდეთ. მაგრამ არ უნდა დავივიწყოთ, რომ ხელშეკრულება ორ მხარეს შორის იდება, ამიტომ მის გასაფორმებლად აუცილებელია ორივე მათგანის თანხმობა. ასე რომ, იგივე რამაა საჭირო იმ შემთხვევაშიც, როცა მასში შესწორების შეტანასა თუ მის გაუქმებას ვაპირებთ. ამიტომ შემოთავაზებული კონსტიტუცია არ აფართოებს ხელშეკრულებათა მოქმედების არეალს. ისინი სავალდებულონი არიან ახლა, როცა მათზე არ ვრცელდება ამჟამად მოქმედი საკანონმდებლო აქტები, სავალდებულონი იქნებიან მომავალშიც ნებისმიერი ხელისუფლების დროს. რაგინდ სასარგებლო უნდა იყოს მოქიშპეობის სული პოლიტიკური ცხოვრებისთვის, მის ზედმეტ დოზას ვნება მოაქვს. ზუსტად ისეა, როგორც სიყვითლის შემთხვევაში, როცა ადამიანის ორგანიზმი მოჭარბებულ ნაღველს გამოყოფს. როგორც ერთ, ისე მეორე შემთხვევაში ადამიანი დამახინჯებულად აღიქვამს გარესინამდვილეს და მის სულს ადვილად ეუფლება ავადმყოფური შთაბეჭდილებები. შესაძლოა, სწორედ ამგვარი მოქიშპეობა იყოს მიზეზი იმისა, რის გამოც ზოგიერთი შიშს შეუპყრია: პრეზიდენტმა და სენატმა ხელშეკრულებათა დადებისას, ვაითუ, ყველა შტატის ინტერესი თანაბრად არ გაითვალისწინონო. მეორენი სხვა ეჭვით არიან სავსენი: სენატორთა ორი მესამედი დანარჩენ მესამედს შეავიწროვებსო. ისინი შემდეგ შეკითხვებზე პასუხის მიღებას ესწრაფვიან: პასუხს აგებენ კი ეს ჯენლტმენები თავიანთ საქციელზე? უპასუხისმგებლობის შემთხვევაში დაისჯებიან კი ისინი? და თუკი ისინი ჩვენი ქვეყნისთვის საზიანო ხელშეკრულებებს დადებენ, როგორღა შევძლებთ მათ თავიდან აცილებას? საქმე ის არის, რომ ყველა შტატი თანაბრად არის წარმოდგენილი სენატში. მათ ამ ორგანოში წარმომადგენლებად ჰყავთ ყველაზე უნარიანი ხალხი, რომელსაც მხოლოდ თავისი ამომრჩევლის ინტერესთა დაცვის სურვილი ამოძრავებს. თითოეულ წარმომადგენელს თანაბარი ზეგავლენა ექნება ამ ორგანოში. მხოლოდ ისაა საჭირო, რომ მათ სიფრთხილე და წინდახედულება გამოიჩინონ სათანადო კადრის შერჩევის საქმეში და გამუდმებით ეჭიროთ თვალი იმაზე, თუ რამდენად პირნათლად ასრულებენ ისინი დაკისრებულ მოვალეობას. იმისდა მიხედვით, რომ შეერთებული შტატები საერთო – ეროვნულ სახელმწიფოდ ჩამოყალიბდება და ეროვნული სულისკვეთებით გაიჟღინთება, მთელი კავშირის კეთილდღეობის ინტერესი სულ უფრო დაიპყრობს მათ გულსა და გონებას. მხოლოდ სუსტი ხელისუფლება ივიწყებს იმას, რომ მთელის კეთილდღეობა მისი შემადგენელი ნაწილების კეთილდღეობაზეა დამოკიდებული. უნდა გვახსოვდეს, რომ პრეზიდნტისა თუ სენატის წევრთა მიერ დადებული ყველა ხელშეკრულების შედეგები ისევე აისახება მათზე, მათ ოჯახებსა და საკუთრებაზე, როგორც მთელ საზოგადოებაზე. და თუ მათ არ ექნებათ საზოგადოებისგან განსხვავებული ინტერესი, მაშინ ისინი არასოდეს ცდუნდებიან. რაც შეეხება გამყიდველობას, ადამიანი, რომელიც ფიქრობს, რომ პრეზიდენტი და სენატორთა ორი მესამედი ოდესმე ესოდენ უღირს საქციელს ჩაიდენს, სამყაროზე გულაცრუებული და ეჭვებით გულგასენილი უნდა იყოს. ერთობ უხამსი და შეურაცხმყოფელი აზრია. მაგრამ დავუშვათ და მოხდა ასეთი რამ, მაშინ ამგვარი ხელშეკრულება, ისე, როგორც ნებისმიერი თაღლითური გარიგება, გაუქმდება საერთაშორისო კანონმდებლობის თანახმად. ძნელია იმის წარმოდგენა, თუ სხვა რა გზით შეიძლება ამაღლდეს უმაღლეს თანამდებობის პირთა პასუხისმგებლობა. ყოველივე ის, რასაც ადამიანის შეგნებაზე ზეგავლენის მოხდენა ძალუძს, ღირსება იქნება ეს თუ ფიცი, რეპუტაცია თუ სინდისი, სამშობლოს სიყვარული და ოჯახური თუ ნათესაური ურთიერთობები, მათი ერთგულების საწინდარია. ერთი სიტყვით, რაკი კონსტიტუცია შესაშურ მზრუნველობას იჩენს, რათა უმაღლეს ხელისუფლებაში ნიჭიერი და პატიოსანი ხალხი მოიზიდოს, დარწმუნებულნი უნდა ვიყოთ იმაში, რომ მათ მიერ დადებული ხელშეკრულებანი ყველაზე ხელსაყრელნი იქნებიან არსებულ ვითარებაში. ბუნებრივია, დაისმის კითხვა იმის შესახებ, თუ რა არის მათი პატიოსნების საწინდარი და შესაძლოა თუ არა ასეთ რამედ მათი დასჯა და შერცხვენა მივიჩნიოთ. ამასთან დაკავშირებით უნდა ითქვას, რომ კარგი ქცევის მოტივები ვრცლად არის მოცემული იმ მუხლში, რომელიც თანამდებობიდან გადაყენების პროცედურას განსაზღვრავს. პუბლიუსი ფედერალისტი # 65 : ჰამილტონი Spoiler ფედერალისტი # 65 : ჰამილტონი 1788წ. 7 მარტი ნიუ-იორკის შტატის ხალხს დარჩენილი უფლებამოსილებანი, რომელნიც კონვენტის გეგმის თანახმად სენატს ენიჭება, იმაში მდგომარეობს, რომ იგი პრეზიდენტთან ერთად თანამდებობებზე დანიშვნის პროცესში მონაწილეობს; ამასთანავე, იგი გვევლინება როგორც სასამართლო ორგანო, რომელიც იმპიჩმენტის პროცედურას ახორციელებს. ვინაიდან თანამდებობებზე დანიშვნის საქმეში მთავარ როლს პრეზიდენტი თამაშობს, ამ საკითხთან დაკავშირებულ საკითხებს სათანადო ადგილას განვიხილავთ, სადაც შესაბამისი დაწესებულების ფუნქციებს გამოვიკვლევთ. ამიტომ ამ ნაკვეთს სენატის იურიდიული ფუნქციების განხილვით დავასრულებთ. ერთიანად არჩეული ხელისუფლების პირობებში ერთობ სასურველი, მაგრამ საძნელოცაა ისეთი სასამართლოს ჩამოყალიბება, რომელსაც იმპიჩმენტთან დაკავშირებული პროცედურის განხორციელება დაეკისრება. მის იურისდიქციაში შემავალ საქმეებს საფუძვლად ისეთი დანაშაულებანი უდევთ, რომელთაც თანამდებობის პირები ჩადიან. სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, იმპიჩმენტის სასამართლო ორგანო მოქმედებას მაშინ იწყებს, როცა საქმე საზოგადოებრივი ნდობის ბოროტად გამოყენებას ანდა მის შებღალვას ეხება. ამგვარი დანაშაულობანი და მათთან დაკავშირებული სასამართლო საქმეები პოლიტიკური ხასიათისანი არიან, ვინაიდან საქმე ისეთ ქმედებას ეხება, რომელნიც ზიანს უშუალოდ საზოგადოებას აყენებენ. თანამდებობის პირთა ამ მიზეზით დევნამ იშვიათად რომ საზოგადოებას ვნებები აუშალოს და იგი ახალ ურთიერთდაპირისპირებულ ჯგუფებადD დაყოს, რომელნიც ბრალდებულის მიმართ მეტ - ნაკლებად მეგობრული თუ მტრული გრძნობებით იქნებიან განწყობილნი. უფრო ისაა მოსალოდნელი, რომ საქმეში უკვე არსებული დაჯგუფებები ჩაერთვებიან და საზოგადოებაში არსებული მთელი მტრობა, მიკერძოება, ზეგავლენა და ინტერესი ან ბრალდების მხარეს მოიყრის თავს, ან დაცვის მხარეს შექუჩდება. ამიტომ ერთობ დიდია საფრთხე იმისა, რომ გადაწყვეტილება იმის მიხედვით იქნეს მიღებული, თუ რომელი მხარეა უფრო ძლიერი. ასეთი რამ კი უკანა პლანზე გადასწევეს ბრალდებულის ბრალეულობისა თუ უდანაშაულობის საკითხს. საქმე ის არის, რომ იმ ნდობის დელიკატურობასა და დიდმნიშვნელოვნებას, რომელსაც საზოგადოება თანამდებობის პირებს უცხადებს, დასაბუთება არ ესაჭიროება, ვინაიდან იგი სახელმწიფო საქმეების მართვაში ჩაბმული ადამიანების პოლიტიკურ რეპუტაციასა და არსებობას განაპირობებს. იმ პირობებში, როცა მმართველობითი სისტემა მთლიანად ისეთ არჩევნებს ეყრდნობა, რომელიც გარკვეული პერიოდულობით ტარდება, ძალზე ძნელია ისეთი ხალხის შერჩევა, რომელიც მართვის მიზნებისთვის გამოდგება. ამგვარი სიძნელის გაცნობიერებას მაშინ შევძლებთ, თუ იმას დავუკვირდებით, რომ ყველაზე გამოჩენილი მოღვაწეები ყველაზე ვერაგი თუ ყველაზე მრავალრიცხოვანი დაჯგუფების ლიდერებად, ანდა იარაღად გვევლინებიან. ამიტომ ძნელად რომ მათ სათანადო მიუკერძოებლობა გამოიჩინონ იმ ადამიანების საქციელის შეფასების საქმეში, რომელთა საქმიანობა სასამართლო გარჩევის საგნად ქცეულა. კონვენტმა, როგორც ჩანს, ჩათვალა, რომ საზოგადოებრივ ნდობას ყველაზე საიმედოდ სენატი დაიცავს. ხალხი, რომელიც საქმის შინაგან სიძნელეებში ჩაწვდომის უნარით არის დაჯილდოებული, არ აჩქარდება და მსჯავრს არ დადებს ამგვარ მოსაზრებას. პირიქით, იგი სათანადოდ დააფასებს იმ არგუმენტაციის მართებულებას, რომელმაც ამგვარი გადაწყვეტილება განაპირობა. შესაძლოა, ვინმემ იკითხოს: რაა ამ დაწესებულების ჭეშმარიტი სული? ხომ არ არის იგი ეროვნული გამოძიების მეთოდი, რომელიც სახელმწიფო კაცების ქცევის შესასწავლადაა განკუთვნილი? თუ ეს ასეა, მაშინ სხვა ვინ უნდა იყოს ის ხალხი, ვინც ერის სახელით აწარმოებს გამოძიებას, თუ არა თვით ერის წარმომადგენელნი? გამოძიების დაწყების უფლებამოსილება, ანდა პრეროგატივა იმისა, რომ იმპიჩმენტის პროცედურა აღძრას, უდავოდ, საკანონმდებლო კრების ერთ-ერთი განშტოების ხელთ უნდა იყოს. მაგრამ იგივე მიზეზები, რანიც ამგვარი პროცედურის შემოღებას განაპირობებენ,იმის აუცილებლობასაც ხომ არ განსაზღვრავენ, რომ მასში საკანონმდებლო ორგანოს მეორე განშტოებაც ჩაერთოს? კონვენტმა დაასახელა ის მოდელი, საიდანაც გადმოღებული იქნა ამგვარი ინსტიტუტის იდეა. დიდ ბრიტანეთში იმპიჩმენტის შესახებ წინადადება თემთა პალატას შემოაქვს, საბოლოო გადაწყვეტილებას კი ლორდთა პალატა იღებს. რამდენიმე შტატის კონსტიტუციამ ბრიტანეთის მაგალითს მიბაძა. როგორც ერთ, ისე მეორე შემთხვევაში იმპიჩმენტი, როგორც ჩანს, იმ ლაგამადაა მიჩნეული, რომელსაც აუცილებლობის შემთხვევაში საკანონმდებლო ორგანო აღმასრულებელი ხელისუფლების მოსამსახურეებს ამოსდებს ხოლმე. მაგრამ მართებულია კი ამგვარი თვალსაზრისი? განა არსებობს სენატზე უფრო ღირსეული და უფრო დამოუკიდებელი ტრიბუნალი? სხვა რომელი სახელისუფლებო ორგანოა საკმარისად დარწმუნებული თავის მდგომარეობაში? განა სენატის გარდა რომელიმე მათგანი მოახერხებს იმას, რომ უშიშრად შეინარჩუნოს მიუკერძოებლობა ბრალდებულ ინდივიდსა და იმ სახალხო წარმომადგენლებს შორის, რომელნიც მას ბრალს სდებენ? შეიძლება კი უზენაესი სასამართლო მივიჩნიოთ ამგვარ დაწესებულებად? ძალზე საეჭვოა, რომ მის წევრებს ოდესმე გამოეჩინოთ ისეთი სიმტკიცე, რაც ესოდენ რთული ამოცანის შესასრულებლად არის აუცილებელი. მით უფრო საეჭვოა ის, რომ ისინი საზოგადოებაში სათანადო ნდობითა და ავტორიტეტით სარგებლობდნენ, რაც გარკვეულ შემთხვევებში საჭიროა, რათა ხალხი იმ გადაწყვეტილებასთან შეარიგოს, რომელიც შესაძლოა, ეწინააღმდეგებოდეს მისი უშუალო წარმომადგენლების მიერ წაყენებულ ბრალდებას. ნდობის უკმარისობას შესაძლოა, ფატალური შედეგი მოჰყვეს თავად ბრალდებულისთვის, ხოლო ავტორიტეტის უკმარისობამ შესაძლოა, საფრთხე შეუქმნას საზოგადოებრივ სიმშვიდეს. თუკი საერთოდ შესაძლებელია ამ შემთხვევაში საფრთხის თავიდან აშორება, მაშინ ეს მხოლოდ იმ გზით თუ მოხერხდება, რომ ამ სასამართლოს წევრთა რიცხოვნება იმაზე მეტად გაიზრდება, ვიდრე მომჭირნეობის თვალსაზრისითაა დასაშვები. იმპიჩმენტის პროცედურისთვის რომ მრავალრიცხოვანი სასამართლოა აუცილებელი, ეს თვით სამართალწარმოების ხასიათითაც არის ნაკარნახევი. ჩვეულებრივ სასამართლოებში არსებობს მკაცრი წესები, რომელნიც აუცილებლად უნდა დაიცვან პროკურორებმა, როცა ისინი დანაშაულის შემადგენლობას განსაზღვრავენ, ანდა მოსამართლეებმა, როცა ისინი მის კონსტრუირებას ახდენენ. მათი კომპეტენციის ამგვარი შეზღუდვა აუცილებელია იმისთვის, რათა განსასჯელის პირადი უსაფრთხოება იქნეს დაცული. რაც შეეხება იმპიჩმენტის სასამართლო პროცედურას, იგი არ ითვალისწინებს ესოდენ მკაცრ წესებს. ასეთ სასამართლოში არ იქნებიან ნაფიცი მსაჯულები, რომლებიც მოსამართლესა და იმ მხარეს შორის დგანან, რომლიც მის მიერ გამოტანილ სამართლიან განაჩენს იღებს ან განიცდის. სასამართლო, რომელიც იმპიჩმენტის პროცესს წარმართავს, საშინელი უფლებამოსილებითაა აღჭურვილი. მან პატივი ან შერცხვენა უნდა მიუსაჯოს გამოჩენილ მოღვაწეებს, რომლებიც საზოგადოებაში ყველზე დიდი ნდობით სარგებლობენ. ამიტომ დაუშვებელია, რომ ეგზომ მნიშვნელოვანი მსჯავრი მცირერიცხოვან სასამართლო ორგანოს გამოჰქონდეს. ზემომოტანილი მოსაზრებანი საკმარისად ადასტურებენ იმას, რომ უზენაესი სასამართლო არ გამოდგება იმ დაწესებულებად, რომელიც იმპიჩმენტის სასამართლო ორგანოს მაგივრობას გასწევდა. კიდევ ერთი მოსაზრება არსებობს, რომელიც კიდევ უფრო განამტკიცებდა ამგვარ დასკვნას. საქმე ეხება შემდეგ რამეს: იმპიჩმენტის შემთხვევაში დამნაშავის დასჯის პროცესი მისთვის განაჩენის გამოტანით არ სრულდება. იმპიჩმენტის სასამართლო პროცედურის შედეგად მას სამიდღემჩიო ოსტრაკიზმი მიესჯება; მას პატივისცემასა და ღირსებას აჰყრიან; იგი ნდობასა და გასამრჯელოს დაკარგავს; მგრამ ამის შემდეგ დაიწყება მისი დევნა ჩვეულებრივი სასამრთლო წესით, რისი მიზანიცაა მისი დასჯა მის მიერ ჩადენილ კონკრეტულ დანაშაულობათათვის. მართებულია კი ის, რომ იგივე პირები, რომლებმაც მის სახელთან და მის ყველაზე სანუკვარ სამოქალაქო უფლებებთან დაკავშირებული საკითხები განაგეს ერთ სასამართლო პროცესზე, მეორეზე მისი სიცოცხლისა და საკუთრების განმგებლებად გამოდიოდნენ? განა არ არსებობს ერთობ საგულისხმო საფრთხე იმისა, რომ ერთ პროცესზე დაშვებულმა შეცდომამ მეორის გადაცდომას დაუდოს სათავე? ერთი გადაწყვეტილებისადმი მძლავრი მიკერძოება განა არ გააბათილებს ახალი საბუთების ზეგავლენას, რომლებსაც შესაძლოა, მეორე გადაწყვეტილება შეეცვალა? ყველა, ვინც კი ჩახედულია ადამიანის ბუნებაში, ამ შეკითხვებზე, უყოყმანოდ, დადებით პასუხს გასცემს. ეს ხალხი იმასაც ძალზე ადვილად მიხვდება, რომ თუკი როგორც ერთ, ისე მეორე პროცესზე მოსამართლეებად ერთი და იგივე პირები იქნებიან, განსასჯელები დიდწილად დაკარგავენ ორმაგ უსაფრთხოებას, რაც მათთვის ორ სასამართლო პროცესს უნდა უზრუნველეყო. განაჩენში ხშირად ისიც იგულისხმება, რომ დამნაშავე სიცოცხლესა და ქონებას დაკარგავს, თუმცა მისი ფორმულირების მიხედვით იგი მხოლოდ დაკავებული თანამდებობიდან მის გადაყენებასა და მომავალი თანამდებობისთვის უვარგისად გამოცხადებას ითვალისწინებს. ალბათ იტყვიან, ნაფიც მსაჯულთა ჩარევით ამგვარი საფრთხე მოიხსნებაო. მაგრამ საქმე ისაა, რომ ისინი ხშირად ექცევიან მოსამართლეთა გავლენის ქვეშ. მათ ხშირად გამოაქვთ ისეთი ვერდიქტი, რომელიც მთავარ საკითხზე გადაწყვეტლების გამოტანას ისევ სასამართლოს აკისრებს. მაგრამ ნუთუ ვინმე თავის სიცოცხლესა და ქონებას ნაფიც მსაჯულთა ვერდიქტს მიანდობს, რომელნიც მისთვის გამამტყუნებელი განაჩენის წინასწარ გამომტან მოსამართლეთა სახელით მოქმედებენ? გაუმჯობესდება კი გეგმა იმით, თუ იმპიჩმენტის სასამართლო ორგანოს შექმნის მიზნით უზენაეს სასამართლოსა და სენატს გავაერთიანებთ? ჩვენს კავშირს უამრავი უდავო უპირატესობა აქვს. მაგრამ ხომ არ გადასწონის მათ ზემოხსენებული ნაკლოვანება, რაც იმაში გამოიხატება, რომ სამართალდამრღვევი ერთი და იმავე მოსამართლეთა მხრივ ორმაგ სასამართლო დევნას განიცდის? ჩვენი კავშირის უპირატესობა გარკვეულწილად იმაშია, რომ კონვენტის გეგმის მიხედვით უზენაესი სასამართლოს თავმჯდომარე იმპიჩმენტის სასამართლო ორგანოს თავმჯდომარეც ხდება. ამით თავიდან ავიცილებთ მის სრულ ჩართვას ამ უკანასკნელის შემადგენლობაში. ჭეშმარიტად, გონივრული ზომაა. არაფერს ვიტყვი იმ პროტესტის თაობაზე, რასაც სასამართლო ხელისუფლების უფლებამოსილებათა ეგოდენი ზრდა გამოიწვევს. სასურველია კი იმპიჩმენტის ისეთი სასამართლო ორგანოს არსებობა, რომლის შემადგენლობაშიც ხელისუფლების წარმომადგენლები არ იქნებიან? ამ გეგმას მომხრეებიც ჰყავს და მოწინააღმდეგეებიც. ზოგიერთი სულაც არ ჩათვლის ტრივიალურ რამედ შემდეგ შესიტყვებას: ასეთი რამ გაართულებდა სახელმწიფო მანქანას; შეიქმნებოდა ახალი სახელისუფლებო რგოლი, რომლის სარგებლიანობა, ცოტა არ იყოს, საეჭვოა. მაგრამ არსებობს სხვა შესიტყვებაც, რომელსაც ყველა ყურადღების ღირსად ჩათვლის: შემოთავაზებული გეგმის მიერ შექმნილი სასამართლო ან უზარმაზარ დანახარჯებთან იქნება დაკავშირებული, ანდა რეალურ ცხოვრებაში უამრავ უბედურებასა თუ უხერხულებას დაუდებს სათავეს. ასეთი ორგანო ან ისეთი პირებისგან უნდა შედგებოდეს, რომელნიც მუდმივად თავიანთ თანამდებობებზე იმყოფებიან და სამთავრობო რეზიდენციაში სხედან, ანდა მასში გაერთიანებულნი უნდა იყვნენ შტატის ხელისუფლების ის მოხელეები, რომლებიც მხოლოდ იმპიჩმენტის პროცესის გასახორციელებლად იკრიბებიან. ძნელი წარმოსადგენია, რომ მესამე ვარიანტიც არსებობდეს, რომლის შემოთავაზებაც გონივრული იქნებოდა. მოგეხსენებათ, რომ იმპიჩმენტის სასამართლო ორგანო მრავალრიცხოვანი უნდა იყოს. ამიტომ პირველ ვარიანტს დაგმობს ყველა, ვინც კი ერთმანეთს შეუფარდებს საზოგადოებრივ მოთხოვნილებებსა და მათი დაკმაყოფილების საშუალებებს. მეორე ვარიანტს სიფრთხილით მოეკიდებოდა ყველა, ვინც იცის, თუ რა სიძნელეებთანაა დაკავშირებული სრულიად კავშირის მასშტაბით მიმოფანტული ხალხის შეგროვება. ამ მიზეზით გამოწვეული შეფერხება, რომელიც პროცესის დაყოვნების საბაბი გახდება, დააზარალებს ეჭვმიტანილს მისი უდანაშაულობის შემთხვევაში. ნამდვილი დამნაშავე კი ამით დიდად იხეირებს, რაკი მისი გადადებით გზა გაეხსნება ინტრიგასა და კორუფციას. ზოგ შემთხვევაში კი იმ პირთა ხანგრძლივი უმოქმედობით, რომელნიც მტკიცე და ერთგული მსახურებით გამოირჩევიან, ზარალი მიადგება თვითონ შტატს, ვინაიდან არ არის გამორიცხული, რომ წარმომადგენელთა პალატის თავაშვებულმა თუ ბოროტი ზრახვების მქონე უმრავლესობამ მათი დევნა წამოიწყოს. ეს უკანასკნელი ვარაუდი შესაძლოა, ძალზე მკაცრიც იყოს და ცხოვრებაში არც გამართლდეს, მაგრამ მაინც არ ეგების იმის დავიწყება, რომ ფრაქციულობის დემონი ყველა ეპოქაში მბრძანებლობს ხოლმე ადამიანთა ყველა მრავალრიცხოვან კრებულზე. შეიძლება ისე მოხდეს, რომ კონვენტის მიერ შემოთავაზებულ გეგმას ამ ვარიანტთაგან რომელიმე ამჯობინონ, ან სულაც ახალი ვარიანტი მოიფიქრონ. მაგრამ აქედან სრულიადაც არ გამომდინარეობს ის, რომ კონსტიტუციაზე უარი ვთქვათ. კაცობრიობას რომ გადაეწყვიტა და ხელისუფლების არც ერთი დაწესებულება არ მოეწონებინა მანამ, ვიდრე იგი სრულად გამართული არ იქნებოდა და სრულყოფილების ყველაზე მაღალ კრიტერიუმთა მოთხოვნებს არ დააკმაყოფილებდა, საზოგადოებას უმალვე ანარქია დარევდა ხელს და მსოფლიოც უდაბურ ადგილად იქცეოდა. მაგრამ როგორ მოვიპოვოთ ამგვარი სრულყოფილი კრიტერიუმი? ვინ მოჰკიდებს ხელს მთელი საზოგადოების ურთიერთდაპირისპირებულ შეხედულებათა გაერთიანებისა და მათი ერთიან მსჯელობად ჩამოყალიბების საქმეს? ვინ აიძულებს ერთ ტყლარჭია მგეგმავს, ხელი აიღოს თავის შეუმცდარ კრიტერიუმზე თავისი კიდევ უფრო ტყლარჭია მეზობლის ცოდვილი კრიტერიუმის სასარგებლოდ? სავსებით შესაძლებელია, რომ კონსტიტუციის ესა თუ ის დებულება არ იყოს ყველაზე საუკეთესო. ამიტომ მისმა მოწინააღმდეგეებმა თავიანთი მიზნის მისაღწევად ეს კი არ უნდა ამტკიცონ, არამედ ის, რომ ამგვარი გეგმა, მთლიანობაში, უვარგისი და დამღუპველია. პუბლიუსი ფედერალისტი # 66 : ჰამილტონი Spoiler ფედერალისტი # 66 : ჰამილტონი 1788წ. 8 მარტი ნიუ - იორკის შტატის ხალხს იმპიჩმენტის სასამართლო ორგანოს წინააღმდეგ წამოყენებული შესიტყვებების მიმოხილვამ დაგვარწმუნა იმაში, რომ ამ საკითხთან დაკავშირებული ყველა არახელსაყრელი შთაბეჭდილება ჯერ კიდევ არ არის აღმოფხვრილი. პირველი შესიტყვება იმაში მდგომარეობს, რომ განსახილველი საკონსტიტუციო დებულება საკანონმდებლო და სასამართლო ხელისუფლების ერთგვარ ნაზავს გვთავაზობს, რითაც იგი ხელისუფლებათა გამიჯვნის შესახებ მნიშვნელოვანსა და საგულდაგულოდ დაფუძნებულ წესს არღვევს. ამ წესის ჭეშმარიტი მნიშვნელობა სათანადო ადგილას განვიხილეთ და განვმარტეთ კიდეც. იქვე აღვნიშნეთ, რომ გარკვეული მიზნით დასაშვებია მათი ნაწილობრივი ურთიერთშერევა. ოღონდ საქმე ის არის, რომ მთლიანობაში ხელისუფლების ყველა შტო განცალკევებული და გამიჯნული იყოს. ამგვარი ურთიერთშერევა გარკვეულ შემთხვევებში არათუ მართებული, არამედ აუცილებელიც კია, რათა ხელისუფლების წევრებმა ერთმანეთისგან თავი დაიცვან და თავ - თავიანთი დამოუკიდებლობა შეინარჩუნონ. პოლიტიკური მეცნიერების ყველაზე ნიჭიერი ადეპტები მიიჩნევენ, რომ საკანონმდებლო აქტებზე შეუზღუდავი თუ შეზღუდული ვეტოს უფლება, რითაც აღჭურვილია აღმასრულებელი ხელისუფლება, გადაულახავ დაბრკოლებად უნდა აღიმართოს საკნონმდებლო ორგანოს წინაშე, რათა ამ უკანასკნელმა მისი უფლებამოსილებების ხელყოფა ვერ შეძლოს. არანაკლები დამაჯერებლობით შეიძლება იმის მტკიცება, რომ იმპიჩმენტთან დაკავშირებული უფლებამოსილებანიც ძალზე მნიშვნლოვანი შემაკავებელი საშუალებაა აღმასრულებელი ხელისუფლების მხრიდან მოსალოდნელ ხელყოფათა წინააღმდეგ. როგორც ითქვა, ამგვარი უფლებამოსილებანი საკანონმდებლო ხელისუფლების ორ განშტოებას შორის ნაწილდება; ერთი ბრალის წაყენების უფლებით სარგებლობს, მეორეს – განაჩენი გამოაქვს. უფლებამოსილებათა ამგვარი დაყოფა თავიდან გვაცილებს უხერხულობას, რაც იმ გარემოებასთანაა დაკავშირებული, როცა ერთი და იგივე მხარე ბრალმდებლადაც გამოდიც და მოსამართლედაც. იგი ასევე საუკეთესო საშუალებაა საიმისოდ, რომ თავიდან ავიშოროთ საფრთხე, რომელსაც საკანონმდებლო ხელისუფლების რომელიმე განშტოებაში ფრაქციული სულიკვეთების გაბატონება გვიქადის. ამასთანავე, მსჯავრის დასადებად აუცილებელია სენატის წევრთა ორი მესამედის თანხმობა, რაც შეგვიძლია განვიხილოთ როგორც დამატებითი ზომა, რომელიც უდანაშაულოს იმგვარDუსაფრთხოებას უქმნის, რომ უკეთესს ვერ ინატრებ. საინტერესოა იმაზე დაკვირვება თუ, ზემოაღნიშნული პოზიციიდან, რაოდენ გააფთრებით უტევენ კონსტიტუციის პროექტის ამ ნაწილს სწორედ ის ადამიანები, რომლებიც ერთსულოვნად აცხადებენ, რომ აღფრთოვანებულნი არიან ნიუ – იორკის შტატის კონსტიტუციით. საქმე კი იმ კონსტიტუციას ეხება, რომლის მიხედვითაც სენატი კანცლერთან და უზენაესი სასამართლოს მოსამართლეებთან ერთად, არა მარტო იმპიჩმენტის სასამართლო ორგანოა, არამედ შტატის უზენაესი სასამართლო ინსტანციაცაა როგორც სამოქალაქო სამართლის, ისე სისხლის სამართლის ყველა საქმეში. კანცლერი და მოსამართლეები სენატორებთან შედარებით იმდენად უმნიშვნელო რიცხობრივ უპირატესობას ფლობენ, რომ დაბეჯითებით შეიძლება ითქვას: ნიუ – იორკის შტატის სასამართლო ძალაუფლება სენატშია თავმოყრილი. საქმე ის არის, რომ კონვენტის გეგმას უამრავ ბრალდებას უყენებენ, აქაოდა, სახელგანთქმულ წესს არღვევსო. მაგრამ, ეტყობა, ეს ხალხი კარგად ვერ ერკვევა ამ წესის არსში. განა ახალახან თქმულიდან ის არ გამომდინარეობს, რომ ნიუ – იორკის [1] შტატის კონსტიტუცია უფრო მეტად სცოდავს ამ მიმართებით? სენატის, როგორც იმპიჩმენტის სასამართლო ორგანოს, წინააღმდეგ გამოთქმული მეორე შესიტყვების მიხედვით, იგი ხელს უწყობს იმას, რომ ძალაუფლებამ თავი ისეთი ორგანოს ხელში მოიყაროს, რომელიც ხელისუფლებას მეტად არისტოკრატიულ ელფერს სძენს. ხელშეკრულებათა დადებისა და თანამდებობებზე დანიშვნის საქმეში, სენატისა და აღმასრულებელი ხელისუფლების უფლებამოსილებანი ერთმანეთს ემთხვევიან. შემოთავაზებული გეგმის მოწინააღმდეგენი ამბობენ, თუ ამგვარ უფლებამოსილებათ იმპიჩმენტის საქმეთა განხილვის პრეროგატივაც დაემატება, სენატორები გადამწყვეტ უპირატესობას მოიპოვებენო. საყვედური ერთობ ბუნდოვნადაა გამოთქმული, ამიტომ ძნელია მასზე ზუსტი პასუხის გაცემა. არსებობს კი ისეთი საზომი თუ კრიტერიუმი, რომელიც სენატის ზეგავლენის ხარისხს განსაზღვრავს და მიგვითითებს, თუ როდის არის იგი მეტისმეტად დიდი, ძალზე უმნიშვნელო ან სათანადო? ხომ არ იქნებოდა უფრო უპრიანი, თავი გაგვენებებინა ამგვარი ბუნდოვანი გამოთვლებისთვის და უფრო საიმედო და მარტივი გადაწყვეტა მოგვეძებნა? ნუთუ არ აჯობებდა ის, რომ ცალ – ცალკე გამოგვეკვლია ხელისუფლების თითოეული შტო და ზოგადი პრინციპების საფუძველზე მიგვეღო გადაწყვეტილება? საქმე ხომ იმის დადგენას ეხება, თუ რომელი უფლებამოსილებების გაზრდა მოიტანდა ყველაზე დიდ სარგებელს და რა დოზით უნდა გაგვეზარდა ისინი, რომ ამგვარ ზრდას ყველაზე ნაკლები უხერხულობა გამოეწვია? თუ ზემოაღნიშნულ გზას დავადგებით, უფრო გონივრულსა და უფრო გარკვეულ შედეგამდე მივალთ. ამ შემთხვევაში, წინა წერილსა და ჩვენი გამოკვლევის მომდევნო წერილებში გამოთქმული მოსაზრებები, თუ არ ვცდები, სრულიად საკმარისი იქნება იმ გეგმის გასამართლებლად, რომელსაც კონვენტი ხელშეკრულებათა დადების თაობაზე უფლებამოსილებათა მინიჭებასთან დაკავშირებით გვთავაზობს. ამასთანავე, სრულად ვარ დარწმუნებული, რომ წინამდებარე გამოკვლევის მომდევნო ნაკვეთებში დამაჯერებლად იქნება განმარტებული იმ გეგმის მიზანშეწონილობა, რომელიც სენატის აღმასრულებელ ხელისუფლებასთან შეერთებას ითვალისწინებს. ვიმედოვნებ, ჩემს ბოლო წერილში გამოთქმული შენიშვნებით არცთუ მცირედ შევეწიე იმის დასაბუთებას, თუ რაოდენ ძნელია (თუ შეუძლებელი არა), რომ სხვა სამყოფელი მიუჩინო იმპიჩმენტის თობაზე გადაწყვეტილების გამოტანის უფლებამოსილებას, თუ არა ის, რაც კონვენტმა აირჩია. თუ ეს ასეა, მაშინ ჩვენი მსჯელობა აღარ უნდა დავამძიმოთ იმ წარმოსახვით საფრთხეზე ლაპარაკით, რასაც, ვითომდა, სენატის მეტისმეტად გაზრდილი ზეგავლენა გვიქადდეს. მაგრამ ზემოაღნიშნული ჰიპოთეზა უკვე იქნა უკუგდებული იმ შენიშვნებით, რომელნიც სენატორთა თანამდებობაზე ყოფნის ვადასთან დაკავშირებით გავაკეთე. იმავე შენიშვნების, ისტორიული მაგალითებისა და მოვლენათა განვითარების ლოგიკის საფუძველზე ნაჩვენები იქნა, რომ ყოველი ხელისუფლების ყველაზე სახალხო განშტოება, რომელიც რესპუბლიკური სულითაა გაჟღენთილი და ხალხის საყოველთაო სიყვარულით სარგებლობს, თუ არ აღემატება, ტოლფასი მაინცაა მთავრობის სხვა შემადგენელი ნაწილებისა. მაგრამ ამ ყველაზე ქმედითი და ოპერატიული პრინციპისგან დამოუკიდებლად, კონვენტის გეგმა წარმომადგენელთა პალატისთვის გარკვეულ საპირწონეებს ითვალისწინებს. ამგვარი რამ იმ მიზნით კეთდება, რომ გაწონასწორებული იქნეს სენატისთვის მინიჭებული დამატებითი უფლებამოსილებანი. წარმომადგენელთა პალატის განსაკუთრებული კომპეტენციაა საფინანსო ბილების შექმნა. იმავე პალატას განსაკუთრებული უფლებამოსილება ენიჭება, რაც იმპიჩმენტის პროცედურის წამოწყებას ითვალისწინებს. ნუთუ ასეთი რამ სრული საპირწონე არ არის იმ პრეროგატივისა, რომელიც სენატის ხელთაა და იმპიჩმენტთან დაკავშირებით საბოლოო გადაწყვეტილების გამოტანას გულისხმობს? წარმომადგენლობითი პალატა არბიტრად გვევლინება საპრეზიდენტო არჩევნებში, როცა საარჩევნო ხმათა უმრავლესობა არ მოიცავს ყველა ამომრჩევლის ხმას. ამგვარი რამ, მართალია იშვიათად, მაგრამ მაინც უთუოდ მოხდება, რაც ზეგავლენის იმ მაცოცხლებელ წყაროდ იქცევა, საიდანაც წარმომადგენელთა პალატის მზარდი ავტორიტეტი საზრდოობს. რაც ურო ღრმად ჩავუფიქრდებით ამ საკითხს, მით უფრო ნათელი შეიქნება ის ძალზე მნიშვნელოვანი როლი, რომელიც წარმომადგენელთა პალატას განეკუთვნება იმ შეჯიბრში, უგამორჩეულეს მოქალაქეებს შორის რომ იქნება გაჩაღებული ქვეყნის უპირველესი თანამდებობის დასაკავებლად. ალბათ ნაჩქარევი არ იქნება თუ ვიტყოდით, რომ წარმომადგენელთა პალატა ზემოაღნიშნული პრეროგატივის საფუძვლზე ისეთ ზეგავლენას მოიპოვებს, რომელიც სენატისთვის მინიჭებულ ყველა უფლებამოსილებას გადაწონის. მესამე შესიტყვება სენატის, როგორც იმპიჩმენტის სასამართლო ორგანოს, წინააღმდეგ, იმ უფლებამოსილებიდან გამომდინარეობს, რომელიც მას თანამდებობებზე დანიშვნის საკითხში ენიჭება. ამბობენ, სენატორები ძალზე შემწყნარებელი მსაჯულები იქნებიან იმ ადამიანთა ქცევისა, რომელნიც მათ თანამდებობებზე დასანიშნად წააყენესო. ამ შესიტყვებაში მთავარი ის არის, რომ იგი ყველა შტატის მთავრობაში გავრცელებულ პრაქტიკას გმობს. უფრო მეტი, შესაძლოა ისეც იყოს, რომ იგივე პრაქტიკა ჩვენთვის ცნობილ ყველა ხელისუფლებასაც კი ახასიათებდეს. მე იმ პრაქტიკას ვგულისხმობ, როცა თანამდებობაზე დანიშნული ადამიანი იმ ხალხის ნება – სურვილზე ხდება დამოკიდებული, ვინც ისინი ამ თანამდებობაზე დანიშნა. ისიც დაბეჯითებით შეიძლება ითქვას, რომ თანამდებობებზე დანიშნული პირები, ვისაც მფარველობას ის ადამიანები უწევენ, რომლებმაც ისინი პოსტებზე განამწესეს, უამრავ უმართებულო საქციელს სჩადიან. მაგრამ მიუხედავად ამისა, ზემოაღნიშნულ პრაქტიკაზე ხელი არავის აუღია. ამის მიზეზი შეიძლება შემდეგი ვარაუდი იყოს, რომელიც თანამდებობებზე დამნიშნავთა პასუხისმგებლობას უკავშირდება. ბუნებრივია, თანამდებობაზე დანიშნული ადამიანების გარკვეული რაოდენობა წარმატებით გაართმევს თავს დაკისრებულ მოვალეობას. ამგვარი რამ კი საკმაო სტიმულს მისცემს იმ ადამიანებს, ვინც ისინი პოსტებზე განამწესა, რათა მათ სახელმწიფო საქმეთა მართვაში მონაწილეობა აღარ მიაღებინონ იმ პირებს, რომლებმაც თავი შეირცხვინეს თავიანთი უღირსი საქციელით და ვერ გაამართლეს გამოცხადებული ნდობა. შესაძლოა, ცხოვრებაში ყოველთვის არ გამართლდეს ამგვარი ვარაუდი, მაგრამ საკმარისია იგი მთავარში არ ცდებოდეს. თუ ეს ასეა, მაშინ ირღვევა წინასწარ შედგენილი შეხედულება იმის შესახებ, რომ სენატი, რომლის ფუნქცია აღმასრულებელი ხელისუფლების არჩევნის დადასტურებით შემოიფარგლება, მიკერძოებას გამოიჩენს და თვალს დახუჭავს იმ სამხილებზე, რომლებიც დანიშნულ პირთა თანამდებობრივ დანაშაულზე მეტყველებენო. საქმე კი ისეთ დანაშაულებებს ეხება, რომლებიც ხალხის წარმომადგენლებს იქითკენ უბიძგებენ, რომ მბრალდებლებად მოგვევლინონ. თუ აუცილებელია ის, რომ ზემოხსენებული მიკერძოების შეუძლებლობის წინააღმდეგ დამატებითი არგუმენტი იქნეს წამოყენებული, იგი ადვილად შეიძლება მოვიძიოთ სენატის იმ ფუნქციებში, რომლებსაც ის თანამდებობებზე დანიშვნის სფეროში ახორციელებს. პრეზიდენტი წამოაყენებს კანდიდატურას და მას თანამდებობაზე სენატის რჩევითა და თანხმობით დანიშნავს. სენატს შეუძლია უკუაგდოს აღმასრულებელი ხელისუფლების არჩევანი და მას ახალი არჩევნის გაკეთება აიძულოს. მაგრამ მას უფლება არ აქვს თვითონ გააკეთოს არჩევანი. მისი უფლებამოსილება მხოლოდ პრეზიდენტის მიერ გაკეთებული არჩევნის დადასტურებით ან უარყოფით ამოიწურება. სენატს იმ დროს, როცა იგი თანხმობას უცხადებს პრეზიდენტის მიერ წამოყენებულ კანდიდატს, შესაძლოა, თავისი რჩეული ჰყავდეს. მაგრამ საქმე ის არის, რომ მას არ აქვს უფლება მისი სასარგებლო არგუმენტები წამოაყენოს. ამასთანავე, იგი ვერ იქნება დარწმუნებული იმაში, რომ პრეზიდენტის მიერ შემოთავაზებული კანდიდატურის უარყოფის შემთხვევაში მის რჩეულს, ანდა სხვა ისეთ პირს აირჩევენ, რომელიც უფრო ღირსეულია, ვიდრე პრეზიდენტის მიერ ამორჩეული. ამიტომ ძნელად რომ ისე მოხდეს, რომ სენატმა თანამდებობაზე დანიშვნის საკითხში სხვა რამით იხელმძღვანელოს, თუ არა წამოყენებული კანდიდატურის ღირსებით. ბუნებრივია, იგი მხარს ღირსეულ კანდიდატს დაუჭერს, ხოლო უღირსს – უკუაგდებს. სენატის, როგორც იმპიჩმენტის სასამართლო ორგანოს წინააღმდეგ წამოყენებული მეოთხე შესიტყვება იქიდან გამომდინარეობს, რომ ხელშეკრულებათა დადების საკითხში იგი აღმასრულებელ ხელისუფლებასთან ერთიანდება. ამბობენ, სენატორები მსაჯულებად მოგვევლინებიან ყველა საქმეში, რომელიც თანამდებობის პირთა გარყვნისა თუ გამყიდველობის შემთხვევებს შეეხებაო. მაგრამ დავუშვათ, საქმე ეხება მოღალატურ ხელშეკრულებას, რომელიც სენატმა აღმასრულებელ ხელისუფლებასთან ერთად გააფორმა. სენატორები თვითონ გაარჩევენ მათ წინააღმდეგ წამოყენებულ ბრალდებას და თვითვე გამოვლენ მსაჯულებად იმ სასამართლო პროცესში, რომელმაც მათი მოღალატეობისა თუ უბრალოების საკითხი უნდა განიხილოს? ეს შესიტყვება უფრო მეტი სერიოზულობითა და უფრო მიზანმიმართულად ვრცელდებოდა, ვიდრე კონვენტის მიერ შემოთავაზებული გეგმის ამ ნაწილის წინააღმდეგ გამოთქმული ნებისმიერი სხვა საყვედური. მიუხედავად ამისა, უნდა ვთქვა, რომ დიდად შემცდარი ვიქნები, თუ არ გამომჟღავნდა, რომ იგი ყალბ საფუძველზეა დაფუძნებული. საწინდარი იმ უსაფრთხოებისა, რომელსაც კონსტიტუცია ითვალისწინებს, რათა თავიდან იქნეს აცილებული გარყვნა და გამყიდველობა ხელშეკრულებათა დადების დროს, სხვა არაფერია, თუ არა იმ ადამიანების ზნეკეთილობა, რომლებსაც ეს საქმე აქვს მინდობილი. პრეზიდენტსა და ცალკეული შტატის კოლექტიური სიბრძნით არჩეულ საკანონმდებლო კრების წევრთა ერთობლივი მოქმედება – აი, საწინდარი იმისა, რომ საერთო – ეროვნული საბჭოები ერთგულებასა და სიმტკიცეს გამოიჩენენ მათდამი რწმუნებული საქმეების შესრულებისას. კონვენტმა სათანადოდ მოიფიქრა ის, თუ როგორ უნდა დაისაჯოს პრეზიდენტი, თუ იგი სენატის მითითებებს გადაუხვევს, ანდა ორგულობას გამოიჩენს მისდამი რწმუნებული მოლაპარაკებების წარმართვის დროს. ამგვარი პროცედურა, რა თქმა უნდა, სენატის იმ გამორჩეულ წევრთა დასჯასაც გულისხმობს, რომლებიც უცხო სახელმწიფოთა მიერ არიან მოსყიდულნი და ხელისუფლების ამ ორგანოში ქვეყნის ინტერესებით ვაჭრობენ. მაგრამ, ბუნებრივია, კონვენტს არ შეეძლო ამგვარადვე საფუძვლიანად მოეფიქრებინა ის პროცედურა, რომელიც სენატის ორი მესამედის იმპიჩმენტისა და დასჯისთვის იქნებოდა აუცილებელი, იმ შემთხვევაში, თუ იგი მხარს დაუჭერდა მოღალატური ხელშეკრულების დადებას. იგი ვერც იმ უმრავლესობის დასჯის მექანიზმს მოიფიქრებდა, რომელმაც ეროვნული საკანონმდებლო კრების რომელიმე განშტოებაში დამღუპველი თუ არაკონსტიტუციური კანონი მიიღო. დარწმუნებული ვარ, ამგვარი მექანიზმის შემუშავებას ვერც ერთი ხელისუფლება ვერ შეძლებდა. წარმომადგენელთა პალატამ როგორ უნდა მოუწყოს იმპიჩმენტი საკუთარ თავს? რა თქმა უნდა, ამას იგი ისევე ვერ მოახერხებს, როგორც სენატის წევრთა ორი მესამედი, თუ საქმე მათ მიერ საკუთარი თავის მიმართ იმპიჩმენტის პროცედურის განხორციელებაზე მიდგებოდა. რა გვაფიქრებინებს იმას, რომ წარმომადგენელთა პალატის უმრავლესობა, რომელმაც საზოგადოებრივი ინტერესები უსამართლო და ტირანულ კანონზე გაცვალა, უფრო ადვილად დააღწევს თავს სასჯელს, ვიდრე სენატის ორი მესამედი, რომელმაც იგივე ინტერესები უცხო სახელმწიფოსთან დადებულ მავნებლურ ხელშეკრულებას ანაცვალა? სიმართლე კი ისაა. რომ ყველა მსგავს შემთხვევაში, გადაწყვეტილების მიმღებ ორგანოში დაცული უნდა იქნეს თავისუფალი განხილვისა და მსჯელობის პრინციპი. ასეთი რამ აუცილებელია, რათა მთელი სახელისუფლებო ორგანო კოლექტიურად არ დაისაჯოს. საზოგადოების უსაფრთხოება კი იმაზე უნდა იყოს დამოკიდებული, თუ როგორი რუდუნებით ეპყრობა იგი ნდობის გამოცხადების საკითხს, რათა ყველა უღალატოდ ასრულებდეს დაკისრებულ მოვალეობას. ყველაფერი უნდა გაკეთდეს იმისთვის, რათა გაძნელდეს საზოგადოებრივ ინტერესთა ღალატი. რაც შეეხება პრეზიდენტის უღირს საქციელს, რომელიც მის მიერ სენატის მითითებათა დარღვევასა თუ მის საწინააღმდეგო ქმედებაში გამოიხატება, ამ საკითხის გამო შიში არ გვმართებს. საქმე ის არის, რომ ამ ორგანოს მტკიცე ნება იექნება იმისა, რომ მკაცრად დასაჯოს ის, ვინც მის ნდობას ბოროტად იყენებს და მედგრად დაიცვას თავისი უფლებები. ამ საქმეში სენატორთა სიამაყისა მაინც უნდა გვეიმედებოდეს, თუ მათი სიქველისა არ გვეიმედება. თუნდაც სენატის წამყვანი წევრები გაიხრწნან, თუნდაც მათ თავიანთი მზაკვრობითა და ზეგავლენით მოახერხონ უმრავლესობის ჩათრევა საზოგადებისთვის საძულველ ზომათა მიღებაში. თუ წარმოდგენილი იქნება ამგვარი გახრწნის დამადასტურებელი საბუთები, მაშინ ადამიანური ბუნებაა თავდები შემდეგი დასკვნისა: სენატი გამოავლენს სათანადო ნებას, რათა საზოგადოებრივი უკმაყოფილება აისხლიტოს. იგი უყოყმანოდ გაწირავს იმ წევრებს, რომელთა მიერ განხორციელებული ცუდი მართვა მას თავლაფდასხმად დაუჯდა. პუბლიუსი [1] ნიუ – ჯერსის კონსტიტუციის მიხედვითაც საბოლოო სასამართლო ძალაუფლება საკანონმდებლო კრების ხელთაა. ნიუ – ჰამპშირში, მასაჩუსეტსში, პენსილვანიასა და სამხრეთ კაროლინაში საკანონმდებლო ხელისუფლების ერთ - ერთი განშტოება იმპიჩმენტის სასამართლო ორგანოსაც წარმოადგენს. (პუბლიუსი). ფედერალისტი # 67 : ჰამილტონი ფედერალისტი # 67 : ჰამილტონი 1788წ. 11 მარტი ნიუ-იორკის შტატის ხალხს შემდეგი საკითხი, რასაც მინდა თქვენი ყურადღება მივაპყრო, ისაა, თუ როგორ არის აგებული და მოწყობილი შემოთავაზებული ხელისუფლების აღმასრულებელი დეპარტამენტი. ძნელად თუ მოიძებნება სისტემის ისეთი ნაწილი, რომლის მოწესრიგება უფრო დიდ სიძნელეებთან იქნებოდა დაკავშირებული, ვიდრე ზემოაღნიშნული საკითხის მოგვარებაა. ალბათ, შემოთავაზებული სისტემის არც ერთი პუნქტი არ ულანძღავთ ისე ფარისევლურად თუ არ უკრიტიკებიათ იმგვარი თავდავიწყებით, როგორც ის პუნქტი, რომელიც აღმასრულებელ ხელისუფლებას შეეხება. ავტორებმა, რომლებიც კონსტიტუციის წინააღმდეგ წერენ, ეტყობა, მთელი თავიანთი ნიჭი დამახინჯებული განმარტებების შედგენას შეალიეს. მათ კარგად გათვალეს ის, თუ როგორ უნდა ესარგებლათ მონარქისადმი მტრული განწყობით, რომელიც ხალხში არსებობს. აქედან გამომდინარე, ამ ვაიკრიტიკოსებმა სცადეს მთელი ის ღვარძლი და შიში, რომელიც მონარქს უკავშირდება, შეერთებული შტატების პრეზიდენტზე გადაეტანათ. ლამობენ, იგი საძულველი მშობლის ზრდასრულ შთამომავალად წარმოადგინონ მაშინ, როცა ეს სახელისუფლებო ინსტიტუტი ჯერ ჩვილობის ასაკს არ გასცდენია. ეს მწერლუკები არაფერს ერიდებიან და ათასგვარ გამონაგონს თხზავენ, რომ როგორმე ხალხს მონარქსა და შეერთებული შტატების პრეზიდენტს შორის მსგავსება ჩააგონონ. ამ ხელისუფლის უფლებამოსილებანი ზოგ საკითხში ოდნავ თუ აღემატება, ზოგშიც - ოდნავ თუ ჩამორჩება იმ კომპეტენციებს, რითაც ნიუ – იორკის შტატის გუბერნატორია აღჭურვილი. ეს ხალხი კი მათ უსაშველოდ აზვიადებს და მეფის პრეროგატივებზე აღმატებულადაც კი წარმოადგენს. ის პატივი და ბრწყინვალება, რომელსაც მას მიაწერენ, ბრიტანეთის მეფესაც კი შეშურდებოდა. ისინი გვიხატავენ სურათს, რომლის მიხედვითაც პრეზიდენტს თავზე ბრწყინვალე დიადემა ადგას, მხრებზე კი მეწამული მანტია აქვს მოსხმული; იგი ტახტზეა წამოსკუპებული და ფავორიტებითა და საყვარლებითაა გარემოცული. ამგვარი სურათი იმისაც გვისურათხატებს, თუ რა დიდი ზარ – ზეიმით ღებულობს იგი უცხო სახელმწიფოთა მბრძანებლებს. პრეზიდენტის ამგვარ უსაშველოდ გაზვიადებულსა და ყურით მოთრეულ ნიშან – თვისებებს აზიური დესპოტიზმისა და ავხორცობის სცენა აგვირგვინებს. კაცს შიშის ზარი დაეცემა მკვლელი იანიჩარების საზარელი სახეების შემყურეს, ხოლო, ყველა სირცხვილით დაიწვება, როცა იმას წარმოიდგენს, თუ რა იდუმალებით მოცული მოვლენები თამაშდება სულთნის სასახლეში, რომელიც პრეზიდენტის სასახლესთანაა შედარებული. ყოველივე ეს კი სხვა არაფერია, თუ არა სრული აბდაუბდა, რომელიც ამახინჯებს პრეზიდენტის თანამდებობის არსს. ამიტომ აუცილებელია სწორი წარმოდგენა შევიქმნათ მისი ბუნებისა და ფორმის შესახებ, რათა მართებულად შევაფასოთ მისი ჭეშმარიტი სახე და დანიშნულება. ასევე აუცილებელია იმ ხალხის მზაკვრობა და სიყალბე ვამხილოთ, რომელიც ვერაგულ შეხედულებას ავრცელებენ პრეზიდენტსა და მონარქს შორის ვითომდა არსებულ მსგავსებათა შესახებ. ამ ამოცანის შესრულებისას ძნელად რომ ვინმემ თავის შეკავება შეძლოს, ან სერიოზულად მოეკიდოს იმ სუსტსა და არანაკლებ ღვარძლიან ხრიკებს, რომელთაც ეს ხალხი ამ საკითხთან დაკავშირებით საზოგადოებრივი აზრის მოსაწამლად მიმართავს. ამგვარი ხრიკები თავიანთი უსამართლობით იმდენად აღემატებიან იმ თავაშვებულ გამონაგონებს, რანიც პარტიულ ცხოვრებას ახასიათებენ, რომ თვით იმ ადამიანსაც კი, ვინც თავისი პოლიტიკური მოწინააღმდეგეებისადმი ყველაზე წრფელი და შემწყნარებლური დამოკიდებულებით გამოირჩევა, უნებლიე და უსაზღვრო აღშფოთება შეიპყრობს. შეუძლებელია თავი შეიკავო და ამ ხალხს არ დასდო ბრალი იმაში, რომ ისინი განზრახ და უხეშად ამახინჯებენ ფაქტებს, როცა თაღლითურად ამტკიცებენ, დიდი ბრიტანეთის მეფე და შეერთებული შტატების პრეზიდენტი მსგავსი თვისებებით ხასიათდებიანო. ასევე შეუძლებელია თავი შეიკავო ბრალდებისაგან, როცა ხედავ, თუ რა უღირსი და უნამუსო ხერხებით ცდილობენ ისინი გზა გაუხსნან და საზოგადოებრივ ცხოვრებაში დაამკვიდრონ თავიანთი თაღლითური შეხედულებები. კონვენტის მიერ შემოთავაზებული გეგმის ვაიკრიტიკოსთა უგუნურება იქამდეც კი მივიდა, რომ შეერთებული შტატების პრეზიდენტს ისეთი უფლებამოსილებანი მიაწერეს, რომლებიც ზემოხსენებული დოკუმენტის მიხედვით მკაფიოდ განეკუთვნება ცალკეული შტატის აღმასრულებელი ხელისუფლების კომპეტენციას. საქმე ეხება შემთხვევით წარმოშობილ ვაკანსიათა შევსების უფლებამოსილებას. ერთი პუბლიცისტი (მნიშვნელობა არ აქვს, თუ რა ღირსების მქონეა იგი სინამდვილეში) შეეცადა თავისი თანამემამულეებისთვის თვალი აეხილა ამგვარი გაბედული წამოწყების არსზე. ამ პირს წილად ხვდა თავისი პარტიის[1] დიდი მოწონება. სინამდვილეში კი მან მცდარი და დაუსაბუთებელი ვარაუდი წამოაყენა, რომელზეც ასევე მცდარ და დაუსაბუთებელ მოსაზრებათა მთელი წყება დააშენა. დაე, იგი ახლა წარდგეს ფაქტების სამსჯავროს წინაშე. დაე, იმართლოს თავი, თუკი ამის ძალა შესწევს, ანდა ბოდიში მოიხადოს იმის გამო, რომ ეგზომ სამარცხვინოდ შეურაცხყო ჭეშმარიტება და პატიოსანი ქცევის წესები. შემოთავაზებული კონსტიტუციის მეორე მუხლის მეორე კარის მეორე ამბზაცის მიხედვით შეერთებული შტატების პრეზიდენტი უფლებამოსილია: “სენატის რჩევითა და თანხმობით დანიშნოს ელჩები, სრულუფლებიანი წარმომადგენლები და კონსულები, უზენაესი სასამართლოს მოსამართლეები, ასევე – შეერთებული შტატების სხვა თანამდებობის პირები, რომელთა დანიშვნის თაობაზე წინამდებარე კონსტიტუცია არ შეიცავს სხვა დადგენილებებს და რომელთა თანამდებობებიც კანონითაა განსაზღვრული.” ამას უშუალოდ მოსდევს მეორე აბზაცი, სადაც სიტყვასიტყვით წერია:” პრეზიდენტი უფლებამოსილია, შეავსოს ყველა ვაკანსია, რომელიც სენატის სესიებს შორის პერიოდებში წარმოიშობა და თანამდებობრივი უფლებამოსილებანი მიანიჭოს იმ ვადით, რომელიც სენატის მომდევნო სესიის დასრულებისთნავე ამოიწურება.” სწორედ ამ უკანასკნელი დებულებიდან იქნა გამოტანილი მცდარი დასკვანა იმის თაობაზე, თითქოსდა, პრეზიდენტს სენატში გაჩენილ ვაკანსიათა შევსების პრეროგატივა ენიჭებოდეს. აბზაცებს შორის არსებული კავშირისთვის უბრალო თვალის გადავლებითა და ტერმინთა მნიშვნელობიდანაც ნათლად ჩანს, თუ რაოდენ არკეთილსარწმუნო და მცდარია ზემოაღნიშნული დასკვნა. ცხადია, რომ პირველი დებულება მხოლოდ ისეთ თანამდებობის პირთა დანიშვნის წესს ადგენს, “რომელთა დანიშვნის თაობაზე წინამდებარე კონსტიტუცია არ შეიცავს სხვა დადგენილებებს და რომელთა თანამდებობებიც კანონითაა განსაზღვრული.” შეუძლებელია, ამგვარი უფლებამოსილება სენატორებზეც ვრცელდებოდეს, ვინაიდან მათი დანიშვნა კონსტიტუციაში სწორედ რომ სხვა დებულებითაა გათვალისწინებული [2] და არ საჭიროებს ცალკე კანონის შემოღებას. ძნელად რომ ეს დებულება ვინმემ სადავო გახადოს. ზუსტად ასევე ცხადია ისიც, რომ ჩვენ მიერ მოტანილ აბზაცთაგან უკანასკნელი შეუძლებელია გაგებულ იქნეს, როგორც ისეთი დებულება, რომელიც სენატში წარმოშობილ ვაკანსიათა შევსების უფლებამოსილებას ითვალისწინებს. ჯერ ერთი, კონსტიტუცია შეიცავს სხვა დებულებას, რომელიც შეერთებული შტატების თანამდებობის პირთა დანიშვნის საერთო წესს განსაზღვრავს. განსახილველი დებულება სხვა არაფერია თუ არა ამ უკანასკნელის დამატება. მისი მიზანია დამატებითი პროცედურის შემოღება იმ შემთხვევისთვის, თუ თანამდებობაზე დანიშვნის საერთო წესი არასაკმარისი აღმოჩნდა. დადგენილი წესის მიხედვით, თანამდებობებზე დანიშვნის უფლებამოსილებას პრეზიდენტი და სენატი ერთობლივად ახორციელებენ. ამიტომ მისი განხორციელება შესაძლებელია მხოლოდ სენატის სასესიო პერიოდში. მაგრამ საქმე ის არის, რომ არ იქნებოდა მართებული ხელისუფლების ეს ორგანო დაგვევალდებულებინა, რომ მას თანამდებობრივი უზრუნველყოფის მიზნით განუწყვეტლივ ჩაეტარებინა თავისი სხდომები. ბუნებრივია, რომ ვაკანსიები სენატის სესიებს შორის შუალედებშიც წარმოიშვას. საზოგადოებისადმი სამსახურის ინტერესები გვავალდებულებს, რომ ისინი დაუყოვნებლივ იქნენ შევსებულნი. აქედან გამომდინარე, აუცილებელი შეიქნა კონსტიტუციაში ისეთი დებულების შეტანა, რომელიც პრეზიდენტს უფლებამოსილებას ანიჭებს ერთპიროვნულად დანიშნოს თანამდებობის პირები “იმ ვადით, რომელიც სენატის მომდევნო სესიის დასრულებისთნავე ამოიწურება.” მეორეც, რაკი განსახილველი დებულება წინამავალი დებულების დამატებად განიხილება, მასში მოხსენიებული ვაკანსიებიც ისე უნდა განიმარტოს, რომ ისინი იმ თანამდებობებს განეკუთვნება, რანიც მასში არიან აღწერილნი. მაგრამ საქმე ის არის, რომ ამ აღწერაში სენატის წევრები არ შედიან. მესამე, პრეზიდენტი თავის უფლებამოსილებას “სენატის სესიებს შორის პერიოდებში ახორციელებს”, თანამდებობის პირები კი ინიშნებიან “იმ ვადით, რომელიც სენატის მომდევნო სესიის დასრულებისთნავე ამოიწურება.” თუ ყოველივე ამას გავითვალისწინებთ, მაშინ ნათელი გახდება განსახილველი დებულების არსი. მასში რომ სენატორებიც იგულისხმებოდნენ, მაშინ ვაკანსიათა შევსების დროებითი უფლებამოსილება პრეზიდენტს, რა თქმა უნდა, ცალკეული შტატის საკანონმდებლო კრების სესიებს შორის პერიოდებში დაეკისრებოდა. საქმე ის არის, რომ სწორედ ეს უკანასკნელნი ახორციელებენ თანამდებობებზე დანიშვნის უწყვეტ პროცედურას. მაგრამ დებულება მკაფიოდ გვეუბნება, რომ პრეზიდენტს ვაკანსიათა შევსების დროებითი უფლებამოსილება საერთო – ეროვნული სენატის სესიებს შორის პერიოდებში ენიჭება. ამ უკანასკნელს კი არაფერი ესაქმება ამგვარ დანიშვნებთან. რაც შეეხება საკანონმდებლო კრებას იმ შტატისა, რომლის წარმომადგენლობაშიც ვაკანსია გაჩნდა, იგი არ დაელოდებოდა ეროვნული სენატის მომდევნო სესიის დასრულებას და დროებით სენატორებს თანამდებობაზე ყოფნის ვადას საკუთარსავე მომდევნო სესიამდე გაუგრძელებდა. რა თქმა უნდა, იმ სახელისუფლებო ორგანოსთან დაკავშირებული გარემოებანი, რომელსაც თანამდებობებზე უწყვეტად დანიშვნის უფლებამოსილების განხორციელება აკისრია, გადამწყვეტი იქნება ყველა იმ შემთხვევაში, როცა საქმე დროებითი დანიშვნის წესში ცვლილებათა შეტანაზე მიდგება. მაგრამ რაც შეეხება ეროვნულ სენატს, მისი სტატუსი გათვალისწინებულია ზემოხსენებული დებულებით, რომელსაც ჩვენი მოსაზრებებიც ემყარება. ამ სტატუსის მიხედვით მის კომპეტენციაში მხოლოდ იმ თანამდებობათა ვაკანსიების შევსება შედის, რომელ თანმდებობებზე დანიშვნის უფლებამოსილებასაც იგი პრეზიდენტთან ერთად ახორციელებს. დაბოლოს, შემოთავაზებული კონსტიტუციის პირველი მუხლის მესამე კარის პირველი და მეორე აბზაცები არათუ ეჭვის საფუძველს არ ტოვებენ, არამედ განსახილველ საკითხთან დაკავშირებით ყოველგვარ გაუგებრობას ფანტავენ. ერთი მათგანი იუწყება:” შეერთებული შტატების სენატი შედგება თითოეული შტატის მიერ წარგზავნილი ორ – ორი სენატორისგან, რომელთაც თითოეული მათგანის საკანონმდებლო კრება ექვსი წლის ვადით ირჩევს.” მეორე აბზაცის მიხედვით კი:” თუ ნებისმიერი შტატის საკანონმდებლო კრების სესიებს შორის თანამდებობიდან გადადგომის ან სხვა რამ მიზეზით ვაკანსია გაჩნდება, შესაბამისი შტატის აღმასრულებელი ხელისუფლება უფლებამოსილია, განახორციელოს დროებითი დანიშვნა, ვადით საკანონმდებლო ორგანოს მომდევნო სესიამდე, რომელიც წარმოშობილ ვაკანსიას შეავსებს.” ამრიგად, ცალკეული შტატის აღმასრულებელ ხელისუფლებას მკაფიოდ და არაორაზროვნად ენიჭება შემთხვევით წარმოშობილ ვაკანსიებზე თანამდებობის პირთა დროებით დანიშვნის უფლებამოსილება. ცხადია, რომ ეს ვითარება აბათილებს ყველა ვარაუდს იმის თაობაზე, რომ თითქოსდა ამ უფლებამოსილებით შეერთებული შტატების პრეზიდენტი იყოს აღჭურვილი. რა თქმა უნდა, ასეთი რამ არ გამომდინარეობს კონსტიტუციის ჩვენ მიერ განხილული ნაკვეთიდან და ამგვარი ვარაუდი ყოველგვარ საფუძველს მოკლებულია. მაგრამ საქმე ის არის, რომ იგი ხალხის მოტყუების მიზნითაა შეთითხნილი. თუმცა მისი სიყალბე იმდენად აშკარაა, რომ მას ვერანაირი სოფისტიკით ვერ შენიღბავენ, ხოლო მისგან იმოდენა სისაძაგლე გამოსჭვივის, რომ ფარისევლობასაც კი არ ძალუძს მისი დაფარვა. მე შემოთავაზებული კონსტიტუციის შერყვნის აწ განხილული მაგალითი ამოვირჩიე და შევეცადე იგი ყოველმხრივ გამეშუქებინა. ამით მინდოდა, უტყუარი საბუთი მომეტანა იმისა, რომ დაუშვებელია რაღაც მაქინაციები მოიგონო და ამით შეეცადო ხალხის სამსჯავროზე გამოტანილი კონსტიტუციის ღირსებათა სამართლიანი და მიუმხრობელი შეფასების პროცესი შეაფერხო. ზემოხსენებული მწერლუკების საქციელი იმდენად აღმაშფოთებელია, რომ თავს უფლება მივეცი, ძალზე მეტისმეტად მკაცრად გამეკრიტიკებინა ისინი, რაც, ცოტა არ იყოს, არ შეეფერება წინამდებარე სტატიების საერთო სულისკვეთებას. მაგრამ ჩემეულ შეფასებას მაინც უყოყმანოდ წარვადგენდი შემოთავაზებული კონსტიტუციის წრფელი და პატიოსანი მოწინააღმდეგის სამსჯავროზე. დარწმუნებული ვარ, იგი ვერაფრით დამისაბუთებდა იმას, რომ ჩვენს ენაში საკმარისად მკაცრი ეპითეტები მოიძევებოდეს, რომელთაც იმ უნამუსობისა და გარყვნილების გაკიცხვა შეეძლოთ, რასაც ამერიკის მოქალაქეთა მოტყუების მცდელობა ჰქვია. პუბლიუსი [1] იხ. კატონი N 5 (პუბლიუსი) [2] მუხლი I, კარი III, აბზაცი I ( პუბლიუსი) ფედერალისტი # 68 : ჰამილტონი Spoiler ფედერალისტი # 68 : ჰამილტონი 1788წ. 12 მარტი ნიუ-იორკის შტატის ხალხს წესი, რომლის მიხედვითაც თავის პოსტზე შეერთებული შტატების უმაღლესი თანამდებობის პირი ინიშნება, ალბათ, ერთადერთი ნაწილია სისტემისა, რომელიც მკაცრ დაგმობას გადაურჩა. ისიც კი შეიძლება ითქვას, რომ მას ოპონენტთა ოდნავი მოწონებაც კი ერგო წილად. ყველაზე ნდობის შთამაგონებელი პუბლიკაციის ავტორებმა კეთილინებეს და აღიარეს, პრეზიდენტის არჩევნები საკმაოდ საიმედოდაა დაცულიო. მე კი უფრო შორს წავიდოდი და განვაცხადებდი: პრეზიდენტის არჩევის წესი თუ სრულყოფილი არა, ბრწყინვალე მაინც არის – მეთქი. მასში შესანიშნავად არის შეზავებული ყველა ის უპირატესობა, რომელთა ერთიანობაც ეგზომ საწადელია. არანაკლებ სასურველია ის, რომ ხალხის განწყობა იმ პირის არჩევაში ვლინდებოდეს, რომელსაც ეგზომ დიდ ნდობას უცხადებენ. ამიტომ არის, რომ პრეზიდენტის არჩევის უფლება არა წინასწარ ჩამოყალიბებულ ორგანოს, არამედ იმ პირებს ენიჭებათ, რომლებსაც ხალხი საგანგებოდ ერთი კონკრეტული მიზნით ირჩევს. ასევე სასურველია ისიც, რომ პრეზიდენტს უშუალოდ ის ადამიანები ირჩევდნენ, რომელთაც ყველაზე უფრო ხელეწიფებათ სათანადო თვისებების შერჩევა და მდგომარეობისადმი მათი მისადაგება. მათ უნარი შესწევთ განხილვისთვის ხელშემწყობ გარემოებებში იმოქმედონ და გონივრულად შეუხამონ ერთმანეთს სხვადასხვა მიზეზი და მოტივი, რანიც არჩევნის პროცესს მართებულად წარმართავენ. რამდენიმე პირი, რომელსაც თანამოქალაქეები მოსახლეობის ფართო ფენებიდან ირჩევენ, უფრო ადვილად მოიძიებენ ცნობებს და სათანადო გამჭრიახობას გამოიჩენენ, რაც ძალზე საჭიროა ესოდენ რთული გამოძიების საწარმოებლად. განსაკუთრებით ერთ რამეს უნდა ვესწრაფოდეთ. იმას, რომ რამდენადაც შესაძლებელია თავიდან ავიშოროთ შფოთი და არეულობა. მაგრამ ეს როდია ერთადერთი ბოროტება, რომელსაც უნდა ვუფრთხოდეთ ისეთი თანამდებობის პირის არჩევისას, როგორიც შეერთებული შტატების პრეზიდენტია. ის ხომ ესოდენ მნიშვნელოვან როლს თამაშობს ქვეყნის მართვაში! მაგრამ, საბედნიეროდ, შემოთავაზებული სისტემა სიფრთხილის ისეთ ზომებს შეიცავს, რომლებიც საწინდარია იმისა, რომ მსგავსი საფრთხეებისგან საიმედოდ ვიქნებით დაცულნი. რამდენიმე პირის არჩევა, რომლებმაც ამომრჩეველთა შუალედური ორგანო უნდა შეადგინონ, ნაკლებად გამოიწვევს საზოგადოებრივ რყევებს. ეს პროცესი არ იქნება დაკავშირებული რაიმე საგანგებო თუ ძალადობრივ მოძრაობასთან. ერთი პირის არჩევა კი, რომელიც საზოგადოებრივი სურვილის საგანია, მასში არასასურველ შფოთსა და რყევებს გამოიწვევდა. როცა არჩეული ადამიანები ხმის მისაცემად იმ შტატში შეიკრიბებიან, რომელმაც ისინი აირჩია, ისინი შტატების მიხედვით იქნებიან განცალკევებულნი და დაყოფილნი. ამიტომ მათზე ნაკლებ ზეგავლენას იქონიებენ მხურვალე გრძნობები და ვნებები, რაც შესაძლოა, მათგან ხალხს გადასდებოდა. ამგვარი რამ, რა თქმა უნდა, იმ მდგომარეობაზე ბევრად უკეთესია, როცა ადამიანები არჩევნის გასაკეთებლად ერთსა და იმავე დროსა და ერთსა და იმავე ადგილას იკრიბებიან. მაგრამ ყველაზე სასურველი მაინც ის არის, რომ რაც შეიძლება მეტი დაბრკოლება იქნეს აღმართული, რათა გასაქანი არ მიეცეს ხრიკების მოწყობას, ინტრიგებსა და წამხდარ ქმედებებს. მოსალოდნელია, რომ რესპუბლიკური მმართველობის ეს ყველაზე საზარელი მტრები ყოველი მხრიდან შემოგვიტევენ. ყველაზე დიდი საშიშროება კი უცხო სახელმწიფოთა მხრიდან გვემუქრება, რაკი ისინი მოწადინებულნი არიან ჩვენი სახელმწიფო სტრუქტურები თავიანთი ზეგავლენის ქვეშ მოაქციონ. განა ამისთვის ყველაზე უმოკლესი გზა ის არ არის, რომ მათ ხელი შეუწყონ პრეზიდენტის პოსტზე თავიანთი კაცის გაყვანას? მაგრამ კონვენტმა უდიდესი წინდახედულება და გონიერება გამოიჩინა, როცა სიფრთხილის ყველა ზომა გაითვალისწინა, რაც თავიდან აგვაცილებს ამ ყაიდის ყველა საფრთხეს. მისი გადაწყვეტილებით პრეზიდენტის არჩევა არ არის დამოკიდებული წინასწარ არსებულ გაერთიანებებზე, რომელთა წევრებს, შესაძლოა, წინდაწინვე გაეყიდათ თავიანთი საარჩევნო ხმები. კონვენტმა პრეზიდენტის არჩევა, უწინარეს ყოვლისა, უშუალოდ ხალხის საქმედ აქცია. ხალხისა, რომელიც თავის ნებას ავლენს საგანგებო და დროებითი ამოცანის გადასაჭრელად, რაც ქვეყნის აღმასრულებელი ხელისუფლების პირველი პირის არჩევაში გამოიხატება. კონვენტის გადაწყვეტილებით. საპრეზიდენტო არჩევნებში ვერ მიიღებს მონაწილეობას ვერც ერთი პირი, ვისზეც შეიძლება ეჭვი იქნეს მიტანილი, რომ იგი მეტისმეტ ერთგულებას გამოიჩენს პრეზიდენტისადმი ამ უკანასკნელის თანამდებობაზე ყოფნის პერიოდში. პრეზიდენტის ამომრჩეველთა რიცხვში ვერ შევა ვერც ერთი სენატორი და ვერც ერთი პირი, ვისაც შეერთებული შტატების მთავრობაში საპასუხისმგებლო ან მომგებიანი პოსტი უკავია. ასე რომ, საპრეზიდენტო არჩევნების მონაწილეებს არ მიეცემათ საშუალება ხალხის გახრწნისა და დამღუპველი მიკერძოების გარეშე შეუდგებიან თავინთი მოვალეობის შესრულებას. უკვე ითქვა იმის შესახებ, რომ ეს ადამიანები დროებითი უფლებამოსილებით იქნებიან აღჭურვილნი, რათა მათ პრეზიდენტი აირჩიონ. ამასთანავე, საპრეზიდენტო არჩევნებში მონაწილე ჯგუფები ერთმანეთისგან განცალკევებულნი იქნებიან და ერთმანეთთნ შეხება არ ექნებათ. ყოველივე ეს დამაკმაყოფილებელ პერსპექტივას ქმნის იმისთვის, რომ ამგვარი მდგომარეობა საპრეზიდენტო არჩევნების პროცედურის დასრულებამდე იქნეს შენარჩუნებული. კორუფციული გარიგებანი, როცა მათში საკმაოდ ბევრი ადამიანია ჩართული, გარკვეულ დროსა და საშუალებებს მოითხოვს. მაგრამ სულაც არ იქნება ადვილი საქმე პრეზიდენტის ამომრჩეველნი, რომელნიც ცამეტ შტატში იქნებიან გაფანტულნი, უეცრად იქნან ჩათრეულნი გარიგებებში. შესაძლოა ეს უკანასკნელნი არც კი იყვნენ კორუფციულნი თავიანთი ხასიათით, მაგრამ ასეთი რამ, შესაძლოა, საკმარისი ბიძგი აღმოჩნდეს საიმისოდ, რომ ამ ადამიანებმა თავიანთ მოვალეობას გადაუხვიონ. არანაკლებ სასურველია ის, რომ პრეზიდენტი თანამდებობაზე ყოფნის პერიოდში სხვაზე არავსიზე ყოფილიყო დამოკიდებული, გარდა ხალხისა. ასე რომ არ იყოს, მაშინ შეიძლებოდა იგი ცდუნებას აჰყოლოდა და თავისი მოვალეობა იმ ხალხის მაამებლობისთვის გადაეყოლებინა, რომლის კეთილგანწყობაზეც იქნებოდა დამოკიდებული მისი თანამდებობაზე ყოფნის ვადის გახანგრძლივება. იგივე უპირატესობა უზრუნველყოფს იმასაც, რომ მისი გადარჩევა დამოკიდებული იყოს წარმომადგენელთა საგანგებო კოლეგიებზე, რომელთაც ხალხი მხოლოდ ერთი მიზნით გადასცემს თავის რწმუნებულებას. ეს უკანასკნელი იმაში გამოიხატება, რომ მათ მნიშვნელოვანი უნდა არჩევანი გააკეთონ და პრეზიდენტი აირჩიონ. კონვენტის მიერ შემუშავებული გეგმა ბედნიერი შეხამებაა ყველა ამგვარი უპირატესობისა. მთავრი კი ის არის, რომ ცალკეული შტატის მოსახლეობა ირჩევს რამდენიმე პირს, რომელნიც თავ – თავიანთ შტატებში იკრიბებიან, რათა ვარგებული პიროვნება შეარჩიონ და იგი პრეზიდენტად აირჩიონ. ამასთანავე, პრეზიდენტის ამომრჩეველთა რაოდენობა თითოეულ შტატში ტოლი უნდა იყოს იმ რიცხვისა, რამდენი სენატორი და წარმომადგენელიც ჰყავს თითოეულ მათგანს საერთო – ეროვნულ მთავრობაში. საარჩევნო ბიულეტენებს შეაგროვებენ და გააგზავნიან იქ, სადაც არის საერთო – ეროვნული ხელისუფლების ადგილსამყოფელი პრეზიდენტი გახდება ის პირი, ვინც ხმათა უმრავლესობას მოაგროვებს. მაგრამ საქმე ის არის, რომ ერთი ადამიანი ყოველთვის ვერ მოაგროვებს ხმათა უმრავლესობას. ამასთანავე, გასათვალისწინებელია ის, რომ გარკვეულ ხიფათთანაა დაკავშირებული ისეთი გადაწყვეტილება, რომელსაც უმრავლესობა არ ღებულობს. ამიტომ კონვენტმა მიიღო გადაწყვეტილება, რომლის მიხედვითაც, ასეთ შემთხვევებში, წარმომადგენლთა პალატა ხუთი კანდიდატიდან, რომლებმაც ყველაზე მეტი ხმა მოგროვეს, ისეთ ადამიანს ირჩევს, რომელიც ყველაზე მეტად შეეფერება პრეზიდენტის თანამდებობას. როცა საარჩევნო პროცესი ამგვარადაა ორგანიზებული, ადამიანი მორალურად რწმუნდება იმაში, რომ პრეზიდენტად ძალზე იშვიათად გავა ისეთი პირი, რომელიც უაღრესად ღირსეული არ იქნება და ყველა სათანადო თვისებით არ იქნება აღჭურვილი. შეიძლება, მავანს საკმარისი უნარი აღმოაჩნდეს საიმისოდ, რომ მდაბალ ხრიკებს მიმართოს და ინტრიგები ხლართოს. ამ გზით შესაძლოა, მან პატივიც მოიმკოს და აღზევდეც კიდეც რომელიმე შტატში, მაგრამ საქმე ის არის, რომ მთელი კავშირის ან მისი მნიშვნელოვანი ნაწილის პატივისცემისა და ნდობის მოსაპოვებლად სხვა ნიჭი და სხვა ღირსეული თვისებებია აუცილებელი. შეერთებული შტატების პრეზიდენტის პოსტი ხომ ის გამორჩეული თანამდებობაა, რომელზეც ყველაზე წარმატებული კანდიდატი უნდა ინიშნებოდეს! ალბათ გადაჭარბებული არ იქნებოდა იმის თქმა, რომ კონვენტის გადაწყვეტილება შესაძლებლობას იძლევა, რათა ამ პოსტზე მუდამ უნიჭიერესი და უქველესი ადამიანები ინიშნებოდნენ. ის ხალხი, ვისაც მიაჩნია, რომ ყოველ ხელისუფლებას თავისი კარგი და ცუდი მხარეები აქვს, ყოველივე ამას იმ მნიშვნელოვანი რეკომენდაციის დამსახურებად ჩათვლის, რომელსაც კონსტიტუცია იძლევა. ასე რომ, ჩვენ ვერ გავიზიარებთ პოლიტიკურ ერესს იმ პოეტისას, რომელიც ამბობს: “დაე, შლეგთა იდავონ, იკამათონ მსუყედ, ჩვენ კი მხოლოდ ის გვინდა, ვინც რომ მართავს უკეთ.” მიუხედავად ამისა, შეიძლება დაბეჯითებით ითქვას, რომ კარგი მთავრობის ჭეშმარიტი საზომი ის არის, თუ რამდენად აქვს მას სურვილი, ჩამოაყალიბოს ვარგებული ადმინისტრაცია და რამდენად შესწევს ამის უნარი. შეერთებული შტატების ვიცე - პრეზიდენტიც იმავე წესით აირჩევა როგორც პრეზიდენტი. განსხვავება მხოლოდ ისაა, რომ იმ ფუნქციას, რომელსაც საპრეზიდენტო არჩევნებში სენატი ასრულებს, ვიცე - პრეზიდენტის არჩევის დროს წარმომადგენელთა პალატა შეასრულებს. ზოგიერთი ვიცე – პრეზიდენტად გამოჩენილი ადამიანის დანიშვნის წინააღმდეგ გამოდის. მიაჩნიათ, რომ ასეთი რამ თუ ვნებას არ მოგვიტანს, სულ ცოტა, ზედმეტი მაინც იქნება. ამტკიცებენ, უმჯობესია, სენატმა შესაბამის თანამდებობის პირად თავისი ერთ-ერთი წევრი აირჩიოს, რომელიც იმ ფუნქციებს შეასრულებდა, ვიცე – პრეზიდენტს რომ უნდა დაკისრებოდაო. მაგრამ, კონვენტისეული პოზიცია ამ საკითხში, სულ ცოტა, ორი მოსაზრებითაა გამართლებული. ერთი იმაში მდგომარეობს, რომ ზემოხსენებული სახელისუფლებო ორგანოს შეუფერხებელი მუშაობის მიზნით აუცილებელია, პრეზიდენტი კენჭისყრაში მხოლოდ მაშინ იღებდეს მონაწილეობას, თუ ხმათა რაოდენობა თანაბრად გაიყოფა. მაგრამ თუ ამა თუ იმ სენატორს თავისი სავარძლიდან სენატის პრეზიდენტის სავარძელში გადავაბრძანებდით, მოცემულ შტატთან მიმართებაში ასეთი რამ იმის ტოლფასი იქნებოდა, რომ მას საერთო – ეროვნულ მთავრობაში თავისი მუდმივი ხმა დროებით ხმაზე გაეცვალა. შემოთავაზებული გეგმის მიხედვით, ვიცე–პრეზიდენტი ჟამიდან ჟამს შეერთებული შტატების პრეზიდენტს ცვლის ხოლმე უმაღლეს პოსტზე. ამიტომ მეორე მოსაზრების თანახმად, თანამდებობაზე ვიცე – პრეზიდენტის დანიშვნის წესის განსაზღვრისას, ცოტად თუ ბევრად, გათვალისწინებული უნდა იქნეს ყველა ის თვალსაზრისი, რომელთაც ანგარიში გავუწიეთ საპრეზიდენტო არჩევნების პროცედურის დადგენის დროს. საყურადღებოა ის, რომ როგორც ამ კონკრეტულ, ისე უმრავლეს შემთხვევაში, შესიტყვებანი ნიუ – იორკის შტატის კონსტიტუციის წინააღმდეგ არიან მიმართულნი. სწორედ ნიუ – იორკის შტატის გუბერნატორს ჰყავს მოადგილე, რომელიც გარკვეულ შემთხვევაში ცვლის გუბერნატორს მსგავსად იმისა, როგორც ვიცე – პრეზიდენტს დაეკისრება ხოლმე პრეზიდენტის უფლებამოსილებანი. პუბლიუსი ფედერალისტი # 69 : ჰამილტონი Spoiler ფედერალისტი # 69 : ჰამილტონი 1788წ. 14 მარტი ნიუ - იორკის შტატის ხალხს ახლა იმ რეალური უფლებამოსილებების განხილვაზე გადავდივარ, რომელთა მინიჭება ნავარაუდევია პრეზიდენტისთვის. მე მათ იმ სახით განვიხილავ, როგორაც ისინი მონიშნულნი არიან კონსტიტუციაში. ამგვარი რამ საშუალებას მოგვცემს, დამაჯერებლად ვაჩვენოთ იმ წარმოდგენათა უსამართლობა, რომელნიც კონსტიტუციის შემოთავაზებულ გეგმასთან დაკავშირებით ვრცელდება. ჩვენს ყურადღებას, უწინარეს ყოვლისა, ის გარემოება იპყრობს, რომ აღმასრულებელი ძალაუფლება, მცირე გამონაკლისის გარდა, ერთი პიროვნების ხელში ექცევა. მაგრამ ძნელად რომ ეს ვითარება რამენაირი შედარების საფუძვლად გამოდგეს. საქმე ის არის, რომ თუ ამ მხრივ რაიმე მსგავსება არსებობს შეერთებული შტატების პრეზიდენტსა და დიდი ბრიტანეთის მეფეს შორის, მაშინ ასევე შეგვიძლია, ვილაპარაკოთ თურქეთის სულთანთან, თათართა ხანთან, რომის მმართველსა თუ ნიუ – იორკის შტატის გუბერნატორთან მსგავსების თაობაზეც. აღმასრულებელი ხელისუფლების პირველი პირი ოთხი წლის ვადით აირჩევა. მისი ხელახალი არჩევა იმდენჯერ შეიძლება განხორციელდეს, რამდენჯერაც შეერთებული შტატების ხალხი ღირსად ჩათვლის მას და მიზანშეწონილად მიიჩნევს მისთვის ნდობის გამოცხადებას. ამ მიმართებით არანირი მსგავსება არ არსებობს შეერთებული შტატების პრეზიდენტსა და დიდი ბრიტანეთის მეფეს შორის. ეს უკანასკნელი მემკვიდრეობითი მონარქია, რომლისთვისაც სამეფო გვირგვინი საგვარეულო საკუთრებაა, რომელიც თაობიდან თაობას გადაეცემა. მაგრამ დიდი მსგავსება არსებობს შეერთებული შტატების პრეზიდენტსა და ნიუ – იორკის გუბერნატორს შორის. ამ უკანასკნელს სამი წლის ვადით ირჩევენ და მისი ხელახალი ვადით არჩევა შეუზღუდავად თუ შუალედების გარეშეა შესაძლებელი. ცხადია, რომ სახიფათო ზეგავლენისთვის ხელსაყრელი პირობების შექმნა ბევრად უფრო იოლია ცალკე აღებულ ერთ შტატში, ვიდრე მთელს შეერთებულ შტატებში. თუ ამ ვითარებას გავითვალისწინებთ, მაშინ აქედან ერთი დასკვნა უნდა გამოვიტანოთ. საქმე ეხება შეერთებული შტატების აღმასრულებელი ხელისუფლების მეთაურის ოთხი წლის ვადით არჩევასა და ვითომდა აქედან გამომდინარე საფრთხეს. მაგრამ უნდა ითქვას, რომ ოთხი წელი ის ვადაა, რომლიც ბევრად უფრო ნაკლებ საშიშროებას შეიცავს, ვიდრე თანამდებობაზე ყოფნის ის სამი წელი, რაც ცალკე აღებულ ერთ შტატში იმავე თანამდებობაზე ყოფნის ხანგრძლივობად არის განსაზღვრული. Kკონსტიტუციით გათვალისწინებულია შეერთებული შტატების პრეზიდენტის იმპიჩმენტის წესით გადაყენება დაკავებული თანამდებობიდან, თუკი იგი ღალატს, მექრთამეობასა და სხვა მძიმე დანაშაულობებსა თუ კანონდარღვევებს ჩაიდენს. თანამდებობიდან გადაყენების შემდეგ ჩატარდება გამოძიება და ბრალის დამტკიცების შემთხვევაში იგი ჩვეულებრვი სასამართლო წესით დაისჯება. რაც შეეხება დიდი ბრიტანეთის მეფეს, მისი პიროვნება წმინდა და ხელშეუხებია. არ არსებობს კონსტიტუციური სასამართლო, რომლის წინაშეც იგი პასუხისმგებელი იქნებოდა. არ არსებობს სასჯელი, რომელიც მას დაედებოდა. ასეთი რამ მხოლოდ იმ შემთხვევში შეიძლება მოხდეს, თუ ქვეყანა ჩათრეული იქნება საერთო – ეროვნულსა და რევოლუციურ კრიზისში. თუ პირადი პასუხისმგებლობის ამ დელიკატურსა და მნიშვნელოვან გარემოებას გავითვალისწინებთ, მაშინ კონფედერაციული ამერიკის პრეზიდენტი არაფრით არის უკეთეს მდგომარეობაში, ვიდრე ნიუ – იორკის გუბერნატორი. ხოლო ვირჯინიისა და დელავერის გუბერნატორებთან შედარებით იგი უარეს მდგომარეობაშიც კი იმყოფება. შეერთებული შტატების პრეზიდენტს უფლება ექნება, გადახედვის მიზნით, უკან გამოითხოვოს ბილი, მას შემდეგ, რაც იგი საკანონმდებლო კრების ორივე პალატის მიერ იქნება მიღებული. მაგრამ უკან გამოთხოვილი და გადახედული ბილი კანონის ძალას იძენს მას შემდეგ, რაც მას ორივე პალატა ხმათა ორი მესამედით დაამტკიცებს. ამ მხრივ, დიდი ბრიტანითის მეფე უფლებამოსილია, შეუზღუდავი ვეტო დაადოს პარლამენტის ორივე პალატის სამართლებრივ აქტებს. თუკი ამ უფლებამოსილებას ხანგრძლივი დროის მანძილზე არ იყენებენ, ეს იმას როდი ნიშნავს, რომ იგი არ არსებობს. მისი გამოუყენებლობა მხოლოდ იმით აიხსნება, რომ სამეფო ხელისუფლებამ ერთსა თუ მეორე პალატაში უმრავლესობის უზრუნველყოფისა თუ ზეგავლენის მოპოვების სხვა საშუალება გამონახა, რითაც თავიდან აიცილა ზემოაღნიშნული პრეროგატივის გამოყენება. საქმე ის არის, რომ ამ უკანასკნელმა ძნელად რომ საზოგადოებრივი მღელვარების გარეშე ჩაიაროს. შეერთებული შტატების პრეზიდენტს კი უარყოფის შეზღუდული უფლებამოსილება ენიჭება, რაც, ბუნებრივია, დიდად განსხვავდება ბრიტანელი სუვერენის აბსოლუტური ვეტოს უფლებისგან. სამაგიეროდ, იგი ზუსტად ემთხვევა ნიუ – იორკის შტატის სარევიზიო საბჭოს უფლებამოსილებას, რომელშიც კონსტიტუციის მიხედვით გუბერნატორიც შედის. ამ მიმართებით შეერთებული შტატების პრეზიდენტის უფლებამოსილება აღემატება ნიუ – იორკის შტატის გუბერნატორის პრეროგატივას, ვინაიდან იგი ერთპიროვნულად ფლობს იმას, რასაც გუბერნატორი კანცლერსა და მოსამართლეებთან ერთად ინაწილებს. მაგრამ შეერთებული შტატების პრეზიდენტის უფლებამოსილება, ამ თვალსაზრისით, ემთხვევა მასაჩუსეტსის გუბერნატორის კომპეტენციას. ამ შტატის კონსტიტუცია შეიცავს შესაბამის მუხლს და როგორც ჩანს, კონვენტის წევრებმა იგი იქიდან გადმოიღეს. “პრეზიდეტი არის შეერთებული შტატების არმიის, ფლოტისა და ცალკეული შტატის სახალხო ლაშქრის მთავარსარდალი, როცა მათ შეერთებული შტატების სამხედრო სამსახურში იწვევენ. მას აქვს უფლება, გადაავადოს განაჩენის სისრულეში მოყვანა, შეიწყალოს შეერთებული შტატების წინააღმდეგ დანაშაულის ჩადენისთვის მსჯავრდებული პირები გარდა იმ შემთხვევისა, რასაც იმპიჩმენტის სასამართლო წესით თანამდებობიდან გადაყენება ითვალისწინებს. შეერთებული შტატების პრეზიდენტი უფლებამოსილია კონგრესს განსახილველად წარუდგინოს ისეთი ზომები, რომლებსაც აუცილებლად და სასარგებლოდ მიიჩნევს; საგანგებო შემთხვევებში იგი იწვევს საკანონმდებლო კრების ორივე პალატის, ან ერთ მათგანის სხდომას; პალატებს შორის სესიის გადავადების თაობაზე უთანხმოების შემთხვევაში კი თვითონ გადააქვს იგი იმ დროისთვის, რომელსაც საჭიროდ ჩათვლის. პრეზიდენტი უზრუნველყოფს კანონთა ზედმიწევნით დაცვასა და განსაზღვრავს შეერთებული შტატების ყველა თანამდებობის პირის უფლებამოსილებას. ამგვარი კონკრეტული უფლებამოსილებების მიხედვით, შეერთებული შტატების პრეზიდენტი თანაბრად ჰგავს როგორც დიდი ბრიტანეთის მეფეს, ისე ნიუ – იორკის გუბერნატორს. მაგრამ მათ შორის ყველაზე მნიშვნელოვანი განსხვავებანიც არსებობენ. ჯერ ერთი, შეერთებული შტატების პრეზიდენტი ჟამიდან ჟამს ხელმძღვანელობს ქვეყნის სახალხო ლაშქრის იმ ნაწილს, რომელსაც საკანონმდებლო კრება კავშირის სამხედრო სამსახურში იწვევს. რაც შეეხება დიდი ბრიტანეთის მეფესა და ნიუ – იორკის გუბერნატორს, ისინი ყოველთვის და სრულად ხელმძღვანელობენ მათ იურისდიქციაში მყოფ სახალხო ლაშქარს. ამრიგად, ამ პუნქტში შეერთებული შტატების პრეზიდენტს უფრო ნაკლები ძალაუფლება ექნება, ვიდრე დიდი ბრიტანეთის მეფესა თუ ნიუ–იორკის გუბერნატორს აქვს. მეორეც, პრეზიდენტი არის შეერთებული შტატების არმიისა და ფლოტის მთავარსარდალი. ამ მიმართებით, მას ნომინალურად იგივე უფლებამოსილება ექნება, რაც დიდი ბრიტანეთის მეფეს აქვს, თუმცა სინამდვილეში ბევრად ჩამოუვარდება მას. მისი უფლებამოსილება იმით ამოიწურება, რომ იგი ხელმძღვანელობს არმიასა და სამხედრო – საზღვაო ფლოტს, როგორც უმაღლესი მთავარსარდალი. ამგვარი უფლებამოსილება კი კონფედერაციის პირველი გენერლისა და ადმირალის პრეროგატივას არ აღემატება. რაც შეეხება დიდი ბრიტანეთის მეფეს, იგი უფლებამოსილია გამოაცხადოს ომი, შექმნას და მოაწესრიგოს არმია და ფლოტი. განსახილველი კონსტიტუციის მიხედვით კი ამგვარი უფლებამოსილებანი საკანონმდებლო ხელისუფლებას ენიჭება. [1] მეორე მხრივ კი, ნიუ–იორკის შტატის გუბერნატორი, ამ შტატის კონსტიტუციით, უფლებამოსილია, რომ მხოლოდ სახალხო ლაშქარსა და სამხედრო – საზღვაო ძალებს უხელმძღვანელოს. რაც შეეხება რამდენიმე შტატის კონსტიტუციას, მათში ნათლად არის გაცხადებული, რომ მათ გუბერნატორებს არმიისა და ფლოტის მთავარსარდლის უფლებამოსილებანი აქვთ მინიჭებული. ბუნებრივია, წამოიჭრება საკითხი იმის თაობაზე, ხომ არ არის ისე, რომ ამ შტატების კონსტიტუციები – განსაკუთრებით ნიუ – ჰამპშირისა და მასაჩუსეტსის – თავიანთ გუბერნატორებს, ამ მიმართებით, უფრო ფართო უფლებამოსილებებს ანიჭებს, ვიდრე ის პრეროგატივებია, რომლებზეც შეერთებული შტატების პრეზიდენტს შეუძლია პრეტენზია იქონიოს. მესამე, შეერთებული შტატების პრეზიდენტი უფლებამოსილია შეიწყალოს ნებისმიერი დამნაშავე, გარდა იმ თანამდებობის პირისა, რომელიც იმპიჩმენტის სასამართლო წესით არის გადაყენებული. ნიუ – იორკის შტატის გუბერნატორი კი უფლებამოსილია შეიწყალოს ყველა; მათ შორის იმპიჩმენტის სასამართლო წესით გადაყენებული თანამდებობის პირიც; გარდა იმ დამნაშავეებისა, რომლებმაც სახელმწიფო ღალატი და განზრახ მკვლელობა ჩაიდინეს. ამ მუხლის მიხედვით და მისგან გამომდინარე პოლიტიკურ შედეგთა შეფასების თვალსაზრისით, გუბერნატორის ძალაუფლება განა შეერთებული შტატების პრეზიდენტის ძალაუფლებას არ აღემატება? შეწყალების უფლებამოსილების შემოღებით ხელისუფლების წინააღმდეგ ნებისმიერი შეთქმულება და ინტრიგა, რომელიც სახელმწიფო ღალატად არ მომწიფებულა, დაცულია ყოველგვარი სასჯელისგან. თუ ამგვარ შეთქმულებას სათავეში ნიუ – იორკის შტატის გუბერნატორი ჩაუდგება და იგი განზრახვიდან რეალურ სამხედრო დაპირისპირებაში გადაიზრდება, მას შეეძლება თავისი დამქაშებისა და შეთქმულებაში თანამონაწილე პირთა დაუსჯელობა უზრუნველყოს. რაც შეეხება შეერთებული შტატების გუბერნატორს, მართალია, მას აქვს უფლება, ჩვეულებრივი სამართალწარმოების პირობებში სახელმწიფო მოღალატეც კი შეიწყალოს, მაგრამ მფარველობას ვერანაირად ვერ გაუწევს და სასჯელისგან ვერ დაიხსნის იმ სამართალდმრღვევს, რომელიც იმპიჩმენტის სასამართლო წესით იდევნება. როგორც ჩანს, არსებობს პერსპექტივა იმისა, რომ შეთქმული არ დაისაჯოს თავისი განზრახვის სისრულეში მოყვანის მიზნით წინასწარ გადადგმული ნაბიჯებისთვის. მაგრამ ამგვარი დაუსჯელობა შესაძლოა, დიდ საცდურად იქცეს და პოტენციური დამნაშავე საზოგადოებრივი თავისუფლების წინააღმდეგ გამოსასვლელად წააქეზოს. თუ ეს ასეა, მაშინ დაუსჯელობის ამგვარი პერსპექტივა განა უფრო სახიფათო არ იქნება, ვიდრე მსჯავრის დადებისა და ქონების კონფისკაციის პერსპექტივაა იმ შემთხვევაში, თუ ჩანაფიქრის საბოლოო შესრულებამ ანუ იარაღისკენ მოწოდებამ მარცხი იწვნია? მაგრამ ამან შესაძლოა, ვერანაირი ზეგავლენა ვერ იქონიოს. გასათვალისწინებელია ის, რომ ადამიანი, რომელსაც ამგვარი განტევების უზრუნველყოფა ხელეწიფება, შესაძლოა, თვითონ იყოს დაკავშირებული ამგვარი ღონისძიების შედეგებთან. ეყოფა კი მას ძალა სასურველი დაუსჯელობის უზრუნველსაყოფად? ამ საკითხის უკეთ განსასჯელად უპრიანი იქნებოდა იმის გახსენება, რომ შემოთავაზებული კონსტიტუცია განსაზღვრავს ღალატის შემადგენლობას: “ ომის გაჩაღება შეერთებული შტატების წინააღმდეგ, მისი მტრის მხარეზე გადასვლა, მისთვის დახმარებისა და სამსახურის გაწევა”. ნიუ – იორკის კონსტიტუციაც თითქმის ზუსტად იმეორებს ღალატის ზემოაღნიშნულ განსაზღვრებას. მეოთხე, შეერთებული შტატების პრეზიდენტს მხოლოდ იმ შემთხვევაში შეუძლია გადაავადოს ეროვნული საკანონმდებლო კრების სესია, თუ უთანხმოება წარმოიშვა ვადის გადატანასთან დაკავშირებით. დიდი ბრიტანეთის მონარქს არათუ ის შეუძლია, რომ პარლამენტის სესია გადადოს, არამედ მისი დათხოვნის უფლებაც კი აქვს. ნიუ – იორკის გუბერნატორიც უფლებამოსილია განსაზღვრული დროით გადაავადოს შტატის საკანონმდებლო კრების სესია. ეს სწორედ ის უფლებამოსილებაა, რომელიც გარკვეულ სიტუაციებში, შესაძლოა, მნიშვნელოვანი მიზნების მისაღწევად იქნას გამოყენებული. შეერთებული შტატების პრეზიდენტი უფლებამოსილია, სენატის რჩევითა და თანხმობით ხელშეკრულებანი დადოს. ოღონდ აუცილებელია, რომ გდაწყვეტილებას მხარი დაუჭიროს იმ სენატორთა ორმა მესამედმა, რომელნიც სხდომას ესწრებიან. დიდი ბრიტანეთის მონარქი კი ერთადერთი წარმომადგენელია მთელი ქვეყნისა საგარეო ურთიერთობებში. მას საკუთარი სახელით შეუძლია დადოს სამშვიდობო და სავაჭრო ხელშეკრულებანი; გააფორმოს ერთობ ურთიერთგანსხვავებული ალიანსები. ამტკიცებენ, რომ მისი უფებამოსილება, ამ მიმართებით, არ არის სრულყოფილი. აქაოდა, უცხო სახელმწიფოებთან მის მიერ დადებული შეთანხმებანი გდახედვას ექვემდებარება და პარლამენტის მხრივ რატიფიკაციას საჭიროებენო. ვფიქრობ, ამ დოქტრინის შესახებ ვერასოდეს შევიტყობდით, იგი ამ საკითხთან დაკავშირებით რომ არ გახმაურებულიყო. ზემოაღნიშნული სამეფოს ყოველი იურისტი [2] და მის პოლიტიკურ აგებულებაში ჩახედული ნებისმიერი ადამიანი დადგენილ ფაქტად მიიჩნევს, რომ ხელშეკრულებათა დადების პრეროგატივა გვირგვინოსნის განუყოფელი კუთვნილებაა. სამეფო ხელისუფლების მიერ დადებული ხელშეკრულებანი, ნებისმიერი სხვა სანქციისგან დამოუკიდებლად, დიდი იურიდიული ძალითა და სრულყოფილებით გამოირჩევიან. მართალია, პარლამენტი ხანდახან ცვლის კიდეც მოქმედ კანონებს იმ მიზნით, რომ ისინი ახალ ხელშეკრულებათა პირობებს მიუსადაგოს. აქედან გამომდინარე, შეიძლებოდა, საქმე ისე წარმოგვედგინა, თითქოსდა, ამგვარი თანამშრომლობა აუცილებელი იყოს ხელშეკრულების ქმედითობის უზრუნველსაყოფად. მაგრამ ამ საქმეში პარლამენტის ჩარევა სრულიად სხვა მიზეზითაა გამოწვეული. საქმე ეხება შემდეგ რასმე: აუცილებელია, კანონთა დახვეწილი და რთული სისტემა, რომლებიც საბაჟო და ვაჭრობის სფეროებს აწესრიგებენ, იმ ცვლილებებთან იქნეს მისადაგებული, მასში ყოველ ახალ ხელშეკრულებას რომ შეაქვს. ასევე აუცილებელია ახალ პირობებში ახალ დებულებათა და სიფრთხილის ახალ ზომათა შემოღება, რათა მექანიზმმა გამართულად იმუშაოს. ამ მიმართებით, შეერთებული შტატების პრეზიდენტის ძალაუფლება ვერც კი შეედრება დიდი ბრიტანეთის სუვერენის პრეროგატივებს. ეს უკანასკნელი ერთპიროვნულად აკეთებს იმას, რისთვისაც პრეზიდენტს საკანონმდებლო ხელისუფლების ერთი განშტოების თანხმობა ესაჭიროება. მაგრამ უნდა ითქვას, რომ ამ მხრივ შეერთებული შტატების პრეზიდენტის ძალაუფლება აღემატება ცალკეული შტატის უმაღლესი აღმასრულებელი ხელისუფლის პრეროგატივებს. ეს, რა თქმა უნდა, იქიდან გამომდინარეობს, რომ ხელშეკრულებათა დადება საკავშირო ხელისუფლების განსაკუთრებული პრეროგატივაა. მხოლოდ კავშირის დაშლის შემთხვევაში წამოიჭრება საკითხი იმის შესახებ, აღჭურვილია თუ არა ცალკეული შტატის გუბერნატორი ხელშეკრულებათა დადების ეგზომ დახვეწილი და მნიშვნელოვანი უფლებამოსილებით. გარდა ამისა, შეერთებული შტატების პრეზიდენტს ენიჭება ელჩებისა და სხვა დიპლომატიურ წარმომადგენელთა მიღების პრეროგატივა. ეს საკითხი გაუთავებელი რიტორიკის საგნად იქცა. არადა, ამგვარი უფლებამოსილება უფრო ღირსების საქმეა, ვიდრე ძალაუფლებისა. დიპლომატიურ წარმომადგენელთა მიღების ცერემონია არ უნდა ახდენდეს ზეგავლენას მთავრობის მუშაობაზე. უფრო მოსახერხებელია, როცა იგი სწორედ ამგვარად ტარდება და აუცილებელი არ ხდება საკანონმდებლო კრების, ანდა მისი რომელიმე პალატის სხდომის მოწვევა. ამგვარი რამ მით უფრო უპრიანია, როცა საქმე ეხება ერთი დიპლომატიური წარმომადგენლის მიერ მისი წინამორბედის შეცვლის ცერემონიალს. შეერთებული შტატების პრეზიდენტი, სენატის რჩევითა და თანხმობით, ნიშნავს ელჩებსა და სხვა დიპლომატიურ წარმომადგენლებს, უზენაესი სასამართლოს მოსამართლეებსა და შეერთებული შტატების ყველა თანამდებობის პირს. საქმე ეხება იმ თანამდებობებს, რომელნიც კანონით არიან განსაზღვრულნი და რომლებზე განსამწესებლადაც შეერთებული შტატების კონსტიტუცია სხვა პროცედურას არ ითვალისწინებს. რაც შეეხება დიდი ბრიტანეთის მეფეს, იგი ღირსების გამორჩეული და ჭეშმარიტი წყაროა. იგი არამარტო ნიშნავს თანამდებობის პირებს, არამედ ქმნის კიდეც ახალ თანამდებობებს. იგი თავისი მიხედულებისდა მიხედვით ანიჭებს თავადაზნაურულ წოდებებს და უფრო მაღალ სასულიერო ხარისხში აჰყავს ეკლესიის უამრავი მსახური. ამ მიმართებით დიდი ბრიტანეთის მეფე ბევრად აღემატება შეერთებული შტატების პრეზიდენტს. უფრო მეტი, ამ საკითხში მისი უფლებამოსილება ნიუ – იორკის შტატის გუბერნატორსაც კი ვერ უტოლდება, თუ ამ შტატის კონსტიტუციის საზრისს მისი პრაქტიკული გამოყენების მიხედვით განვმარტავთ. თანამდებობებზე დანიშვნის პრეროგატივა ჩვენს მშობლიურ შტატში იმ საბჭოს ენიჭება, რომლის შემადგენლობაშიც გუბერნატორი და ასამბლეის მიერ არჩეული ოთხი სენატორი შედის. გუბერნატორი ხშირად ითხოვს და ახორციელებს კიდეც დანიშვნის უფლებამოსილებას. იგი ასევე სარგებლობს გადამწყვეტი ხმის უფლებით, თუ დადებითი და უარყოფითი ხმების რაოდენობა თანაბარია. თუკი მას მართლაც აქვს კანდიდატურის წამოყენების უფლება, მისი ძალაუფლება ამ მიმართებით პრეზიდენტისას უტოლდება და აჭარბებს კიდეც მას იმ პუნქტში, რომელიც გადამწყვეტი ხმის უფლებას ითვალისწინებს. საერთო – ეროვნული ხელისუფლების პირობებში, როცა სენატში ხმათა რაოდენობა გაიყოფა, შეუძლებელი შეიქნება თანამდებობებზე დანიშვნა. რაც შეეხება ნიუ–იორკის შტატს, იმ შემთხვევაში, თუ საბჭოს აზრი გაიყო, გუბერნატორი გადამწყვეტი ხმის უფლებას გამოიყენებს და სასაწორის პინას მის მიერ წამოყენებული კანდიდატურისკენ გადახრის, რითაც შეძლებს კიდეც თანამდებობაზე მის დამტკიცებას. [3] საქმე ის არის, რომ პრეზიდენტისა და ეროვნული საკანონმდებლო კრების მიერ თანამდებობებზე დანიშვნა საჯაროობის პირობებში მოხდება. რაც შეეხება ნიუ – იორკის შტატის გუბერნატორის მიერ იმავე პროცედურის განხორციელებას, იგი გასაიდუმლოებულ ვითარებაში, ჩაკეტილ კაბინეტში მიმდინარეობს, რომელშიც დიდი დიდი ოთხი, ხშირად კი ორი პირი ღებულობს მონაწილეობას. თუ ამგვარ განსხვავებას გავითვალისწინებთ, მივხვდებით, თუ რაოდენ ადვილია მცირერიცხოვან საბჭოზე – თანამდებობაზე დანიშვნის საკითხში ზემოქმედების მოხდენა. ისიც არ არის ძნელი მისახვედრი, თუ რაოდენ ძნელი იქნება ამგვარი ზეგავლენის მოხდენა მრავალრიცხოვან ეროვნულ სენატზე. ყოველივე აქიდან კი უყოყმანოდ გამომდინარეობს ერთი დასკვნა: ჩვენი მშობლიური შტატის გუბერნატორის ძალაუფლება თანამდებობებზე დანიშვნის საკითხში, პრაქტიკიდან გამომდინარე, ბევრად აღემატება მსგავს უფლებამოსილებას, რომელიც შეერთებული შტატების პრეზიდენტისთვისაა გათვალისწინებული. როგორც გამოირკვა, გარდა პრეზიდენტის იმ უფლებამოსილებისა, რომელიც ხელშეკრულებათა დადებას ითვალისწინებს და ნიუ – იორკის შტატის გუბერნატორის პრეროგატივის ბადალია, საკითხავია, საერთო ჯამში, მას უფრო დიდი თუ უფრო მცირე უფლებები აქვს, ვიდრე ზემოაღნიშნული შტატის აღმასრულებელი ხელისუფლების უმაღლეს პირს. სრულიად აშკარაა, რომ საფუძველს მოკლებულია ის პარარელები, რომლებსაც შეერთებული შტატების პრეზიდენტსა და დიდი ბრიტანეთის მეფეს შორის ავლებენ. მაგრამ იმ მიზნით, რომ ამ მიმართებით, კიდევ უფრო გამოიკვეთოს მათ შორის არსებული განსხვავებანი, უპრიანი იქნება, მათი დაჯგუფება. შეერთებული შტატების პრეზიდენტი იქნება უმაღლესი თანამდებობის პირი, რომელსაც ხალხი ოთხი წლის ვადით აირჩევს. დიდი ბრიტანეთის მეფე კი მუდმივი და მემკვიდრეობითი მბრძანებელია. პრეზიდენტი შეიძლება სამართალში იქნეს მიცემული და პატივი აეყაროს, მეფის პიროვნება კი წმინდაა და ხელშეუხები. ერთს საკანონომდებლო აქტებზე შეზღუდული ვეტოს დადების უფლება აქვს, მეორე კი შეუზღუდავი ვეტოს უფლებით სარგებლობს. ერთი არმიისა და ფლოტის მთავარსარდლობის უფლებამოსილებითაა აღჭურვილი, მეორეს კი, გარდა ამისა, მინიჭებული აქვს ომის გამოცხადების, ჯარისა და ფლოტის ჩამოყალიბებისა და მოწესრიგების პრეროგატივა. პრეზიდენტი აღჭურვილია საკანონმდებლო ორგანოსთან თანმხვედრი უფლებამოსილებით, რომელიც ხელშეკრულებათა დადებას ითვალისწინებს; მეფე კი ერთადერთი მფლობელია ამგვარი პრეროგატივისა. ერთს თანამდებობებზე დანიშვნის თანმხვედრი უფლებამოსილება ენიჭება, მეორე კი ერთპიროვნულად ახორციელებს მსგავს უფლებამოსილებას. პრეზიდენტს არ აქვს უფლება პრივილეგიათა მინიჭებისა. მეფეს კი შეუძლია გადამთიელი ნატურალიზებულ უცხოელად აქციოს, მდაბიო აზნაური გახადოს, ჩამოაყალიბოს კორპორაციები, რომელნიც კრებითი პირებისთვის დამახასიათებელი ყველა უფლებით სარგებლობენ. ერთს უფლება არ აქვს, ისეთი წესები შემოიღოს, რომელნიც ვაჭრობასა თუ ფულის მიმოქცევის სფეროს მოაწესრიგებდა. მეორე, სხვადასხვა მიმართებით, ვაჭრობის საკითხში არბიტრადაც კი გვევლინება; უფლება აქვს ბაზრებისა და იარმურკების შექმნისა, წონისა და ზომის ერთეულთა შემოღებისა; მას ასევე შეუძლია გარკვეული დროით ემბარგო შემოიღოს, მონეტის მოჭრის საქმე განაგოს, თუ მიმოქცევიდან ამოიღოს უცხოური ვალუტა. პრეზიდენტი არ ერევა სასულიერო საქმეებში, მეფე კი ეროვნული ეკლესიის უმაღლესი მეთაური და მმართველია! და რა პასუხს მივაგებთ მათ, ვინც ცდილობს ჩვენს დარწმუნებას, რომ თითქოსდა, ერთმანეთის მსგავსი იყოს ორი ინსტიტუტი, რომელნიც ერთმანეთისგან სრულიად განსხვავებულნი არიან? პასუხი იგივე იქნება, რასაც იმათ მივაგებდით, ვინც ამტკიცებს, მმართველობა, რომლის უფლებამოსილებაც ამომრჩევლისა და ხალხის იმ მსახურთა ნებით საზრდოობს, რომელნიც თანამდებობებზე გარკვეული ვადით ინიშნებიან, თითქოსდა, არისტოკრატია, მონარქია და დესპოტიზმი იყოს. პუბლიუსი [1] ერთი ავტორი, რომელიც თამონის ფსევდონიმით წერს პენსილვანიის შტატის გაზეთში, ამტკიცებდა, რომ დიდი ბრიტანეთის მეფეს მთავარსარდლის უფლებამოსილებანი ამბოხებათა შესახებ ყოველწლიური ბილის მიხედვით ენიჭებაო. სინამდვილეში კი ისინი მეფეს უხსოვარი დროიდან აქვს მინიჭებული. ამ საკითხის თაობაზე ჩარლზ პირველის გრძელვადიან პარლამენტში დავაც წარმოებდა, ვინაიდან, როგორც ბლეკსტოუნი ამბობს, ისინი: “გონებასა და პრეცედენტს ეწინააღმდეგებიან” (ტ. I გვ. 262). მაგრამ მიუხედავად ამისა, ჩარლზ II – ის სტატუტით (თავი VI) დადგინდა, რომ ყოველთვის მხოლოდ მეფეს ენიჭებოდა და კვლავაც ენიჭება უფლებამოსილება, იყოს სახალხო ლაშქრის უმაღლესი მეთაური და მთავარსარდალი როგორც სამეფოში, ისე მისი უდიდებულესობის სამფლობელოებში. იგი ასევე არის ყველა საზღვაო და სახმელეთო ძალების მთავარსარდალი, - ყველა ფორტისა და გამაგრებული ადგილის უმაღლესი ხელმძღვანელი. ეს არის მისი უდიდებულესობის, მისი წინამორბედი მეფეებისა და დედოფლების უდავო უფლებამოსილება. ასე რომ, მას ამაში ვერც პარლამენტი შეეცილება და ვერც მისი რომელიმე პალტა. (პუბლიუსი). [2] ბლეკსტოუნის კომენტარები, ტ.I, გვ. 257.( პუბლიუსი) [3] მაგრამ გულწრფელი თუ ვიქნები, უნდა ვაღიარო, რომ მე არ მიმაჩნია, თითქოსდა, სათანადოდ იყოს დასაბუთებული გუბერნატორის მოთხოვნა, რომელიც მისთვის თანამდებობაზე დანიშვნის უფლებამოსილების გადაცემას ითვალისწინებს. მიუხედავად ამისა, ყოველთვის გონივრული იქნება, თუ კონსტიტუციის მიხედვით ვიმსჯელებთ, მთავრობის პრაქტიკასაც გავითვალისწინებთ და ნაჩქარევად არ შევიტანთ ეჭვს ამგვარ მოთხოვნაში. თუკი სხვა მოსაზრებებსაც გავითვალისწინებთ და მათ შედეგებს განვიხილავთ, ამგვარი მოთხოვნისგან დამოუკიდებლადაც იმავე დასკვნას გამოვიტანთ. (პუბლიუსი) ფედერალისტი # 70 : ჰამილტონი Spoiler ფედერალისტი # 70 : ჰამილტონი 1788წ. 15 მარტი ნიუ-იორკის შტატის ხალხს არსებობს მოსაზრება იმის თაობაზე, რომ ძლიერი საპრეზიდენტო ხელისუფლება შეუთავსებელია რესპუბლიკური მმართველობის სულთან. ამგავარ მოსაზრებას მომხრეებიც ჰყავს. მმართველობის ამ ფორმის კეთილისმსურველებს კი იმისა უნდა ეიმედებოდეთ, რომ ამგვარი მოსაზრება საფუძველს მოკლებულია. ისინი არასოდეს აღიარებენ მის ჭეშმარიტებას, რამეთუ ამგვარი რამ იმის მომასწავებელი იქნებოდა, რომ ამ ხალხმა იმ პრინციპებს უმტრო, რომლებსაც თავს ევლება. აღმასრულებელი ხელისუფლების სიძლიერე იმ პრინციპად უნდა მივიჩნიოთ, რომელსაც ვარგებული მმართველობა ემყარება. იგი აუცილებელია ქვეყნის გარედან თავდასხმათა აღსაკვეთად. ძლიერი აღმასრულებელი ხელისუფლება არანაკლებ საშურია, რათა კანონმა იკანონოს და საკუთრება დაცული იქნეს უსამართლო და თვითნებური კომბინაციებისგან, რანიც ჟამიდან ჟამს კანონით დადგენილ წესრიგს არღვევენ ხოლმე. იგი აუცილებელია ამბიციური წამოწყებებისა და თავდასხმათაგან თავისუფლების დასაცავად. ენერგიული აღმასრულებელი ხელისუფლება ერთადერთი საშუალებაა, რასაც შეუძლია საზოგადოება პარტიული გაუტანლობისა და ანარქიაში დანთქმისგან იხსნას. თითოეულმა ადამიანმა, ვისაც კი ცალი თვალით მაინც ჩაუხედავს რომის ისტორიაში, იცის, თუ რარიგ ხშირად შეუფარებია ამ რესპუბლიკას თავი ერთი ადამიანის ხელში თავმოყრილი აბსოლუტური ძალაუფლებისთვის. ადამიანისა, რომელიც დიქტატორის საზარელ სახელს ატარებს. და სწორედ ამ გზით დაუცავს მას თავი ტირანიაზე მეოცნებე ძალაუფლების მოყვარულთა ხლართებისგან, საზოგადოების სხვადასხვა ფენის ამბოხთაგან, რანიც პირისაგან მიწისა აღგვით ემუქრებოდნენ სამთავრობო ძალაუფლების ყოველგვარ ნასახს. ეს იყო ხერხი, რითაც რომის რესპუბლიკა ხშირად იცავდა ხოლმე თავს გარეშე მტრისგან, რომელსაც მისი დაპყრობა და იავარქმნა ეოცნებებოდა. ნამდვილად არ არის საჭირო ის, რომ ამ საკითხის თაობაზე საბუთები და მაგალითები დავახვავოთ. რა თქმა უნდა, უსუსური აღმასრულებელი ხელისუფლება, საზოგადოდ, იმის მომასწავებელია, რომ მთლიანად მმართველობაა სუსტი. უსუსური აღმასრულებელი ხელისუფლება და კანონის ცუდად აღსრულება ერთი და იგივეა. ხელისუფლება კი, რომელიც ცუდად აღასრულებს კანონებს, უვაგისია ცხოვრებაში, რაგინდ სრულყოფილიც უნდა იყოს იგი თეორიულად. ამრიგად, მტკიცებას არ მოითხოვს ის, რომ ყველა საღად მოაზროვნე ადამიანი აღიარებს ძლიერი აღმასრულებელი ხელისუფლების აუცილებლობას. საკითხავი კი ისღა რჩება, თუ რისგან შედგება ამგვარი ენერგიულობა და რომელია ის სხვა შემადგენელი ნაწილები, რომლებსაც ჯერ არს, იგი შეუერთდეს, რათა რესპუბლიკური უსაფრთხოება ჩამოყალიბდეს? როგორ განსაზღვრავს ამგვარი შეერთება იმ გეგმის თავისებურებას, რომელსაც კონსტიტუციური კონვენტი გვთავაზობს? ზემოაღნიშნული ენერგიულობა შემდეგი ნაწილებისგან შედგება: ჯერ ერთი – ერთგამგებლობა; მეორე – თანამდებობაზე ყოფნის შედარებით ხანგრძლივი ვადა; მესამე – საკმარისი რესურსები ამგვარი ვადის უზრუნველსაყოფად; მეოთხე – შესაბამისი უფლებამოსილებანი. არსებობს ორი გარემოება, რომელიც უზრუნველყოფს უსაფრთხოებას რესპუბლიკური გაგებით: ჯერ ერთი, რესპუბლიკური მმართველობა სათანადოდ ემყარება ხალხს; და მეორეც, დაკისრებული მოვალეობისადმი ჯეროვანი პასუხისმგებლობითაა გამსჭვალული. თავიანთი კეთილგონიერებითა და შეხედულებათა სამართლიანობით სახელგანთქმული პოლიტიკური მოღვაწეები და სახელმწიფო კაცები მხარს უჭერენ ერთმმრთველობას აღმასრულებელ ხელისუფლებაში და მრავალთა მმართველობას საკანონმდებლო ხელისუფლებაში. ისინი სრულიად მართებულად მიიჩნევენ, რომ სწორედ ენერგიულობაა აღმასრულებელი ხელისუფლების აუცილებელი მახასიათებელი. მათივე მართებული თვალსაზრისით, იგი თავმოყრილი უნდა იყოს ერთი ხელისუფლის ხელში. რაც შეეხება საკანონმდებლო ხელისუფლებას, მისთვის უფრო ნიშანდობლივია მრავალთა მმართველობა. ეგ იმიტომ, რომ მას საქმე აქვს განხილვებსა და ჭეშმარიტების ძიებასთან. ამასთანავე, იგი გამიზნულია იმაზე, რომ ხალხს ხელისუფლებისადმი ნდობა ჩაუნერგოს, მისი პრივილეგიებისა და ინტერესების სადარაჯოზე იდგეს. ვფიქრობ, არავინ გახდის სადავოდ იმას, რომ ერთმმართველობა ძალას მატებს აღმასრულებელ ხელისუფლებას. გამბედაობა, მოქმედებისთვის მზაობა, საიდუმლოს შენახვის უნარი, საქმეებისთვის სწრაფად თავის გართმევის ნიჭი, – თუ სამართლიანნი ვიქნებით, უნდა ვაღიაროთ, რომ ყოველივე ეს ერთ კაცს უფრო მოსდგამს, ვიდრე ადამიანთა ჯგუფს. უფრო მეტი, რაც უფრო მრავალრიცხოვანია ამგვარი ჯგუფი, მით უფრო იკარგება ზემოაღნიშნული თვისებები. ორ რამეს ძალუძს აღმასრულებელი ხელისუფლებისთვის დამახასიათებელი ერთობის იავარქმნა. ჯერ ერთი, მის გასაჩანაგებლად საკმარისია, რომ აღმასრულებელი ხელისუფლება ორ ან მეტ თანამდებობის პირს გავუნაწილოთ, რომელნიც რანგითაც თანაბარნი იქნებიან და უფლებამოსილებითაც. მისი იავარქმნის სხვა გზაც არსებობს: შეგვიძლია იგი ერთ პიროვნებას მივანდოთ, მაგრამ ეს უკანასკნელი, ნაწილობრივ ან მთლიანად, - მრჩევლებზე დამოკიდებული გავხადოთ. ეს უკანასკნელნი, თითქოსდა, მასთან თანამშრომლობენ, სინამდვილეში კი გადაწყვტილებათა მიღების პროცესს წარმართავენ, ანდა მათ მიღებაში მონაწილეობენ. ერთის ნიმუშად შეიძლება ორი კონსულის ინსტიტუტი გამოდგეს, რომელიც ძველ რომში არსებობდა; მეორის მაგალითად კი შეგვეძლო, რამდენიმე შტატის კონსტიტუციისთვის მოგვეხმო. თუ კარგად მახსოვს, მხოლოდ ნიუ–იორკისა და ნიუ–ჯერსის კონსტიტუციები ანდობენ აღმასრულებელ ხელისუფლებას ერთ პირს. [1] როგორც ერთ, ისე მეორე მეთოდს, რომელიც აღმასრულებელი ხელისუფლების ერთობას არღვევს, თავისი მომხრეები ჰყავს. მაგრამ თაყვანისმცემელთა სიმრავლით მაინც აღმასრულებელ საბჭო გამოირჩევა. როგორც ერთი, ისე მეორე მხარე ერთი და იმავე, ანდა მსგავსი მოსაზრებებით ამართლებს თავიანთ მოსაზრებებს. და რაკი ისინი, მეტწილად, ერთნაირ შესიტყვებებს იმსახურებენ, უპრიანია მათი ერთად განხილვა. ამ საკითხში სხვა ქვეყნების გამოცდილებიდან ჩვენ გაკვეთილებს ვერ გამოვიტანთ. ერთადერთი, რაც მათგან შეიძლება ვისწავლოთ, ის არის, რომ არ უნდა ვესწრაფოდეთ მრავალთა მმართველობას აღმასრულებელ ხელისუფლებაში. კიდევ ერთხელ შეგახსენებთ, რომ აქაველებმა საცდელად ორი პრეტორის ინსტიტუტი შემოიღეს, მაგრამ მერე იძულებული შეიქნენ, ერთი მათგანი გაეუქმებინათ. რომის ისტორია სავსეა იმ უბედურებათა მაგალითებით, რანიც რესპუბლიკას კონსულებსა და სამხედრო ტრიბუნთა შორის უთანხმოებამ მოუტანა. ეს უკანასკნელნი ჟამიდან ჟამს კონსულების შემცვლელებად გველინებოდნენ. მაგრამ ფუჭად გავირჯებოდით, თუ რომის ისტორიაში იმ სარგებელთა და უპირატესობათა ძიებას დავიწყებდით, რომელნიც თითქოსდა, აღმასრულებელი ძალაუფლების დანაწევრებას და მრავალ პიროვნებაზე მის გადანაწილებას მოჰქონდეს. გაკვირვებას მხოლოდ ის იწვევს, რომ ზემოაღნიშნული უთანხმოებანი უფრო ხშირად არ ხდებოდა და უფრო დამღუპველ ზემოქმედებას არ ახდენდა რომის რესპუბლიკაზე. მაგრამ მხედველობაშია მისაღები როგორც ის განსაკუთრებული მდგომარეობა, რომელშიც იგი თითქმის ყოველთვის იმყოფებოდა, ისე ის სახელმწიფოებრივი მოსაზრებანი, რითაც კონსულები ხელმძღვანელობდნენ, როცა ძალაუფლებას ერთმანეთს შორის კეთილგონივრულად ინაწილებდნენ. პატრიციები გამუდმებით ებრძოდნენ პლებეებს თავიანთი ძველის – ძველი უფლებებისა და ღირსებათა შესანარჩუნებლად. საქმე ის არის, რომ კონსულები, რომელნიც პატრიციებიდან იყვნენ გამოსულნი, ხშირად პირადი ინტერესების საფუძველზე ერთიანდებოდნენ და თავიანთი ფენის პრივილეგიებს იცავდნენ. მას შემდეგ კი, რაც რომის შეიარაღებულმა ძალებმა შორს გასწიეს იმპერიის საზღვრები, კონსულებმა მართვა – გამგეობის სფეროთა გასანაწილებლად კენჭისყრის ჩვეულება შემოიღეს. ერთი მათგანი რჩებოდა რომში და ქალაქ რომსა და მის შემოგარენს განაგებდა; მეორე კი იმპერიის შორეულ პროვიციანთა მართვა – გამგეობას სჯერდებოდა. ამ პროცედურას ძალზე დიდი მნიშვნელობა ჰქონდა, რამეთუ მან რესპუბლიკას შესაძლებლობა მისცა, თავიდან აეცილებინა შეჯახებანი და ქიშპობა, რასაც შეეძლო სამოქალაქო მშვიდობა დაესამარებინა რომის რესპუბლიკაში. მაგრამ, მოდით, თავი ვანებოთ ბუნდოვანებით მოცულ ისტორიას და იმას მივუბრუნდეთ, რასაც მხოლოდ გონება და საღი აზრი გვკარნახობს. თუ ასე მოვიქცევით, ბევრად უფრო მყარი მიზეზი გვექნება საიმისოდ, რომ არათუ მივიღოთ, არამედ ერთხელ და სამუდამოდ უკუვაგდოთ მოსაზრება აღმასრულებელ ხელისუფლებაში მრავალთა მმართველობის შესახებ, რა სახითაც უნდა გვევლინებოდეს იგი. ყველგან, სადაც კი ორი ან მეტი ადამიანი ერთ საქმეს აკეთებს, ან ერთი მიზნისთვის იღვწის, ყოველთვის არსებობს საფრთხე იმისა, რომ მათი აზრები გაიყოს. როცა საქმე საზოგადოების მიერ გამოცხადებულ ნდობასა და სახელმწიფო სამსახურს ეხება; შესაბამისად კი ეს ადამიანები თანაბარი ღირსებითა და უფლებამოსილებით არიან აღჭურვილნი, არათუ პიროვნული შეჯიბრის, არამედ მათ შორის მტრობის განსაკუთრებული ხიფათიც კი იქმნება. ყოველივე ამან კი შესაძლოა, ძალზე მწვავე დაპირისპირება გამოიწვიოს. როგორც კი ამგვარი რამ ხდება, ხელისუფლება სუსტდება, მისი ავტორიტეტი ეცემა და მისდამი პატივისცემაც იკარგება. განხეთქილების პირობებში ვერც ერთი მხარე ვერ იცლის იმისთვის, რომ მასზე დაკისრებული მოვალეობა შეასრულოს. ამიტომ ყველა სახელმწიფოებრივი მნიშვნელობის გეგმას ჩავარდნა და ჩაფუშვა ემუქრება. წარმოვიდგინოთ ქვეყანა, რომელიც ამგვარ საგანგებო მდგომარეობაში იმყოფება და რომლის აღმასრულებელი ხელისუფლება ორი ან მეტი ადამიანის ხელშია თავმოყრილი. საუბედუროდ, სახელმწიფოებრივი მნიშვნელობის არც ერთ ზომას, რომლის შემოღებასაც ისინი შეეცდებიან განხორციელება არ უწერია. ბევრად უფრო უარესიც შეიძლება მოხდეს. კერძოდ ის, რომ საზოგადოება რამდენიმე მოძალადე და შეურიგებელ დაჯგუფებად გაიხლიჩოს, რომელნიც ერთგულებით იქნებიან გამსჭვალულნი იმ პირთა მიმართ, უმაღლესი აღმასრულებელი ძალაუფლებით რომ არიან აღჭურვილნი. ადამიანები ხშირად გამოდიან ამა თუ იმ გადაწყვეტილების წინააღმდეგ, ან იმის გამო, რომ მათ მის შემუშავებაში მონაწილეობა არ მიუღიათ, ანდა იმის გამო, რომ ამგვარი გადაწყვეტილება იმ ხალხმა მიიღო, რომელსაც ისინი ვერ იტანენ. მაგრამ თუ ამ ადამიანებს მოეთათბირნენ და გამოუცხადეს, რომ მათ შეხედულებებს არ იზიარებენ, მაშინ ოპოზიციაში დგომა მათთვის მხოლოდ თავმოყვარეობისა და შელახული ღირსების საქმედ იქცევა. ისინი დარწმუნებულნი არიან თავინთ ღირსეულობასა და უცოდველობაში. ამიტომ მთელი არსებით მოწადინებულნი არიან არაფრით დაუშვან იმ წამოწყების წარმატებით დაგვირგვინება, რომლის თაობაზეც მათი რჩევები გაზიარებული არ იქნა. ყოფილა შემთხვევები, როცა ღირსეულსა და კეთილმოსურნე ხალხს შეშფოთებით აღუნიშნავს, თუ რაოდენ სასოწარკვეთილი საქციელისკენ უბიძგებს ხოლმე ადამიანებს შელახული თავმოყვარეობა, თუ რაოდენ სამწუხაროა, როცა დიადი საზოგადოებრივი ინტერესები იმ ადამიანთა პატივმოყვარეობას, თავმომწონეობასა და სიჯიუტეს ეწირებიან მსხვერპლად, რომელთაც სახელი და დიდება არ აკლიათ საიმისოდ, რომ მათი ვნებები და ახირებანი კაცობრიობამ თავის მონაპოვრად შერაცხოს. ღმერთმა ნუ ქნას, რომ ის გადაწყვეტილება, რომელიც ჩვენს საზოგადოებას აქვს მისაღები, სამწუხარო დასტურად იქცეს იმ საზიზღარი სისუსტის და საძაგელი ნაკლოვანებისა, რომელიც ადამიანურ ბუნებაშია ფესვგადგმული. ის პრინციპები, რომლებსაც თავისუფალი მმართველობა ემყარება, გვაიძულებენ, შევურიგდეთ ზემოაღნიშნულ ნაკლოვანებებს, როცა საკანონმდებლო ხელისუფლების ორგანოებს ვაყალიბებთ. მაგრამ სულაც არ არის აუცილებელი და, აქედან გამომდინარე, კეთილგონივრულიც არ იქნება ის, რომ მათთან შერიგებას ვესწრაფოდეთ აღმასრულებელი ხელისუფლების მოწყობის დროს. სწორედ ამ სფეროში შეუძლიათ მათ ყველაზე დამღუპველი ზეგავლენის მოხდენა. საკანონმდებლო ხელისუფლების საქმეებში აჩქრება უფრო ნაკლია, ვიდრე ღირსება. ხელისუფლების საკანონმდებლო დეპარტამენტში ჩვეულებრივი ამბავია აზრთა სხვადასხვაობა და პარტიებს შორის მეტოქეობა, თუმცა ზოგჯერ ეს ზიანს აყენებს სასარგებლო გადაწყვეტილებათა მიღების საქმეს. მაგრამ ამგვარი ვითარება უფრო ხშირად ხელს უწყობს აწონილ – დაწონილი გადაწყვეტილებებისა და წინდახედული ზომების მიღებას. ამასთანავე, იგი უმრავლესობის მოთოკვაში გვეხმარება, რათა მან უკიდურესი ქმედებები არ ჩაიდინოს. მაგრამ როგორც კი საკანონმდებლო კრება გადაწყვეტილებას ღებულობს, ოპოზიცია წყვეტს არსებობას. საქმე ის არის, რომ მიღებული გადაწყვეტილება კანონია, მისთვის წინააღმდეგობის გაწევა კი დასჯადი ქმედება. მაგრამ არ არსებობს ისეთი ხელშემწყობი გარემოებანი, რომელთაც იმ ზარალის ამოგება შეეძლოთ, რაც აზრთა სხვადასხვაობით ადგება ხელისუფლების აღმასრულებელ განშტოებას. სრულიად აშკარაა, რომ აზრთა სხვადასხვაობას ამ სფეროში ზიანის მეტი არაფერი მოაქვს. ისიც სავსებით ცხადია, რომ არ არსებობს საკითხი, რის შესახებაც იგი არ წამოიჭრას. ამგვარი აზრთა სხვადასხვაობა სხვაზე არფერზეა გამიზნული, თუ არა იმაზე, რომ ჩაშალოს ან დაასუსტოს ამ თუ იმ ღონისძიების გეგმა. ამგვარ დამანგრეველ ძალისხმევას იჩენს იგი ამა თუ იმ სახელმწიფოებრივი ზომის მიმართ, მისი შემოღების საწყისი ეტაპიდან, ვიდრე ბოლო ეტაპამდე. იგი აღმასრულებელი ხელისუფლების სწორედ რომ ყველაზე აუცილებელი ელემენტების აღმოფხვრას ესწრაფვის. იგი სწორედ ხელისუფლების ამ განშტოების ენერგიულობასა და სისწრაფეს უპირისპირდება. მაგრამ საქმე ის არის, რომ არანაირ გამაწონასწორებელ შედეგებს ამგვარი დაპირისპირება არ იძლევა. ომის დროს, როცა ქვეყნის უსაფრთხოების საწინდარი სწორედ რომ აღმასრულებელი ხელისუფლების ენერგიულობაა, მრავალმმართველობა სავალალო მდგომარეობაში ჩაგვაგდებდა. უნდა ვაღიარო, რომ ამგვარი მოსაზრებანი, არსებითად, ორი შემთხვევიდან პირველზე ვრცელდებიან, რანიც ჩვენ იმის ნიმუშად მოვიტანეთ, თუ როგორ ხდება აღმასრულებელი ხელისუფლების ერთიანობის რღვევა. საქმე იმ შემთხვევას ეხება, როცა ორ ან მეტ პირს თანაბარი რანგი და უფლებამოსილებანი ენიჭება. თუმცა ეს იდეა არ გამოირჩევა მრავალრიცხოვანი მომხრეებით. მაგრამ ჩემი შენიშვნები შესაძლოა, საყურადღებონი და ანგარიშგასაწევნი იყვნენ იმ გეგმასთან დაკავშირებით, რომელიც უმაღლეს აღმასრულებელ ხელისუფლებაში საბჭოს შექმნას ითვალისწინებს. საქმე კი იმგვარ საბჭოს ეხება, რომლის თანხმობა კონსტიტუციურად არის აუცილებელი, რათა წარმოსახვითმა აღმასრულებელმა ხელისუფალმა გარკვეულ ქმედებათა განხორცილება შეძლოს. მაგრამ დახვეწილ ინტრიგას შეეძლება საბჭოს წევრებს თავიანთი მოვალეობა დაავიწყოს და მთელი სისტემის დაძაბუნება გამოიწვიოს. თუმცა ამგვარი ინტრიგის გარეშე, აზრთა და შეხედულებათა შორის განსხვავებაც კი საკმარისი იქნებოდა, რათა აღმასრულებელი ხელისუფლება უძლურებისა და გაჯანჯლების სულისკვეთებით გაჟღენთილიყო. მაგრამ უნდა მოვიხსენიოთ ერთერთი ყველაზე უფრო საყურადღებო შესიტყვებათაგანი როგორც ერთი, ისე მეორე გეგმის მიმართ, რომელნიც აღმასრულებელი ხელისუფლების დაუძლურებაზე არიან გათვლილნი, რაკი ორი ან მეტი პირისათვის მის გადაცემას ითვალისწინებენ. ამგვარი შესიტყვება იმაში მდგომარეობს, რომ ორივე ზემოაღნიშნული გეგმა შეცდომათა მიჩუმათებაზეა გათვლილი და პასუხისმგებლობის დაკარგვას იწვევს. იმისდა მიხედვით, თუ რა შედეგს იწვევს უფლებამოსილებათა დარღვევა, პასუხისმგებლობაც ორად იყოფა. ერთია გაკიცხვა, მეორე კი – დასჯა. პასუხისმგებლობის პირველი ნაირსახეობა განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია თანამდებობის იმ პირებთან მიმართებაში, რომლებსაც ხალხი ირჩევს. საქმე ის არის, რომ ადამიანი, რომელსაც საზოგადოებამ ნდობა გამოუცხადა, უფრო ხშირად სწორედ ისეთ საქციელს სჩადის, რაც მას ამგვარი ნდობის უღირსად ხდის. თუმცა იგი ახერხებს ისეთ საზიზღარ პირად არ იქცეს, რომელიც ჯერ არს, სასამართლო წესით დაისაჯოს. მაგრამ საქმე ის არის, რომ მრავალმმართველობის პირობებში ერთობ ძნელია უპასუხისმგებლო პირის მხილება; მნიშვნელობა არ აქვს იმას, მისი ქმედება გაკიცხვას იმსახურებს თუ სასჯელს. ურთიერთბრალდებათა ორომტრიალში ძალზე ჭირს იმის დადგენა, თუ ვინ უნდა გაიკიცხოს ან დაისაჯოს იმ ზომის თუ ზომების მიღებისთვის, რომელთაც ქვეყანა დაღუპვის პირად მიიყვანეს. პასუხისმგებლობას ისეთი სიმსუბუქითა და მოჩვენებითი დამაჯერებლობით გადააბრალებენ ერთმანეთს, რომ საზოგადოებრივი აზრი ვერასოდეს გაიგებს, თუ ვინ არის ნამდვილი დამნაშავე. ხანდახან ძალზე რთულია ის გარემოებანი, რომლებიც ქვეყნის დამარცხებას ან ეროვნულ უბედურებას იწვევნ, ვინაიდან მათში ერთდროულად მონაწილეობს სხვადასხვა რანგის რამდენიმე პირი. ცუდი მართვის დამღუპველი შედეგები ყველასთვის აშკარაა, თუმცა შეუძლებელია პასუხისმგებლობის სამართლიანი გადანაწილება და იმის გარჩევა, თუ ვის რა წვლილი მიუძღვის ჩადენილ ბოროტებაში. “საბჭომ მაიძულა ამ ზომების მიღება, ჩემი ნების წინააღმდეგ წავედი. აზრთა ისეთი სხვადასხვაობა წარმოიშვა, იმ მომენტში უკეთესი გადაწყვეტილების მიღება შეუძლებელი იყოო”. უამრავი ამგვარი თავისმართლება გვსმენია, მაგრამ კაცმა არ იცის, ისინი გულწრფელია თუ მოჩვენებითი. და განა მოიძევება ისეთი ვინმე, ვინც არ დაიზარებს და თავს დაიტეხს სიძულვილს, რაკი იმის ქექვას დაიწყებს, თუ რა იმალება ამგვარი განცხადების მიღმა? თუკი ვინმე მართლაც გამოიჩენს სათანადო გულმოდგინებას და ითავებს ამგვარ რამეს, უმაღლესი ხელისუფალნი განა მაშინვე არ შეკრავენ პირს და ყველა გარემოებას იმგვარი ორაზროვნებით არ წარმოაჩენენ, რომ ვერავინ შეძლოს მტყუვნისა და მართლის გარჩევა? თანამდებობებზე დანიშვნა ერთადერთი შემთხვევაა, როცა ჩვენი მშობლიური შტატის გუბერნატორი ვალდებულია ანგარიში გაუწიოს საბჭოს მოსაზრებას. მაგრამ ჩვენ დავრწმუნდით, თუ რაოდენი უბედურების მომტანია ამგვარი პრაქტიკა სწორედ იმ საკითხში, რომლის შესახებაც ვლაპარაკობთ. მნიშვნელოვან თანამდებობებზე სამარცხვინო პირები დაინიშნენ. ზოგიერთი დანიშვნა მართლაც იმ ზომამდე შეუწყნარებელი იყო, რომ ყველა პარტიამ გამოთქვა თავისი აღშფოთება. გამოძიების პროცესში გუბერნატორმა საბჭო დაადანაშაულა, ხოლო საბჭოს წევრებმა გუბერნატორს დასდეს ბრალი: ყველა დანიშვნის ინიციატორი თვითონ იყოო. ხალხს ვერაფრით გაუგია თუ ვინ გადააბარა მისი ინტერესები მართვის უნარმოკლებულ პირს, რომელიც აშკარად შეუფერებელია მოცემული თანამდებობისთვის. დელიკატურობის მოსაზრებებიდან გამომდინარე, წვრილმანების გამომზეურებისგან თავს შევიკავებ. ყოველივე ზემოთქმულიდან ნათელია, რომ როცა აღმასრულებელი ხელისუფლება ორი ან უფრო მეტი ადამიანის ხელთაა, ხალხს ერთმევა საშუალება იმისა, რომ მან თვალ – ყური ადევნოს იმას კეთილსინდისიერად ხორციელდება თუ არა მის მიერ დელეგირებული ძალაუფლება. საზოგადოებრივი აზრი კარგავს თავის ეფექტურობას. ამგვარი რამ ორი მიზეზით ხდება. ჯერ ერთი, უჩინარდება საზოგადოებრივი გაკიცხვის ზეგავლენა, რაკი ცუდ მართვაზე პასუხისმგებლობა რამდენიმე პირს შორის ნაწილდება და შეუძლებელი ხდება იმის დადგენა, თუ ვინ არის დასჯის ღირსი. მეორეც, ვერ ხერხდება ის, რომ სწრაფად და გარკვევით იქნეს აღმოჩენილი თუ რა დარღვევები ჩაიდინეს თანამდებობის პირებმა, რათა ისინი იძულების წესით იქნენ გადაყენებულნი, ანდა – აუცილებელობის შემთხვევაში – პასუხისგებაში იქნენ მიცემულნი. ინგლისის მეფეს სამიდღემჩიოდ უპყრია ხელთ უმაღლესი აღმასრულბელი ხელისუფლების სადავეები. საზოგადოებრივი სიმშვიდის ინტერესებიდან გამომდინარე, იგი არავის წინაშე არ არის ანგარიშვალდებული მის მიერ განხორციელებული მართვისთვის და მისი პიროვნება წმინდად ითვლება. ამ ვითარებაში ყველაზე ბრძნული გადაწყვეტილება იქნებოდა ის, რომ მეფესთან შექმნილიყო საკონსტიტუციო საბჭო, რომელიც ხალხის წინაშე იქნებოდა ანგარიშვალდებული იმ რჩევებისთვის, რომლებსაც მას აძლევენ. ამის გარეშე აღმასრულებელი ხელისუფლება არავის წინაშე არ იქნებოდა ანგარიშვალდებული, რაც მიუღებელია თავისუფალი მმართველობის თვალსაზრისით. მაგრამ საკონსტიტუციო საბჭოს გადაწყვეტილებანი ინგლისშიც კი არ არის მეფისთვის სავალდებულო, თუმცა ამ საბჭოს წევრებს პასუხისმგებლობა ეკისრებათ მათ მიერ გაწეულ რეკომენდაციებზე. მეფე თვით არის თავისი თავის ბატონ – პატრონი და სრულიად თავისუფალია თავისი თანამდებობრივი უფლებამოსილებების შესრულებისას. ასე რომ, გაითვალისწინებს თუ არა იგი საკონსტიტუციო საბჭოს რჩევებს, – მხოლოდ და მხოლოდ მის ნება-სურვილზეა დამოკიდებული. რაც შეეხება რესპუბლიკას, მასში თითოეული თანამდებობის პირი პირადად აგებს პასუხს იმ ქმედებებზე, რომლებსაც ისინი თანამდებობაზე ყოფნის პერიოდში ახორციელებენ. როგორც ზემოთ აღინიშნა, არსებობს მოსაზრებანი, რომელთა მიხედვითაც დიდი ბრიტანეთის პოლიტიკური აგებულებიდან ლოგიკურად გამომდინარეობს იმის აუცილებლობა, რომ დაარსდეს სამეფო საბჭო. მაგრამ უნდა ითქვას, რომ ასეთი რამ არათუ კეთილსმყოფელ ზემოქმედებას ვერ მოახდენს აღმასრულებელ ხელისუფლებაზე, არამედ დამღუპველიც კი იქნება მისთვის. დიდი ბრიტანეთის მონარქიული პოლიტიკური წყობის პირობებში საბჭო თავის თავზე იღებს პასუხისმგებლობას, რათა იგი მეფეს აარიდოს, რაკი მისთვის პასუხისმგებლობის დაკისრება კანონით არის აკრძალული. მეფე კი თავისი უმწიკვლო მოღვაწეობის გამო ეროვნული სამართლიანობის საწინდრადაა მიჩნეული. ამერიკულ რესპუბლიკაში კი ამგვარი საბჭო თუ სრულად არ მოსპობდა, მნიშვნელოვნად დაასუსტებდა მაინც აღმასრულებელი ხელისუფლების პირველი პირის პასუხიმგებლობას. ეს უკანასკნელი კი ესოდენ საშურია და აუცილებელი. აღმასრულებელი ხელისუფლების მეთაურთან არსებული საბჭოს აუცილებლობა, რაც ესოდენ გავრცელებულია ცალკეული შტატის კონსტიტუციებში, იქიდან მომდინარეობს, რომ რესპუბლიკური მმართველობის მომხრეები გულმოდგინედ ცდილობენ რესპუბლიკური წესის დაცვას. საქმე კი იმ წესს ეხება, რომლის მიხედვითაც ძალაუფლება უფრო უხიფათოა, როცა იგი რამდენიმე პირზეა გადანაწილებული, ვიდრე მაშინ, როცა იგი ერთი ადამიანის ხელშია თავმოყრილი. თუკი მაინცადამაინც აუცილებელია ამ წესის გამოყენება აღმასრულებელ ხელისუფლებასთან მიმართებაში, იმაში მაინც უნდა ვიყოთ დარწმუნებულნი, რომ მისთვის დამახასიათებელმა ნაკლმა იმ სარგებელს არ გადააჭარბოს, რომლის მოტანაც მას ძალუძს. მაგრამ მე ვფიქრობ, რომ აღმასრულებელი ხელისუფლების მიმართ ზემოაღნიშნული წესის გამოყენება არ იქნებოდა მართებული. ამ საკითხში მე სავსებით ვიზიარებ იმ ავტორის მოსაზრებას, რომელსაც სახელგანთქმულმა იუნიუსმა “ღრმა, საფუძვლიანი და გაწაფული” უწოდა. საქმე კი იმ მოსაზრებას ეხება, რომლის მიხედვითაც “ ბევრად უფო ადვილია აღმასრულებელი ხელისუფლების შეზღუდვა მაშინ, როცა იგი ერთიერთი ადამიანის ხელშია თავმოყრილი”. [2] ამ დროს ხალხს უადვილდება, თვალყური ადევნოს იმას, თუ როგორ ხორციელდება მის მიერ მინიჭებული უფლებამოსილებანი. ერთი სიტყვით, ორ ან მეტ პირზე გადანაწილებული აღმასრულებელი ხელისუფლება ბევრად უფრო დიდ ხიფათს უქმნის თავისუფლებას. ახლა ირიოდ სიტყვით იმის ჩვენებას შევეცდები, თუ რაოდენ მიუღწეველია სასურველი უსაფრთხოება იმ გზით, რომელიც აღმასრულებელ ხელისუფლებაში მრავალთა მმართველობას ითვალისწინებს. Aუცილებელია, ძალაუფლება იმდენ პირზე იყოს გადანაწილებული, რომ ძალზე გაძნელდეს თანამზრახველთა ჯგუფის სახით მათი გაერთიანება. წინააღმდეგ შემთხვევაში თავისუფლება არათუ დაცული არ იქნება, არამედ მას დამღუპველი საფრთხე დაემუქრება. რამდენიმე პირის გაერთიანებული ნდობა და ზეგავლენა ბევრად უფრო საზარელ ხიფათს უქმნის თავისუფლებას, ვიდრე ის ნდობა და ზეგავლენა, რაც თითოეულ მათგანს ცალ - ცალკე აქვს. ამიტომ როცა მთელი ძალაუფლება რამდენიმე პირზეა გადანაწილებული, გაწაფულ ლიდერს ყოველთვის შეეძლება ის, რომ ისინი საერთო ინტერესით შეკრას და სახიფათო წამოწყებაში ჩაითრიოს. ამ ვითარებაში ბევრად უფრო ადვილია Dძალაუფლების ბოროტად გამოყენება, ვიდრე მაშინ, როცა იგი ერთი ადამიანის ხელშია თავმოყრილი. ამ უკანასკნელს კი მთელი საზოგადოება აკვირდება და ამდენად იგი ვერაფრით მოახერხებს მეტისმეტად დიდი ზეგავლენის მოპოვებას, რისი შეძენაც არ გაუჭირდებოდა, თუკი თანამზრახველთა ჯგუფთან ერთად იმოქმედებდა. რომაელი დეცემვირები, რომელთა სახელწოდება მათ რიცხვზე მიანიშნებს, [3] ბევრად უფრო საზარელ უზურპაციას სჩადიოდნენ, ვიდრე თითოეული მათგანი ცალ – ცალკე ჩაიდენდა. არავის მოუვა აზრად ის, რომ უმაღლესი აღმასრულებელი ხელისუფლების უფრო მრავალრიცხოვანი ორგანო შემოგვთავაზოს. ამიტომ არის, რომ აღმასრულებელი საბჭოს წევრთა შეთავაზებული რაოდენობა ექვსიდან თორმეტს შორის მერყეობს. ამგვარი საბჭო საკმარისად მრავალრიცხოვანია საიმისოდ, რომ იგი თანამზრახველთა დაჯგუფებად არ გადაგვარდეს. სწორედ ჯგუფური თანამზრახველობა და არა ცალკეული პირის პატივმოყვარეობაა ის ბოროტება, რასაც ამერიკაში ყველაზე მეტად უნდა ვუფრთხოდეთ. აღმასრულებელი ხელისუფლების მეთაურთან არსებული საბჭო ის ორგანო იქნება, რომელიც დააბრკოლებს ამ თანამდებობის პირის კეთილ ზრახვებს, რომელიც თვითონ არის პასუხისმგებელი თავის საკუთარ ქმედებებზე. პირიქით, იგი მისი ცუდი თვისებების წამახალისებლად მოგვევლინება და ხელს შეუწყობს მის მიერ დაშვებული შეცდომების დაფარვას. აღარაფერს ვიტყვი იმ დანახარჯებზე, რომელიც ამგვარი საბჭოს შენახვას დასჭირდება. მაგრამ ერთი რამ მაინც უნდა ითქვას. კერძოდ კი ის, რომ ზემოაღნიშნული საბჭოს წევრთა ჯამაგირი საკმაოდ მძიმე ტვირთად დააწვება ქვეყნის ბიუჯეტს, რაკი ისინი სახელმწიფო კმაყოფაზე უნდა გადმოვიდნენ. ვფიქრობ, არ ღირს ამდენი ფულის დახარჯვა იმ საქმეზე, რომელსაც კარგი პირი ნამდვილად არ უჩანს. დაბოლოს, ყოველივე ზემოთქმულს ერთ რამესაც დავამატებდი: ახალი კონსტიტუციის გამოქვეყნებამდე არც ერთ შტატში არ წავწყდომივარ მოაზროვნე ადამიანს, რომელიც დარწმუნებული არ ყოფილიყოს იმ დასკვნის სისწორეში, რაც მან საკუთარი გამოცდილების საფუძველზე გამოიტანა. საქმე კი შემდეგ დასკვნას ეხება: ერთმმართველობა, რომელიც ჩვენი მშობლიური შტატის აღმასრულებელ ხელისუფლებას ახასიათებს, სწორედ რომ ერთ-ერთი ღირსებათაგანია ჩვენი კონსტიტუციისა. პუბლიუსი [1] ნიუ – იორკის შტატში მხოლოდ მრეჩეველთა საბჭო არსებობს, რომელიც თანამდებობებზე დანიშვნის საქმეებს განაგებს. ნიუ – ჯერსიში გუბერნატორთან არსებობს საბჭო, რომლის რეკომენდაციები, რამდენადაც მახსოვს, მისთვის არ არის სავალდებულო.( პუბლიუსი) [2] დე ლომი( პუბლიუსი) [3] ათი ( პუბლიუსი) ფედერალისტი # 71 : ჰამილტონი Spoiler ფედერალისტი # 71 : ჰამილტონი 1788წ. 18 მარტი ნიუ-იორკის შტატის ხალხს მეორე პირობა, რომლის დაცვაც აუცილებელია, რათა აღმასრულებელი ხელისუფლება ენერგიული იყოს, თანამდებობაზე ყოფნის ხანგრძლივობას შეეხება. ეს უკანასკნელი ორ რამესთან არის დაკავშირებული. ჯერ ერთი, აუცილებელია ის, რომ უმაღლესი აღმასრულებელი ხელისუფალი პიროვნულ სიმტკიცეს იჩენდეს მისთვის მინიჭებულ უფლებამოსილებათა განხორციელების საქმეში. მეორეც, სტაბილური უნდა იყოს მართვის ის სისტემა, რომელიც მისი მფარველობის ქვეშ მოქმედებს. რაც შეეხება პირველ საკითხს, სრულიად ცხადია, რომ რაც უფრო ხანგრძლივად იმყოფება ადამიანი თანამდებობაზე, მით უფრო დიდი უპირატესობის მოხვეჭა შეუძლია მას. რა საკუთრებასაც უნდა ფლობდეს ადამიანი, იგი ყოველთვის დაინტერესებულია, რათა შეინარჩუნოს ის, რისი მეოხებითაც იგი ამ საკუთრებას ფლობს. ასეთი რამ სწორედ ადამიანური ბუნებიდან გამომდინარეობს და ისიც გამუდმებით ამოწმებს ხოლმე, თუ რამდენად მტკიცე ან არასაიმედოა მისი თანამდებობრივი მდგომარეობა. მას ერთთავად მხოლოდ ის აინტერესებს, ეს უკანასკნელი მოკლევადიანი ან გაურკვეველია, თუ გრძელვადიანი ან გარკვეული. იგი, რა თქმა უნდა, მზად არის უფრო გრძელვადიანი და გარკვეული მდგომარეობისთვის ჩაიგდოს თავი საფრთხეში, ვიდრე მოკლევადიანი და გაურკვეველი პერსპექტივისთვის. ეს შენიშვნა უფრო პოლიტიკურ პრივილეგიას, საზოგადოებრივ პატივსა თუ ნდობას მიესადაგება, ვიდრე იმ მდგომარეობას, როცა ადამიანს ჩვეულებრივ საკუთრებაში აქვს ხოლმე რაიმე ნივთი. აქედან შემდეგი დასკვანა გამომდინარეობს: ადამიანს, რომელიც პრეზიდენტის ფუნქციებს ასრულებს და გაცნობიერებული აქვს ის, რომ თანამდებობა მოკლე ხანში უნდა დატოვოს, მის მიმართ არცთუ დიდი ინტერესი ექნება. იგი არც იმისთვის გადადებს თავს, რომ სიძნელეებს შეეჭიდოს და თავს დაიტეხოს საზოგადოებრივი გაკიცხვა იმ შემთხვევაში, თუ ვერ შესძლებს, დამოუკიდებლად გაართვას თავი მინიჭებულ უფლებამოსილებათა განხორციელებას. მას არც იმის ხალისი ექნება, რომ წინააღმდეგობა გაუწიოს იმ ცუდ განწყობილებას, რომელსაც მის მიმართ საზოგადოების უდიდესი ნაწილი ან თვით საკანონმდებლო ორგანოში გაბატონებული ფრაქცია ავლენს, თუნდაც ამგვარი განწყობილება წარმავალი იყოს. ხანდახან შესაძლოა ისეც მოხდეს, რომ მას თან უნდოდეს თანამდებობის დათმობა, თანაც გული ეთანაღრებოდეს და ახალი არჩევნების შედეგად თავის პოსტზე დარჩენაც ეწადოს. ამგვარი შიშნარევი სურვილები დიდ ვნებას მოუტანს მის პატიოსნებას და მის სიმტკიცესაც საფუძველს მოურყევს. ხელთ კი სუსტი და გაუბედავი პრეზიდენტი შეგვრჩება. ისეთი ადამიანებიც მოიპოვებიან, რომელთაც მიაჩნიათ, რომ პრეზიდენტის საუკეთესო თვისება სწორედაც რომ ის მონური მორჩილებაა, რომელსაც იგი საზოგადოებასა თუ საკანონმდებლო ხელისუფლებაში გაბატონებული მიმდინარეობისადმი იჩენს. მაგრამ საქმე ის არის, რომ ასეთ ადამიანებს ძალზე ზერელე წარმოდგენები აქვთ როგორც იმ მიზანთა შესახებ, რომელთა მისაღწევადაც ხელისუფლების ესა თუ ის შტო ფუძნდება, ისე იმ ჭეშმარიტ საშუალებებზე, რომელთა მეშვეობითაც საზოგადოებრივი კეთილდღეობის უზრუნველყოფა ხდება. რესპუბლიკური პრინციპი მოითხოვს, რომ გაცნობიერებული თანაზიარობის გრძნობა წარმართავდეს ყველა იმ პირის მოქმედებას, ვისაც საზოგადოებრივ საქმეთა მართვა აქვს მინდობილი. მაგრამ ზემოაღნიშნული პრინციპი სულაც არ მოითხოვს იმას, რომ მონურად თავი წავუხაროთ ვნებათა იმ ანაზდეულ აღტკინებასა თუ ეფემერულ იმპულსებს, რომლებსაც ჩვენში გაქნილი ადამიანები აღძრავენ. ადამიანები, რომლებიც ცდას არ აკლებენ იმას, რომ თავინათი ცრურწმენები საზოგადოების ინტერესებად გაასაღონ. სავსებით სამართლიანია ის მოსაზრება, რომლის თანახმადაც ადამიანები, საზოგადოდ, საზოგადოებრივ კეთილდღეობას ესწრაფვიან. მაგრამ საქმე ის არის, რომ ამგვარი სწრაფვისას ისინი შეცდომებს უშვებენ ხოლმე. ამიტომ ისინი აღშფოთებას ვერ მალავენ, როცა მავანი ქლესა პიროვნებები გამოვლენ და მტკიცებას მოჰყვებიან, თითქოსდა ყოველთვის მართებულად მსჯელობდნენ და დასახულ მიზანთა მიღწევის საშუალებებსაც შეუმცდარად ირჩევდნენ. ცხოვრებისეული გამოცდილება მათაც კარნახობთ, რომ ხანდახან ისინიც ცდებიან. თუმცა გაკვირვებას ვერ მალავენ იმის გამო, რომ ეგზომ ცოტა შეცდომას უშვებენ. ადამიანებს კი მახეს უგებენ პატივმოყვარე პარაზიტები და სიკოფანტები, საზოგადოებაში სიხარბისა და სასოწარკვეთის განწყობილებებს რომ ავრცელებენ. ისინი არაფერზე იხევენ უკან, ოღონდ კი უფრო დიდი ნდობა მოიხვეჭონ, ვიდრე იმსახურებენ, თვალი ერთთავად საზოგადოების კეთილგანწყობის მოხელთებაზე უჭირავთ და არაფრად ანაღვლებთ მისი დამსახურება. არის მომენტები, როცა ადამიანთა მიდრეკილებანი მათსავე ინტერესებს ეჯახებიან. მაგრამ არსებობს ხალხი, რომელიც საზოგადოებამ სწორედ მათი ინტერესების სადარაჯოზე განამწესა. ამ ხალხის ვალია განუხრელად იცავდეს ამ უკანასკნელთ. საზოგადოებრივ ინტერესთა მცველებს უფლება არ აქვთ, წამიერ ცდუნებებს აჰყვნენ. მათ მოსახლეობას სწორედ იმის საშუალება უნდა მისცენ, რომ ამ უკანასკნელმა ცივი გონებითა და მშვიდ ვითარებაში გაიაზროს ყველაფერი, რაც ხდება. ბევრი მაგალითის მოტანა შეიძლება, როცა ამ ხერხმა გაჭრა და ხალხი მის მიერვე დაშვებული საბედისწერო შედეგებისგან იხსნა. მადლიერმა ხალხმა კი სამარადჟამო ძეგლები დაუდგა იმ ადამიანებს, რომელთაც ეყოთ სიმამაცე და დიდსულოვნება, რათა სწორედ საზოგადოებრივ ინტერესთა გულისთვის თავი საფრთხეში ჩაეგდოთ და უშიშრად შეგებებოდნენ უკმაყოფილების ტალღას. ადამიანთა გარკვეული წრე დაჟინებით ამტკიცებს, აქაოდა, აუცილებელია პრეზიდენტი სახალხო მიდრეკილებების მიმართ მაამებლობას იჩენდესო. მაგრამ შეუძლებელია, ვინმემ რამენაირად გაამართლოს და მოითხოვოს ის, რომ მას საკანონმდებლო ხელისუფლებაში არსებულ განწყობილებათა მიმართაც ამგვარივე მაამებლური დამოკიდებულება ჰქონდეს. საკანონმდებლო ორგანო, შესაძლოა, ხანდახან უპირისპირდებოდეს კიდეც პრეზიდენტს, ხალხი კი ყოველივე ამის მიმართ გულგრილ დამოკიდებულებას ინარჩუნებდეს. მაგრამ საქმე ის არის, რომ ყველა სიტუაციაში სასურველია, პრეზიდენტი Gგაბედულად მოქმედებდეს და ქმედით გადაწყვეტილებებს იღებდეს. არსებობს წესი, რომელიც გვასწავლის, რომ აუცილებელია ხელისუფლება სხვადასხვა შტოებად დაიყოს. მაგრამ იგივე წესი იმასაც ჩაგვაგონებს, რომ დაყოფილი და გამიჯნული სახელისუფლებო შტოები ერთმანეთისგან მართებულ დამოუკიდებლობას უნდა ინარჩუნებდნენ. რა აზრი აქვს საკანონმდებლო ხელისუფლებისგან აღმასრულებელი და სასამართლო ხელისუფლების გამიჯვნას, თუ ეს უკანასკნელნი ისე არიან მოწყობილნი, რომ კვლავაც საკანონმდებლო ხელისუფლების ნება – სურვილის შემსრულებლებად რჩებიან? ამგვარი რამ ხელისუფლების მხოლოდ ნომინალური დაყოფა იქნებოდა. ამ გზით, რა თქმა უნდა, ვერ მივაღწევდით იმ მიზნებს, რომელთა მისაღწევადაც ზემოაღნიშნული წესი იქნა შემოღებული. ერთია, როცა საქმე ეხება კანნომორჩილებას, მაგრამ სხვა საკითხია, როცა ხელისუფლების დანარჩენი შტოები იძულებულნი არიან, საკანონმდებლო ორგანოს ემორჩილებოდნენ. ერთი სრულ შესატყვისობაშია ვარგებული მმრთველობის პრინციპებთან, მეორე კი არღვევს მათ. საქმე ის არის, რომ ამ შემთხვევაში მნიშვნელობა არ აქვს კონსტიტუციურ ფორმებს, მთელი ძალაუფლება ერთ სახელისუფლებო ორგანოში იყრის თავს. წინა რამდენიმე სტატიაში საკმარისი მაგალითები იქნა მოხმობილი, რათა მთელი სისრულით წარმოგვედგინა და განგვემარტა საკანონმდებლო ხელისუფლების ის ტენდენცია, რომელიც შთანთქმას უქადის ხელისუფლების დანარჩენ განშტოებებს. საქმე ის არის, რომ შეურეველი რესპუბლიკური მმართველობის პირობებში ამგვარი რამ თითქმის დაუძლეველი ტენდეციის სახით გვევლინება. ხალხის წარმომადგენლებს, რომლებიც წარმომადგენლობითი ორგანოს სავარძლებში მოკალათებულან, თავანთი თავი ხალხად დაუგულვებიათ. ამიტომ თუკი სადმე ოპოზიციურმა აზრმა გაიჭაჭანა, ისინი აღშფოთებასა და ზიზღს ანთხევენ, თითქოსდა ხელისუფლების აღმასრულებელ თუ სასამართლო განშტოებათა მიერ თავიანთი უფლებების განხორციელებით მათი პრივილეგიები ირღვეოდეს და მათი ღირსება ილახებოდეს. კანონმდებლებს ხელისუფლების დანარჩენ დეპარტამენტთა მიმართ ქედმაღლური პოზიცია უჭირავთ და მათზე კონტროლის დამყარებას ცდილობენ. საქმე ის არის, რომ ისინი ხალხის მხარდჭერით სარგებლობენ ხოლმე და ამიტომ ხელისუფლების სხვა წევრებს ერთობ უძნელდებათ კონსტიტუციური ბალანსის შენარჩუნება. არსებობს მოსაზრება, რომ აღმასრულებელი ხელისუფლების წარმომადგენელნი მოკლე ვადით უნდა იმყოფებოდნენ თავიანთ თანამდებობებზე. ამიტომ შეიძლება ვინმეს შემდეგი შეკითხვა დაებადოს: რა ზეგავლენა უნდა იქონიოს ამან საკანონმდებლო ხელისუფლებისგან აღმასრულებელ ხელუსუფალთა დამოუკიდებლობაზე, თუ მათ თანამდებობაზე ერთმანეთის დანიშვნისა ანდა გადაყენების უფლება არ ექნებათ? ერთი პასუხი შეგვიძლია ზემოხსენებული პრინციპიდან გამოვიტანოთ. საქმე იმას ეხება, რომ ადამიანი თითქმის არ იჩენს ინტერესს მსწრაფლწარმავალი უპირატესობისადმი. უპირატესობა, რომელსაც მას თანამდებობრივი მდგომარეობა უზრუნველუყოფს, უნდა ღირდეს იმად, რომ მან სათანადო ძალისხმევა გამოიღოს, თავიც გადადოს და რისკიც გასწიოს. მეორე პასუხი უფრო გარკვეულია, თუმცა მთლად დამაჯერებელი ვერ არის. საქმე ის არის, რომ საკანონმდებლო ორგანოს, ხალხზე მისი ზეგავლენიდან გამომდინარე, შეუძლია, არ დაუშვას იმ ადამიანის მეორე ვადით არჩევა თანამდებობაზე, რომელიც უშიშრად აღუდგა წინ ამ ორგანოს დამღუპველ გეგმებს და მის თვალში სიძულვილი დაიმსახურა. შესაძლოა, სხვა შეკითხვებიც დაისვას: ოთხწლიანი ვადა პასუხობს კი დასახულ მიზანს და თუ არ პასუხობს, მაშინ ხომ არ არის უპრიანი უფრო მოკლე ვადის შეთავაზება, რათა თავიდან ავიცილოთ პატივმოყვრე ზრახვები? უფრო მოკლე საპრეზიდენტო ვადის შემოღება იმიტომაც ხომ არ არის უფრო მართებული, რომ ოთხი წელი ისედაც არ არის საკმარისი, რათა პრეზიდენტს სასურველი სიმტკიცე და დამოუკიდებლობა გამოუმუშავდეს? შეუძლებელია იმის მტკიცება, რომ ოთხწლიანი ან სხვა რომელიმე ვადა სრულად შეესაბამებოდეს დასახულ მიზანს. მაგრამ იმის თქმა კი დაბეჯითებით შეიძლება, რომ კონვენტის მიერ შემოთავაზებული ვადა ამ მიზანთან იმდენად გვაახლოებს, რამდენადაც იგი ხელისუფლების სულისკვეთებასა და ხასიათზე არსებითი ზეგავლენის მოხდენის შესაძლებლობას იძლევა. ამგვარი ვადის დასაწყისსა და ამოწურვას შორის საკმაოდ ხანგრძლივი შუალედია. ასე რომ, საკმაოდ შორსაა თანამდებობიდან წასვლის პერსპექტივა და ის არასასურველ ზეგავლენას ვერ იქონიებს ადამიანზე, რომელიც საკმაოდ მტკიცე ხასიათით გამოირჩევა. დროის ამგვარი შუალედი სრულიად საკმარისია იმისთვის, რათა ამ ადამიანმა თავის თავს ჩააგონოს ის, რომ შეძლებს საზოგადოება იმ ზომათა მართებულობაში დაარწმუნოს, რომელთა მიღებასაც აპირებს. თუმცა შეიძლება ისეც მოხდეს, რომ არჩევნების მოახლოებასთან ერთად ამ ადამიანის სიმტკიცისა და ერთგულების ხარისხი დაქვეითდეს, რაკი მოწევნილა ჟამი მის მიერ წარმოებული პოლიტიკის შეფასებისა. მაგრამ იმედია, პრეზიდენტიცა და ამომრჩეველიც ურთიერთსასიკეთოდ გამოიყენებენ მათ ხელთ არსებულ შესაძლებლობებს. ლაპარაკი სწორედ იმ შესაძლებლობებზეა, აღმასრულებელი ხელისუფლების მეთაურს ის მდგომარეობა რომ მოუპოვა, რასაც ამომრჩევლის პატივისცემისა და კეთილგანწყობის მოტანა შეუძლია. მაშინ იგი თანამოქალაქეთა პატივისცემისა და ერთგულების იმედს მოიცემს, მათ წინაშე თავისი სიბრძნისა და პატიოსნების დამადასტურებელი საბუთების ამარა წარდგომას გაბედავს და ალალბედზე შეაგდებს საკუთარ უსაფრთხოებას. ასე რომ, ერთი მხრივ, ოთხწლიანი ვადა ხელს შეუწყობს პრეზიდენტის განმტკიცებას, ამ პოლიტიკური წყობის ძალზე ღირებულ შემადგენელ ნაწილად აქცევს მას. მაგრამ მეორე მხრივ, ზემოაღნიშნული ვადა არ არის ისე ხანგრძლივი, რომ რაიმე გამართლება ჰქონდეს საზოგადოებრივი თავისუფლების საფრთხეთა თაობაზე ატეხილ განგაშს. ბრიტანულმა თემთა პალატამ ერთობ მოკრძალებულად დაიწყო თავისი მოღვაწეობა. მისი უფლებამოსილება, თავიდან, ახალი გადასახადის შემოღების თაობაზე თანხმობის მიცემით ან არმიცემით შემოიფარგლებოდა. სამაგიეროდ, იგი ძალზე სწრაფი ტემპით კვეცდა სამეფო ხელისუფლების პრეროგატივებსა და არისტოკრატიის პრივილეგიებს, რათა თავისუფალი მართვის პრინციპებთან შესაბამისობაში მოეყვანა ისინი. მაგრამ, იმავდროულად, იგი თანდათან ზრდიდა თავის სტატუსს, ვიდრე პარლამენტის სრულუფლებიან პალატად არ იქცა. თუკი თემთა პალატამ მოახერხა როგორც სამეფო ხელისუფლების, ისე არისტოკრატიის ალაგმვა; თუკი მან დაამხო ძველთაგანვე დადგენილი წესრიგი როგორც ეკლესიაში, ისე სახელმწიფოში; თუკი მონარქი კანკალებს თემთა პალატის ახალშემოღებათა მოლოდინში, მაშინ რად უნდა ვუფრთხოდეთ ისეთ უმაღლეს აღმასრულებელ ხელისუფალს ანუ შეერთებული შტატების პრეზიდენტს, რომელსაც მხოლოდ ოთხი წლის ვადით ირჩევენ და ერთობ შეზღუდული უფლებამოსილებებითაა აღჭურვილი? დიდი – დიდი რაც შეიძლება მოხდეს, ის არის, რომ მან ვერ გასწიოს ის ჭაპანი, რომელსაც კონსტიტუცია აკისრებს. მხოლოდ ერთ რამეს დავამატებდი: შესაძლოა, ოთხწლიანი ვადა იმის ეჭვს გვიტოვებდეს, რომ პრეზიდენტი ამ ხნის განმავლობაში ვერ მოასწრებს მტკიცე ნების ხელისუფლად ჩამოყალიბებას. მაგრამ სრულიად უეჭველია ის, რომ ეს ვადა არც იმისთვის იქნება საკამარისად ხანგრძლივი, რათა მას ქვეგამხედვარე მისწრაფებებმა სძლიონ და მათი ხორცშესხმის სურვილი გაუჩნდეს. პუბლიუსი ფედერალისტი # 72 : ჰამილტონი Spoiler ფედერალისტი # 72 : ჰამილტონი 1788წ. 19 მარტი ნიუ-იორკის შტატის ხალხს მთავრობის მიერ განხორციელებული ადმინისტრირება, თუ მას ფართო აზრით გავიგებთ, – ყველა სახელმწიფო უწყების ფუნქციონირებას მოიცავს, სულერთია, თუ რომელ სფეროს განეკუთვნება იგი, საკანონმდებლოს, აღმასრულებელს თუ სასამართლოს. მაგრამ იგი, ჩვეულებრივ, იმ დეტალებით შემოიფარგლება ხოლმე, რომლებიც მხოლოდ აღმასრულებელი დეპარტამენტის კომპეტენციაში შედის. შესაძლოა, ეს სამთავრობო ადმინისტრირების ზუსტი განსაზღვრებაც კი იყოს. უცხო სახელმწიფოებთან მოლაპარაკებათა წარმოება, ფინანსური გეგმების მომზადება, სახელმწიფო ფულის მოხმარება და მიზნობრივი ხარჯვა საკანონმდებლო ხელისუფლების ზოგად ასიგნებათა შესაბამისად, არმიისა და ფლოტის მშენებლობა, საომარი ოპერაციების წარმართვა როგორც ჩანს, ყველაზე მართებულად გაგებული სახელმწიფო ადმინისტრირება ამ და სხვა ამგვარ საქმეებს მოიცავს. რაც შეეხება პიროვნებებს, რომლებსაც მათი ხელმძღვანელობა აქვთ მინდობილი, ისინი უპრიანია, უმაღლესი აღმასრულებელი ხელისუფლის თანაშემწეებად თუ მოადგილეებად განიხილებოდნენ. ამიტომ ამ ხალხს თანამდებობებზე პრეზიდენტი უნდა ნიშნავდეს. სულ ცოტა, ის მაინც არის უპრიანი, რომ თანამდებობებზე მათი კანდიდატურები პრეზიდენტმა წამოაყენოს და მის უშუალო ხელმძღვანელობას დაუმორჩილოს. თუ საკითხს ამ კუთხით შევხედავთ, უმალვე დავინახავთ, რომ აღმასრულებელი ხელისუფლების პირველი პირის თანამდებობაზე ყოფნის ვადასა და იმ სტაბილურობას შორის, რომლითაც ადმინისტრაციის სისტემა უნდა ხასიათდებოდეს, არსებითი კავშირი არსებობს. პოლიტიკური მემკვიდრე თავის უნარსა და დამსახურებას ხშირად სწორედ იმით ზომავს, თუ როგორ შეძლო მან ყოველივე იმის შეტრიალება და გადაკეთება, რაც მას წინამორბედი პოლიტიკური ხელისუფლისგან მემკვიდრეობით ერგო. ამასთანავე, როცა პოლიტიკური მემკვიდრე თანამდებობას საზოგადოებრივი არჩევნების შედეგად იკავებს, იგი ერთ რამეშია დარწმუნებული: მისი წინამორბედის თანამდებობიდან გადაყენების მიზეზი სწორედ ის გახდა, რომ მის მიერ მიღებული ზომები საზოგადოებაში მოწონებით არ სარგებლობდა. ამიტომ ამგვარი ხელისუფალი ფიქრობს, რომ იგი ამომრჩევლის თვალში მით უფრო მოსაწონი გახდება, რაც უფრო ნაკლებად დაემგვანება მის წინამორბედს. ამგვარი მოსაზრებანი, იმ პირთა გავლენასთან ერთად, რომლებიც პრეზიდენტის ნდობით სარგებლობენ და მისდამი ერთგულებით არიან გამსჭვალულნი, უთუოდ, ყოველ ახლადარჩეულ უმაღლეს აღმასრულებელ ხელისუფალს იქითკენ უბიძგებენ, რომ მან მისდამი დაქვემდებარებულ თანამდებობებზე თავისი კადრები დანიშნოს. ყოველივე ეს კი საკმარისი საფუძველი იქნება იმისთვის, რომ სამთავრობო ადმინისტრაციაში გამუდმებული ცვალებადობის საძრახისი და დამღუპველი პრაქტიკა გაბატონდეს. პრეზიდენტის ხელახალი ვადით არჩევა, ჩემი აზრით, სწორედ ის გარემოებაა, რომელიც თანამდებობაზე მისი ყოფნის ხანგრძლივობას უკავშირდება. ეს უკანასკნელი აუცილებელია, რათა თნანმდებობის პირს იმის ხალისი მიეცეს, რომ გაბედულად იმოქმედოს და პირნათლად შეასრულოს მასზე დაკისრებული მოვალეობა. ამასთანავე, საზოგადოებას დრო და მოცალეობა ეძლევა საიმისოდ, რომ თვალყური მიადევნოს მისი მოღვაწეობის მიმართულებას და მის მიერ გაკეთებული საქმეების მიხედვით შეაფასოს, თუ რამდენად ღირსეულია იგი. თანამდებობაზე ხელახალი ვადით არჩევა კი აუცილებელია, რათა ხალხს – რომელიც მართებულად მიიჩნევს თანამდებობის პირის მიერ წარმოებულ პოლიტიკას, საშუალება მიეცეს იმისა, რომ თავის პოსტზე დატოვოს იგი. ამით ამ უკანასკნელს შესაძლებლობა მიეცემა იმისა, რომ სრულად მოახმაროს საზოგადოებას თავისი ნიჭი და სიქველე; ხელისუფლება კი იმ უპირატესობას შეიძენს, რომ მას ადმინისტრაციის მდგრადი და ბრძნული სისტემა ექნება. ერთი შეხედვით, თითქოსდა არაფერი უნდა იყოს უფრო დამაჯერებელი, ვიდრე ის გეგმა, რომელიც ჩვენ მიერ განსახილველ საკითხს უკავშირდება და რომელსაც პატივცემული ადამიანების Mმთელი წყება უჭერს მხარს. საქმე იმ მოსაზრებას ეხება, რომლის მიხედვითაც პრეზიდენტი თავის პოსტზე მხოლოდ გარკვეული ვადით უნდა იმყოფებოდეს. ამგვარი ვადის ამოწურვისთანავე იგი განსაზღვრული დროით ანდა სამუდამოდ უნდა იქნეს გადაყენებული თანამდებობიდან. მაგრამ საქმე ის არის, რომ ამგვარ დროებითსა თუ სამუდამო გადაყენებას ერთი და იგივე შედეგები მოჰყვება. ეს უკანასკნელნი კი დიდწილად დამღუპველნი იქნებიან და არა კეთილმყოფელნი. ამიტომცაა, რომ ზემოხსენებული გეგმა მხოლოდ ერთი შეხედვითაა დამაჯერებელი. მაგრამ საკითხში უფრო ღრმად თუ ჩავხედავთ, დავინახავთ, რომ იგი ძალზე ცუდადაა დასაბუთებული. ერთი დამღუპველ შედეგთაგანი, რომელიც ამგვარ გადაყენებას მოჰყვება ის არის, რომ თანამდებობის პირს კარგი საქციელის ხალისი წაერთმევა. ძალზე ცოტაა ისეთი ადამიანი, რომელიც სათანადო გულმოდგინებას გამოიჩენს მისდამი დაკისრებული მოვალეობების აღსრულების საქმეში, როცა იცის, რომ განსაზღვრული პერიოდის შემდეგ მას ხელიდან გამოეცლება ის უპირატესობანი, რანიც თანამედებობაზე მის ყოფნასთან არიან დაკავშირებულნი. მაგრამ სრულიად განსხვავებულ ვითარებასთან გვაქვს საქმე, როცა თანამდებობის პირს ერთი იმედი ასულდგმულებს: კვლავაც მიეცეს ზემოაღნიშნულ უპირატესობათა მოხვეჭის შესაძლებლობა, თუკი დაიმსახურებს იმას, რომ ხალხმა თანამდებობაზე ყოფნის ვადა გაუხანგრძლივოს. ამგვარი მოსაზრება არ უნდა იყოს საკამათო, თუკი მიჩნეულია, რომ გასამრჯელოს მიღების სურვილი ადამიანური ქცევის ერთ-ერთი ყველაზე მძლავრი მოტივთაგანია. ხალხისადმი ერთგულება კი ყველაზე საიმედოდ მაშინ არის უზრუნველყოფილი, როცა თანამდებობის პირის ადამიანური ინტერესი და მისი თანამდებობრივი მოვალეობა ერთმანეთს ემთხვევა. დიდების სიყვარული სწორედ ის ვნებაა, რომელიც ყველაზე კეთილშობილ ადამიანებსაც კი მნიშვნელოვან და ძნელ წამოწყებათა ხორცშესასხმელად აღძრავს. ამ უკანასკნელთა მოსამწიფებლად და განსასრულებლად კი საჭიროა გარკვეული დრო. ბუნებრივია, როცა ადამიანს ეიმედება იმისა, რომ კიდევ დიდხანს მოუწევს თანამდებობაზე დარჩენა, იგი მონდომებას არ აკლებს წამოწყებულ საქმეს. მაგრამ როცა მან წინასწარ იცის, რომ განსაზღვრული ვადის ამოწურვის შემდეგ თანამდებობაზე დარჩენის შანსი არ აქვს, იგი გულს იცრუებს ხოლმე ამ უკანასკნელზე. მით უფრო, როცა წარმოიდგენს, რომ იგი შეიძლება, ისეთი რეპუტაციის ადამიანთა ხელში ჩავარდეს, რომელთაც არ ძალუძთ ბოლომდე მიიყვანონ მის მიერ დაწყებული საქმე და მტრულადაც კი იყვნენ განწყობილნი მის მიმართ. დიდი – დიდი, რასაც შეიძლება, მსგავს მდგომარეობაში ადამიანებისგან მოველოდეთ, ის არის, რომ ისინი საქმეს არ დააზარალებენ, ნაცვლად იმისა, რომ ღირსეულად მოიქცნენ და კარგი საქმეები აკეთონ. თანამდებობიდან გადაყენების კიდევ ერთი დამღუპველი შედეგი ის არის, რომ იგი ადამიანში ისეთ ცდუნებათა აღძვრას უწყობს ხელს, რომელნიც მას სიხარბის, ხაზინის ქურდობისა და ზოგჯერ უზურპაციისკენაც კი უბიძგებენ. როცა თანამდებობაზე ხარბი ადამიანი იმყოფება და მან წინდაწინვე იცის, რომ ადრე თუ გვიან მასზე უარის თქმა მოუწევს, რაც თანამდებობასთან დაკავშირებულ უპირატესობებზე ხელის აღებას მოასწავებს, იგი არაფერზე დაიხევს უკან, ოღონდ კი ბოლომდე იგემოს მისი სიტკბოება. ამგვარ ადამიანს სინდისის ქენჯნა არ შეაწუხებს და ყველაზე ბინძურ ზომებს მიმართავს, რომ რაც შეიძლება მსუქანი ლუკმა იგდოს ხელთ იმ მოკლე დროის განმავლობაში, რა ვადითაც იგი თანამდებობაზე იმყოფება. მაგრამ თუ იმავე ადამიანს სრულიად სხვა პერსპექტივა გადაეშლება თვალწინ, მაშინ შესაძლოა, იგი თავის პოსტთან დაკავშირებულ დამატებით შემოსავლებს დასჯერდეს და გულმა თანამდებობრივი მდგომარეობის ბოროტად გამოყენებისკენ აღარც კი გაუწიოს. მისი სიხარბე სიხარბითვე უნდა იქნეს დაძლეული. წარმოვიდგინოთ, რომ ასეთი ადამიანი სიხარბესთან ერთად ამპარტავნებითა თუ პატივმოყვარეობითაც გამოირჩევა, მაშინ იგი არაფერს დაიშურებს, რათა სანიმუშო საქციელით გაიხანგრძლივოს დიდების კვრცხლბეკზე ყოფნა. იგი არაფრით დაუშვებს, რომ დიდებისა და პატივისადმი მისწრაფება სარგებლის მოპოვებისადმი მადას ანაცვალოს. მაგრამ თუ მას მუდამ თვალწინ ექნება თანამდებობიდან სამიდღემჩიო გადაყენების პერსპექტივა, მასში იმ ზომამდე იმძლავრებს სიხარბისადმი ვნება, რომ იგი სიფრთხილის გრძნობასაც იავარქმნის და მედიდურობისა თუ პატივმოყვარეობის განცდასაც. პატივმოყვარე ადამიანი, როცა იგი დიდების შარავანდედშია გახვეული, წინდაწინვე ჭვრეტს იმ წამს, ოდეს მას ამ ზღაპრული სიმაღლიდან სამარადჟამოდ დაშვება მოუწევს. იგი ხვდება, რომ ვერაფერი იხსნის ბედის ამგვარი უკუღმართობისგან. ამ ვითარებაში კი მას გაასკეცებული ცდუნება შეიპყრობს იმისა, რომ გარემოებათა დამთხვევით ისარგებლოს და თანამდებობრივი ძალაუფლება გაიხანგრძლივოს. საამისოდ იგი არაფერზე დაიხევს უკან და ბევრად უფრო დიდ შემართებასაც გამოიჩენს, ვიდრე მაშინ გამოიჩენდა, თუკი იმის შესაძლებლობა მიეცემოდა, რომ იმავე მიზნისთვის თანამდებობრივი მოვალეობის კეთილსინდისიერად შესრულების წყალობით მიეღწია. წარმოვიდგინოთ, რომ ჩვენი ქვეყნის გზებზე უკმაყოფილო მოჩვენებებივით დარიალობს ექვსიოდე ადამიანი, რომელნიც საკმაო ნდობით სარგებლობენ ხალხში საიმისოდ, რომ მათ უმაღლესი აღმასრულებელი ხელისუფლის პოსტი დაიკავონ. ნაცვლად ამისა, ისინი ოხვრით შენატრიან იმ თანამდებობას, რომლის კვლავ დაკავებასაც აწი ვეღარასოდეს ეღირსებიან. ნუთუ ამგვარი ვითარება წაადგება როგორც საზოგადოების მშვიდობასა, ისე ხელისუფლების სტაბილურობას? მესამე დამღუპველი შედეგი თანამდებობიდან როგორც გარკვეული ვადით, ისე სამიდღემჩიო გადაყენებისა სწორედ ისაა, როცა საზოგადოებას ერთმევა შესაძლებლობა იმისა, რომ იმ გამოცდილებით იხეიროს, რაც აღმასრულებელი ხელისუფლების მეთაურს თანამდებობაზე ყოფნის პერიოდში დაუგროვებია. ძველი თქმულების თანახმად, სწორედ გამოცდილებაა სიბრძნის დედა. ამ გამონათქვამის ჭეშმარიტებას ყველა აღიარებს, ბრძენი იქნება ის თუ უბირი. ნუთუ არსებობს სხვა რამ თვისება, რომელიც მეტადრე სასურველი ან აუცილებელი იყოს ეროვნული ხელისუფლების მესვეურთათვის? ნუთუ ბრძნული იქნებოდა თუკი კონსტიტუციურად ავკრძალავდით ამგვარი თვისების გამოყენებას, რაკი მის მფლობელს ვაიძულებდით, სამიდღემჩიოდ დაეტოვებინა ის თნამდებობა, რომელთან შეგუებასაც მან მთელი თავისი ძალ – ღონე მოახმარა? ადამიანები სწორედ რომ თანამდებობაზე ყოფნის პერიოდში იძენენ სათანადო გამოცდილებას, რაც შემდგომში საზოგადოების სასიკეთოდ უნდა გამოიყენონ. ამიტომ არ იქნებოდა გონივრული, თუკი მათ ასეთ რამეს ავუკრძალავდით და ამ მიზნით თანამოქალაქეთა საარჩევნო ნებას გამოვიყენებდით. მეოთხე სავალალო შედეგი, რაც თანამდებობიდან გადაყენებას მოაქვს, ის არის, რომ ამით უარს ვამბობთ ისეთ ადამიანებზე, რომელთა ყოფნას ამა თუ იმ პოსტზე გადამწყვეტი მნიშვნელობა ექნებოდა საზოგადოებრივი ინტერესისა თუ უსაფრთხოებისათვის ქვეყნისთვის ყველაზე საგანგებო მდგომარეობებში. არ არსებობს ისეთი ქვეყანა, რომელსაც თავისი არსებობის ამ თუ იმ პერიოდსა თუ ამ თუ იმ გარემოებაში განსაკუთრებული ნიჭისა და გამოცდილების მქონე ადამიანთა სამსახური არ დასჭირვებოდა. ნუ ჩამითვლით გადაჭარბებად თუ ვიტყვი, რომ ამგვარ ადამიანებზე ჟამიდან ჟამს ამ თუ იმ ქვეყნის პოლიტიკური არსებობაც კი არის დამოკიდებული. და რაოდენ უგუნური იქნებოდა ნებისმიერი დადგენილება, რომელიც საზოგადოებას თავისი მოქალაქეების ნიჭისა და გამოცდილების გამოყენებას აუკრძალავდა! საქმე ხომ იმ მოქალაქეებს ეხება, რომელთა თანამდებობაზე ყოფნაც ყველაზე საშურია ქვეყნის მოთხოვნილებებიდან და მასში შექმნილი მდგომარეობიდან გამომდინარე! არაფერს ვამბობ ამა თუ იმ ადამიანის პიროვნულ ღირსებაზე, მაგრამ ცხადია, რომ ომის გაჩაღებისას ან სხვა რამ ამგვარი კრიზისის დროს აღმასრულებელი ხელისუფლების მეთაურის გადაყენება თანამდებობიდან თანამეგობრობისთვის დამღუპველი იქნებოდა, თუნდაც მისი შემცვლელი მისებრ ღირსეული პიროვნება ყოფილიყო. რა თქმა უნდა, ქვეყანას ხეირს არ დააყრიდა, თუ გამოცდილებას გამოუცდელობით ჩავანაცვლებდით და ადმნისტრაციის ფეხმოკიდებულ წყობას წყალს გავატანდით. მეხუთე დამღუპველი შედეგი თანამდებობიდან გადაყენებისა ისაა, რომ კონსტიტუციურად იკრძალება ადმინისტრაციაში გარკვეული სტაბილურობის მიღწევა. ქვეყნის აღმასრულებელი ხელისუფლების უმაღლესი თანამდებობიდან ადამიანების გადაყენების აუცილებლობა, შემოღებულ ზომათა ცვლილებასაც აუცილებლობით განაპირობებს. ვინაიდან არ არის მოსალოდნელი ის, რომ ადამიანი შეიცვალოს, ზომები კი უცვლელნი დარჩნენ. სინამდვილეში ამის საწინააღმდეგო რამ ხდება ხოლმე. და ცვლილების შანსიც რომ იყოს, არ უნდა ვუფრთხოდეთ იმას, რომ მისი გამოუყენებლობის შემთხვევაში ადმინისტრაცია მეტისმეტად მდგრადი იქნება. არ არის საჭირო ადამიანებს იმის შესაძლებლობა წავართვათ, რომ მათ მათთვის სასურველ პირებს ხელახლა გამოუცხადონ ნდობა. მით უფრო, როცა ისინი დარწმუნებულნი არიან, რომ მათი ნდობა საიმედო ხელშია. ამით ადამიანებს თავიდან ავაცილებდით დამღუპველ რყევებს ქვეყნის ხელისუფლებაში და სახელმწიფო პოლიტიკის არასასურველი ცვლილებებისგანაც დავიცავდით. ასეთია ზოგიერთი იმ დანაკარგთაგანი, რაც ქვეყანას მიადგება, თუ ის პრინციპი განხორციელდა, რაც თანამდებობიდან სამიდღემჩიო გადაყენებას ითვალისწინებს. ქვეყანა, რა თქმა უნდა, ძალზე ბევრს წააგებს, თუ ამ უკანასკნელ პრინციპს ხორცი შეესხა. მაგრამ თუ გავითვალისწინებთ იმას, რომ თანამდებობიდან შეზღუდული ვადით გადაყენებაც კი მასზე კვლავ დაბრუნებას ძალზე შორეული მომავლისა და უიმედო საქმედ აქცევს, ჩემ მიერ გამოთქმული მოსაზრებანი სრულად მიეყენება როგორც ერთ, ისე მეორე შემთხვევას. რომელია ის უპირატესობანი, რანიც ამგვარი ზარალის ანაზრაურებას გვპირდებიან? ისინი შეიძლება შემდეგნაირად იქნენ წარმოდგენილნი: ჯერ ერთი, თანამდებობის პირს უფრო დიდი დამოუკიდებლობა ეძლევა. მეორეც, უფრო საიმედოდ არის დაცული ხალხის უსაფრთხოება. თუ საქმე თანამდებობიდან სამიდღემჩიო გადაყენებას ეხება, მაშინ, რა თქმა უნდა, აზრი ეკარგება იმ უპირატესობას, რომელიც სახელმწიფო მოხელის თანამდებობრივ დამოუკიდებლობას ითვალისწინებს. მაგრამ ამ შემთხვევაშიც კი, მას განა არ ექნება ისეთი მიზნები, რანიც მის თანამდებობრივ თვალსაწიერს სცდებიან და რომელთაც იგი თავის თანამდებობრივ დამოუკიდებლობას ანაცვალებდა? ნუთუ მას არ ექნება ნათესაური კავშირები ანდა მეგობრები არ ეყოლება, რომელთა გულისთვისაც იგი უყოყმანოდ გაიღებდა ამგვარ მსხვერპლს? ნუთუ არ არის შესაძლებელი, რომ მას თავისი მტკიცე საქციელით არ უნდოდეს პირადი მტრების გაჩენა? განა მან არ იცის, რომ შორს არ არის წამი, როცა იგი არათუ ასეთსავე, არამედ უარეს მდგომარეობაშიც ჩავარდება, როცა იგი არათუ შესაძლებელია იქცეს, არამედ უნდა იქცეს კიდეც უკმაყოფილების საგნად? ამიტომ ერთობ ჭირს იმის გადაჭრით თქმა, ამგვარი რამ ხელს შეუწყობს, თუ ზიანს მიაყენებს მის თანამდებობრივ დამოუკიდებლობას. რაც შეეხება მეორე სავარაუდო უპირატესობას, მასთან მიმართებაში ეჭვის უფრო დიდი საფუძველი არსებობს. თუ საქმე სამიდღემჩიო გადაყენებაზე მიდგა, მაშინ ადამიანი, რომელსაც უკიდეგანო პატივმოყვარეობა ამოძრავებს (და ყველაზე მეტად სწორედ ასეთ ადამიანს უფრთხიან ხოლმე), ვერაფრით შეეგუება თავისი პოსტის სამუდამოდ დაკარგვის პერსპექტივას. – პოსტისა, რომლის მიერ მინიჭებული ძალაუფლებისა და უპირატესობის წყალობით, მას ძვალსა და რბილში გასჯდომია მისდამი დაუოკებელი ვნება. თუ მას ბედმა გაუღიმა და ხალხის კეთილგანწყობასაც გამოჰკრა ხელი, ეს უკანასკნელი გულისამრევ და უსამართლო შეზღუდვად ჩათვლის ყოველგვარ აკრძალვას, რომელიც მის რჩეულს თავისი ერთგულების კვლავ გომოჩენის შესაძლებლობას მოუსპობდა. ძნელი არ არის იმის წარმოდგენა, თუ რაოდენ ხიფათს შეუქმნის საზოგადოების თავისუფლებას ხალხის ამგვარი აღშფოთება, მით უფრო, როცა ამას მისი რჩეულის დაუოკებელი პატივმოყვარეობაც ზედ ერთვის. რა თქმა უნდა, ზემოხსენებლი ხიფათი მოსატანიც კი არ არის იმ საშიშროებასთან, რის წინაშეც საზოგადოება მაშინ დადგებოდა, თუ ვინმე თავისი თანამდებობის გამარადაჟამებას კონსტიტუციურ პრივილეგიათა ფარგლებში – თავისუფალი არჩევნების წყალობით მოიწადინებდა. გატყლარჭული ვითომ ჭკვინურობით გამოირჩევა ის იდეა, რომლის მიხედვითაც ხალხს ეკრძალება, თანამდებობაზე ყოფნის ვადა გაუგრძელოს იმ ადამინს, რომელიც მას თავისი ნდობის ღირსად მიუჩნევია. საუკეთესო შემთხვევაში ამგვარი მოსაზრება მხოლოდ სპეკულატური და საეჭვო უპირატესობის მქონეა, ხოლო ის ზიანი, რომლის მოტანაც მას შეუძლია, ბევრად უფრო უტყუარი და საბედისწეროა. პუბლიუსი ფედერალისტი # 73 : ჰამილტონი Spoiler ფედერალისტი # 73 : ჰამილტონი 1788წ. 21 მარტი ნიუ-იორკის შტატის ხალხს იმისთვის, რათა აღმასრულებელი ხელისუფლება ენერგიული იყოს, აუცილებელია, მას მესამე შემადგენელი ნაწილიც ჰქონდეს. საქმე ხელისუფლების ამ შტოს მატერიალურ უზრუნველყოფას ეხება. ამ საკითხისადმი ჯეროვანი ყურადღების გარეშე აღმასრულებელ და საკანონმდებლო ხელისუფლებათა გამიჯვნას მხოლოდ ნომინალური და არაფრისმთქმელი ხასიათი ექნებოდა. საკანონმდებლო კრებას, რომლის მიხედულებაზეც არის დამოკიდებული იმის დადგენა, თუ რამხელა ჯამაგირი და გასამრჯელო უნდა მიეცეს პრეზიდენტს შეუძლია იგი თავისი ნების ყურმოჭრილ მონად აქციოს, თუკი ამას საჭიროდ ჩათვლის. უმრავლეს შემთხვევაში საკანონმდებლო კრებას შეუძლია ლუკმა პური გაუწყვიტოს პრეზიდენტს, ან გულუხვად დააჯილდოვოს იგი და აცდუნოს, რათა ამ უკანასკნელმა თავის მოსაზრებებზე უარი თქვას და მხარი საკანონმდებლო ორგანოს გადაწყვეტილებებს დაუჭიროს. ამგვარი გამოთქმები, თუ მათ სრული მნიშვნელობით განვიხილავთ, რა თქმა უნდა, უფრო მეტს გულისხმობენ, ვიდრე ითქვა. რასაკვირველია, არსებობენ ადამიანები, რომლებსაც ვერაფრით მოაღორებენ და უარს ვერ ათქმევინებენ თავიანთი მოვალეობის შესრულებაზე. მაგრამ სულის ამგვარი სიმტკიცე მხოლოდ მცირედთა ხვედრია. არსებითად კი ვინც ადამიანების მატერიალურ რესურსებს განაგებს, მათი ნებაც მის ხელშია. თუკი საქმე ეგზომ მარტივი ჭეშმარიტების ფაქტებით დადასტურებაზე მიდგებოდა, ჩვენს ქვეყანაშიც მრავლად მოიძებნება მაგალითები იმისა, თუ როგორ იყენებენ საკანონმდებლო ორგანოები დაშინებისა თუ ცდუნების მეთოდებს, რათა ტერორის ქვეშ იყოლიონ თანამდებობის პირები და აიძულონ ისინი, მონაწილეობა მიიღონ ფინანსურ გარიგებებში. ამიტომ ქების სიტყვები არ უნდა დავიშუროთ კონსტიტუციის შემოთავაზებული გეგმის მიმართ, რამეთუ იგი უაღრეს ყურადღებას უთმობს ზემოაღნიშნულ საკითხს. იგი უზრუნველყოფს შემდეგ ვითარებას: “ შეერთებული შტატების პრეზიდენტი დადგენილ ვადებში ღებულობს გასამრჯელოს, რომლის არც შემცირება და არც გაზრდა არ შეიძლება იმ პერიოდის განმავლობაში, ვიდრე იგი არჩეულია თავის თანამდებობაზე; ამ დროის მანძილზე დაუშვებელია იგი რაიმე გასამრჯელოს იღებდეს შეერთებული შტატებიდან ან რომელიმე შტატიდან.” შეუძლებელია, კაცმა უფრო ზუსტი დებულება წარმოიდგინო. როგორც კი პრეზიდენტი თავისი მოვალეობის შესრულებას იწყებს, საკანონმდებლო კრება ერთხელ და სამუდამოდ აცხადებს იმ გასამრჯელოს ოდენობას, რომელსაც იგი მიიღებს მთელი იმ დროის განმავლობაში, ვიდრე ეს არჩევითი თანამდებობა უკავია. ასე რომ, საკანონმდებლო კრება მოკლებულია საშუალებას, პრეზიდენტს სარჩო – საბადებელი გაუწყვიტოს და ამით მისი სიმტკიცე შეასუსტოს ან აცდუნოს იგი და მასში სიხარბესთან დაკავშირებული ვნებები აღძრას. ვერც კავშირი და ვერც მისი რომელიმე წევრი ვერ მიიღებს სხვა რამ გასამრჯელოს, თუ იგი გათვალისწინებული არ არის შემოთავაზებული საკანონმდებლო აქტით. რა თქმა უნდა, პრეზიდენტს არ ექნება ფინანსური მოტივი საიმისოდ, რომ მან უარი თქვას იმ დამოუკიდებლობაზე, რომელიც მისთვის კონსტიტუციითაა გათვალისწინებული. ჩვენ მიერ ჩამოთვლილი მოთხოვნებიდან, ძალაუფლების კომპეტენტური გამოყენების უნარი არის სწორედ ის ბოლო მოთხოვნა, რომელსაც აუცილებელია, აკმაყოფილებდეს პრეზიდენტი, რათა მისი მოღვაწეობა ეფექტური იყოს. განვიხილოთ ის უფლებამოსილებანი, რომლითაც აღჭურვილი იქნება შეერთებული შტატების პრეზიდენტი. პირველი, რაც ჩვენს მზერას წარმოუდგება, ვეტოს შეზღუდული უფლებაა. შეერთებული შტატების პრეზიდენტი უფლებამოსილია ამგვარი ვეტო დაადოს საკანონმდებლო ხელისუფლების ორივე პალატის მიერ მიღებულ კანონებსა თუ გადაწყვეტილებებს. სხვანაირად რომ ვთქვათ, პრეზიდენტს უფლება აქვს, შენიშვნები გაუკეთოს და უკან დააბრუნოს ყველა ბილი, რათა ისინი კანონებად არ იქცნენ, ვიდრე საკანონმდებლო კრება ხმათა ორი მესამედით მათ რატიფიცირებას არ მოახდენს. რამდენჯერმე ხაზგასმით აღინიშნა საკანონმდებლო ორგანოს ერთი მიდრეკილების თაობაზე. საქმე ის არის, რომ ეს უკანასკნელი ხშირად არღვევს ხელისუფლების სხვა დეპარტამენტთა უფლებებს და ცდილობს, მათი უფლებამოსილებანი მიიტაცოს. იმის შესახებაც ვილაპარაკეთ, რომ სრულიადაც არ არის საკმარისი, ხელისუფლება ქაღალდზე იყოს დაყოფილი და გამიჯნული; აუცილებელია, თითოეულ დეპარტამენტს კონსტიტუციური საშუალება ჰქონდეს, რათა მან თავი დაიცვას ზემოაღნიშნულ ხელყოფათაგან. განხილული და დასაბუთებული იქნა ამგვარი ზომების მართებულობა. ამ სრულიად ნათელი და უდავო პრინციპებიდან გამომდინარეობს სწორედ იმის აუცილებლობა, რომ აღმასრულებელ ხელისუფლებას უფლება ჰქონდეს, საკანონმდებლო აქტებს შეუზღუდავი, ანდა შეზღუდული ვეტო დაადოს. აბსოლუტური ან შეზღუდული ვეტოს უფლების გარეშე აღმასრულებელი ხელისუფლება სრულიად დაუცველი იქნებოდა საკანონმდებლო ხელისუფლების ამაოხრებელი შემოსევებისგან. საკანონმდებლო კრებას შეუძლია პრეზიდენტს თანდათან შეუკვეცოს უფლებამოსილებანი, ანდა ერთი აქტით ყველა პრეროგატივა ერთბაშად ჩამოაჭრას. ამ გზით საკანონმდებლო და აღმასრულებელი ხელისუფლება უმალვე ერთი ორგანოს ხელში აღმოჩნდებოდა. დავუშვათ, საკანონმდებლო ორგანო არ ამჟღავნებს პრეზიდენტის უფლებამოსილებათა დარღვევისკენ მიდრეკილებას. მიუხედავად ამისა, სამართლიანობასთან დაკავშირებული მოსაზრებებიდან და თეორიული მართებულობიდან გამომდინარე, დაუშვებელია პრეზიდენტი საკანონმდებლო კრების წყალობის ამარად დავტოვოთ. მას აუცილებელია თავის დაცვის კონსტიტუციური და ეფექტური საშუალებანი ჰქონდეს. მაგრამ ის უფლებამოსილება, რომლის შესახებაც ახლა ვლაპარაკობთ, სხვა მიზნითაც გამოიყენება. მას მხოლოდ პრეზიდენტის დაცვის ფუნქცია როდი აკისრია, არამედ იგი წარმოგვიდგება, როგორც უსაფრთხოების დამატებითი ზომა, რომელმაც საკანონმდებლო კრებას ხელი უნდა ააღებინოს უმართებულო კანონთა შემოღებაზე. გარდა ამისა, იგი მოწოდებულია, რათა ეს უკანასკნელი იმგვარად მოთოკოს, რომ ფრაქციულმა დაპირისპირებამ საფრთხე არ შეუქმნას თანამეგობრობის ინტერესებს, გასაქანი არ მიეცეს დაუდევრობასა და სხვა მსგავს იმპულსებს, რომელნიც მტრულად არიან განწყობილნი საზოგადოებრივი სიკეთისადმი და რომელთაც ძალუძთ ზეგავლენა იქონიონ საკანონმდებლო კრების უმრავლესობაზე. ვეტოს წინააღმდეგ ხანდახან შემდეგი მოსაზრებას გამოთქვამენ: არ არის უპრიანი, ერთ ადამიანს უფრო ქველად თუ ჭკვინად მივიჩნევდეთ, ვიდრე რამდენიმე ადამიანსო. სანამ ეს მოსაზრება გაბათილებული არ არის, არ ეგების, პრეზიდენტს იმგვარ უფლებამოსილებას ვანიჭებდეთ, რომელიც საკანონმდებლო ორგანოს გაკონტროლებას ითვალისწინებსო. თუ უფრო სიღრმისეულად შევხედავთ, დავრწმუნდებით, რომ ზემოაღნიშნული მოსაზრება მხოლოდ მოჩვენებითი დამაჯერებლობის მქონეა. ვეტოს უფელებამოსილების მინიჭება როდი ნიშნავს იმას, რომ პრეზიდენტი ყველა ქველი, ანდა ყველა ბრძენი ადამიანია. საქმე მხოლოდ იმას ეხება, რომ საკანონმდებლო ხელისუფლება უცოდველი არ არის. მას შესაძლოა ხელი დარიოს ძალაუფლების სიყვარულმა და ხელისუფლების სხვა წევრთა უფლებების დარღვევისკენ უბიძგოს. ჯგუფურობის სულმა შესაძლოა, ხანდახან შერყვნას მისი თათბირი, ეფემერულმა შთაბეჭდილებებმა კი შესაძლოა, კანონმდებლებს ნაუცბათევი ზომები მიაღებინოს. მოგვიანებით, უფრო მშვიდ სიტუაციასა და უფრო დარბაისელური განხილვის პირობებში შესაძლოა, მათ თვითვე დაგმონ თავიანთი გადაწყვეტილებანი. უპირველესი მოტივი, რაც გვიბიძგებს იქითკენ, რათა პრეზიდენტი ვეტოს უფლებით აღიჭურვოს, ისაა, რომ მას თავის დაცვის საშუალება უნდა ჰქონდეს. მეორეც, აუცილებელია გაიზარდოს უსაფრთხოების შანსი, რომელიც თანამეგობრობას აქვს იმ შემთხვევათა წინააღმდეგ, თუ საკანონმდებლო კრება შეეცდება მას თავს მოახვიოს წინდაუხედავად და ნაუცბათევად მიღებული კანონები, რომელნიც შესაძლოა, მზაკვრული ჩანაფიქრის ნაყოფნი იყვნენ. შემოთავაზებულ ზომას ძალზე ხშირად განიხილავენ ხოლმე. ის ხალხი, ვინც ამგვარ განხილვას ახდენს, სხვადასხვა სიტუაციაში იმყოფება. ამიტომ თითქმის არ არსებობს ხიფათი იმისა, რომ მის სათანადოდ აწონ – დაწონას რამე დააკლდეს. არც იმის შიში უნდა გვქონდეს, რომ ეს ხალხი საერთო ვნებას თუ ინტერესს აეტანოს და უმართებულო ნაბიჯები გადაედგას. უფრო ის არის მოსალოდნელი, რომ ქვეგამხედვარე ვნებამ ხელისუფლების ყველა ორგანოს ერთდროულად დარიოს ხელი, ყველა მათგანი დაიმორჩილოს და შეცდომაში შეიყვანოს. ამბობენ: უფლებამოსილება, რომელიც გათვლილია იმაზე, რომ თავიდან აგვაშოროს ცუდი კანონები, შესაძლოა, საპირისპირო მიზნითაც იქნეს გამოყენებული და კარგ კანონთა მიღების შესაძლებლობა მოგვისპოსო. მაგრამ ამგვარ შესიტყვებას არავინ მიიჩნევს საყურადღებოდ, ვინც კი ჩახედულია იმაში, თუ რაოდენი უბედურების მოტანა ძალუძს იმ ვითარებას, როცა კანონები მერყეობას განიცდიან და მათ გამუდმებით ცვლიან. სწორედ ეს ნაკლი ღრღნის ჩვენში შემოღებულ ხელისუფლებათა ხასიათსა და სულისკვეთებას. ამიტომ ყოველ დებულებას, რომელიც კანონშემოქმედების გადაჭარბებათა მოთოკვაზეა გათვლილი, თითოეული მათგანი ისეთ რამედ მიიჩნევს, რასაც მოვლენათა იმ მდგომარეობაში შენარჩუნება ძალუძთ, რომელშიც ისინი დროის მოცემულ მონაკვეთში იმყოფებიან. აქედან გამომდინარე, ისინი ჩათვლიან, რომ ამგვარ ზომას უფრო სიკეთის მოტანა შეუძლია, ვიდრე ზიანის. შესაძლოა, საზოგადოებას ზიანი მიადგეს იმით, რომ რამდენიმე კარგი კანონი ჩავარდეს მაგრამ ამგვარი დანაკარგი ასკეცად იქნება ანაზღაურებული იმით, რომ იგი უამრავი ცუდი კანონის დამღუპველ ზეგავლენას გადაურჩება. მაგრამ საქმე ამით არ ამოიწურება. თავისუფალი Mმმართველობის სისტემაში საკანონმდებლო ხელისუფლება ბევრად აღემატება ხელისუფლების დანარჩენ შტოებს როგორც თავისი სახელისუფლებო წონით, ისე ზეგავლენით. ეს კარგად ჩანს აღმასრულებელი ხელისუფლების მასთან ჭიდილის მაგალითზე. სწორედ ეს ვითარებაა საწინდარი იმისა, რომ ვეტოს უფლება დიდი სიფრთხილით იქნება გამოყენებული. ამიტომ ბრალდებებს უფრო იმის თაობაზე უნდა მოველოდეთ, რომ მას გაუბედავად იყენებენ და არა იმისა, რომ ამ უფლებამოსილების გამოყენებისას დაუდევრობას გამოიჩენენ. დიდი ბრიტანეთის მეფეს, სუვერენობის მთელი თავისი ატრიბუტებითა და ზეგავლენით, რომელსაც იგი ათასობით წყაროდან ქაჩავს, თანამედროვე პირობებში, ერთობ გაუჭირდება ვეტო დაადოს პარლამენტის გადაწყვეტილებას, რომელიც ორივე პალატის საერთო ძალისხმევითაა მიღებული. გზად ტახტის განმტკიცებისკენ იგი არაფერზე დაიხევს უკან, ოღონდ კი მისთვის მიუღებელი ყველა ღონისძიება ჩაახშოს და ანაზდეულად დამღუპველი დილემის წინაშე არ აღმოჩნდეს. დილემისა, რომელიც მას აიძულებს ან გადაჭრას პრობლემა, ანდა სახალხო მღელვარების რისკის ფასად საკანონმდებლო ორგანოს დაუპირისპირდეს. უფრო ისაა მოსალოდნელი, რომ თავის უფლებამოსილებას გამოიყენებს, მაგრამ ამ ნაბიჯს მანამ არ გადადგამს, სანამ საბოლოოდ არ დარწმუნდება მის მართებულობასა და უკიდურეს აუცილებლობაში. ამგვარ შენიშვნას ყველა გაიზიარებს, ვინც კი კარგად არის ჩახედული ამ სამეფოს საქმეებში. დიდი ბრიტანეთის მეფეს დიდი ხანია, რაც ვეტოს უფლება არ გამოუყენებია. როგორც ვნახეთ, დიდი ბრიტანეთის მეფეს, რომელიც ეგზომ ძლევამოსილად და მყარად ზის თავის ტახტზე, დიდი ყოყმანი დასჭირდება იმისთვის, რომ ვეტოს უფლება გამოიყენოს. ძნელი წარმოსადგენი არ არის, თუ რაოდენ სიფრთხილესა და გონიერებას გამოიჩენს შეერთებული შტატების პრეზიდენტი იმავე უფლების გამოყენების საქმეში. ეს ხელისუფალი ხომ ოთხი წლის ვადით არის არჩეული აღმასრულებელი ხელისუფლების მეთაურად და მისი მთავრობა ხომ მხოლოდ რესპუბლიკელებისგან შედგება! რასაკვირველია, ბევრად უფრო სახიფათო იქნება, თუ პრეზიდენტი აუცილებლობის შემთხვევაში არ გამოიყენებს თავის კონსტიტუციურ უფლებამოსილებას. ვიდრე ის, რომ მან ხშირად და ენერგიულად მიმართოს ზემოაღნიშნულ ზომას. ვეტოს უფლების წინააღმდეგ წამოყენებული მოსაზრებები სწორედ ამ წყაროდან საზრდოობენ. მის შესახებ ამბობენ, ფორმის მიხედვით გულისამრევი პრეროგატივაა, პრაქტიკული თვალსაზრისით კი სრულიად უსარგებლოაო. მაგრამ თუკი ამ უფლებას იშვიათად იყენებდნენ, აქიდან სრულიადაც არ გამომდინარეობს ის, რომ მომავალში მას არასოდეს გამოიყენებენ. ვეტოს უფლებას განსაკუთრებულ შემთხვევაში იყენებენ. საქმე ეხება შემთხვევას, როცა აშკარად ირღვევა აღმასრულებელი ხელისუფლების კონსტიტუციური უფლებები, ანდა როცა საზოგადოების ინტერესები აშკარად მსხვერპლად ეწირება ჯგუფურ ან პირად ინტერესებს. სწორედ ამ დროს ადამიანი, რომელსაც გამბედაობა არ აკლია და მხოლოდ პირადი პასუხისმგებლობისა და მოვალეობის გრძნობით ხელმძღვანელობს, არ დააყოვნებს თავდაცვის იმ საშუალების გამოყენებას, რომელიც კონსტიტუციურად აქვს მინიჭებული. ერთ შემთხვევაში მას ძალზე აინტერესებს ის თუ სადამდე სწვდება, მისი თანამდებობრივი ძალაუფლება. მეორეში კი იმის გამოცდა სწადია, მოიწონებს თუ არა ამომრჩეველი შემოღებულ ზომას. ყველა საეჭვო შემთხვევაში ხალხის კეთილგანწყობა, ბუნებრივია, საკანონმდებლო ორგანოსკენ იხრება. მაგრამ ის თავს არავის მოატყუებინებს, მაშინ, როცა ყველაფერი დღესავით ნათელია. როცა ამას ვამბობ, მხედველობაში თანამდებობის ისეთი პირი მყავს, რომელსაც სულის საკმაო სიმტკიცე აქვს. მაგრამ არსებობენ ადამიანები, რომლებიც არანაირი საფრთხის წინაშე უკან არ დაიხევენ, ოღონდ კი თავიანთი მოვალეობა აღასრულონ. კონვენტმა იზრუნა იმაზე, რომ პრეზიდენტს მისთვის მინიჭებული ძალაუფლების განხორციელება გაადვილებოდა. მისი ეფექტურობის გაზრდის მიზნით კონვენტმა მიზანშეწონილად ჩათვალა ის, რომ პრეზიდენტი დამოკიდებული ყოფილიყო იმაზე, თუ რა შეხედულება აქვს ამა თუ იმ საკითხის შესახებ საკანონმდებლო ორგანოს მნიშვნელოვან ნაწილს. გათვალისწინებულია ის, რომ პრეზიდენტს – ჩვენ მიერ უკვე აღწერილი - შეზღუდული ვეტოს უფლება მიეცეს, ნაცვლად აბსოლუტური ვეტოს უფლებისა. ამგვარი უფლებამოსილების განხორციელებისას იგი უფრო დიდ მზაობას გამოიჩენს, ვიდრე სხვა პრეროგატივების აღსრულების დროს. ადამიანმა, რომელიც უფრთხის იმას, რომ ვეტოს დადების ერთი აქტით გააუქმოს კანონი, შესაძლოა, უყოყმანოდ დააბრუნოს იგი ხელახალი განხილვის მიზნით. კანონის საბოლოო უკუგდებისთვის აუცილებელი იქნება ის, რომ პრეზიდენტის შესიტყვებანი ორივე პალატის წევრთა მესამედმა გაიზიაროს. პრეზიდენტი იმ მოსაზრებითაც იქნება შთაგონებული, რომ თუ ამ დაპირისპირებიდან გამარჯვებული მისი ოპოზიცია გამოვა, იგი საკანონმდებლო კრების მეტად ყურადსაღები ნაწილის აყოლიებას შეძლებს. საპრეზიდენტო ოპოზიციის ძალისხმევა და პრეზიდენტის პირადი ზეგავლენა შეერთდება, რაც ხელს შეუწყობს პრეზიდენტის მართებული საქციელის შესახებ საზოგადოებრივი აზრის ჩამოყალიბებას. პირდაპირი და შეუზღუდავი ვეტო ბევრად უფრო მკაცრი ხერხია, რამაც შესაძლოა, დიდად გააღიაზინოს საზოგადოება. მასთან შედარებით უწყინარი რამაა შეზღუდული ვეტო, რომელიც სხვა არაფერია, თუ არა დასაბუთებული წინადადება, რომელიც შეიძლება მოწონებულ ან დაწუნებულ იქნეს იმ ხალხის მიერ, რომლისადმიც იგი არის მიმართული. ეს უკანასკნელი ნაკლებად შეურაცხყოფს ადამიანებს. მარტო ამის გამოც კი იგი ბევრად უფრო ეფექტური იქნება პრაქტიკული გამოყენების თვალსაზრისითაც. იმედი უნდა ვიქონიოთ, რომ მცდარი შეხედულებანი ძალზე იშვიათად მოედებიან საკანონმდებლო კრების ორივე პალატის უმრავლესობას. ძალზე იშვიათად მოხდება ის, რომ ისინი ერთსა და იმავე დროს დაეუფლონ ამ ორგანოს წევრთა ორ მესამედს და ამ უკანასკნელთა პრეზიდენტი ბრძოლაში გამოიწვიონ. უფრო ის არის მოსალოდნელი, რომ უმართებულო შეხედულებათა სენი საკანონმდებლო კრების უმცირესობას შეეყაროს და მის გადაწვეტილებებსა და საქციელზე მოახდინოს ზემოქმედება. რაც შეეხება პრეზიდენტის უფლებამოსილებას, რომელიც ვეტოს დადებას ითვალისწინებს, იგი უჩუმარად და შეუმჩნევლად იმოქმედებს, მაგრამ ძლიერ ზემოქმედებას იქონიებს. როცა უკეთურ საქმეთა ჩამდენებს ეცოდინებათ, რომ მათ დაბრკოლება ისეთი წყაროდან შეექმნებათ, რომელსაც ისინი ვერ აკონტროლებენ, მარტო ოპოზიციის შიშითაც კი ისინი ხელს აიღებენ თავიანთ განზრახვაზე. რა თქმა უნდა, თუკი მათ ამგვარი უმკაცრესი ზომის შიში არ ექნებოდათ, ამ ხალხს ვერაფერი შეაკავებდა. ერთგან კიდეც მივუთითეთ, რომ ნიუ – იორკის შტატში ვეტოს შეზღუდული უფლებით აღჭურვილია საბჭო, რომელშიც გუბერნატორთან ერთად კანცლერი და უზენაესი სასამართლოს წევრებიც შედიან. ანდა შესაძლოა, მასში ზემოჩამოთვლილთაგან ნებისმიერი ორი შედიოდეს. შეზღუდული ვეტოს უფლებას ეს ორგანო ხშირად და წარმატებითაც კი იყენებდა. ამგვარი უფლებამოსილების სარგებლიანობა იმდენად თვალნათლივი გახდა, რომ ის ადამიანები, რომლებიც მის შემოღებას სასტიკ წინააღმდეგობას უწევდნენ კონსტიტუციაზე მუშაობის პროცესში, მოგვიანებით მის ყველაზე მხურვალე მხარდამჭერებად მოგვევლინნენ. [1] ამის მიზეზად კი ის იქცა, რომ ეს ხალხი ცხოვრებისეული გამოცდილებით დარწმუნდა იმაში, რომ ზემოაღნიშნულ პრეროგატივას დიდი სარგებლობა მოაქვს. მეორეგან იმაზე მივუთითე, რომ კონვენტმა თავის გეგმაზე მუშაობის დროს გვერდი აუქცია ნიუ – იორკის შტატის კონსტიტუციის მოდელს და უპირატესობა მასაჩუსეტსის კონსტიტუციას მიანიჭა. ამგვარ უპირატესობას, ეტყობა, ორი ერთმანეთისგან დამოუკიდებელი მიზეზი განაპირობებდა. ჯერ ერთი, მოსამართლეები, რომლებსაც კანონის განმარტება ევალებათ, მიკერძოებას გამოიჩენენ, რაკი მათ უკვე გამოთქვეს თავინთი მოსაზრება, როგორც სააპელაციო ორგანოს წევრებმა. მეორე მიზეზი იმაში მდგომარეობს, რომ მათ შესაძლოა, პრეზიდენტის პოლიტიკური შეხედულებები გადაედოთ; ასეთი რამ კი სახიფათო იქნება, რაკი შესაძლოა, თანდათან განმტკიცდეს დამღუპველი კავშირი აღმასრულებელსა და სასამართლო ხელისუფლებას შორის. შეუძლებელია მოსამართლეები იმგვარად მოთოკო, რომ მათ ხელი არ მიჰყონ სხვა საქმიანობას, თვინიერ კანონთა განმარტებისა. განსაკუთრებით სახიფათოა მათი ჩაყენება ისეთ მდგომარეობაში, როცა აღმასრულებელი ხელისუფლება მათ სხვა გზას არ უტოვებს: ან ხელი უნდა გაისვარონ კორუფციაში, ანდა ის შეასრულონ, რასაც თვითონ უბრძანებს. პუბლიუსი [1] მათ რიცხვშია ბ – ნი აბრაჰამ იოტესი, კონვენტის მიერ შემოთავაზებული გეგმის თავგამოდებული მოწინააღმდეგე.( პუბლიუსი) ფედერალისტი # 74 : ჰამილტონი Spoiler ფედერალისტი # 74 : ჰამილტონი 1788წ. 25 მარტი ნიუ-იორკის შტატის ხალხს შეერთებული შტატების პრეზიდენტი უნდა იყოს “შეერთებული შტატების არმიისა და ფლოტის, ასევე ცალკეული შტატის სახალხო ლაშქრის მთავარსარდალი, როცა მათ შეერთებული შტატების სამხედრო სამსახურში იწვევენ”. ესაა თავისთავად ცხადი დებულება, რომელიც იმდენად ეთანაზომიერება ცალკეული შტატის კონსტიტუციით დაშვებულ პრეცენდენტებს, რომ არც კი არის საჭირო მისი განმარტება, ანდა ძალდატანებით თავს მოხვევა. არსებობენ კონსტიტუციები, რომელთა მიხედვითაც აღმასრულებელი ხელისუფლების მეთაური ამა თუ იმ საკითხში საბჭოსთან ერთად მოქმედებს. მიუხედავად ამისა, ისინიც კი ერთსულოვნად აღიარებენ, რომ სამხედრო ძალაუფლება თავმოყრილი უნდა იყოს პრეზიდენტის ხელში. საომარი მოქმედებების წარმართვა ხელისუფლებისგან განსაკუთრებულ ძალისხმევას მოითხოვს, რომლის განხორციელებაც შეუძლებელია იმ თვისებათა გარეშე, რითაც მხოლოდ ერთპიროვნული მმართველობა გამოირჩევა. ომის წარმართვა იგივეა, რაც ეროვნული ძლევამოსილების ხელმძღვანელობა. ხოლო ეროვნული ძლევამოსილების წარმართვისა და თავის განკარგულებაში ქონის უფლებამოსილება არსებითი შემადგენელი ნაწილია იმ კომპეტენციისა, რომელიც აღმასრულებელ ხელისუფლებას ენიჭება. “პრეზიდენტი უფლებამოსილია წერილობითი ანგარიში მოითხოვოს აღმასრულებელი ხელისუფლების ყველა მთავარი თანამდებობის პირისგან იმ დარგის შესახებ, რომელსაც იგი განაგებს.” ვფიქრობ, ასეთი ჩანაწერი კონსტიტუციაში ზედმეტია, ვინაიდან იგი თავისთავად იგულისხმება საპრეზიდენტო უფლებამოსილებაში. შეერთებული შტატების პრეზიდენტი ასევე “უფლებამოსილია, გადაავადოს განაჩენის სისრულეში მოყვანა და შეიწყალოს ის ხალხი, რომელსაც დანაშაული აქვს ჩადენილი შეერთებული შტატების წინააღმდეგ, გარდა იმ შემთხვევებისა, რასაც იმპიჩმენტის სასამართლო წესით გასამართლება ითვალისწინებს.” ჰუმანიზმისა და კარგი პოლიტიკის ინტერესები გვკარნახობენ, რომ რაც შეიძლება უმნიშვნელოდ იზღუდებოდეს ან ფერხდებოდეს შეწყალების უფლებამოსილების განხორციელება. ყოველი ქვეყნის სისხლის სამართლის კოდექსი დაჟინებით მოითხოვს, რომ კანონმდებლობა მკაცრი იყოს. ასე რომ, მცირე გამონაკლისის გარდა, როცა მართლმსაჯულება დიდი დავიდარაბის შემდეგ მოწყალებას იჩენს იმ პირთა მიმართ, რომელთაც დანაშაული წინასწარი განზრახვით არ ჩაუდენიათ, იგი ჩვენ წინაშე პირსისხლიან და მძვინვარე უწყებად წარმოდგება. პასუხისმგებლობის გრძნობა პირდაპირპროპორციულია მისი განუყოფლობისა. ამიტომ შესაძლებელია შემდეგი დასკვნის გამოტანა: ადამიანი, როცა იგი ერთპიროვნულად მოქმედებს, ანგარიშს გაუწევს იმ მოტივებს, რომლებიც მას კანონის სიმკაცრის შემსუბუქებისკენ მოუწოდებენ. იგი ძნელად რომ დაჰყვეს ისეთ მოსაზრებებს, რომლებიც მას იმ პირზე შურისგებისკენ მოუწოდებენ, ახლა რომ კანონის განსჯის საგნად ქცეულა. ფიქრი იმის თაობაზე, რომ ისეთივე ქმნილების ბედი როგორიც შენა ხარ, შენს sole fiat ზეა დამოკიდებული, ადამიანს სინდისიერებისა და სიფრთხილისთვის განაწყობს. იმის შიში, რომ ბრალი სისუსტესა და დამნაშავისთვის თავზე ხელის გადასმაში არ დასდონ, მასში წინდახედულობის ასეთსავე გრძნობას ბადებს, თუმცა იგი სრულიად სხვა ჯურისაა. მეორე მხივ კი, ადამიანთა თვითდაჯერებულობას მათი სიმრავლე განაპირობებს. ამიტომ მათ შესაძლოა, ერთმანეთი გულქვაობის გამოჩენისთვის წააქეზონ. ასე რომ, ისინი ნაკლებად მგრძნობიარენი იქნებიან იმ ეჭვებისა თუ გაკიცხვისადმი, რასაც მათ მიმართ გამოთქვამს ხალხი იმის გამო, რომ ამ ადამიანებმა კეთილგონიერება თუ გულმოწყალება არ გამოიჩინეს. თუ ყოველივე ამას გავითვალისწინებთ, მივხვდებით, რომ ერთი ადამიანი უფრო იქნება იქითკენ მიდრეკილი, რომ ხელისუფლების მოწყალება გაანიავოს; ადმიანთა ჯგუფი კი ნაკლებად გამოიჩენს ამგვარ მიდრეკილებას. თუ არ ვცდები, პრეზიდენტისთვის შეწყალების უფლებამოსილების მინიჭება მხოლოდ ერთ პუნქტში იყო საკამათო, რაც სახელმწიფო ღალატს შეეხებოდა. წამოყენებული იქნა მოთხოვნა, რომ სახელმწიფო ღალატისთვის მსჯავრდებულის შეწყალება დამოკიდებული ყოფილიყო საკანონმდებლო ორგანოს ერთი ან ორივე პალატის თანხმობაზე. ვაღიარებ, რომ ამ შემთხვევაში მართლაც არსებობს ანგარიშგასაწევი მოსაზრებანი ზემოაღნიშნული ორგანოს სრული ან ნაწილობრივი თანხმობის სასარგებლოდ. სახელმწიფო ღალატი უმძიმესი დანაშაულია, რომელიც უშუალოდ უქმნის საფრთხეს საზოგადოების არსებობას. ამიტომ თუ ამ დანაშაულის ჩადენაში ეჭვმიტანილ პირს დანაშაული სასამართლო წესით დაუმტკიცდა, უპრიანი იქნება, საკითხი იმის შესახებ _ გამოყენებული უნდა იქნეს თუ არა მის მიმართ შეწყალების უფლებამოსილება, განსახილველად საკანონმდებლო ორგანოს გადაეცეს. ამ ვითარებას ანგარიში უნდა გავუწიოთ, ვინაიდან არ არის გამორიცხული, რომ პრეზიდენტი დამნაშავეს გამოესარჩლოს. მაგრამ, გარდა ამისა, ამ გეგმის წინააღმდეგ ძალზე სერიოზული შესიტყვებანიც არსებობს. წინდახედული და საღად მოაზროვნე ადამიანი დელიკატურ სიტუაციებში უთუოდ უფრო მეტად არის განწყობილი საიმისოდ, რომ მოტივები ერთმანეთს შეუწონასწოროს და დამნაშავე სასჯელისგან გაათავისუფლოს. რაც შეეხება მრავალრიცხოვან კრებას, იგი ძნელად რომ ამგვარი საქმისთვის გამოდგეს. ისიც მხედველობაშია მისაღები, რომ სახელმწიფო ღალატი ხშირად იქნება დაკავშირებული ამბოხებისკენ წაქეზებასთან, როგორც ამასწინათ მასაჩუსეტსში მოხდა. ყოველ ასეთ შემთხვევაში უნდა მოველოდეთ, რომ სახალხო წარმომადგენელნიც იმავე სულისკვეთებით იქნებიან მოწამლულნი, რომელმაც დანაშაულს ჩაუდგა სული. როცა დაპირისპირებული მხარეები თნაბარი სიძლიერისაა, იმ პირებს, რომლებიც ფარულად თანაუგრძნობენ მსჯავრდებულს ანდა მისი მეგობრები არიან, შეუძლიათ სხვათა სიკეთე და სისუსტე გამოიყენონ და საქმე ისე მოაწყონ, რომ იგი უდანაშაულოდ ცნონ. მაგრამ მეორე მხრივ, თუ აჯანყებისკენ მოწოდება იმ მიზეზებმა დაბადეს, რომლებიც მმართველი პარტიის უკმაყოფილებას იწვევს, მისი მომხრეები ხშირად სიკერპესა და დაუნდობლობას იჩენენ. არადა, პოლიტიკური მოსაზრებებიდან გამომდინარე, აუცილებელია ადამიანებს ვიწყნარებდეთ და გულმოწყალედ ვეკიდებოდეთ. იმ მოსაზრების სასარგებლოდ წამოყენებული მთავარი არგუმენტი, რომელიც შეწყალების უფლებამოსილების პრეზიდენტისთვის გადაცემას მოითხოვს, მდგომარეობს შემდეგში: ამბოხისა თუ ჯანყის დროს ხშირად დგება ხოლმე კრიტიკული მომენტები, როცა შესაძლებელი ხდება თანამეგობრობაში სიმშვიდის აღდგენა თუკი დროულად მოხდება მოჯანყეების ან ამბოხებულთათვის პატიების შეთავაზება. და თუ ამგვარი შეთავაზების მომენტს ხელიდან გავუშვებთ, იგი აღარასდროს განმეორდება. მოგეხსენებათ, საკანონმდებლო კრების ან მისი ერთი პალატის შეკრება საკმაოდ ჭიანურდება. ვიდრე საკანონმდებლო ორგანოს მხრივ თანხმობის გაცემის მოლოდინში ვართ, შეიძლება, სამუდამოდ ხელიდან გაგვისხლტეს ბრწყინვალე შესაძლებლობა. ერთი კვირის, ერთი დღისა თუ ერთი საათის დაკარგვაც შესაძლოა, საბედისწერო აღმოჩნდეს. დავუშვათ, საგანგებო სიტუაციებში პრეზიდენტს თავისუფალი მოქმედების უფლებამოსილება მიენიჭა. ამ შემთხვევაში გასათვალისწინებელი იქნება ორი მომენტი. ჯერ ერთი, კონსტიტუციური შეზღუდვების პირობებში საეჭვოა, რომ ამგვარი უფლებამოსილების დელეგირება მოხდეს. მეორეც, წინდაუხედაობაა ისეთი ზომების წინასწარ გატარება, რომელნიც უდანაშაულობის პერსპექტივას ხსნიან. ამგვარი პროცედურის შემოღება მოვლენათა განვითარების ჩვეული წესიდან გადახვევას მოასწავებს და ხელისუფლებას იგი სისუსტედ ჩამოერთმევა. ამგვარი რამ კი დანაშაულისაკენ წაქეზების ტოლფასი იქნება. პუბლიუსი ფედერალისტი # 75 : ჰამილტონი Spoiler ფედერალისტი # 75 : ჰამილტონი 1788წ. 26 მარტი ნიუ-იორკის შტატის ხალხს შეერთებული შტატების პრეზიდენტს უფლება ექნება “სენატის რჩევითა და თანხმობით დადოს ხელშეკრულებანი იმ პირობით, თუ მას მხარს დამსწრე სენატორთა ორი მესამედი დაუჭერს.” მიუხედავად იმისა, რომ ამ დებულებას გააფთრებით ესხმოდნენ თავს სხვადასხვა პოზიციებიდან, მინდა, უყოყმანოდ გამოვთქვა ჩემი ურყევი მრწამსი: იგი კონვენტის გეგმის ერთ-ერთი ყველაზე სრულად დამუშავებულ და ყველაზე უდავო ნაწილთა-განია. ერთ-ერთი შესიტყვებათაგანი ხელისუფლებათა შერევის შესახებ ერთობ გაცვეთილ გამონათქვამს იმეორებს. ზოგი ადამიანი ამტკიცებს ხელშეკრულებათა დადების უფლება მხოლოდ პრეზიდენტს უნდა ჰქონდესო. სხვანი დაჟინებით მოითხოვენ, ამგვარი უფლებამოსილებით მხოლოდ სენატი უნდა იყოს აღჭურვილიო. შესიტყვებათა კიდევ ერთი წყარო ის არის, რომ აქაოდა, ხელშეკრულების მომზადების პროცესში ძალზე ცოტა ადამიანი მონაწილეობსო. კონვენტის გეგმის მოწინააღმდ-ეგეთა ერთი ნაწილი იმ თვალსაზრისს ემხრობა, რომ ამ საქმეში ჩართული უნდა იყოს წარმომადგენელთა პალატა; მეორე ნაწილის აზრით კი, ეტყობა, არაფერია საჭირო, გარდა იმისა, რომ ფორმულირება შეიცვალოს; დებულებაში ლაპარაკი უნდა იყოს სენატის მთლიანი შემადგენლობის ორ მესამედზე, ნაცვლად დამსწრე სენატორთა ორი მესამედისა. ვიმედოვნებ, რომ ის მოსაზრებანი, რომლებიც კონვენტის გეგმის ამ ნაწილის თაობაზე წინა წერილში გამოვთქვი, დაკვირვებული მზერისთვის საკმარისი სიცხადით წარმოგვიდგენს მას. ამიტომ ამ ჯერზე მხოლოდ რამდენიმე დამატებითი შენიშვნით შემოვიფარგლები, რომლებსაც ზემოაღნიშნული შესიტყვებების გათვალისწინებით გავაკეთებ. რაც შეეხება ხელისუფლებათა შერევას, ამ საკითხში იმ განმარტებებს დავემყარები, რომლებიც წინა წერილებში გაგიზიარეთ. საქმე იმ წესის მნიშვნელობის ახსნას ეხება, რომელსაც ზემოაღნიშნული შესიტყვებანი ემყარებიან. ვფიქრობ, მტკიცებას არ მოითხოვს ის დასკვნა, რომელიც ამგვარი განმარტებებიდან გამომდინარეობს: ხელშეკრულებათა საკითხში პრეზიდენტისა და სენატის თანამშრომლობა არ ნიშნავს იმას, რომ ხელისუფლებათა დაყოფის წესი ირღვევა. გავბედავ და დავამატებ, რომ ამ უფლებამოსილების თავისებურებიდან გამომდინარე, სწორედაც უაღრესად საშურია ამგვარი თანამშრომლობა. მართალია, ზოგიერთ სპეციალისტს, რომლებიც ამ საკითხებზე წერს, მიაჩნია, რომ ხელშეკრულებათა დადების პრეროგატივა აღმასრულებელი ხელისუფლების კომპეტენციას განეკუთვ-ნება, თუმცა ეს აშკარად თვითნებური კლასიფიკაციაა. საქმე ისაა, რომ თუ ამგვარი უფლებამოსილების გამოყენების პრაქტიკას უფრო ყურად-ღებით განვიხილავთ, შემდეგ რასმე დავინახავთ: იგი უფრო საკანონმდ-ებლო ხელისუფლებასთან ნათესაობას ამჟღავნებს და ნაკლებადD ენა-თესავება აღმასრულებელ ხელისუფლებას, თუმცა, თუ მკაცრად განვსჯით, სრულად არც ერთის განსაზღვრებაში ექცევა და არც მეორისა. საკანონმდებლო ხელისუფლების არსი ისაა, რომ მან კანონები გამოსცეს, ანუ ისეთი წესები შემოიღოს, რომელთა შესრულება აუცილებელია საზოგადოებრივ საქმეთა მოწესრიგების თვალსაზრისით. რაც შეეხება აღმასრულებელ ხელისუფლებას, მისი ფუნქციები, როგორც ჩანს, კანონების ცხოვრებაში გატარებითა და იმ მოქმედებებით ამოიწურება, რომელნიც საერთო – ეროვნულ ძლევამოსილებას ქვეყნის თავდაცვის უზრუნველყოფისკენ მიმართავს. ხელშეკრულებათა დადების უფლებამო-სილება, აშკარად, არც ერთს განეკუთვნება და არც მეორეს. მას ხელი არ აქვს არც შემოღებულ კანონთა განხორციელებასთან, არც ახალი კანონების შემოღებასთან და მით უფრო არ შეეხება იგი საერთო ძლევამოსილების გამოყენებას. ზემოაღნიშნული უფლებამოსილების მიზ-ანი სხვა არაფერია, თუ არა უცხოურ სახელმწიფოებთან შეთანხმებების დადება, რომელთაც კანონის ძალა აქვთ. მაგრამ საქმე ისაა, რომ ამგვარ კანონთა მავალდებული ძალა მოკონტრაქტე მხარეების კეთილსინდისიერე-ბიდან მომდინარეობს. შეთანხმებანი არ არიან ის წესები, რომელთა შესრულებასაც სუვერენი ქვეშევრდომებს აკისრებს, არამედ ხელშეკრუ-ლება ისეთი შეთანხმებაა, რომელსაც ერთი სუვერენი მეორე სუვერენთან დებს. ამრიგად, გნსახილველი უფლებამოსილება, როგორც ჩანს, ცალკე დეპარტამენტის სახით არსებობს, და სწორად რომ ვთქვათ, ხელისუფლ-ების არც საკანონმდებლო და არც აღმასრულებელ შტოს არ განეკუ-თვნება. წინა წერილებში ჩვენ გამოწველვით განვიხილეთ ის თვისებანი, რანიც აუცილებელნი არიან საგარეო ურთიერთობათა სამართავად. ისიც აღინიშნა, რომ ამგვარ გარიგებათათვის ყველაზე ზედგამოჭრილი სწორედ უმაღლესი აღმასრულებელი ხელისუფალია. ამავე დროს, ხელშეკრულე-ბებს უდიდესი მნიშვნელობა აქვთ ნდობის თვალსაზრისით და ისინი კანონთა სახით მოქმედებენ. აქედან გამომდინარე, მათ დადებაში თუ მთელი აღმასრულებელი ხელისუფლება არა, მისი ნაწილი მაინც უნდა მონაწილეობდეს. შეიძლება, მართებული თუ უსაფრთხო იყოს, როცა ხელშეკრულ-ებათა დადების უფლებამოსილებას მემკვიდრეობით მონარქს ანიჭებენ. მაგრამ მიუხედავად ამისა, უაღრესად სახიფათო და უმართებულოა, როცა ამგვარი კომპეტენციით ის უმაღლესი აღმასრულებელი ხელისუფლი აღჭურვება, რომელსაც თანამდებობაზე ოთხი წლის ვადით ირჩევენ. სხვა ადგილას ისიც სრულიად სამართლიანად აღინიშნა, რომ მემკვიდრე-ობითი მონარქი _ მიუხედავად იმისა, რომ იგი თავისი ხალხის მჩაგვრელად გვევლინება _ ისე ძალუმად არის დაინტერესებული თავისი ხელისუფლების შენარჩუნებით, რომ არც კი არსებობს არსებითი საფრთხე უცხო სახელმწიფოთა მხრივ მისი მოსყიდვისა. მაგრამ სრულიად სხვაა იმ ადამიანის მდგომარეობა, რომელიც აგერ ახლა კერძო პირი იყო და შემდეგ Mმთავარ თანამდებობის პირად იქცა და რომელსაც აქამდე საშუალო ან მცირე ქონება ებადა. მისი მზერა ერთთავად მომავლისკენაა მიპყრობილი და იმ მოკლე ვადის ამოწურვას ელოდება, რის შემდეგაც იძულებული გახდება, თავის პირვანდელ მდგომარეობას დაუბრუნდეს. ასეთ კაცს შესაძლოა, ხანდახან სძლიოს კიდეც ცდუნებამ, რომლის შემოტევას ვერ უძლებს ხოლმე ადამიანური სიქველე. ამრიგად, იგი შესაძლოა, იძულებული გახდეს, დაკისრებული მოვალეობა პირად ინტერესებს ანაცვალოს. ხარბი ადამიანი შეიძლება ისე მოღორდეს, რომ პირადი გამდიდრების მიზნით სახელმწიფო ინტერესებიც კი გაყიდოს. პატივმოყვარე ადამიანი უცხოურ სახელმწიფოთა ხელშეწყობით თავისი ამომრჩევლის ინტერესებს გაყიდის ოღონდ, კი აღზევება გაინაღდოს. ისტორია სულაც არ არის დახუნძლული ადამიანურ სიქველეთა ნიმუშებით, რანიც ისეთ ბრძენ ერს, როგორიც შეერთებული შტატებია და რომელსაც სათავეშიც პრეზიდენტი ეყოლება, ისეთი გადაწყვეტი-ლების მიღებისკენ უბიძგებდნენ, რომ მას ეგზომ ფაქიზი და მნიშვნელოვანი საქმე, რაც დანარჩენ მსოფლიოსთან ურთიერთობას შეეხება, ერთადერთი უმაღლესი ხელისუფლისთვის მიენდო. თუ ხელშეკრულებათა დადების პრეროგატივას მარტო სენატს მივანიჭე-ბდით, მაშინ უარი უნდა გვეთქვა იმ უპირატესობებზე, რანიც საგარეო ურთიერთობათა წარმართვის საქმეში პრეზიდენტის კონსტიტუციურ მონაწილეობას მოაქვს. ამ შემთხვევაში, რა თქმა უნდა, არჩევანი სენატზე იქნებოდა და მას შეეძლებოდა პრეზიდენტის გამოყენება ამ ამპლუაში. სენატის არჩევანზე იქნებოდა ისიც, რომ ეს საქმე მთლიანად პრეზიდენტისთვის მიენდო, მაგრამ მაშინ წყენა თუ ხრიკების მოწყობა სარგებელს ამ უკანასკნელს მოუტანდა და არა სენატს. გარდა ამისა, სენატის მიერ მინისტრის რანგში მივლენილმა პირმა ძნელად რომ უცხო სახელმწიფოთა ისეთი ნდობა და პატივისცემა დაიმსახუროს, რასაც ერის კონსტიტუციური წარმომადგენელი დაიმსახურებდა. ზემოაღნიშნული პირი, რა თქმა უნდა, ისე გავლენიანად და ეფექტურად ვერ იმოქმედებდა, როგორც ეს უკანასკნელი. ამის გამო კავშირი მნიშვნელოვან უპირატესო-ბას დაკარგავდა საგარეო საქმეთა მართვის საქმეში, ხოლო ხალხს ხელიდან გამოეცლებოდა დამატებითი უსაფრთხოება, რაც შესაძლოა, მისთვის სენატსა და პრეზიდენტს შორის თანამშრომლობას მოეტანა. მართალია, გონივრული არ იქნებოდა ეს საქმე მხოლოდ მისთვის მიგვენდო, მაგრამ ისიც ცხადია, რომ მისი მონაწილეობა არსებითად წაადგებოდა საზოგადოებრივ უსაფრთხოებას. სრულიად ნათლად შეიძლება იმის ჩვენება, რომ იმ შემთხვევაში, თუ სენატი და პრეზიდენტი ზემოაღნიშნულ უფლებამოსილებას ერთობლივად განახორციელებდნენ, უსაფრთხოების პერსპექტივა უფრო ფართო იქნებოდა, ვიდრე მაშინ, თუ ისინი ცალ – ცალკე აღიჭურვებოდნენ იმავე პრეროგატივით. ყველა, ვინც სათანადოდ აწონ – დაწონის იმ გარემოებებს, რომელთა ურთიერთდა-მთხვევა აუცილებელია, რათა პრეზიდენტი თანამდებობაზე დაინიშნოს, ერთ დასკვნას გააკეთებს: ამ პოსტს ყოველთვის სამართლიანად მხოლოდ ისეთი სულიერი წყობის ადამიანები დაიკავებენ, რომელთა მონაწილეობა ხელშეკრულებათა მომზადების საქმეში სასურველია სწორედაც რომ მათი სიბრძნისა და პატიოსნების გამო. წინა წერილში გამოთქმული იქნა რამდენიმე შენიშვნა, რომელთა შესახებ ნართაულად მივანიშნეთ წინამდებარე სტატიის სათანადო ადგილას. ახლა მინდა განვაცხადო, რომ ზემოაღნიშნული შენიშვნები შესაძლოა, გამოყე-ნებულ იქნენ იმ მტკიცების გასაბათილებლად, რომელიც ხელშეკრულე-ბათა მომზადების საქმეში წარმომადგენლობითი პალატის წევრთა მონაწილეობის აუცილებლობას ასაბუთებს. ამ კრებით ორგანოში არიან მერყევი ადამიანები და თუ ამ უწყების მრავალრიცხოვნებას გავითვალი-სწინებთ, მაშინ მოსალოდნელია, რომ მათი რიცხვი კიდევ უფრო გაიზრდება. ყოველივე ეს გვაფიქრებინებს, რომ წარმომადგენლობითი პალატის წევრთა უმრავლესობა მოკლებულია იმ თვისებებს, რანიც აუცილებელნი არიან მათდამი გამოცხადებული ნდობის გასამართლე-ბლად. საგარეო პოლიტიკის ზუსტი და ამომწურავი ცოდნა, ერთი და იმავე შეხედულებებისადმი ურყევი ერთგულება, კეთილგანწყობა და ფაქიზი მგრძნობელობა ეროვნული ხასიათის მიმართ, გადაწყვეტილების მიღების, საიდუმლოს შენახვისა და სწრაფად მოქმედების უნარი, ყოველივე ეს შეუთავსებელია ამ ეგზომ ცვალებად და მრავალრიცხოვან სახელისუფლებო ორგანოს სულთან. საქმის წარმოებას კიდევ უფრო ართულებს ის გარემოება, რომ აუცილებელი ხდება უამრავი სამთავრობო უწყების თანხმობის მოპოვება, რაც კიდევ ერთი ძლიერი საბუთია ზემოაღნიშნული მოსაზრების წინააღმდეგ. წარმომადგენლობით პალატას ძალზე ხშირად მიმართავენ ხოლმე სხვადახვა საკითხთან დაკავშირებით. ამასთანავე, ძალზე ძნელი იქნება ის, რომ ეგზომ მრავალრიცხოვანი ორგანო დიდი ხნით შეკრიბო, რაც აუცილებელია ხელშეკრულების ეტაპობრივი განხილვისთვის. ამრიგად, მისი თანხმობის მიღება უამრავ უხერხულობას შექმნის და დიდ ხარჯებთან იქნება დაკავშირებული. ასე რომ, გეგმა, რომლის მიხედვითაც ხელშეკრულებათა დადების უფლებამო-სილება საკანონმდებლო ხელისუფლებას უნდა მიენიჭოს, იმთავითვე ჩასაფუშადაა განწირული. რჩება მხოლოდ ერთი შესიტყვება, რომლის მიხედვითაც მოთხოვნა, რომელიც სენატის საერთო შემადგენლობის ორი მესამედის თანხმობას ითვალისწინებს, დამსწრე სენატორთა ორი მესამედით უნდა შეიცვალოს. ჩვენი გმოკვლევის მეორე განყოფილებაში ნაჩვენები იქნა, რომ ყველა დებულება, რომელიც თვლის, რომ გადაწყვეტილებათა მისაღებად აუცილებელია ამ თუ იმ სახელისუფლებო ორგანოს უდიდესი უმრავლე-ობის თანხმობა, პირდაპირაა გათვლილი შემდეგ რამეზე: გაართულოს მთავრობის მუშაობა; არაპირდაპირ კი იგი იმას ესწრაფვის, რომ უმრავლესობა უმცირესობას დაუმორჩილოს. ეს ერთი მოსაზრებაც კი საკმარისია ჩვენი მოსაზრების ჩამოსაყალიბებლად იმის თაობაზე, თუ რამდენად მართებულია ამ საკითხის მიმართ კონვენტის პოზიცია. ეს უკანასკნელი შეეცადა ის უპირატესობა უზრუნველეყო, რომელიც ხელშე-კრულებათა მომზადებაში რაც შეიძლება მეტი ადამიანის მონაწილეობას მოაქვს. მან ისიც გაითვალისწინა, რომ ამგვარი მრავალრიცხოვანი მონა-წილეობა ან საზოგადოებრივ საბჭოთა მოღვაწეობას უნდა შეესაბამე-ბოდეს, ან საზოგადოებაში გაბატონებულ განწყობათა მიმართ გონივრული პატივისცემის თანაზომიერი უნდა იყოს. თუ იმ წესს შემოვიღებთ, რომელიც სენატის საერთო შემადგენლობის ორი მესამედის თანხმობას მოითხოვს, მაშინ, უმრავლეს შემთხვევაში, სენატორთა სხდომაზე არდა-სწრება მათი ერთსულოვანი თანხმობის ტოლფასი იქნება. ყველა პოლიტი-კური დაწესებულების ისტორია კი, რომელშიც ზემოაღნიშნული პრინციპი ბატონობდა, სხვა არაფერია, თუ არა სიძაბუნის, დაბნეულობისა და უწესრიგობის თავგადასავალი. ამ მოსაზრების ნათელი დასტურია ის მაგალითები, რომელნიც ჩვენ წინაშე რომის ტრიბუნთა, პოლონეთის სეიმისა და ნიდერლანდების გენერალურ შტატთა სახითაა წარმოდგენილი. მაგრამ ამის მაგალითები სახლშიც თავზესაყრელად მოგვეპოვება, რომ საზღვარგარეთს არ მივაშუროთ. სენატის სრული შემადგენლობიდან დადგენილი თანაფარდობის მოთხოვნა, ალბათ, არცთუ მნიშვნელოვნად გაზრდის მრავალრიცხოვანი უწყების უპირატესობებს. ხოლო რაც შეეხება დამსწრე სენატორთა ორი მესამედის მოთხოვნას, იგი საქმეს უთუოდ წაადგება. ერთ შემთხვევაში, როცა გადაწყვეტილების მისაღებად სენატორთა დადგენილი რაოდენობაა აუცილებელი, ეს ვითარება სხდომებზე პუნქტუალური დასწრების მოტივთა დაქვეითებას გამოიწვევს. მეორე შემთხვევაში, როცა გადაწყვეტი-ლების მიმღები ორგანოს მუშაობა წევრთა ისეთ თანაფარდობაზეა დამოკიდებული, რომელიც შესაძლოა, ერთი წევრის დასწრება – არდას-წრების გამო შეიცვალოს, სრულიად საპირისპირო შედეგს მივიღებთ. პუნქტუალურობის წახალისება ხელს შეუწყობს სენატის სრული შემადგენლობით ამუშავებას. ამდენად, ძალზე დიდია ალბათობა იმისა, რომ სენატმა როგორც ერთ, ისე მეორე შემთხვევაში გადაწყვეტილებანი სწორედაც რომ მის წევრთა უმრავლესობის მონაწილეობით და რაც მთავარია დაყოვნების გარეშე მიიღოს. ამასთანავე, არ უნდა დავივიწყოთ, რომ არსებულ კონფედერაციაში თითოეული შტატი შეიძლება, წარმოდგენილი იქნეს და სინამდვილეში არის კიდეც წარმოადგენილი ორ – ორი წევრით. რაც შეეხება კონგრესს, რომლის ხელშიცაა ამჟამად მთელი საკავშირო ძალაუფლება, იშვიათად რომ უფრო მეტი წევრისგან შედგებოდეს, ვიდრე იმ სენატში შევა, რომლის დაარსებაც კონვენტის მიერაა შემოთავაზებული. ისიც უნდა გავითვალისწ-ინოთ, რომ როცა ამა თუ იმ შტატიდან სხდომას მხოლოდ ერთი წარმომადგენელი ესწრება, მისი ხმა დაკარგულად ითვლება. ამიტომ გამართლებულია ვარაუდი იმის შესახებ, რომ რაკი სენატში ხმის მიცემა ინდივიდუალურად მოხდება, მასში აქტიური ხმების რაოდენობა არ იქნება ნაკლები, ვიდრე დღევანდელ კონგრესშია. თუ ყოველივე ამასთან ერთად მხედველობაში პრეზიდენტის თანამშრომლობასაც მივიღებთ, მაშინ ნათელი გახდება, რომ ახალი კონსტიტუცია ამერიკელ ხალხს ბევრად უფრო საიმედოდ დაიცავს იმისგან, რომ ხელშეკრულებათა დადების უფლებამოსილება ბოროტად არ იქნეს გამოყენებული, ვიდრე ეს შესაძლებელია არსებული კონფედერაციის პირობებში. მოდით, ერთი ნაბიჯიც წარვდგათ წინ და თვალი შევავლოთ შესაძლებლობას იმისას, რომ ერთ დღესაც ახალი შტატები შეიქმნება და ამ გზით სენატის შემადგენლობა კიდევ უფრო მრავალრიცხოვანი გახდება. თუ ასე მოვიქცევით, კიდევ უფრო მტკიცედ დავრწმუნდებით იმაში, რომ ნამდვილად არ გვემუქრება იმ ადამიანთა უკმარისობა, რომლებსაც ზემოაღნიშნულ უფლებამოსილებას მივანდობთ. ამიტომ აქედან ერთი დასკვნა უნდა გამოვიტანოთ: უფრო მრავალრი-ცხოვანმა ორგანომ, ვიდრე სენატი იქნება, ძნელად რომ გაამართლოს მასზე დაკისრებული ნდობა. პუბლიუსი ფედერალისტი # 76 : ჰამილტონი Spoiler ფედერალისტი # 76 : ჰამილტონი 1788წ. I აპრილი ნიუ - იორკის შტატის ხალხს პრეზიდენტი “სენატის რჩევითა და თანხმობით ნიშნავს ელჩებს, სხვა უფლებამოსილ პირებსა და კონსულებს, უზენაესი სასამართლოს მოსამა-რთლეებსა და შეერთებული შტატების სხვა თანამდებობის პირებს, რომელთა დანიშვნის შესახებ კონსტიტუციაში არ არის გათვალისწინე-ბული სხვა წესი და რომელთა თანამდებობანი დადგენილია კანონით. მაგრამ კონგრესს _ თუკი საჭიროდ ჩათვლის - შეუძლია მხოლოდ პრეზიდენტს, სასამართლოებსა და დეპარტამენტთა ხელმძღვანელებს დააკისროს უფრო დაბალი რანგის თანამდებობის პირთა დანიშვნა. პრეზიდენტს უფლება აქვს, შეავსოს ყველა ვაკანსია, რომელიც სენატის სესიებს შორის წარმოიშობა და თანამდებობრივი უფლებამოსილება მიანიჭოს ვადით სენატის უახლოესი სესიის დამთავრებამდე.” ერთ - ერთ წინა სტატიაში გამოთქმულია შემდეგი მოსაზრება:”კარგი მთავრობის ჭეშმარიტი საზომი ის არის, თუ რამდენად აქვს მას სურვილი, ჩამოაყალიბოს ვარგებული ადმინისტრაცია და რამდენად შესწევს ამის უნარი.” თუ ამ მოსაზრების სამართლიანობას ვაღიარებთ, მაშინ შეერთებული შტატების თანამდებობის პირთა დანიშვნის ის წესი, რომელიც ზემომოტანილ დებულებებშია გადმოცემული შესწავლის შემ-დეგ უთუოდ განსაკუთრებულ ქებას დაიმსახურებს. არ არის იოლი საქმე უკეთ გაანგარიშებული გეგმის შედგენა, რომელიც საკავშირო თანა-მდებობაზე ადამიანთა გონივრულ შერჩევას უზრუნველყოფდა. ამიტომ არც იმის დასაბუთებაა აუცილებელი, რომ ამ საკითხზე დიდად არის დამოკიდებული ის, თუ რა ხასიათისა იქნება საკავშირო ადმინისტრაცია. ყველა აღიარებს იმ მოსაზრების მართებულებას, რომ ჩვეულებრივ შემთხ-ვევებში თანამდებობებზე დანიშვნის წესი შესაძლოა, მხოლოდ სამნაირად შეიცვალოს. ამგვარი უფლებამოსილება შეიძლება მიენიჭოს ან ერთ პირს, ან წევრთა ზომიერი რიცხვისგან შედგენილ არჩევით ასამბლეას, ანდა ერთ პირს, რომლისთვისაც აუცილებელი იქნება ამგვარი ასამბლეის თანხმობა. მაგრამ ძნელი არ არის იმის მიხვედრა, რომ ხალხს გაუჭირდება ამ წესის ცხოვრებაში გამოყენება, ვინაიდან დანარჩენ მოსაზრებებზე რომ არაფერი ვთქვათ, მას დრო არ დარჩება სხვა საქმეებისთვის. ამრიგად, როცა შემდგომში ასამბლეას, ანდა პირთა ჯგუფს მოვიხსენიებთ, უნდა გვესმოდეს, რომ საქმე სწორედ ზემოა-ღწერილ არჩევით ორგანოს თუ ასამბლეას ეხება. ვერავინ შეძლებს იმას, რომ მთელი ხალხის როგორც კოლექტიური პირის, მოქმედებები ხალხისა, რომელიც ვრცელ ტერიტორიაზეა მიმოფანტული იმ სული-სკვეთებით მართოს შეთქმულებებსა და ხრიკების ხლართვასთან რომაა დაკავშირებული. ამიტომ არ არის სწორი, როცა ამგვარ რამეს იმიზეზებენ და დაჟინებით ამტკიცებენ, თანამდებობებზე დანიშვნის უფლებამოსი-ლებით რამდენიმე პირისგან შედგენილი ჯგუფი არ უნდა აღიჭურვოსო. ვინც დაფიქრებულა იმ საკითხზე, თუ როგორ უნდა დაინიშნოს პრეზიდ-ენტი, ანდა ვისაც გულისყურით წაუკითხავს წინამდებარე სტატიათა ის ნაწილები, სადაც ეს საკითხია განხილული, ყველა დაგვეთანხმება, რომ დიდია ალბათობა შემდეგი რამისა: ეს თანამდებობა წილად ხვდეს ადამიანს, რომელიც შესაძლოა, უნარიანი არ იყოს, მაგრამ საზოგადო-ებაში პატივისცემით სარგებლობდეს. აქედან გამომდინარე, მე წესად მიმაჩნია ის, რომ ერთი გამჭრიახი ადამიანი უკეთ შეძლებს ისეთი თვისებების გამორჩევას, რომლებიც ზედგამოჭრილია ამა თუ იმ თანამდებობაზე, ვიდრე ეს ადამიანთა ჯგუფს ხელეწიფება, თუნდაც ეს უკანასკნელი არათუ მსგავსი, არამედ უფრო მეტი გამჭრიახობითაც კი გამოირჩეოდეს. ბუნებრივია, რომ ერთიანი და განუყოფელი პირადი პასუხისმგებლობა მოვალეობის უფრო მძაფრ განცდას ბადებს და ხელს უწყობს რეპუტაციის მიმართ მეტი მზრუნველობის გამოჩენას. ამიტომ პრეზიდენტი უფრო ვალდებულად ჩათვლის თავის თავს და უფრო იქნება დაინტერესებული იმით, რომ გულმოდგინედ განიხილოს ამა თუ იმ თანამდებობისთვის აუცილებელი ესა თუ ის თვისება და მიკერძოების გარეშე შეარჩიოს ისეთი პირები, რომელნიც სამართლიანად აცხადებენ პრეტენზიას შესაბამის თანამდებობებზე. რა თქმა უნდა, ერთ ადამიანს უფრო ნაკლები პირადი სიმპატია ექნება სხვადასხვა პირების მიმართ, ვიდრე ადამიანთა ჯგუფს. ამიტომ ბუნებრივია, რომ ერთ ადამიანზე უფრო ნაკლებ ზეგავლენას იქონიებს მეგობრული ურთიერთობისა და კეთილგანწყობის გრძნობები. შეუძლებელია, გზა აურიო ან თავს მოახვიო განსხვავებული შეხედულებანი ადამიანს, რომელიც მარტო, მაგრამ თავდაჯერებულად მოქმედებს. რაც შეეხება კოლექტიურ ორგანოს, მას ხშირად დარევს ხოლმე ხელს თავგზაამრევი გრძნობები და ინტერესები. ვერაფერი ისეთ ძალუმ ზემოქმედებას ვერ ახდენს ადამიანურ ვნებებზე, როგორც პირადი შეხედულება; სულერთია, იგი თვითონ ჩვენ გვეხება თუ არჩევანისა და მჯობინების საგნებს. აქედან გამომდინარე, ადამიანთა ასამბლეის მიერ იმ უფლებამოსილების განხორციელებისას, რომელიც თანამდებობებზე დანი-შვნას ითვალისწინებს, შემდეგ რასმე უნდა მოველოდეთ: აიშლებიან და მთელი სისავსით წრმოჩინდებიან პირადი თუ პარტიული სიმპატიები და ანტიპატიები, მიკერძოებანი და დაწუნებანი, ერთგულებანი და მტრობანი, რასაც ასამბლეაში შემავალი ადამიანები განიცდიან. რა თქმა უნდა, ასეთ პირობებში გაკეთებული ნებისმიერი არჩევანი მოგვევლინება, როგორც შედეგი ერთი პარტიის მეორეზე გამარჯვების, ან მათ შორის კომპრომისისა. როგორც ერთ, ისე მეორე შემთხვევაში კანდიდატის შინაგანი ღირსება თვალთახედვის მიღმა დარჩება. ერთ შემთხვევაში ყურადღებას კანდიდატის ისეთ თვისებებზე გაამახვილებენ, რანიც უფრო პარტიულ ამომრჩეველთა მობილიზაციის მიზნებს მიესადაგებიან, ვიდრე შესაბამისი თანამდებობისადმი წაყენებულ მოთხოვნებს. რაც შეეხება მეორე შემთხვევას, კოალიცია ყოველთვის მოახერხებს საინტერესო ეკვივალნტზე შეთანხმებას:” გაგვაყვანინეთ ამ თანამდებობაზე ჩვენი კაცი და თქვენთვის საინტერესო პოსტზე თქვენთვის სასურველ კანდიდატს დაგანიშნინებთ.” ჩვენ წინაშეა ჩვეულებრივი გარიგებისთვის დამახასია-თებელი პირობები. ძალზე იშვიათად წამოიწევს ხოლმე წინა პლანზე საზოგადოებისადმი სამსახური, რაც პარტიული ბრძოლისა თუ პარტიულ მოლაპარაკებათა მთავარი მიზანი უნდა იყოს. როგორც ჩანს, ზემოაღწერილ პრინციპთა ჭეშმარიტება არც იმ ადამია-ნებში აღძრავს ეჭვს, რომელნიც თავიანთი გონიერებით გამოირჩევიან იმ კრიტიკოსთა შორის, მცდარად რომ მიიჩნევენ კონვენტის მიერ განსა-ხილველ საკითხთან დაკავშირებით წამოყენებულ დებულებას. ისინი ამტკიცებენ, მხოლოდ პრეზიდენტი უნდა იყოს უფლებამოსილი, რათა ფედერალური მთავრობის სისტემაში თანამდებობებზე დანიშვნები განახორციელოსო. მაგრამ ადვილია იმის ჩვენება, რომ უპირატესობანი, რომელთაც დანიშვნის ამგვარი წესისგან გამოველით, არსებითად, კანდიდატურის წამოყენების უფლებამოსილებიდან გამომდინარეობენ. კონვენტი გვთავაზობს, რომ პრეზიდენტი ამგვარი უფლებამოსილებით აღიჭურვოს, რაც თავიდან აგვაშორებს არასახარბიელო შედეგებს, რასაც მის ხელში თანამდებობებზე დანიშვნებთან დაკავშირებული სრული უფლებამოსილების თავმოყრა გამოიწვევდა. კანდიდატურის წამოყენების დროს პრეზიდენტი მხოლოდ თავის მოსაზრებას გამოთქვამს და მის მოვალეობას მხოლოდ ის შეადგენს, რომ მიუთითოს იმ ადამიანზე, რომელიც სენატის თანხმობის შემთხვევაში თანამდებობაზე დაინიშნება. რაც შეეხება პრეზიდენტის პასუხისმგებლობას, იგი ისეთი იქნება, თითქოსდა საბოლოო დანიშვნა მხოლოდ მას განეხორციელებინოს. ამ თვალსაზრისით კანდიდატურის წამოყენება და თანამდებობაზე დანიშვნა ერთმანეთისგან არ განსხვავდება. როგორც ერთ, ისე მეორე შემთხვევაში თანამდებობრივი მოვალეობის შესრულებაზე ერთი და იგივე მოტივები მოახდენენ ზემოქმედებას. საქმე ის არის, რომ თანამდებობაზე ვერავინ დაინიშნება, თუ იგი პრეზიდენტის მიერ წინასწარ არ არის წამოყენებული. ასე რომ, ყოველი ადამიანი, რომელიც შესაძლოა, პოსტზე გამწესდეს, ფაქტობრივად, მისი არჩევანია. მაგრამ შესაძლებელია თუ არა ის, რომ პრეზიდენტის მიერ წამოყენებული კანდიდატურა დაწუნებულ იქნეს? ვფიქრობ, ასეთი რამ შესაძლებელია, ოღონდ იმ პირობით, რომ დაწუნებული კანდიდატურა სხვა, ასევე მის მიერ წამოყენებული პირით იქნეს ჩანაცვლებული. ის პიროვნება, რომელიც საბოლოო ჯამში თანამდებობაზე დაინიშნება, მაინც პრეზიდენტის მიერ იქნება შერჩეული, თუმცა არა პირველივე ჯერზე. მაგრამ ნაკლებ სავარაუდოა ის, რომ პრეზიდენტის მიერ წამოყენებული კანდიდატურა ხშირად იქნეს უკუგდებული. ძნელად რომ სენატი პრეზიდენტისეული შეთავაზების უარყოფის ცდუნებას დაჰყვეს და თავისი კანდიდატურა წამოაყენოს. საქმე ის არის, რომ სენატის წევრები ვერაფრით იქნებიან დარწმუნებულნი შემდეგ რამეში: შეძლებენ თუ არა ისინი მათთვის სასურველი კანდიდატურის გაყვანას მეორედ თუ კიდევ ერთხელ წამოყენების შემთხვევაში. უფრო მეტი, სენატის წევრები იმაშიც კი ვერ იქნებიან დარწმუნებულნი, რომ შემდგომი წამოყენების შემთხვევაში უფრო მისაღები კანდიდატურა გამოჩნდება. პრეზიდენტის მიერ შემოთავაზე-ბულის დაწუნება კი დაწუნებული პირის რეპუტაციას შებღალავს. ყოველივე ამის შედეგად კი ისეთი შთაბეჭდილება შეიქმნება, თითქოსდა სენატი ეჭვქვეშ აყენებდეს აღმასრულებელი ხელისუფლების პირველი პირის მოსაზრებას. ამიტომ ნაკლებ სავარაუდოა ის, რომ სენატმა განსაკუთრებული და არსებითი მიზეზის გარეშე უთხრას უარი პრეზიდენტს მის მიერ შემოთავაზებული კანდიდატურის დამტკიცებაზე. მაგრამ მაშინ რაღად მოვითხოვთ სენატისგან იმის, რომ მან თანამდებობაზე დანიშვნის საკითხში პრეზიდენტთან ითანამშრომლოს? ამ შეკითხვაზე მე შემდეგნაირად ვუპასუხებდი: სენატისა და პრეზიდენტის აზრთა დამთხვევა ძალუმი, თუმც კი იდუმალი ზემოქმედების შემძლეა. ეს არის შესანიშნავი ღონისძიება, რითაც შეგვიძლია, ფავორიტიზმისკენ პრეზიდენტის მიდრეკილება მოვთოკოთ. იგი დიდწილად აგვაცილებს თავი-დან თანამდებობებზე შეუფერებელი ადამიანების დანიშვნას, საითკენაც შესაძლოა, პრეზიდენტს ამა თუ იმ შტატში გამეფებული ცრურწმენა, ოჯახური კავშირები, პიროვნული მიკერძოება თუ პოპულარობის მოხვეჭის სურვილი უბიძგებდეს. გარდა ამისა, იგი ქმედითი საშუალებაა ადმინი-სტრაციის მდგრადობის უზრუნველსაყოფად. ადვილი მისახვედრია ის, რომ როცა ადამიანი ერთპიროვნულად განაგებს თანამდებობებზე დანიშვნის საქმეს, მის მოქმედებას უფრო მეტად წარმართავენ პირადი მიდრეკილებანი და ინტერესები, ვიდრე იმ შემთხვე-ვაში, როცა იგი ვალდებულია, თავისი არჩევნის მართებულება სრულიად განსხვავებული და დამოუკიდებელი ორგანოს სამსჯავროზე გაიტანოს; მით უფრო, როცა საქმე საკანონმდებლო ხელისუფლების მთელ განშტოებასა და მის წინაშე პასუხისმგებლობას ეხება. ის ამბავი, რომ კანდიდატურა შესაძლოა ჩავარდეს, მძლავრ მოტივად გვევლინება, რაც პრეზიდენტს კანდიდატურების თაობაზე წინადადებათა შეტანისას უდი-დესი სიფრთხილის გამოჩენისკენ მოუწოდებს. არსებობს შესაძლებლობა იმისა, რომ საფრთხე შეექმნას პრეზიდენტის რეპუტაციას. მიკერძოებაში გამოჭერისა თუ პოპულარობის მოხვეჭისკენ უღირსი ლტოლვის გამო, შესაძლოა, ხიფათის წინაშე დადგეს ასარჩევი პირის პოლიტიკური არსებობა. წარმომადგენლობითი ორგანოს წინაშე ამ სახით წარდგომა ერთობ სახიფათოა, ვინაიდან მას ძალზე მნიშვნელოვანი ზემოქმედების მოხდენა შეუძლია საზოგადოებრივი აზრის ჩამოყალიბებაზე. ასე რომ, ყოველივე ზემოაღნიშნული არსებით დაბრკოლებას შეუქმნის როგორც პრეზიდენტს, ისე მის მიერ წამოყენებულ კანდიდატურას იმ შემთხვევაში, თუ ისინი უმართებულოდ იმოქმედებენ. პრეზიდენტს სენატის წინაშე წარდგომისა შერცხვება და შეეშინდება კიდეც, თუ იგი ყველაზე მნიშვნელოვანსა თუ სარფიან თანამდებობებზე ისეთ კანდიდატურებს წამოაყენებს, რომელსაც სხვა ღირსება არ გააჩნიათ, გარდა იმისა, რომ პრეზიდენტის თანაშტატელები ან მასთან დაახლოებული ადამიანები არიან. იგი არც ისეთი უსაჩინო პირთა შეთავაზებას იკადრებს, რომელნიც მლიქვნელური ხასიათით გამოირჩევიან და მზად იქნებიან მისი ყველა ხუშტური აღასრულონ. ზემომოტანილი მოსაზრების წინააღმდეგ შემდეგი მტკიცებით გამოდიო-დნენ: კანდიდატურის წამოყენების უფლებამოსილება ის იარაღი იქნება პრეზიდენტის ხელში, რითაც ის სენატს საკუთარ მოსაზრებებს მოახვევს თავსო. მაგრამ საქმე ის არის, რომ მტკნარი სიცრუეა პოლიტიკური მოსაზრებანი როგორც ადამიანთა საყოველთაო გამყიდველობის, ისე მათი საყოველთაო პატიოსნების შესახებ. უფლებამოსილებათა დელეგირების ინსტიტუტი სწორედ იმას გულისხმობს, რომ კაცობრიობის ნაწილი მოკლებული არ არის სიქველესა და ღირსებას, რაც შესაძლოა, ნდობის საფუძვლად გამოდგეს. თეორიული შეხედულების მართებულება პრაქტი-კაში დასტურდება: ზემოაღნიშნული თვისებებით ადამიანთა ნაწილი ყველაზე კორუმპირებულ ეპოქებშიც კი ხასიათდებოდნენ. მაშინაც კი, როცა მათ ყველაზე კორუმპირებული მთავრობები მართავდნენ. ბრიტანეთის თემთა პალატის გამყიდველობა დიდი ხანია, რაც ამ ორგანოს მიმართ ბრალდებათა საბაბადაა ქცეული როგორც ბრიტანეთში, ისე ჩვენს ქვეყანაში. ოდნავადაც კი ეჭვი არავის ეპარება იმაში, რომ ამგვარ ბრალდებათა მნიშვნელოვანი ნაწილი სამართლიანია. მაგრამ ასევე უეჭველია ისიც, რომ ზემოხსენებული პალატის წევრთა უმრავლესობას დამოუკიდებელი ადამიანები შეადგენენ, რომლებსაც ნამდვილად სტკივათ საზოგადოების სატკივარი. ისიც ცხადია, რომ ეს დამიანები სახელმწიოს უმაღლეს სახელისუფლებო ორგანოებში დიდი გამავლობით სარგებლობენ. აქედან გამომდინარე, (არც ამჟამინდელი მმართველობაა გამონაკლისი) თემთა პალატა ხშირად აკონტროლებს მონარქის პოლიტიკურ ზომებს და მის განწყობილებებს ადამიანთა მიმართ. მაგრამ მიუხედავად ამისა, სავარაუდოა, რომ პრეზიდენტი ჟამიდან ჟამს მოახერხებს სენატის ზოგიერთ წევრზე ზეგავლენის მოახდენს. თუმცა წარმოუდგენელია, რომ მან ოდესმე მთელი ამ სახელისუფლებო ორგანოს პატიოსნების ყიდვა მოახერხოს. ყველა, ვინც ადამიანის ბუნებას ისე განიხილავს, როგორც ის არის, ანუ ცამდე არ აჰყავს მისი სიქველენი და არ აზვიადებს მისთვის დამახასიათებელ ნაკლოვანებებს, ადვილად ირწმუნებს სენატის უანგარობას. ასეთ ადამიანებს არასოდეს დაეუფლებათ შეშფოთება, ვაითუ, სენატის უმრავლესობა მოისყიდოს ან აცდუნოსო. რაც შეეხება თვითონ პრეზი-დენტს, მასზე საყურადღებოსა და კეთილმყოფელ ზეგავლენას მოახდენს სენატთან თანამშრომლობის აუცილებლობა თანამდებობაზე ადამიანთა დანიშვნის საქმეში. მაგრამ სენატის პატიოსნება ერთადერთი საყრდენი წერტილი როდია. კონსტიტუცია ითვალისწინებს რამდენიმე მნიშვნელოვან ღონისძიებას იმ საფრთხის თავიდან ასაშორებლად, რასაც ქვეყანას სენატზე პრეზიდენტის შესაძლო ზეგავლენა უქადდეს: “ვერც ერთი სენატორი თუ წარმომადგენელი ვერ დაინიშნება შეერთებული შტატების სამსახურში რაიმე სამოქალაქო თანამდებობაზე იმ ვადის განმავლობაში, რა ვადითაც იგი არჩეულია, იმ შემთხვევაში, თუ ეს თანამდებობა შექმნილ იქნა, ანდა მასთან დაკავშირებული ჯამაგირი გაზრდილ იქნა ზემოაღნიშნულ პერიოდში და ვერც ერთი პირი, რომელსაც რაიმე თანამდებობა უკავია შეერთებული შტატების სამსახურში, ვერ იქნება ამა თუ იმ პალატის წევრი, ვიდრე იგი თანამდებობაზე იმყოფება.” პუბლიუსი ფედერალისტი # 77 : ჰამილტონი Spoiler ფედერალისტი # 77 : ჰამილტონი 1788წ. 2 აპრილი ნიუ-იორკის შტატის ხალხს როგორც აღინიშნა, თანამდებობაზე დანიშვნის საქმეში პრეზიდენტსა და სენატს შორის თანამშრომლობისგან დიდ უპირატესობას უნდა მოვე-ლოდეთ, რაც ადმინისტრაციის სტაბილურობას წაადგება. სენატის თანხმობა აუცილებელია როგორც თანამდებობაზე დანიშვნის, ისე მისგან გათავისუფლების საკითხში. ამიტომ პრეზიდენტის შეცვლა არ გამოიწვევს მძვინვარესა თუ საყოველთაო რევოლუციას სამთავრობო უწყებებში. ასეთი რამ მოსალოდნელი იქნებოდა, იგი რომ მარტოდმარტო განაგებდეს თანამდებობაზე დანიშვნის საკითხებს. როცა ადამიანმა, რომელსაც ესა თუ ის თანამდებობა უკავია, საკმარისად დაასაბუთა, რომ იგი ვარგისია ამ საქმისთვის, ახალი პრეზიდენტი თავს შეიკავებს მისი მოხსნისა და ამ პოსტზე მისთვის ხელსაყრელი პირის დანიშვნისგან. საქმე ის არის, რომ მას ერთი რამის შიში ექნება: ვაითუ, განაწყენებულმა სენატმა მცდელობა ჩამიშალოს და გარკველწილად სახელიც გამიტყდესო. ის, ვინც დიდად აფასებს მართვის სტაბილურობას, ქებას არ დაიშურებს იმ დებულების მიმართ, რომელიც თანამდებობის პირთა ოფიციალურ მდგომარეობას სენატის მიერ მოწონება – არმოწონებაზე დამოკიდებულს ხდის. საქმე ის არის, რომ ზემოხსენებული ორგანოს შემადგენლობა დიდწილად უცვლ-ელი რჩება. ამიტომ იგი უფრო ნაკლებად არათანამიმდევრული იქნება გადაწყვეტილებათა მიღებისას, ვიდრე ხელისუფლების ნებისმიერი სხვა წევრი. თანამდებობაზე დანიშვნის საქმეში პრეზიდენტსა და სენატს შორის თანამშრომლობა ზოგჯერ შესიტყვების მიზეზი ხდება: ეს ხელს შეუწყობს პრეზიდენტს სენატზე უმართებულო ზეგავლენა მოიპოვოსო. ზოგჯერ კი ამტკიცებენ, საქმე პირიქით არისო. ეს კი იმას მოწმობს, რომ არც ერთი მოსაზრებაა მართებული და არც მეორე. თუკი პირველ შესიტყვებას სათანადოდ ჩამოვაყალიბებთ, ეს მისი უარყ-ოფის ტოლფასი იქნება. იგი ასეთ სახეს მიიღებს: პრეზიდენტი მეტისმეტ ზეგავლენას მოიპოვებს სენატზე, ვინაიდან ამ უკანასკნელს მისი შეკა-ვების უფლება აქვს. ჩვენ წინაშეა ტერმინოლოგიური უაზრობა. უეჭველია, რომ დანიშვნის მთელი უფლებამოსილება პრეზიდენტს შესაძლებლობას მისცემს სახიფათო იმპერიული ზეგავლენა მოიპოვოს ხელისუფლების ზემოხსენებულ ორგანოზე, რის შესაძლებლობასაც იგი მოკლებული იქნებოდა, თუკი მისი კომპეტენცია ამ უკანასკნელის კონტროლის ქვეშ კანდიდატურათა წამოყენებას არ გასცდებოდა. განვიხილოთ საპირისპირო გამონათქვამი: “სენატი მოიპოვებს ზეგავლენას პრეზიდენტზე.” სხვაგანაც აღვნიშნე და აქაც ვიმეორებ, რომ ამ გამონა-თქვამის ბუნდოვანება მასზე ზუსტი პასუხის გაცემის შესაძლებლობას არ იძლევა. როგორ უნდა განხორციელდეს ამგვარი ზეგავლენა? რომელი ობიექტების მიმართ უნდა განხორციელდეს იგი? ადამიანზე ზეგავლენის მოპოვება იმ მნიშვნელობით, რა მნიშვნელობითაც ამ სიტყვას აქ ვიყენებთ – მისთვის სიკეთეთა ბოძებას გულისხმობს. ნუთუ სენატის მიერ პრეზიდენტისთვის ბოძებული სიკეთე ის არის, რომ იგი ვეტოს ადებს ამ უკანასკნელის მიერ წამოყენებულ კანდიდატურას? ამბობენ, ჟამიდან ჟამს სენატი იმით დააჯილდოებს პრეზიდენტს, რომ დათმობაზე წავა და მხარს მის რჩეულს დაუჭერს მაშინ, როცა საზოგადოებრივი ინტერესი სხვა გადაწყვეტილებას მოითხოვსო. ამ მოსაზრებას ასეთ პასუხს მივაგებდი: საბოლოო ჯამში ძალზე იშვიათად მოხდება ის, რომ პრეზიდენტი პირად დაინტერესებას გამოიჩენს. ამიტომ სენატსაც იშვიათად მიეცემა იმის შესაძლებლობა, რომ თავისი მაამებლობით ზეგავლენა მოახდინოს პრეზი-დენტზე. გაცილებით მიმზიდველია ის ძალაუფლება, რომელიც სათავეს უდებს პატივისა და ჯილდოს განაწილებას, ვიდრე ის, რომელსაც მხოლოდ ამგვარი რამისთვის ხელის შეშლა ხელეწიფება. თუ პრეზიდენტზე ზეგავლენის მოხდენაში მისი შეკავება იგულისხმება, მაშინ ეს სწორედ ის მიზანია, საითკენაც მივისწრაფით. სწორედ ის იქნა ნაჩვენები, თუ რაოდენ კეთილმყოფელია ამგვარი შეკავება. იგი ხომ არც ერთ იმ უპირატესობას არ ანადგურებს, რომელიც შესაძლოა, პრეზი-დენტის არაკონტროლირებად მოქმედებას მოჰქონდეს. თანამდებობაზე კანდიდატურის წამოყენების უფლებამოსილება უზრუნველყოფს ყველა იმ სარგებელს, რისი მოტანაც თანამდებობაზე დანიშვნის პრეროგატივას ძალუძს და დიდწილად თავიდან გვაშორებს იმ ბოროტებას, რომელიც თან ახლავს ხოლმე ამ უკანასკნელს. თუ ერთმანეთს შევადარებთ თანამდებობაზე დანიშვნის იმ გეგმას, რომელსაც შემოთავაზებული ხელისუფლება ითვალისწინებს და იმ პროცედურას, რომელიც იმავე მიზნით ჩვენს მშობლიურ შტატშია შემოღებული, უპირატესობა პირველს უნდა მიენიჭოს. ზემოხსნებული გეგმის მიხედვით კანდიდატურის წამოყენების პრეროგატივა უდავოდ პრეზიდენტს ეკუთვნის. მაგრამ საქმე ის არის, რომ თითოეული წამოყენებული კანდიდატურა ხელისუფლების მთელი შტოს სამსჯავროზე უნდა იქნეს გატანილი. ამიტომ ბუნებრივია, რომ დანიშვნასთან დაკავში-რებული ყველა გარემოება ცნობილი გახდება ფართო საზოგადოებრი-ობისთვის. აქედან გამომდინარე, მისთვის ძნელი არ იქნება იმის გარკვევა, თუ ვის რა წილი მიუძღვის ამ საქმეში. უვარგისი კანდიდატურის წამოყენებისთვის მთელი პასუხისმგებლობა მარტოდენ პრეზიდენტს დაეკისრება. სენატზე კი ჯოხი მხოლოდ მაშინ გადატყდება, თუ იგი ვარგებულ კანდიდატურას დაიწუნებს. მაგრამ საზოგადოების თვალში მის მდგომარეობას ის დაამძიმებს, რომ იგი წინ აღუდგა პრეზიდენტის კეთილ ზრახვებს. თუ მაინც უვარგისი კანდიდატურა გავიდა და თანამდებობაზეც ის იქნა დანიშნული, თავ-თავიანთ წილ შერცხვენასა და თავის მოჭრას ვერც პრეზიდენტი აიცილებს და ვერც სენატი: ერთი – კანდიდატურის წაყენებისთვის, მეორე კი – მისი დამტკიცებისთვის. ჩვენს შტატში თანამდებობაზე დანიშვნა საპირისპირო წესით ხდება. საბჭო, რომელიც ამ საქმეს განაგებს, სამი – ხუთი პირისგან შედგება. მის შემადგენლობაში გუბერნატორიც აუცილებლად შედის. ეს მცირერიცხო-ვანი ორგანო კერძო ბინაში გამოიკეტება ხოლმე და ასე საზოგადოების თვალთახედვისგან მიფარებული ცდილობს აღასრულოს მასზე დაკისრებული მოვალეობა. ცნობილია, რომ გუბერნატორი რამდენიმე ორაზროვან კონსტიტუციურ დებულებას იშველიებს და დანიშვნის უფლებამოსილებაზე პრეტენზიას აცხადებს. მაგრამ უცნობია ის, თუ რა დოზით და რანაირად ახორციელებს იგი ზემოხსენებულ პრეროგატივას. არც ის ვიცით, თუ რა შემთხვევებში არ ეთანხმებიან მას, ან რა შემთხვევებში უწევენ ხოლმე წინააღმდეგობას. რაც შეეხება იმას, თუ ვინ უნდა გაიკიცხოს უვარგისი კანდიდატის დანიშვნისთვის, ამის გარკვევა თითქმის შეუძლებელია, ვინაიდან ბურუსით მოცული რჩება ის, თუ ვინ წამოაყენა კანდიდატურა. ამიტომ არის, რომ გაკიცხვას სიმწვავეც აკლია და მსწრაფლწარმავალიცაა. შეუზღუდავი ასპარეზი ეძლევა შეთქმულებასა და ხრიკების ხლართვას; პასუხისმგებლობის შესახებ წარმოდგენა კი უჩინარდება. დიდი – დიდი, რაც შეიძლება საზოგადოებამ შეიტყოს, ისაა, რომ გუბერნატორი კანდიდატურის წამოყენებაზე პრეტენზიას აცხადებს; რომ ოთხიდან ორ წევრს ყოველთვის მოევლება; რომ ყოველთვის შეიძლება გაჯიუტებულ წევრთა წინააღმდეგობისგან თავის დაღწევა თუნდაც იმით, რომ საბჭოს სხდომა მათთვის არახელსაყრელ დროს დაინიშნება და ისინი ვერ შეძლებენ მასზე დასწრებას. არავინ იცის, მართვის დელიკატურსა და მნიშვნელოვან საქმეებში ჩვენი შტატის გუბერნატორი რომელიმე ახლადაღზევებულს მიანიჭებს უპირატესობას, თუ იმ პირებს დაემყარება, რომელნიც უფრო შეეფერებიან ამ თუ იმ თანამდებობას. ისიც უცნობი რჩება, გამოიყენებს თუ არა იგი მის ხელთ არსებულ უპირატესობას იმ მიზნით, რათა ის ადამიანები დააწინაუროს, რომელთა ერთადერთი ღირსება გუბერნატორის ნების უსიტყვო აღსრულება და პირადი ზეგავლენის საძულველი და სახიფათო სისტემის მხარდაჭერაა. აქედან გამომდინარე, რაოდენ სამწუხაროც უნდა იყოს, ყოველივე ეს საზოგადოებისთვის მარტოდენ მიხვედრათა და ვარაუდთა სფეროს განეკუთვნება. ნებისმიერი საბჭო, რომელიც დანიშვნასთან დაკავშირებული საქმეების მოსაწესრიგებლადაა შექმნილი, ადრე თუ გვიან, კონკლავად იქცევა ხოლმე, რომელშიც გასაქანს ჰპოვებენ შეთქმულებანი და ინტრიგები. და მნიშვნელობა არ აქვს იმას, თუ როგორი სტრუქტურის მქონეა ამგვარი საბჭო. ეს უკანასკნელი შეუძლებელია ისე მრავალრიცხოვანი იყოს, რომ მასში სხვადასხვა კომბინაციის გათამაშება ვერ მოხერხდეს. მისი რიცხოვნების შეზღუდვა კი თუნდაც იმიტომაა უპრიანი, რომ თავიდან იქნეს აცილებული გაუმართლებელი ხარჯები. საქმე ის არის, რომ საბჭოს თითოეულ წევრს ეყოლება სამეგობრო და სანათესავო. ყოველი მათგანი თავს ვალდებულად იგრძნობს, რომ მათზე იზრუნოს. ამას ზედ ერთვის გამდიდრების დაუოკებელი სურვილი. გაჩაღდება ხმებითა და ადგილებით ვაჭრობა. საბჭოს ყველა წევრი სკანდალურ გარიგებებში გაეხვევა. ერთი ადამიანის მოთხოვნილებათა დაკმაყოფილება არ არის ძნელი საქმე. მაგრამ როცა საქმე თორმეტი თუ ოცი ადამიანის სანათესაოსა და სამეგობრო წრეს ეხება, ვერაფრით ავიცილებთ თავიდან მონოპოლისტ ოჯახებს, რომელთა განკარგულებაშიც მოექცევა ყველა მნიშვნელოვანი სახელმწიფო თანამდებობა. ეს კი ყველაზე უმოკლესი გზაა არისტოკრა-ტიისა და ოლიგარქიისკენ ყველა იმ გზათა შორის, რომლის გამოგონებაც ადამიანურ გონებას ძალუძს. თუ თანამდებობებით ვაჭრობის თავიდან ასაცილებლად ხშირად ვცვლიდით საბჭოს შემადგენლობას, თავს ყველა იმ უბედურებას დავიტეხდით, რაც თან სდევს ხოლმე არასტაბილურ მართვას. ამგვარი საბჭო კიდევ უფრო დიდი საფრთხის წინაშე აღმოჩნდება, რასაც მას აღმასრულებელი ხელისუფლების მხრივ უფრო დიდი ზეგავლენა უქადის, ვიდრე სენატის ზეგავლენაა. საქმე ის არის, რომ აღმასრულებელი ხელისუფლება უფრო მცირერიცხოვანია და მის წევრთა მოღვაწეობა ნაკლებად ხვდება საზოგადოებრივი დაკვირვების თვალსაწიერში. დაბოლოს, ზემოხსენებული საბჭო არას დაგიდევს კონვენტის გეგმას, გაზრდის ხარჯებს და საზოგადოებას ყველა იმ სიავეს მოუტანს, რაც სწორედ მაშინ იჩენს ხოლმე თავს, როცა საზოგადოებრივი პატივის განაწილების საქმეში ფავორიტიზმისა და ინტრიგის სულისკვე-თება ისადგურებს. ამგვარი რამ კი დიდად დააქვეითებს მართვის სტაბი-ლურობას; ხელს შეუწყობს პრეზიდენტის სახიფათო ზეგავლენის ზრდას. მიუხედავად ამისა, ზოგიერთი მგზნებარედ მოითხოვს შემოთავაზებულ კონსტიტუციაში დამატების სახით იქნეს შეტანილი დებულება, რომელიც ამგვარი საბჭოს აუცილებლობას განსაზღვრავს. არ შემიძლია დანიშვნების საკითხის განხილვა ისე დავასრულო, რომ ყურადღება ერთ გეგმაზე არ გავამახვილო. საქმე ეხება იმას, რომ არსებობს კონსტიტუციის მომხრეთა არცთუ მრავალრიცხვანი წრე, რომე-ლიც მოითხოვს თანამდებობაზე დანიშვნის პრეროგატივა წარმომადგე-ნელთა პალატასაც მიენიჭოსო. ამ გეგმის მხოლოდ მოხსენიებით შემოვი-ფარგლები, ვინაიდან წარმოუდგენელია, რომ მან საზოგადოების ფართო ფენების მოწონება დაიმსახუროს. ეგზომ უმყარი და მრავალრიცხოვანი ორგანო არ გამოდგება აუცილებელ უფლებამოსილებათა გასახორციელე-ბლად. ამაში ყველა დარწმუნდება, ვინც კი გაიხსენებს, რომ ორმოცდაათ-იოდე წელიწადში მისი წევრების რიცხვი სამას, ოთხას კაცს მიაღწევს. გაუჩინარდება ყველა უპირატესობა, რაც კი დაკავშირებულია პრეზიდე-ნტის ინსტიტუტისა და სენატის სტაბილურობასთან, თუკი თანამდებობაზე დანიშვნის საქმეში წარმომადგენელთა პალატაც ჩაერთო. საქმე ის არის, თავს იჩენს საქმის გაჭიანურებისა და გაძნელების პრაქტიკა. უმრავლესი შტატის მაგალითი და მათი ადგილობრივი კონსტიტუციები იქითკენ გვიბიძგებენ, რომ ამგვარი მოსაზრება დაძრახული იქნეს. უმაღლესი აღმასრულებელი ხელისუფლის დანარჩენი უფლებამოსილებანი იმ საკითხს უკავშირდება, რაც კონგრესისთვის ქვეყანაში შექმნილი მდგო-მარეობის შესახებ ინფორმაციის მიწოდებას ითვალისწინებს. ზემოაღნი-შნული უფლებამოსილებანი ისეთ ზომებს ეხება, რომელთა მიღებასაც იგი საჭიროდ ჩათვლის. მას შეუძლია, საგანგებო სიტუაციაში სასწრაფოდ მოიწვიოს კონგრესის ან მისი ნებისმიერი პალატის სხდომა. პრეზიდენტს უფლება აქვს დაითხოვოს კონგრესი იმ შემთხვევაში, თუ იგი ვერ თანხ-მდება მუშაობის შეწყვეტის ზუსტ დროზე. მის უფლებამოსილებებში ასევე შედის ელჩებისა და სხვა დიპლომატიურ წარმომადგენელთა მიღება. იგი ვალდებულია, განუხრელად ასრულებდეს კანონებს და ნიშნავდეს შეერთე-ბული შტატების ყველა თანამდებობის პირს. გარდა კრიჭაში ჩადგომის რამდენიმე შემთხვევისა, რაც საკანონმდებლო ორგანოს ნებისმიერი პალატის სხდომის მოწვევას უკავშირდება, ზემო-ჩამოთვლილი უფლებამოსილებების მიმართ არ ყოფილა წამოყენებული არც ერთი შესიტყვება. საქმეც ის არის, რომ სხვაგვარად ვერც იქნებოდა. საჭირო შეიქნებოდა გამომგონებლობის დაუოკებელი სურვილი, რათა გამონაკლისები შემოგვეღო იმ დებულებათათვის, რომელნიც თვითვე არიან გამონაკლისები. რაც შეეხება იმ პრეროგატივას, რომელიც საკანო-ნმდებლო ორგანოს ნებისმიერი პალატის სხდომის მოწვევას ითვალი-სწინებს, ასეთი რამ, სულ ცოტა, სენატთან მიმართებაში სრულიად გამართლებულია. საქმე ის არის, რომ ხელისუფლების ამ ორგანოს და პრეზიდენტს ერთნაირი უფლება აქვთ ხელშეკრულებათა დადების საკითხში. ამიტომ მისი სხდომის მოწვევა შეიძლება აუცილებელი შეიქნეს მაშინ, როცა შესაძლოა ზედმეტი და უმართებულოც კი იყოს წარმომადგენელთა პალატის სხდომის მოწვევა. რაც შეეხება ელჩების მიღებას, ვფიქრობ, ეს საკითხი დამაჯერებლად განვიხილე წინა სტატიაში. ამრიგად, ჩვენ დავასრულეთ პრეზიდენტის ინსტიტუტის სტრუქტურისა და უფლებამოსილებათა განხილვა. მე შევეცადე მეჩვენებინა, რომ იგი მოიცავს ყველა აუცილებელ შემადგენელ ნაწილს, რაც დაშვებულია რესპუბლიკური პრინციპების მიხედვით. გასარკვევი დარჩა შემდეგი რამ: შეიცავს თუ არა იგი უსაფრთხოების უზრუნველყოფის მოთხოვნასაც იმ მნიშვნელობით, რა მნიშვნელობითაც იგი რესპუბლიკურ პრინციპს ესმის და ხალხზე სათანადო დამოკიდებულება ბადებს თუ არა პასუხისმგე-ბლობის აუცილებელ გრძნობას? ამ შეკითხვებზე პასუხი უკვე გაიცა აღმასრულებელი ხელისუფლების ფუნქციათა გამოკვლევის დროს. ამგვარი პასუხი იმ გარემოებებიდანაც დამაკმაყოფილებლად გამომდინა-რეობს, როგორიცაა პრეზიდენტის არჩევა ოთხ წელიწადში ერთხელ ამ მიზნისთვის საგანგებოდ არჩეული პირების მიერ; აქვე იგულისხმება ის გარემოება, რომელიც იმპიჩმენტის სასამართლო წესით პრეზიდენტის გადაყენებას ითვალისწინებს, რასაც თავისთავად მოჰყვება შეუძლებლობა იმისა, რომ მან სხვა თანამდებობა დაიკავოს; ასევე შესაძლებელია, რომ მის მიმართ ჩვეულებრივი სასამართლო წესით დევნა განხორციელდეს, რაც – არ არის გამორიცხული – სიცოცხლის ჩამორთმევითა და ქონების კონფისკაციით დასრულდეს. მაგრამ საქმე ის არის, რომ რაგინდ მნშვნელ-ოვანიც უნდა იყოს უსაფრთხოების ახლახან ჩამოთვლილი ზომები, კონვენტის მიერ შემოთავაზებული ღონისძიებანი ამით მაინც არ ამოიწუ-რება. იმავე გეგმის მიხედვით, იმ შემთხვევებში, როცა ქვეყანა აღმასრუ-ლებელი ხელისუფლების მიერ ძალაუფლების ბოროტად გამოყენების საფრთხის წინაშე დგება, შეერთებული შტატების პრეზიდენტი საკანონმ-დებლო კრების ერთ – ერთი პალატის კონტროლს დაექვემდებარება. სხვა რაღა უნდა ეწადოს განათლებულსა და გონიერ ხალხს? პუბლიუსი ფედერალისტი # 78 : ჰამილტონი Spoiler ფედერალისტი # 78 : ჰამილტონი 1788წ. 28 მაისი ნიუ - იორკის შტატის ხალხს ახლა შემოთავაზებული მმართველობის სასამართლო სისტემის განხილვაზე გადავდივარ. არსებული კონფედერაციის ნაკლოვანებათა განხილვის დროს გარკვევით მივუთითეთ, თუ რაოდენ სასარგებლო და აუცილებელია ფედერალური სამართალწარმოების შემოღება. ალბათ ყველაზე ნაკლებად არის საჭირო იმ მოსაზრებათა შეჯამება, რომელნიც დაჟინებით იქნა გამოთქმული ამ საკითხთან დაკავშირებით, ვინაიდან თეორიულ პლანში არავინ დავობს იმაზე, რომ აუცილებელია ზემოხსენებული ინსტიტუტის დაწესება. ყველა საკითხი, რომელიც კი აქამდე წამოჭრილა, იმას შეეხებოდა, თუ როგორ უნდა მოეწყოს სასამართლო სისტემა და რა მოცულობისა უნდა იყოს იგი. ჩვენი შენიშვნებიც მხოლოდ ამ საკითხებით შემოიფარგლება. ის ხერხი, რითაც სასამართლო სისტემა უნდა მოეწყოს, როგორც ჩანს, რამდენიმე საკითხს მოიცავს. ჯერ ერთი, საქმე ეხება მოსამართლეთა დანიშვნის წესს; მეორეც – მათი თანამდებობრივი ვადის განსაზღვრას; მესამე, უნდა დადგინდეს, ის თუ როგორ გადანაწილდება სასამართლო ძალაუფლება სხვადასხვა სასამართლოს შორის და როგორი მიმართება ექნებათ მათ ერთმანეთთან. პირველი. რაც შეეხება მოსამართლეთა დანიშვნის წესს, იგი არაფრით განსხვავდება სხვა საკავშირო თანამდებობის პირთა დანიშვნის წესისგან. ეს უკანასკნელი კი გამოწვლილვით იქნა განხილული ბოლო ორ სტატიაში. ამიტომ უკვე თქმულის გამეორება საქმეს არაფერს შეჰმატებს. მეორე. რაც შეეხება მოსამართლეთა თანამდებობრივ ვადას, ეს საკითხი თავიანთ პოსტებზე მათი ყოფნის ხანგრძლივობას გულისხმობს. ამასთანავე, დასადგენია მათი მატერიალური უზრუნველყოფის პირობები და უსაფრთხოების ის ზომები, რომელნიც მოსამართლეთა პასუხისმგებლობას განსაზღვრავენ. კონვენტის მიერ შემოთავაზებული გეგმის თანახმად, შეერთებული შტატების მიერ დანიშნული ყველა მოსამართლე თანამდებობას ინარჩუნებს მთელი იმ ხნის განმავლობაში, როცა ისინი უმწიკვლოდ აღასრულებენ თავიანთ სამსახურებრივ მოვალეობას. ეს ვითარება ზუსტად შეესაბამება ცალკეული შტატის კონსტიტუციათა მოთხოვნებს, და ბუნებრივია, იგი მოწონებულია ჩვენი მშობლიური შტატის მიერაც. რაც შეეხება იმას, რომ ზემოაღნიშნული გადაწყვეტილების ჭეშმარიტებაში ეჭვი შეაქვთ კონვენტის გეგმის მოწინააღმდეგეებს, ეს სხვა არაფერია, თუ არა სიმპტომი მათი წარმოსახვისა და მსჯელობის უნარის მოშლილობისა. ეს უკანასკნელი კი იმ გაშმაგებითაა გამოწვეული, რითაც ეს ხალხი შესიტყვებათა წამოყენებას ესწრაფვის. უდავოა, რომ უმწიკვლო მსახურების შემოღება მოსამართლის თანამდებობაზე ყოფნის ხანგრძლივობის კრიტერიუმად ერთ – ერთი ყველაზე ფასეული მონაპოვართაგანია, რამაც მართვის პრაქტიკა უკეთესი გახადა. მონარქიის პირობებში იგი ძალზე მნიშვნელოვან დაბრკოლებად გვევლინება, რაც წინ ეღობება მთავარს დესპოტიზმისკენ მიმავალ გზაზე. მართვის რესპუბლიკური სისტემის დროს კი იგი დაცვის არანაკლებ ბრწყინვალე საშუალებაა, რაც დაბრკოლებას უქმნის წარმომადგენლობით ორგანოს ხელყოფისა და შევიწროების ზრახვათა განხორციელების საქმეში. ამასთანავე, იგი ყველაზე საუკეთესო საშუალებაა, რაც ხელისუფლებას შესაძლებლობას აძლევს, რომ მან განუხრელად, სამართლიანად და მიუკერძოებლად აღასრულოს კანონები. ხელისუფლების ამა თუ იმ შტოს სხვადასხვა მდგომარეობა უკავია იმ პირობებში, როცა იგი დაყოფილია მისი გამიჯვნის წესის თანახმად. თუ ამ კუთხით შევხედავთ, დავინახავთ, რომ სასამართლო ხელისუფლება – მისი ფუნქციების ბუნებიდან გამომდინარე, – ყველაზე ნაკლებად სახიფათოა იმ პოლიტიკური უფლებებისთვის, რომელნიც კონსტიტუციით არიან დადგენილნი. საქმე ის არის, რომ ხელისუფლების ამ შტოს მათი ხელყოფისა თუ დარღვევის ყველაზე ნაკლები საშუალება აქვს. პრეზიდენტი არამარტო ანაწილებს პატივსა და დიდებას, არამედ მას თანამეგობრობის ხმალიც ხელთ უპყრია. საკანონმდებლო ხელისუფლება არამარტო სახელმწიფო ხაზინას განაგებს, არამედ იმ წესებსაც ადგენს, რომელნიც თითოეული მოქალაქის მოვალეობებსა და უფლებებს განსაზღვრავს. რაც შეეხება სასამართლო ხელისუფლებას, მას ხელი არც ხმალზე მიუწვდება და არც ხაზინაზე; საქმე არც ძალასთან აქვს და არც საზოგადოების სიმდიდრესთან; და არც ისეთი გადაწყვეტილებების მიღება ძალუძს, რასაც შედეგად მოჰყვებოდა აქტიური ქმედებები. ამიტომ შეიძლება ითქვას, რომ სასამართლო ხელისუფლება ძალასაც მოკლებულია და ნებასაც; მას მხოლოდ განაჩენი გამოაქვს; და საბოლოო ჯამში, იგი დამოკიდებულია აღმასრულებელ ხელისუფლებაზე, რათა მისი დახმარებით გამოტანილი მსჯავრის ცხოვრებაში გატარება შეძლოს. ამგვარი მიუკერძოებელი შეხედულებიდან მრავალი მნიშვნელოვანი შედეგი გამომდინარეობს. უდავო ხდება, რომ სასამართლო ხელისუფლება ყველაზე სუსტია ხელისუფლების სამ შტოთგან. [1] იგი ვერასოდეს შეძლებს, წარმატებით დაესხას თავს დანარჩენ შტოებს. უფრო მეტი, ძალზე დიდი რუდუნება გამოვიჩინოთ, რომ მას ამ უკანასკნელთაგან თავის დაცვის საშუალება მიეცეს. ეს იმას ნიშნავს, რომ მართალია, სასამართლო უწყების გადაწყვეტილებას შესაძლოა ზოგჯერ შედეგად მოჰყვეს ამა თუ იმ პიროვნების შევიწროება, მაგრამ, ვფიქრობ, იგი ვერასოდეს შეუქმნის საფრთხეს ხალხის თავისუფლებას. რა თქმა უნდა, იგულისხმება, რომ იგი სათანადოდ არის გამიჯნული როგორც აღმასრულებელ, ისე საკანონმდებლო ხელისუფლებათაგან. მე ვიზიარებ აზრს იმის შესახებ, რომ “ზედმეტია თავისუფლებაზე ლაპარაკი, თუ სასამართლო ხელისუფლება გამიჯნული არ არის როგორც აღმასრულებელ, ისე საკანონმდებლო ხელისუფლებათაგან.” [2] მაგრამ ყოველივე ეს შემდეგ რამესაც მოწმობს: მართალია, თავისუფლება არ უნდა უფრთხოდეს სასამართლო ხელისუფლებას, როცა იგი მარტო მოქმედებს, მაგრამ იმ შემთხვევაში, თუ იგი ხელისუფლების რომელიმე სხვა შტოს შეეკრა, რა თქმა უნდა, თავისუფლებასაც სერიოზული საფრთხე დაემუქრება. საქმე ის არის, რომ ამგვარი კავშირი ყოველთვის იმას მოასწავებს, რომ სასამართლო ხელისუფლება ხელისუფლების რომელიმე სხვა შტოზე დამოკიდებული ხდება. ეს კი იმაზე მიანიშნებს, რომ ხელისუფლებათა დაყოფა ნომინალურია და მოჩვენებითი. მართალია, სასამართლო ხელისუფლება თავისი ბუნების მიხედვით სუსტია, მაგრამ სწორედ ამის გამო ადვილი ხდება ხელისუფლების სხვა, თანაბარი უფლებების მქონე შტოთა მხრივ მისი დამორჩილება, დაშინება თუ თავიანთი ზეგავლენის ქვეშ მოქცევა. ასე რომ, არაფერი ისე არ უწყობს ხელს სასამართლო ხელისუფლების სიმტკიცესა და დამოუკიდებლობას, როგორც ის ვითარება, როცა მოსამართლეები თავიანთ თანამდებობებზე მთელი სიცოცხლის ვადით იმყოფებიან. ასეთი რამ სამართლიანად არის მიჩნეული სასამართლო სისტემის აუცილებელ შემადგენელ ნაწილად, რაც უზრუნველყოფს იმას, რომ ეს უკანასკნელი საზოგადოებრივი სამართლიანობისა და უსაფრთხოების ციტადელად გვევლინებოდეს. სასამართლო ხელისუფლების სრული დამოუკიდებლობა განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია ე. წ. შეზღუდული კონსტიტუციების პირობებში. ეს უკანასკნელნი კი, ჩემის ფიქრით, სხვანი არაფერნი არიან, თუ არა ისეთი ძირითადი კანონები, რომელნიც საკანონმდებლო ხელისუფლების კომპეტენციებთან მიმართებაში გარკვეულ გამონაკლისებს შეიცავენ. მაგალითად, ასეთ კონსტიტუციებში არ არის გათვალისწინებული ის, რომ პარლამენტს განაჩენი გამოჰქონდეს სახელმწიფო ღალატში ბრალდებული პირის მიმართ, შემოჰქონდეს ex post facto კანონები და სხვა ამდაგვარი რამ. ამგვარ შეზღუდვათა პრაქტიკაში განხორციელება მხოლოდ სასამართლოთა მეშვეობითაა შესაძლებელი. მათი ამოცანა ხომ სწორედ ისაა, რომ ბათილად სცნოს ყველა ისეთი იურიდიული აქტი, რომელიც კონსტიტუციას ეწინააღმდეგება. ამის გარეშე ჩალის ფასი ექნებოდა კონკრეტულ უფლებათა და პრივილეგათა ყოველგვარ შეზღუდვას. გარკვეულ სიძნელეებთან არის დაკავშირებული სასამართლოსთვის იმ უფლებამოსილების მინიჭება, რომელიც კონსტიტუციასთან წინააღმდეგობის გამოისობით იურიდიული აქტების ბათილად ცნობას ითვალისწინებს. ზოგიერთის ფიქრით, ასეთი უფლებამოსილება იმის აღიარების ტოლფასია, რომ სასამართლო ხელისუფლება საკანონმდებლოს აღემატება. დაჟინებით ამტკიცებენ, რომ ხელისუფლება, რომელსაც შესაძლებლობა აქვს ხელისუფლების სხვა შტოს მიერ გამოცემული აქტი ბათილად სცნოს, ამ უკანასკნელის მიმართ აშკარა უპირატესობას ფლობსო. ეს დოქტრინა ძალიან დიდ როლს თამაშობს ამერიკულ კონსტიტუციებში. ამიტომ, უსარგებლო არ იქნებოდა იმის განხილვა, თუ რას ემყარება იგი. არაფერი ისე მკაფიო და დამაჯრებელი არ არის, როგორც ის, რომ ბათილად უნდა იქნეს ცნობილი დელეგირებული ძალაუფლების თითოეული აქტი, რომელიც მინდობილობის სულისკვეთებას ეწინააღმდეგება. აქედან გამომდინარე, ძალადაკარგულად ითვლება ნებისმიერი საკანონმდებლო აქტი, რომელიც კონსტიტუციას არ ეთანხმება. ამ ვითარების უარყოფა იმის მტკიცების ტოლფასია, რომ მოადგილე თანამდებობის მთავარ პირზე მაღლა დგას; რომ მსახური – ბატონის უფროსია; რომ ხალხის წარმომადგენელნი თვითონ ხალხზე მაღლა დგანან; რომ იმ ადამიანებს, რომელნიც ხალხის რწმუნებით მოქმედებენ, არამარტო იმის უფლება აქვთ, რისი უფლებაც ხალხმა მიანიჭა, არამედ იმისაც, რაც კანონით ეკრძალებათ. თუ იმის მტკიცებას მოჰყვებიან, რომ საკანონმდებლო ორგანოები კონსტიტუციური სასამართლოებიც თვითვე არიან და თავიანთ უფლებებს თვითონვე განსჯიანო, რომ მათ მიერ თავიანთი თავის შესახებ გამოტანილი მსჯავრი ხელისუფლების სხვა დეპარტამენტებისთვისაც სავალდებულოაო, ამაზე ამგვარად მივუგებდი: ასეთი ვარაუდი უსაფუძვლოა და იგი სრულიადაც არ გამომდინარეობს რომელიმე კონსტიტუციური დებულებიდან. სხვაგვარად რომ ვთქვათ, დაუშვებელია ვივარაუდოთ შემდეგი რამ: თითქოსდა კონსტიტუცია ხალხის წარმომადგენლებისთვის იმის შესაძლებლობას ითვალისწინებდეს, რომ მათ ხალხის ნება თავინთი ნებით ჩაანაცვლონ. ბევრად უფრო გონივრულია იმის დაშვება, რომ სასამართლო ხალხსა და საკანონმდებლო ხელისუფლებას შორის მოსაშუალე რგოლს ქმნის. იგი მოწოდებულია, რათა ეს უკანასკნელი თავის კონსტიტუციურ ჩარჩოებში შეაკავოს. კანონთა განმარტება – აი, სწორედ ეს არის სასამართლო ხელისუფლების მოღვაწეობის სათანადო და განსაკუთრებული სფერო. კონსტიტუცია ქვეყნის ძირითადი კანონია და სასამართლოები მას სწორედ ასე უნდა განმარტავდნენ. ისინი უნდა განსაზღვრავდნენ როგორც კონსტიტუციის, ისე ნებისმიერი კონკრეტული აქტის მნიშვნელობას, რომელიც კი საკანონმდებლოს შემოაქვს. თუ თავს მოურიგებელი წინააღმდეგობანი იჩენენ, რა თქმა უნდა, უპირატესობა უნდა მიენიჭოს უზენაეს ვალდებულებასა და კანონიერებას. სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, კონსტიტუცია კანონზე უზენაესად უნდა მივიჩნიოთ, ხალხის ნება კი სახალხო წარმომადგენელთა ნებაზე მაღლა უნდა დავაყენოთ. მაგრამ ამგვარი დასკვნა არასდიდებით არ ნიშნავს იმას, რომ სასამართლო ხელისუფლება საკანონმებლო ხელისუფლებაზე აღმატებულია. იგულისხმება, რომ ხალხის ძალაუფლება ორივე მათგანს აღემატება. როცა სტატუტებში გამოხატული ხალხის წარმომადგენელთა ნება, კონსტიტუციაში გამოხატულ ხალხის ნებას ეწინააღმდეგება, მაშინ მოსამართლეები ვალდებულნი არიან ამ უკანასკნელით იხელმძღვანელონ. თავიანთი გადაწყვეტილებების მიღებისას ისინი ძირითად კანონებს უნდა ითვალისწინებდნენენ და არა იმ აქტებს, რომელთაც ძირითადობისა არაფერი სცხიათ. სასამართლოები თავიანთი მიხედულობით მოქმედებენ, როცა საქმე ორ კანონს შორის დაპირისპირებას ეხება. საყოველთაოდ ცნობილი დებულება სწორედ ამ ვითარების თვალსაჩინოებას წარმოადგენს. სულაც არ არის უჩვეულო, რომ ერთდროულად არსებობდეს ორი ისეთი კანონი, რომელნიც ერთმანეთს სრულად ან ნაწილობრივ ეწინააღმდეგებიან და არც ერთი მათგანი არ შეიცავს ისეთ მუხლს ან ფორმულირებას, რომელიც მათს გაუქმებას ითვალისწინებს. ამ შემთხვევეში სასამართლო ვალდებულია ბათილად სცნოს ისინი. შემდეგ კი – ხელახლა მოახდინოს მათი ფორმულირება და ხელახლა განსაზღვროს მათი მოქმედების სფერო. ასე რომ, სამართლიანი განმარტების წყალობით შესაძლებელია ზემოაღნიშნული ორი კანონის ურთიერთმორიგება. გონება და კანონიერება სწორედ ამგვარი მორიგებისკენ მოგვიწოდებენ. თუკი ასეთი რამ შეუძლებელია, მაშინ ძალაში მხოლოდ ერთი მათგანი უნდა დარჩეს, მეორე კი უნდა გამოირიცხოს. სამართალწარმოებაში მოქმედი წესის მიხედვით, როცა საქმე იმას ეხება, თუ ორ იურიდიულ აქტს შორის რომელია უფრო კანონიერი, უპირატესობა ბოლოს მიღებულ აქტს ენიჭება. მაგრამ ეს მხოლოდ იმ წესის გამოხატულებაა, რომელიც პრაქტიკაშია გავრცელებული და არანაირი კანონიდან ის არ გამომდინარეობს. იგი მხოლოდ მოვლენათა განვითარების ხასიათსა და მნიშვნელობას გამოხატავს. ზემოაღნიშნული წესი არ არის დადგენილი კანონმდებელთა მიერ. უფრო მეტი, ამას ისინიც ისეთ მოვლენად განიხილავენ, რაც ჭეშმარიტებასა და ცხოვრების მოთხოვნებს შეესაბამება. ამიტომაც ხელმძღვანელობენ კანონმდებელნი ამ წესით კანონთა განმარტების საქმეში. მოსამართლეებმაც გონივრულად მიიჩნიეს ის, რომ თანაბარი ხელისუფლების მიერ გამოცემულ ურთიერთგადამკვეთ აქტებს შორის უპირატესობა იმ აქტისთვის მიენიჭებინათ, რითაც ხელისუფლების ზემოაღნიშნულმა ორგანომ ბოლოს გამოხატა თავისი ნება. რაც შეეხება ძირეული და წარმოებული ხელისუფლების უმაღლესსა და ქვემდებარე ურთიერთგადამკვეთ აქტებს – საკითხის ხასიათისა და ლოგიკიდან გამომდინარე, უპრიანია, უპირატესობა საპირისპირო წესს მივანიჭოთ. იგი გვასწავლის, რომ უფრო მაღალი ხელისუფლების მიერ გამოცემულ პირვანდელ აქტს უპირატესობა უნდა ენიჭებოდეს ქვემდებარე აქტთან მიმართებაში, რომელიც იერარქიულად უფრო დაბალი სამთავრობო უწყების მიერაა გამოცემული. ხოლო როცა მოცემული იურიდიული აქტი კონსტიტუციას ეწინააღმდეგება, მოსამართლე ვალდებულია, ეს უკანასკნელი კანონზე მაღლა დააყენოს. დიდი ფიქრის გარეშე შეიძლება ითქვას, რომ სასამართლოები ამა თუ იმ აქტის მიღების შეუძლებლობას მოიმიზეზებენ და არას დაგიდევენ საკანონმდებლო კრების კონსტიტუციურ განზრახვას. ადვილად გაწირავენ ამ უკანასკნელს მათთვის სასარგებლო გადაწყვეტილებათა გულისთვის. ასეთი რამ სრულიად ადვილი შესაძლებელია მოხდეს როგორც მაშინ, როცა საქმე ორ ურთიერთგამომრიცხავ სტატუტს ეხება, ისე იმ შემთხვევაშიც, როცა სასამართლო თავის გადაწყვეტილებას ნებისმიერ სტატუტთან მიმართებაში ღებულობს. მოსამართლენი ვალდებულნი არიან, კანონთა მნიშვნელობას განმარტავდნენ. ამიტომ როცა ისინი მსჯავრის გამოტანის ნაცვლად ნების გამოხატვას ესწრაფვიან, შედეგი იგივე იქნება: საკანონმდებლო ორგანოს შეხედულებას ისინი ადვილად გაცვლიან მთთვის ხელსაყრელ შეხედულებებზე. ყოველივე ეს კი იმას ადასტურებს, რომ სასამართლოები, საკანონმდებლო ორგანოები, ფაქტობრივად ერთი და იგივენი იქნებიან. თუკი სასამართლოებს შეზღუდულ კონსტიტუციათა ბასტიონად მივიჩნევთ, რომელიც მათ საკანონმდებლო ორგანოთა მხრივ ხელყოფისგან იცავს, მაშინ ზემოაღნიშნული მოსაზრება იმ დებულების დამაჯერებელ საბუთად გამოდგება, რომელიც თავიანთ თანამდებობეზე მოსამართლეთა მთელი სიცოცხლის ვადით დანიშვნას ითვალისწინებს. საქმე ის არის, რომ არაფერი ისე არ უწყობს ხელს მოსამართლეთა თავისუფალი სულის გამოვლინებას, როგორც ზემოაღნიშნული ვითარება. ეს კი ეგზომ აუცილებელია მოსამართლეთათვის, რათა მათ მართებულად აღასრულონ თავიანთი უძნელესი ვალი. მოსამართლეთა დამოუკიდებლობა, ასევე, აუცილებელია, რათა კონსტიტუცია და ადამიანის უფლებები იმ მტრულ განწყობათაგან იქნენ დაცულნი, რომელთაც ჟამიდან ჟამს - გარემოებათა დამთხვევის წყალობით - საზოგადოებაში ინტრიგანი ადამიანები ავრცელებენ ხოლმე. მართალია ისინი მალევე უთმობენ ადგილს უკეთეს ინფორმაციასა და აწონილ – დაწონილ მოსაზრებებს, მაგრამ, მიუხედავად ამისა, მანიც ასწრებენ ხოლმე, ბიძგი მისცენ სახიფათო ახალშემოღებებს ხელისუფლებაში, რასაც თანამეგობრობის შიგნით უმცირესობის ინტერესთა სერიოზული შევიწროება მოსდევს შედეგად. მაგრამ მე მჯერა, რომ შემოთავაზებული კონსტიტუციის მეგობრები არასოდეს დაუთმობენ მის მტრებს [3] და საფრთხის წინაშე არ დააყენებენ რესპუბლიკური მმართველობის ძირეულ პრინციპს. ამ უკანაკნელის მიხედვით კი ხალხს უფლება აქვს ცვლილებები შეიტანოს მოქმედ კონსტიტუციაში, ან შეცვალოს იგი იმ შემთხვევაში, თუ იგი ვერ პასუხობს მისი ბედნიერების ინტერესებს. მაგრამ შესაძლოა ისე მოხდეს, რომ ამომრჩეველთა უდიდესი ნაწილი აჰყვეს ეფემერულ განწყობებს, რომელნიც არ შეესაბამებიან კონსტიტუციას. საქმე ის არის, რომ ზემოაღნიშნული პრინციპი ხალხის წარმომადგენლებს ამ შემთხვევაშიც კი არ აძლევს კონსტიტუციურ დებულებათა დარღვევის უფლებას. ხოლო რაც შეეხება მოსამართლეებს, ისინი ვალდებულნი არიან არ წაუყრუონ ამგვარ დარღვევებს და მათ იმგვარივე სერიოზულობით მოეკიდონ როგორც იმ სამართალდარღვევებს ეკიდებიან, რომელნიც საკანონმდებლო ორგანოში ფარულად ნახლართი ინტრიგებიდან მომდინარეობენ. ვიდრე ხალხს ბრწყინვალე და ძლევამოსილი აქტით არ გაუუქმებია ან არ შეუცვლია მმართვლობის არსებული ფორმა, მანამ ეს უკანასკნელი მას კრავს როგორც ერთობას და როგორც ინდივიდუმებს. ამიტომ ხალხში არსებულ განწყობათა ვერანაირი გუმანი თუ ცოდნა ვერ გაამართლებს სახალხო წარმომადგენელთა მიერ მართვის არსებულ ფორმაზე ხელის აღებას, ვიდრე თვით ხალხს ზემოხსენებული საკანონმდებლო აქტი არ მიუღია. ადვილი მისახვედრია თუ რაოდენ არაჩვეულებრივი სიმტკიცე მოეთხოვებათ მოსამართლეებს, რათა მათ სათანადოდ შეასრულონ კონსტიტუციის ერთგულ მცველთა ვალი და დაიცვან იგი საკანონმდებლო ხელისუფლების ხელყოფათაგან. ხოლო თანამეგობრობის უმრავლესობა სწორედ ამგვარი ხელყოფისკენ უბიძგებს მოსამართლეებს. მაგრამ მოსამართლეთა დამოუკიდებლობა მარტოდენ იმის გამო არ არის ეგზომ მნიშვნელოვანი, რომ თავიდან იქნეს აცილებული საზოგადოებაში გავრცელებული ცუდი განწყობილებანი, რანიც ზიანს აყენებენ კონსტიტუციას. საქმე ის არის, რომ უსამართლო და მიკერძოებულ კანონთა მიღებით მოქალაქეთა გარკვეული ფენის მხოლოდ კერძო უფლებები ირღვევა. მოსამართლეთა სიმტკიცის უზარმაზარი მნიშვნელობა სწორედ იმაშია, რომ მოქალაქეებს სასტიკი კანონების ზემოქმედება შეუმსუბუქონ და მათი მოქმედების სფერო შეზღუდონ. ასეთი რამ არამარტო შეამცირებს უკვე მიღებულ კანონთა მიერ მოყენებულ ზიანს, არამედ იგი შემაკავებლად იმოქმედებს საკანონმდებლო ორგანოზე მის მიერ ახალი კანონების მიღების დროს. მოსამართლეთა ზედმიწევნითი წესიერება გადაულახავ დაბრკოლებად გადაეღობებათ კანონმდებლებს და ისინი იძულებულნი შეიქნებიან შეკვეცონ თავიანთი მცდელობანი, რომელნიც არასამართლიანი მოტივებით არიან ნაკარნახევნი. ეს გარემოება გათვლილი იყო იმაზე, რომ ზეგავლენა მოეხდინა ჩვენს ხელისუფლებაზე, მაგრამ ამის შესახებ ბევრმა არაფერი იცის. ის კეთილი ნაყოფი, რომელიც მოსამართლეთა ამქრის პატიოსნებასა და ზომიერებას მოაქვს, არაერთმა შტატმა იგემა. შესაძლოა, ისინი მაინცადამაინც გულზე არ ეხატებოდეს იმ ადამიანებს, რომელთაც სული მისდით მზაკვრული გეგმების ხლართვაზე, მაგრამ ნამდვილად იმსახურებენ უპირობო მოწონებას იმ ადამიანთა მხრივ, რომელნიც თავიანთი კეთილსინდისიერებითა და მიუკერძოებლობით გამოირჩევიან. ყველა მოქალაქე ვალდებულია პატივს მიაგებდეს ყოველვე იმას, რაც ხელს უწყობს მოსამართლეთა ამქარში ზემოაღწერილი განწყობის შობასა და გაძლიერებას. საქმე ის არის, რომ ხვალ შეიძლება სწორედ ის შეეწიროს მსხვერპლად უსამართლობას, ვინც დღეს მისგან ხეირს ნახულობს. თითოეული ჩვენგანი უნდა გრძნობდეს შემდეგ რასმე: ზემოხსენებული სულისკვეთება ძირს გამოუთხრის როგორც საზოგადოებრივ, ისე პირად ნდობას, მათ ნაცვლად კი უნდობლობა და ტანჯვა დაისადგურებს. შეუძლებელია იმის იმედი გვქონდეს, რომ თავიანთ პოსტებზე დროებით დანიშნული მოსამართლეები შეუდრეკელ სიმტკიცესა და ერთგულებას გამოიჩენენ როგორც კონსტიტუციის, ისე ცალკეული ინდივიდის უფლებათა დაცვის მხრივ. სულერთია, ვინ განახორციელებს მოსამართლეთა პერიოდულ დანიშვნებს – ასეთი რამ დაასამარებს მათ დამოუკიდებლობას. თუ მოსამართლეთა დანიშვნის პრეროგატივა პრეზიდენტს ან საკანონმდებლო კრებას მიენიჭება, მაშინ იმ საფრთხის პირისპირ დავდგებით, რასაც ამგვარი უფლებამოსილებით აღჭურვილი ინსტანციის წინაშე მაამებლობა ჰქვია. თუ ამგვარი უფლებამოსილება როგორც ერთ, ისე მეორე უწყებას გადაეცემა, მაშინ მუდამ იარსებებს ხიფათი, რომელიც შეიძლება ერთის ან მეორის უკმაყოფილებამ გამოიწვიოს. თუ იგი ხალხს ან იმ პირებს მიენიჭება, რომელნიც მან საგანგებოდ ამ მიზნით აირჩია, ამ უკანაკნელთ ძალიან მოუნდებათ პოპულარობის მოხვეჭა. სიტყვით კი ყველა იმის მტკიცებას მოჰყვება, რომ არაფერი ამოძრავებს, გარდა კონსტიტუციასა და კანონებთან თანხმობის სურვილისა. არსებობს კიდევ ერთი საყურადღებო მოსაზრება, რომელიც მოსამართლეთა მთელი სიცოცხლის ვადით დანიშვნას უჭერს მხარს. იგი იმ მოთხოვნათა ბუნებიდან გამომდინარეობს, რომლებიც ზემოხსენებულ თანამდებობის პირებს წაეყენებათ. ხშირად ძალზე სამართლიანად ამტკიცებენ, რომ დიდი მოცულობის კოდექსი მნიშვნელოვან უხერხულობას უქმნის მოქალაქეებს თუმცა იგი ლოგიკურად გამომდინარეობს თავისუფალი მართვის პრინციპიდან. სასამართლოების მიერ თვითნებურ გადაწყვეტილებათა თავიდან აცილების მიზნით აუცილებელია მათი მოქმედება მძაფრად იყოს განსაზღვრული მკაცრი წესებითა და პრეცენდენტებით, რანიც მათ მიერ გასარჩევ თითოეულ საქმეში მოვალეობაზე მითითებას და მის დადგენას მოემსახურება. კაცობრიობის სისულელისა და სიწამხდრის წყალობით უამრავი დავა წარმოიშობა ხოლმე. ამგვარ პრეცედენტთა საოქმო ჩანაწერები წარმოუდგენელ მასშტაბებს აღწევს. მათი საქმის ცოდნით შესწავლისთვის კი საჭიროა ხანგრძლივი დრო და თავაუღებელი შრომა. აქედან გამომდინარე, საზოგადოებაში არცთუ მრავლად მოიპოვებიან ადამიანები, რომელთაც შესაძლოა პრეტენზია ჰქონდეთ მოსამართლის თანამდებობაზე. თუ ადამიანის მანკიერ ბუნებასაც გავითვალისწინებთ, ბუნებრივია, კიდევ უფრო ცოტანი დარჩებიან ისეთი პირები, რომლებიც თავიანთ თავში აერთიანებენ მოსამართლის პროფესიისთვის აუცილებელ წესიერებასა და საქმეში ჩახედულობას. ამგვარი მოსაზრებანი მოწმობენ იმას, რომ ხელისუფლებას არცთუ დიდი არჩევანი ექნება ჯეროვან კანდიდატურებს შორის. მოსამართლის თანამდებობის დროებით დაკავების პერსპექტივა კი ხალისს დაუკარგავს სარფიანი პოსტების მსურველთ და მათ აღარ მოუნდებათ ადგილი დაიკავონ მოსამართლის მერხზე. ყოველივე ამას კი შედეგად ის მოჰყვება, რომ სამართალწარმოების საქმე ნაკლებად გაწაფული და არცთუ მომზადებული ხალხის ხელში აღმოჩნდება. ჩვენს ქვეყანაში სადღეისოდ შექმნილი მდგომარეობის გამოისობით ზემოაღნიშნულ ვითარებას ბევრად უფრო არასახარბიელო შედეგები მოჰყვება, ვიდრე, შესაძლოა, ერთი შეხედვით ჩანდეს. პირი არ უჩანს, რომ ამგვარი მდგომარეობა უახლოეს ხანში შეიცვლება. მაგრამ მაინც უნდა ვაღიაროთ, რომ ზემოხსენებული შედეგები უფრო ნაკლები სიავის მომტანი იქნება, ვიდრე შესაძლოა მათ მოვლენათა სხვაგვარი განვითარებისას მოეტანათ. კონვენტმა უდავოდ ბრძნული გადაწყვეტილება მიიღო, როცა ნიმუშად აღებულ კონსტიტუციას დაესესხა და იმ კრიტერიუმად, რითაც მოსამართლის თანამდებობრივი ვადა უნდა განისაზღვროს, მისი უმწიკვლო მსახურება შემოიღო. ამიტომ კონვენტის მიერ შემუშავებულ გეგმას ასეთი რამ საძრახისად არ უნდა შეერაცხოს. პირიქით, მიუტევებელი ნაკლი იქნებოდა, თუკი მას კარგი მმართველობის ეს ეგზომ მნიშვნელოვანი ნიშანი დააკლდებოდა. დიდი ბრიტანეთის გამოცდილება ბრწყინვალედ ადასტურებს ზემოხსენებული ინსტიტუტის უპირატესობას. პუბლიუსი [1] სახელგანთქმული მონტესკიე მის შესახებ ამბობს: “ ზემოხსენებულ სამ ხელისუფლებათაგან სასამართლო ხელისუფლება თითქმის არაფრის ტოლია.” კანონთა გონი, ტ. I, გვ. 186.( პუბლიუსი). [2] იქვე, ( პუბლიუსი). [3] იხ. პენსილვანიის შტატის კონგრესში უმცირესობის მიერ გამოთქმული პროტესტი, მარტინის მიერ წარმოთქმული სიტყვა და ა. შ. ( პუბლიუსი). ფედერალისტი # 79 : ჰამილტონი Spoiler ფედერალისტი # 79 : ჰამილტონი 1788წ. 28 მაისი ნიუ - იორკის შტატის ხალხს თანამდებობაზე მთელი სიცოცხლის ვადით ყოფნასთან ერთად არაფერი ისე არ შეუწყობს ხელს მოსამართლეთა დამოუკიდებლობას, როგორც მათთვის მუდმივი ჯამაგირის გაჩენა. პრეზიდენტთან მიმართებაში გაკეთებული შენიშვნა ამ შემთხვევაზეც ზედგამოჭრილია. ადამიანთა ბუნება ასეთია: ვის ხელშიც არის საშუალებანი მათი სიცოცხლის შენარჩუნებისა, მათ ნებაზეც იგი ბატონობს. არ არსებობს სისტემა, რომელშიც სასამართლო ხელისუფლება სრულად იყოს გამიჯნული საკანონმდებლო ხელისუფლებისგან, თუკი იგი ამ უკანასკნელის მიერ გაღებულ უმყარსა და შემთხვევით ფულად წყალობაზეა დამოკიდებული. ასე რომ, ამის იმედი ნურც ჩვენ გვექნება. კარგი ხელისუფლების განათლებული მეგობრები თითოეულ შტატში სწორედ იმას მისტირიან, რომ არც ერთი შტატის კონსტიტუცია არ ითვალისწინებს სიფრთხილის ზუსტსა და მკაფიო ზომებს ამ საკითხთან მიმართებაში. უფრო მეტი, ზოგიერთ მათგანში დეკლარირებული იყო, რომ მოსამართლეებს მუდმივი [1] ჯამაგირი დაენიშნებოდათ. მაგრამ გამოცდილებამ გვიჩვენა, რომ ამგვარი მითითებანი სულაც არ არიან საკმარისნი, რაკი მათ დარღვევას არას დაგიდევენ კანონმდებელნი. ნათელი გახდა, რომ რაღაც უფრო პოზიტიური და უპირობო იყო საჭირო. ამიტომ კონვენტის გეგმით შეერთებული შტატების მოსამართლენი “მათ მიერ გაწეული სამსახურისთვის დადგენილ ვადებში იღებენ გასამრჯელოს, რომლის მოცულობის შემცირებაც დაუშვებელია იმ პერიოდის განმავლობაში, ვიდრე ისინი თავიანთ თანამდებობებზე იმყოფებიან.” თუკი ყველა გარემოებას გავითვალისწინებთ, ეს დებულება ყველაზე საუკეთესოა იმათ შორის, რომელიც კი შეიძლებოდა შემუშავებული ყოფილიყო. ალბათ არ არის ძნელი მისახვედრი ის, რომ იმ პირობებში, როცა ფულის ღირებულება მერყეობას განიცდის და ქვეყანაშიც განსაკუთრებული მდგომარეობაა შექმნილი, დაუშვებელი იქნებოდა კონსტიტუციაში ფიქსირებული ჯამაგირის მითითება. ის, რაც დღეს მეტისმეტად გაბერილ მოცულობად გვეჩვენება, ორმოცდაათიოდე წლის შემდგომ ერთობ უბადრუკი თანხა იქნება. ამიტომ აუცილებელი გახდა ის, რომ ჯამაგირის მოცულობის განსაზღვრა საკანონმდებლო ხელისუფლებისთვის მიგვენდო, რომელიც ამ საქმეში აუცილებლად გაითვალისწინებს ცვალებად გარემოებებს. მაგრამ არსებობს ერთი შეზღუდვა, რომელიც საკანონმდებლო ხელისუფლებას უწესდება. კერძოდ, მას უფლება არ აქვს ისეთი გადაწყვეტილება მიიღოს, რაც ამ მხრივ მოსამართლეთა ცხოვრებისეულ პირობებს გააუარესებდა. ასე რომ, ადამიანი უსაფრთხოდ გრძნობს თავს და იმის შიშით, ვაითუ ნაკლებად სახარბიელო მდგომარეობაში აღმოვჩნდეო, არასოდეს უღალატებს თავის მოვალეობას. ჩვენ მიერ მოტანილი ამონარიდიდან ნათლად ჩანს როგორც ერთი, ისე მეორე უპირატესობა. მოსამართლეთა ჯამაგარი გარემოებათა წყალობით დროდადრო შეიძლება, შეიცვალოს კიდეც, მაგრამ იგი არასოდეს იქნება იმ გასამრჯელოზე ნაკლები, რაც მათ თავდაპირველად დაენიშნათ. არც იმის დანახვაა ძნელი, რომ კონვენტი ერთმანეთისგან განასხვავებს პრეზიდენტისა და მოსამართლეთათვის განკუთვნილ კომპენსაციებს. დაუშვებელია, რომ ოდესმე პრეზიდენტის კომპენსაცია შეიცვალოს; მისი არც დაკლება შეიძლება და არც მომატება. რაც შეეხება მოსამართლის კომპენსაციას, მისი მხოლოდ შემცირებაა დაუშვებელი. ასეთი სხვაობა იქიდან გამომდინარეობს, რომ თანამდებობის ეს პირნი სხვადასხვა ვადით იმყოფებიან თავ თავიანთ პოსტებზე. პრეზიდენტი თავის პოსტზე აირჩევა არაუმეტეს ოთხი წლის ვადით. ამიტომ იშვიათად თუ მოხდება ისე, რომ ჯამაგირის ოდენობა იგივე არ იყოს საპრეზიდენტო ვადის ბოლოს, როგორიც მის დასაწყისში იყო. რაც შეეხება მოსამართლეებს, ისინი უმწიკვლო მოქცევის შემთხვევაში მთელი სიცოცხლის ვადით რჩებიან თავიანთ თანამდებობებზე; ამიტომ შეიძლება ისე მოხდეს (განსაკუთრებით მმართველობის საწყის პერიოდში), რომ მათი გასამრჯელო, თავდაპირველად რომ საკმარისი იყო, დროთა განმავლობაში ძალზე ცოტა აღმოჩნდეს. დებულება, რომელიც მოსამართლეთა ფინანსურ უზრუნველყოფას აწესრიგებს, ყოველმხრივ კეთილგონივრული და ეფექტურია. ამიტომ დაბეჯითებით შეიძლება ვამტკიცოთ, რომ თანამდებობაზე სამიდღემჩიოდ ყოფნასთან ერთად იგი დამოუკიდებლობის ბევრად უფრო უკეთეს პერსპექტივას უხსნის მოსამართლეებს, ვიდრე მათი მშობლიური შტატის კონსტიტუციები. იმპიჩმენტის შესახებ მუხლში გათვალისწინებულია სიფრთხილის ყველა ის ზომა, რაც კი მოსამართლეთა პასუხისმგებლობის უზრუნველყოფას ემსახურება. მის მიერ დანაშაულის ჩადენის შემთხვევაში წარმომადგენელთა პალატა იწყებს იმპიჩმენტის პროცედურას, რის შემდგომაც იგი სენატის წინაშე წარსდგება და გამამტყუნებელი განაჩენის გამოტანის შემთხვევაში მოსამართლე გადაყენებული იქნება თანამდებობიდან. ამის შემდეგ მას ნებისმიერი თანამდებობის დაკავების უფლება ერთმევა. ეს არის ერთადერთი დებულება, რომელიც იურიდიული დამოუკიდებლობის ბუნებას შეესაბამება. სწორედ ამ დებულებას ვაწყდებით ნიუ-იორკის კონსტიტუციაში საკუთარ მოსამართლეთა მიმართ. კონვენტის მიერ შემოთავაზებული გეგმის მიმართ ის საყვედურიც გაისმოდა, რომ გათვალისწინებული არ არისო მოსამართლეთა გადაყენება მათი უუნარობის შემთხვევაში. მაგრამ ნებისმიერი გონიერი ადამიანისთვის ნათელია, რომ ამგვარი დებულება ან ვერ იქნება ცხოვრებაში გატარებული, ანდა უფრო ზიანს მოგვიტანს, ვიდრე სიკეთეს. რამდენადაც ჩემთვის ცნობილია, ხელობათა ჩამონათვალში ვერსად წავაწყდებით იმას, რომ გონებრივი უნარებიც იზომებოდეს. თუკი შევეცდებით იმის დადგენას, თუ სად მთავრდება უნარიანობა და სად იწყება უუნარობა, ამით სხვას ვერას მივაღწევთ, თუ არა იმას, რომ გასაქანს მივცემთ პიროვნულსა თუ პარტიულ მიკერძოებასა და შეხლა – შემოხლას. რაღა თქმა უნდა, ასეთი რამ ვერ წაადგება სამართლიანობისა და საზოგადოებრივი სიკეთის ინტერესებს. გარდა იმ შემთხვევებისა, როცა აშკარა შეშლილობასთან გვაქვს საქმე, ზემოაღნიშნული მიზეზით თანამდებობიდან ნებისმიერი გადაყენება სხვა არაფერი იქნება, თუ არა თვითნებობა. რაც შეეხება შეშლილობის შემთხვევას, ესა თუ ის პირი ყოველგვარი ფორმალობის გარეშე უუნაროდ მიიჩნევა და არ ეძლევა თანამდებობის დაკავების უფლება. ნიუ-იორკის შტატის კონსტიტუციას განსაზღვრული ასაკობრივი ზღვარი შემოაქვს უუნარობის კრიტერიუმად. ამით იგი თავს არიდებს იმ ბუნდოვანებასა და ხიფათს, რაც თან ახლავს ხოლმე ამგვარ ძიებას. სამოცი წლის ასაკს თუ გადასცდი, აღარა გაქვს უფლება, მოსამართლის თანამდებობა დაიკავო. მაგრამ საქმე ის არის, რომ ადამიანი ამ ასაკობრივი ზღვრის შემდეგაც კიდევ დიდი ხნის განმავლობაში ინარჩუნებს ხოლმე ანალიზისა და შედარების უნარს. თუმცა არცთუ მრავლად არიან ისეთი ადამიანები, რომლებიც სწორედ ამ პერიოდში განიცდიან ინტელექტუალურ აღმავლობას. ამიტომ ნაკლებად არის მოსალოდნელი, რომ მოსამართლეთა სავარძლები – რამდენიც უნდა იყვნენ ისინი - ერთდროულად დაიკავონ ზემოაღნიშნული ასაკის პირებმა. აქედან გამომდინარე, ნამდვილად არ ღირს რაიმეგვარი ასაკობრივი შეზღუდვის დაწესება. რესპუბლიკაში, რომელსაც არ აქვს თავზესაყრელი სიმდიდრე და პენსიებიც დაბალია, უპრიანი არ იქნებოდა იმ ადამიანთა თანამდებობიდან გადაყენება, რომელნიც ხანგრძლივად და ნაყოფიერად ემსახურებიან თავიანთ სამშობლოს; საქმე ის არის, რომ ამ ხალხის არსებობა ჯამაგირზეა დამოკიდებული. ესეც რომ არ იყოს, მათთვის უკვე გვიან არის ახალი ხელობის დაუფლება. ამიტომ თავს იმ გამოგონილი საფრთხით კი არ უნდა ვიტკიებდეთ, მოსამართლეთა კორპუსი მიხრწნილებაში გადადგაო, არამედ ერთთავად გაფაციცებით უნდა ვადევნებდეთ თვალყურს, რომ ადამიანურობის წინაშე შეცოდება არ ჩავიდინოთ. პუბლიუსი [1] იხ. მასაჩუსეტსის კონსტიტუცია, თავი 2, კარი 7, მუხლი 13. პუბლიუსი ფედერალისტი # 80 : ჰამილტონი Spoiler ფედერალისტი # 80 : ჰამილტონი 1788წ. 28 მაისი ნიუ - იორკის შტატის ხალხს იმისთვის, რათა ზუსტად განვსაზღვროთ ფედერალური სამართალწარმოების მოცულობა, უწინარეს ყოვლისა, აუცილებელია, განვიხილოთ, თუ, რა მიზნებს ესწრაფვის იგი. ალბათ არავინ გახდის სადაოს იმას, რომ საკავშირო სასამართლო ხელისუფლება სხვადასხვა ხასიათის საქმეებზე უნდა გავრცელდეს. ჯერ ერთი, ის საქმეები იგულისხმება, რომელნიც შეერთებული შტატების კანონებიდან გამომდინარეობენ. კანონებიდან, რომელნიც სამართლიან და კონსტიტუციურ საკანონმდებლო უფლებამოსილებათა შესაბამისად არიან მიღებულნი. მეორე, საკავშირო სასამართლო ხელისუფლება ისეთი დებულებების შესრულებაზე გავრცელდება, რომელთაც მკაფიოდ შეიცავს კავშირის მუხლები. მესამე, მის იურისდიქციაში მოექცევა ყველაფერი, რაშიც შეერთებული შტატები ღებულობს მონაწილეობას. ზემოაღნიშნული ხელისუფლება გავრცელდება ყველაფერზე, რაც კი კონფედერაციის მშვიდობასთან არის დაკავშირებული; სულერთია, საქმე შტატებს შორის ურთიერთობას შეეხება თუ შეერთებული შტატების ურთიერთობას უცხოურ სახელმწიფოებთან. მეხუთე, საკავშირო სასამართლო ხელისუფლების კომპეტენციაში შევა ყველაფერი, რაც ღია ზღვაში ხდება და საადმირალო უწყებისა თუ საზღვაო სამართლის განსჯადობას ექვემდებარება. დაბოლოს, ფედერალური სასამართლო ხელისუფლება გავრცელდება ყველა იმ საქმეზე, რომელთან მიმართებაშიც შეუძლებელია სხვადასხვა შტატის სასამართლოთა მიუკერძოებლობის იმედი ვიქონიოთ. ასეთი რამ კი მაშინ ხდება, როცა ეს უკანასკნელნი ადგილობრივ ზეგავლენათაგან თავისუფალნი არ არიან. პირველი პუნქტი იმ თვალნათლივი მოსაზრებიდან გამომდინარეობს, რომ სახელმწიფოში აუცილებლად უნდა არსებობდეს ისეთი კონსტიტუციური საშუალება, რომელიც თვითონ კონსტიტუციას ანიჭებს ქმედითობას. რა სარგებლობა შეიძლება, მაგალითად, მოიტანოს ამა თუ იმ შტატის საკანონომდებლო ხელისუფლებაზე დაწესებულმა შეზღუდვებმა, თუ არ არსებობს კონსტიტუციური საშუალება მათი ცხოვრებაში გატარებისა? კონვენტის გეგემის თანახმად შტატებს ეკრძალებათ გარკვეულ ქმედებათა განხორციელება; ზოგი მათგანი შეუთავსებელია კავშირის ინტერესებთან, ზოგიც კარგი მართვის პრინციპებს ეწინააღმდეგება. ამგვარი ყაიდის ქმედებათა მაგალითად გამოდგება შემოტანილ საქონელზე ბაჟის დაწესება, ანდა ქაღალდის ფულის გამოშვება. არცერთი ჭკუათმყოფელი ადამიანი არ დაიჯერებს, რომ ამგვარ აკრძალვებს ვინმე ზედმიწევნით შეასრულებს, თუ სახელმწიფოს ხელთ არ ექნა ისეთი ქმედითი ძალა, რომელიც თავიდან აგვაშორებდა ან ალაგმავდა მათ დარღვევას. ამგვარი ძალა ან ამა თუ იმ შტატის კანონებზე პირდაპირი ვეტოს დადების უფლებამოსილებაში უნდა მდგომარეობდეს, ან ფედერალურ სასამართლოებს უნდა ჰქონდეთ უფლება იმისა, რომ შტატის სასამართლოთა ისეთი გადაწყვეტილებანი გააუქმონ, რომელნიც აშკარად ეწინააღმდეგებიან კავშირის შესახებ მუხლებს. ვერაფრით წარმომიდგენია, რომ ამ საქმეში მესამე გზა არსებობდეს. რაც შეეება კონვენტს, მან უპირატესობა მეორე გზას მიანიჭა. მეც ვფიქრობ, რომ შტატებისთვის იგი უფრო მისაღები იქნება. რაც შეეხება მეორე პუნქტს, იგი ისეთი თავისთავადი სიცხადით ხასიათდება, რომ შეუძლებელია რაიმე არგუმენტით ან კომენტარით მისი უფრო მეტად ცხადყოფა მოხდეს. თუკი არსებობს ისეთი რამ, რასაც პოლიტიკური აქსიომა ეწოდება, მაშინ მათ რიცხვში უნდა შედიოდეს ის, რომ სასამართლო ხელისუფლება აუცილებელია საკანონმდებლო ხელისუფლებას ეთანადებოდეს. საამისოდ კი საჭიროა, რომ საერთო – ეროვნული კანონების ერთგვაროვანი განმარტება ხდებოდეს. ერთმანეთისგან დამოუკიდებელი უმაღლსი ინსტანციის ცამეტი სასამართლო, რომელთაც განაჩენი ერთსა და იმავე საქმეებთან მიმართებაში გამოაქვთ, სხვა არაფერია, თუ არა სახელისუფლებო ჰიდრა, რაც არაფერს მოიტანს თვინიერ წინააღმდეგობისა და არეულობისა. უფრო ნაკლებია სალაპარაკო მესამე პუნქტთან მიმართებაში. იმ წინააღმდეგობათა მოგვარება, რანიც თავს იჩენენ ერსა და მის წევრებს, ანდა მოქალაქეებს შორის, საერთო – ეროვნულ სასამართლოებს უნდა დაეკისროთ. საკითხისYყველა სხვაგვარი გადაწყვეტა არაგონივრული და საწინააღმდეგო იქნებოდა იმისა, რასაც პრეცედენტი და წესიერება გვავალდებულებს. მეოთხე პუნქტი კი ერთ მარტივ დებულებას ემყარება: მშვიდობა, რომელიც სასიცოცხლო მნიშვნელობისაა, მთელისთვის შეუძლებელია ნაწილის განკარგულებაში რჩებოდეს. კავშირს უდაოდ ეკისრება პასუხისმგებლობა უცხოური სახელმწიფოების წინაშე იმ საქციელთა გამო, რომელთაც მისი წევრები ჩადიან. ხოლო მიყენებულ ზარალზე პასუხისმგებლობის დაკისრება, შეძლებისდაგვარად ყოველთვის უნდა უწყობდეს ხელს მის თავიდან აცილებას. მაგრამ საქმე ის არის, რომ სასამართლოების მერ მიღებული არასამართლიანი გადაწყვეტილებები ომის კანონიერ მიზეზებადაა მიჩნეული. ამგვარ მიზეზთა შორის იგულვება ის მდგომარეობა, როცა სამართლიანობა შერყვნილია სასამართლოების მიერ გამოტანილი განაჩენით, თუ სხვა რამ საშუალებით. აქედან გამომდინარე, აუცილებელია, ფედერალური მარლთმსაჯულების კომპეტენციაში შედიოდეს ყველა ის საქმე, რომელიც უცხო სახელმწიფოებთან ურთიერთობას შეეხება. ამგვარი რამ არანაკლებ მნიშვნელოვანია საზოგადოების მხრიდან ნდობის შესანარჩუნებლად, ვიდრე საზოგადოებრივი სიმშვიდის უზრუნველსაყოფად. რა თქმა უნდა, გარკვეული განსხვავება არსებობს იმ საქმეებს შორის, რომელთაგან ერთნი ხელშეკრულებებსა თუ საერთო – ეროვნულ საკითხებს შეეხებიან, მეორენი კი მუნიციპალური კანონმდებლობის სფეროს არ სცდებიან. ერთნი ფედერალური სამართალწარმოების საგანს ქმნიან, მეორენი კი – ამა თუ იმ შტატის სამართალწარმოებისა. დავუშვათ ასეთი რამ: უსამართლო გადაწყვეტილება იქნა გამოტანილი უცხო ქვეყნის მოქალაქის მიმართ, საქმე კი მთლიანად lex loci – ის ფარგლებში რჩება. საქმე ის არის, რომ თუ მდგომარეობა არ გამოსწორდა, ასეთი რამ ზემოხსენებული მოქალაქის სუვერენის მიმართ აგრესიულ ქმედებად იქნება მიჩნეული. გარდა ამისა, იგი ისევე იქნება აღქმული, როგორც ხელშეკრულების პირობათა დარღვევად, ისე საერთო – ეროვნული კანონების ხელყოფად. ბევრად უფრო მნიშვნელოვან შესიტყვებას აჩენს ის თითქმის გადაულახავი სიძნელე, რაც იმ საკითხთან არის დაკავშირებული, თუ სასამართლო პრაქტიკაში როგორ უნდა იქნეს დახარისხებული სხვადასხვა ყაიდის საქმეები. მაგრამ ძალზე ბევრია იმგვარი საქმეები, რომელშიც გარეულნი არიან უცხოელები და საერთო – ეროვნულ საკითხებს შეეხებიან, ამიტომ არათუ ბევრად უფრო საიმედო, არამედ უფრო მოხერხებულიც კი იქნება, თუკი ისინი საერთო – ეროვნულ სასამართლოებს გადაეცემოდათ. რა თქმა უნდა, კავშირის მასშტაბით მშვიდობის შესანარჩუნებლად აქამდე განხილულ საკითხებზე არანაკლები მნიშვნელობა აქვს იმას, თუ ვის განსჯადობაში უნდა შედიოდეს ის საქმეები, რომელნიც ორი შტატის ურთიერთდავის დროს წარმოიშობა ან მაშინ იჩენს თავს, როცა ერთ რომელიმე შტატს სხვა შტატის მოქალაქეები უჩივიან, ანდა ერთმანეთს სხვადასხვა შტატის მოქალაქეები უპირისპირდებიან. ისტორია შინააშლილობისა და კერძო ომების საშინელ სურათებს გვიხატავს, რომელნიც წეწავდნენ და აქუცმაცებდნენ გერმანიას XVს – ის მიწურულს, ვიდრე მაქსიმილიანემ საიმპერიო პალატა არ შექმნა. ამ უკანასკნელმა უზარმაზარი როლი შეასრულა მთელს იმპერიაში ხალხის დაშოშმინებისა და სიმშვიდის ჩამოგდების საქმეში. საიმპერიო პალატა სხვა არაფერი იყო, თუ არა განსაკუთრებული უფლებამოსილებით აღჭურვილი სასამართლო, რომელსაც საბოლოო განაჩენი გამოჰქონდა გერმანული სახელმწიფოს წევრებს შორის წარმოშობილი ნებისმიერი სადავო საკითხის თაობაზე. შტატებს შორის წარმოშობილ ტერიტორიულ დავათა მოგვარების საშუალებას ის ნაკლოვანი სისტემაც კი არის მოკლებული, რომლის დროსაც ისინი ერთი ფედერალური ხელისუფლების ქვეშ არიან გაერთიანებულნი. ეს უკანასკნელი დღემდე ასე თუ ისე განაპირობებს მათ თანაცხოვრებას. მაგრამ საქმე ის არის, რომ საზღვრებთან დაკავშირებულ სადავო საკითხების გარდა უამრავი სხვა მიზეზიც არსებობს, რის გამოც შესაძლოა, კავშირში შემავალ შტატებს შორის შეხლა – შემოხლა და მტრობა გაჩაღდეს. ზოგი მათგანის შემსწრენიც ვყოფილვართ და საკუთარ თავზეც გვიწვნევია ისინი. არ არის ძნელი იმის მიხვედრა, თუ რას ვგულისხმობ. მხედველობაში ის თაღლითური კანონები მაქვს, რომელნიც შტატების უმეტესობის მიერ იქნა მიღებული. შემოთავაზებულ კონსტიტუციას განსაკუთრებული ზომები შემოაქვს იმისთვის, რათა თავიდან ავიცილოთ იმგვარი შემთხვევების გამეორება, რანიც აქამომდე იჩენდნენ თავს. მაგრამ დიაღაც რომ გვაქვს შიშის საფუძველი. საქმე ის არის, რომ სული, რომელიც ამგვარ შემთხვევებს ბადებს, ახალი და ახალი სახით მოგვევლინება. მათი წინასწარ განჭვრეტა შეუძლებელია და არ არის შესაძლებელი, რომ მათ წინააღმდეგ წინასწარ იქნეს მიღებული უსაფრთხოების ზომები. ამიტომ ყოველივე ის, რაც ძირს უთხრის შტატებს შორის თანხმობას, ფედერალური ზედამხედველობისა და კონტროლის ქვეშ უნდა მოექცეს. იმ საფუძვლად, რომელსაც კავშირი ემყარება, შეიძლება მიჩნეული იქნეს შემდეგი დებულება: “თითოეული შტატის მოქალაქეებს უფლება აქვთ იმ პრივილეგიებსა და შეღავათებზე, რომელნიც ერთი რომელიმე შტატის მოქალაქეთათვის არის დაწესებული”. არსებობს პრინციპი, რომლის მიხედვითაც ყოველ ხელისუფლებას ხელთ უნდა ჰქონდეს საშუალებანი, რათა თავისი საკუთარი ძალაუფლებით შეძლოს მის მიერვე გამოცემული განკარგულებების შესრულება; თუ ეს პრინციპი სწორია, მაშინ აქიდან ის გამომდინარეობს, რომ განუხრელად იქნეს დაცული ყველა ის პრივილეგია და შეღავათი, რომლებზეც უფლება აქვს კავშირის ყველა მოქალაქეს. ამისთვის კი აუცილებელია, რათა საერთო – ეროვნული სამართალწარმოება ყველაზე მაღლა იდგეს ყველა იმ შემთხვევაში, როცა ერთი შტატი ან მისი მოქალაქენი მეორე შტატისა ან მათი მოქალაქეების წინააღმდეგ გამოდიან. ისიც ცხადია, რომ უზრუნველყოფილი უნდა იქნეს ზემოაღნიშნული პრინციპის სრული ეფექტურობით ამოქმედება, რათა თავიდან ავიცილოთ ყოველგვარი ხრიკი თუ ფანდი.Aამიტომაც აუცილებელია, რომ საქმის გარჩევა ისეთ სასამართლოს მივანდოთ, რომელიც თავისუფალი იქნება ადგილობრივ ზეგავლენათაგან. ამგვარი სასამართლო არასოდეს გამოიჩენს მიკერძოებას ცალკეულ, შტატებისა თუ მათი მოქალაქეების მიმართ. მისი ოფიციალური არსებობა მთლიანად იქნება დამოკიდებული კავშირზე, ამიტომ მას არასოდეს დარევს ხელს ისეთი გრძნობები, რანიც იმ პრინციპებს დააბრკოლებდნენ, რომლებსაც თვითონ ემყარება. მეხუთე პუნქტი კი მსუბუქად გაკრიტიკებას იმსახურებს. აქამდე შტატის ხელისუფლების ყველაზე ურჯუკ თაყვანისმცემლებსაც კი არ გასჩენიათ სურვილი იმისა, რომ ეჭვი შეეტანათ შემდეგ რამეში: საზღვაო საქმეები საერთო – ეროვნული სასამართლოს კომპეტენციაში შედის. ისინი, როგორც წესი, ნაციონალურ კანონებზეა დამოკიდებული და უცხო ქვეყნის მოქალაქეთა უფლებებს შეეხება, ამიტომაც შეაქვთ ისინი იმ მოსაზრებათა სათვალავში, რომლებზეც დამოკიდებულია საზოგადოებრივი სიმშვიდის უზრუნველყოფა. არსებული კონფედერაცია ზემოხსენებულ საქმეთაგან ყველაზე მნიშვნელოვანთ ფედერალურ იურისდიქციას დაუქვემდებარებს. როცა არა აქვთ იმის იმედი, რომ ცალკეული შტატის სასამართლო მიუმხრობლობას გამოიჩენს, საქმეებს განსახილველად საერთო – ეროვნულ სასამართლოებს გადასცემენ ხოლმე. ამგვარი პროცედურის გონივრიულობა, არავისში ბადებს ეჭვს, რაკი მას თავისთავადი სიცხადე ახასიათებს. ვერავინ გამოვა მსაჯულად თავის საკუთარ საქმეში, ანდა ისეთ საქმეში, რასთანაც მას ოდნავი შეხება აქვს, ანდა რომლის მიმართაც ოდნავ მიკერძოებას მაინც განიცდის. ეს პრინციპი ძალზე მნიშვნელოვან როლს თამაშობს ფედერალური მოსამართლეების დანიშვნის საქმეში; მოსამართლეებისა, რომლებიც იმ ტრიბუნალებად გვევლინებიან, ცალკეულ შტატებსა და მათ მოქალაქეებს შორის წამოჭრილ წინააღმდეგობათა გადაჭრა რომ ძალუძთ. ზემოხსენებული პრინციპი ასეთსავე როლს თამაშობს იმ სადავო საკითხებთან მიმართებშიც, რომ;ლებიც თავს იჩენენ ერთი და იმავე შტატის მოქალაქეთა შორის. ამგვარ საკითხთა სათვალავში ექცევა ამა თუ იმ შტატს შორის სასაზღვრო მიწებთან დაკავშირებული საქმეები; ეს უკანასკნელნი გამოწვეულია იმით, რომ მათ შორის მკვეთრი მიჯნები არ არის გავლებული. შეუძლებელია მიუკერძოებლობას მოველოდეთ იმ შტატთა სასამართლოების მხრიდან, რომლებიც ასაჩუქრებენ ამა თუ იმ ნაკვეთს. უფრო მეტი, ისიც კია შესაძლო, რომ საქმის ბედი წინასწარ გადაწყვიტონ კანონებმა და მოსამართლენი იმ შტატების სასარგებლოდ განეწყონ, რომელთა კუთვნილებაც იყო მოცემული მიწის ნაკვეთი. ამგვარი რამ რომც არ მოხდეს, მოსამართლენიც კაცნი არიან და სრულიად ბუნებრივია თუკი ისინიც უდიდეს მიკერძოებას გამოიჩენენ იმ პრეტენზიების მიმართ მათი მთავრობები რომ ესწრაფვიან. ამრიგად, დავადგინეთ და გავარჩიეთ ის პრინციპები, რომელზეც ფედერალური სასამართლო ხელისუფლება უნდა იქნეს დაშენებული. ახლა კი მათი მეშვეობით უნდა შევამოწმოთ ცალკეული უფლებამოსილება, რომელიც - კონვენტის გეგმის თანახმად - მას გადაეცემა. ფედერალური სასამართლო ხელისუფლება უნდა გავრცელდეს: “ყველა საქმეზე, რომელიც კანონისა და სამართლიანობის, ამ კონსტიტუციის, შეერთებული შტატების კანონებისა და მის მიერ დადებულ ხელშეკრულებათა საფუძველზე წყდება; ყველა საქმეზე, რომლებიც შეეხება ელჩებს, სხვა უფლებამოსილ პირებსა და კონსულებს; ყველა დავაზე, რომელშიც შეერთებული შტატები მხარეს წარმოადგენს; იმ სადავო საკითხებზე, რომელნიც ორ ან მეტ შტატს, ერთ რომელიმე შტატსა და მეორე შტატის მოქალაქეთა შორის, ასევე სხვადასხვა შტატის მოქალაქეებსა და ერთი და იმავე შტატის მოქალაქეთა შორის წარმოიშობა იმ მიწებზე სარჩელის სახით, რომელნიც მათ სხვადასხვა შტატისგან საჩუქრად მიიღეს; ყველა იმ საქმეზე, რომელიც ერთ რომელიმე შტატსა და ამ შტატის მოქალაქეთა შორის წარმოიშობა; ყველა საქმეზე, რომელიც უცხო სახელმწიფოებთან, მათ მოქალაქეებსა თუ ქვეშევრდომებთან დამოკიდებულებას შეეხება”. Aაი, კავშირის სასამართლო ხელისუფლება მთელი თავისი მოცულობით. ახლა კი დაწვრილებით მიმოვიხილოთ იგი. იგი ვრცელდება: ჯერ ერთი, კანონისა და სამართლიანობის ყველა საქმეზე, რომელნიც კონსტიტუციისა და შეერთებული შტატების საფუძველზე წარმოიშობა. ყველა ამგვარი საქმე ხვდება პირველ ორ კლასში იმ სადავო საკითხებისა, რომელნიც ჩამოთვლის დროს შეერთებული შტატების იურისდიქციაში მოექცა. გევეკითხებიან, რას ნიშნავსო სიტყვები: “ საქმეები, რომელნიც ამ კონსტიტუციის საფუძველზე წარმოიშობიან” და რითი განხვავდებიანო ისინი შემდეგი სიტყვებისგან:” საქმეები, რომელნიც შეერთებული შტატების კანონების საფუძველზე წარმოიშობიან”. მათ შორის არსებული სხვაობა უკვე განვმარტეთ. ცალკეული შტატის საკანონმდებლო ორგანოთა მიმართ შემოღებული ყველა შეზღუდვა ამგვარი განმარტების ნიმუშად გვევლინება. შტატებს, მაგალითად, ეკრძალებათ ქაღალდის ფულის გამოშვება; ამგვარი აკრძალვა კონსტიტუციიდან გამომდინარეობს და არაფრით უკავშირდება შეერთებული შტატების რომელიმე კანონს, თუკი მიუხედავად, ამისა მაინც განხორციელდა ქაღალდის ფულის ემისია, მაშინ ყველა წინააღმდეგობა იმ სადავო საკითხთა სახეს მიიღებს, რომელთა სათავეც კონსტიტუცია იქნება და არა შეერთებული შტატების კანონები; თუკი, რა თქმა უნდა, იმ მნიშვნელობათა ფარგლებში დავრჩებით, რომლითაც ჩვეულებრივ ხასიათდება ჩვენ მიერ ხმარებული ტერმინები. ზემომოტანილი მაგალითი სწორედ ამის დასტურია. ასევე გვისვამენ შეკითხვას იმის თაობაზე, თუ რისთვისაა საჭირო სიტყვა “სამართლიანობა”. რომელი საქმეები ამოიზრდება შეერთებული შტატების კონსტიტუციისა და კანონებიდან, რომელთა გადაწყვეტა სამართლიანობაზე უფლებიდან გამომდინარე უნდა განხორციელდეს? ალბათ ინდივიდუმებს შორის ერთი დავაც კი არ ყოფილა ისეთი, რომლის გარჩევასაც მოტყუების, შემთხვევითობის, ნდობისა თუ გართულების გარეშე ჩაევლოს; ამგვარი ვითარება საქმეს ისეთ ხასიათს ანიჭებს, რომ იგი უფრო სამართლიანობაზე უფლების მიხედვით უნდა იქნეს გარჩეული, ვიდრე იურიდიული კანონების საფუძველზე. ყოველივე ეს კი ცნობილი და დადგენილია სხვადასხვა შტატში. სამართლიანობაზე უფლების მქონე სასამართლო მხარეს ათავისუფლებს იმისგან, რასაც შეიძლება დამაკაბალებელი გარიგებანი ეწოდოს. საქმე ისეთ კონტრაქტებს ეხება, რომელნიც შესაძლოა, ერთი შეხედვით არც კი შეიცავდნენ თაღლითობისა და მოტყუების ნიშნებს, რაც ჩვეულებრივი სასამართლოსთვის საკამარისი საფუძველი იქნებოდა ზემოხსენებულ გარიგებათა გასაუქმებლად. მაგრამ საქმე ის არის, რომ მათში შესაძლოა, შეფარვით იყოს ჩადებული შესაძლებლობა იმისა, რომ ერთ-ერთმა მხარემ დაუმსახურებელი და შეუმჩნეველი სარგებელი მიიღოს მეორე მხარის გაჭირვებათა და უბედურებათა ხარჯზე. ამას კი ვერაფრით შეიწყნარებს სამართლიანობის სასამართლო. Mიმ შემთხვევებში კი, როცა სასამართლო გარჩევის დროს როგორც ერთ, ისე მეორე მხარედ უცხოელები გამოდიან, ფედერალურმა სასამართლომ მსჯავრი როგორც სამართლიანობის, ისე იურიდიული კანონების საფუძველზე უნდა გამოიტანოს. შეთანხმება, რომელიც სხვადასხვა შტატში გასხვისებული მიწების სასამართლო წესით გადაცემას ითვალისწინებს, კიდევ ერთი მაგალითია იმისა, რომ ფედერალურ სასამართლოებში სამართალწარმოება სამართლიანობაზე უფლების მიხედვით უნდა წარმოებდეს. შესაძლოა, ამგვარი მსჯელობა არ იყოს ეგზომ დამაჯერებელი იმ შტატებისთვის, სადაც კანონსა და სამართლიანობას ერთმანეთისგან არ განასხვავებენ ამ ტერმინთა ფორმალურ და ტექნიკურ მახასიათებელთა მიხედვით; ეგ იმიტომ, რომ ისინი სხვაგვარ პრაქტიკას მისდევენ და არა ისეთს, რაც მიღებულია ნიუ-იორკის შტატში. კავშირის სასამართლო ხელისუფლება უნდა გავრცელდეს: მეორე. ყველა იმ ხელშეკრულებაზე, რომელიც დადებულია ანდა დადებული იქნება შეერთებული შტატების სახელით. ყველა საქმეზე, რომლებშიც გარეულნი არიან ელჩები, სხვა უფლებამოსილი პირნი და კონსულები. კლასიფიკაციათა ჩამონათვალის მიხედვით ეს საქმეები მეოთხე კლასს განეკუთვნებიან, რაკი ისინი აშკარად არიან დაკავშირებულნი საერთო – ეროვნული მშვიდობის შენარჩუნებასთან. მესამე. საადმირალო საქმეებსა და საზღვაო სამართალწარმოებაზე. დადგენილი კლასიფიკაციით ამგვარი საქმეები თავს იყრიან მეხუთე კლასში, რომელიც საერთო – ეროვნულ სასამართლოთა კომპეტენციაში შედის. მეოთხე. ყველა იმ პროცესზე, რომელშიც მხარედ შეერთებული შტატები გამოდის. ამგვარი საქმეები მეოთხე კატეგორიად გვევლინებიან. მეხუთე. ორ ან ორზე მეტ შტატს შორის წამოჭრილ სადავო საკითხებზე. ასევე ყველა იმ დავაზე, რომელიც ერთ რომელიმე შტატსა და მეორე შტატის ანდა სხვადასხვა შტატის მოქალაქეთა შორის წარმოიშობა; ამგვარი საქმეები მეხუთე კატეგორიაში იყრიან თავს და, თავიანთი ხასიათიდან გამომდინარე, ბოლო კატეგორიის სახითაც კი გვევლინებიან. მეექვსე. ერთი და იმავე შტატის მოქალაქეთა შორის წამოჭრილ ყველა დავაზე, როცა მათ საჩივარი შეაქვთ სხვა შტატების მიერ ნაჩუქარ მიწებთან დაკავშირებით. ამგვარი საქმეები ბოლო კატეგორიას ქმნიან და ერთი და იმავე შტატის მოქალაქეთა შორის წამოჭრლი დავები ერთადერთი შემთხვევაა, როცა შემოთავაზებული კონსტიტუცია პირდაპირ ითვალისწინებს ფედერალური სასამართლოს კომპეტენციას. მეშვიდე. ყველა საქმეზე, რომელიც წამოიჭრება შტატსა თუ მის მოქალაქეებს შორის; ასევე უცხო სახელმწიფოებთან, მის მოქალაქეებსა თუ ქვეშევრდომებთან მიმართებაში. როგორც უკვე აღინიშნა, ყველა ეს საქმე მეოთხე კატეგორიას განეკუთვნება და სწორედ იგი გამორჩეულად ექვემდებარება ფედერალურ იურისდიქციას. ამრიგად, ჩვენ მიმოვიხილეთ კონსტიტუციურად დადგენილი ყველა ის უფლებამოსილება, რომელიც ფედერალურ სასამართლოებს უნდა გადაეცეს. გამოირკვა, რომ ისინი სრულად შეესაბამებიან იმ პრინციპებს, რომლებსაც ამგვარ სასამართლოთა სტრუქტურა ემყარება და რანიც აუცილებელნი არიან მისი სრულყოფის თვალსაზრისით. მაგრამ შეიძლება აღმოჩნდეს, რომ ამ უფლებამოსილებათაგან ერთი რომელიმეს შეტანა შემოთავაზებულ გეგმაში გარკვეულ უხერხულობას ქმნის. ამ შემთხვევაში უნდა გავიხსენოთ, რომ საერთო – ეროვნული საკანონმდებლო კრება საკმარის უფლებამოსილებას ფლობს საიმისოდ, რათა სათანადო გამონაკლისი დაუშვას და ისეთი წესი შემოიღოს, რომელიც შეარბილებს ზემოხსენებულ უხერხულობას, ანდა სულაც აღმოფხვრის მას. საქმეში ჩახედული ადამიანი კერძო უბედურებას არასოდეს მიიჩნევს საიმისო საბაბად, რათა ომი გამოუცხადოს საზოგადო პრინციპს, რომელიც თავიდან აგვაშორებს უზარმაზარ უბედურებას და საყოველთაო სიკეთეს უზრუნველყოფს. პუბლიუსი ფედერალისტი # 81 : ჰამილტონი Spoiler ფედერალისტი # 81 : ჰამილტონი 1788წ. 28 აპრილი ნიუ-იორკის შტატის ხალხს ახლა ვუბრუნდებით საკითხს იმის შესახებ, თუ როგორ ნაწილდება სასამართლო ხელისუფლება სხვადასხვა ყაიდის სასამართლოებს შორის და როგორ მიმართებაში იმყოფებიან ისინი ერთმანეთის მიმართ. “შეერთებული შტატების სასამართლო ძალაუფლებას (კონვენტის გეგმის მიხედვით) ახორციელებს უზენაესი სასამართლო და სხვა დაბალი ინსტანციის სასამართლოები, რომლებსაც ჟამიდან ჟამს კონგრესი აფუძნებს.” [1] არავინ ხდის სადავოს იმას, რომ უზენაესსა და საბოლოო იურისდიქციას ერთი სასამართლო უნდა ახორციელებდეს. კონვენტის ეს შეთავაზება, ალბათ, არც მომავალში გახდება სადავო. ამის მიზეზები სხვა ადგილას განვიხილეთ. ისინი იმდენად თვალნათლივნი არიან, რომ განმეორებას არც კი საჭიროებენ. ამასთან დაკავშირებით, როგორც ჩანს, ერთი საკითხი წამოიჭრება; საქმე იმას ეხება, ზემოაღნიშნული სასამართლო ცალკე უნდა არსებობდეს თუ იგი საკანონმდებლო ხელისუფლების განშტოებას უნდა წარმოადგენდეს. ამ საქმეშიც იგივე წინააღმდეგობა იჩენს თავს, რაც რამდენიმე სხვა შემთხვევეაშიც აღინიშნებოდა. არსებობენ ადამიანები, რომლებიც სენატის იმ ფუნქციის წინააღმდეგ ილაშქრებენ, იმპიჩმენტის სასამართლოდ მის გამოყენებას რომ ითვალისწინებს. საქმე ის არის, რომ ამ დროს უფლებამოსილებათა უმართებულო შერევა ხდება. მაგრამ ეს ხალხი შეფარვით იმას უჭერს მხარს, რომ ყველა საბოლოო გადაწყვეტილება მთელ საკანონმდებლო ორგანოს ან მის ერთ ნაწილს გამოჰქონდეს. არგუმენტები თუ ვარაუდები, რომლებსაც ამგვარი ბრალდება ემყარება, შემდეგ რამეზე დაიყვანება:” შეერთებული შტატების უზენაესი სასამართლოს ავტორიტეტი, რომელსაც კონვენტი გვთავაზობს და რომელიც ცალკე და დამოუკიდებელი ორგანო იქნება, საკანონმდებლო კრების ავტორიტეტს აღემატება. კონსტიტუციის სულის მიხედვით კანონთა განმარტების უფლებამოსილება, რითაც აღჭურვილი იქნება ამგვარი სასამართლო, მას შესაძლებლობას მისცემს ამა თუ იმ კანონს ისეთი სახე მიანიჭოს, როგორსაც საჭიროდ ჩათვლის. საქმე ის არის, რომ მისი გადაწყვეტილება საკანონმდებლო ორგანოს მხრივ გადასინჯვასა თუ შესწორებას აღარ ექვემდებარება. ეს კი უპრეცედენტო და სახიფათო რამაა. დიდ ბრიტანეთში სასამართლო ძალაუფლებას, საბოლოო ჯამში, ლორდთა პალატა ფლობს, რომელიც თავის მხრივ, საკანონმდებლო ორგანოს ერთი განშტოებათაგანია. ცალკეულმა შტატმა, საზოგადოდ, ბრიტანეთის პოლიტიკური წყობის სწორედ ეს ნაწილი გადმოიღო. დიდი ბრიტანეთის პარლამენტსა და რამდენიმე შტატის საკნონმდებლო კრებას შეუძლია ნებისმიერ დროს, კანონით გამოასწოროს შესაბამისი სასამართლოს ყველა ის გადაწყვეტილება, რომელმაც უკმაყოფილება გამოიწვია. მაგრამ რაც შეეხება შეერთებული შტატების უზენაეს სასამართლოს, მის მიერ ჩადენილი გადაცდომები და დაშვებული უზურპაციები არც კონტროლს ექვემდებარება და არც გამოსწორებას.” თუკი საგულდაგულოდ შევისწავლით, დავინახავთ, რომ საქმე გვაქვს ცრუმტკიცებასთან, რომელიც ფაქტების დამახინჯებიდან მომდინარეობს. უწინარეს ყოვლისა, უნდა ითქვას, რომ კონვენტის მიერ შემოთავაზებულ გეგმაში სიტყვასაც კი ვერ წავაწყდებით, რომელიც პირდაპირ ანიჭებდეს უფლებამოსილებას საერთო – ეროვნულ სასამართლოებს, რათა მათ კონსტიტუციის სულის მიხედვით განმარტონ კანონები. გეგმაში არაფერია თქმული იმის შესახებაც, რომ, თითქოსდა, ამ საკითხში ამგვარ სასამართლოებს რაიმენაირი უპირატესობა ენიჭებოდეს ცალკეული შტატის სასამართლოებთან შედარებით. მე, რა თქმა უნდა, ვაღიარებ იმას, რომ კონსტიტუცია ნიმუშია იმისა, თუ როგორ უნდა წარმოებდეს კანონშემოქმედება. იმ შეხედულებასაც ვეთანხმები, რომ ცალკეულ შემთხვევაში, როცა თავს იჩენს წინააღმდეგობა კანონსა და კონსტიტუციას შორის, უპირატესობა ამ უკანასკნელს უნდა მიენიჭოს. მაგრამ საქმე ის არის, რომ ამგვარი დოქტრინა გამომდინარეობს არა კონვენტის გეგმასთან დაკავშირებული ამა თუ იმ გარემოებიდან, არამედ მისი წყარო შეზღუდული კონსტიტუციის ზოგადი თეორიაა. და თუ ამგვარი რამ სწორია, მაშინ იგი თანაბრად მიეყენება უმრავლესი შატატის ხელისუფლებას. მაინც თუ არას ვიტყვით იმაზე, რომ ასეთი რამ შესაძლოა, მართებული იყოს ყველა შტატის მიმართაც. აქედან გამომდინარე, ზემოაღნიშნული გარემოებანი შეუძლებელია ფედერალური სასამართლოების წინააღმდეგ შესიტყვებათა მიზეზებად გამოდგნენ. საქმე ის არის, რომ ამგვარი სასამართლოები არ მოახდენენ ადგილობრივ სასამართლოთა უგულვებელყოფას და მსჯავრს არ დადებენ თითოეული შტატის კონსტიტუციას, რომელიც ცდილობს, ზღვარი დაუდოს საკანონმდებლო ხელისუფლებათა თავისუფლებას. შესაძლოა, ვინმემ იფიქროს, ამგვარი შესიტყვებანი იმდენად არიან გამართლებულნი, რამდენადაც ამის შესაძლებლობას შემოთავაზებული უზენაესი სასამართლოს თავისებური ორგანიზაცია იძლევაო. იგი ხომ განსაკუთრებული სასამართლოებისგან შედგება, ნაცვლად იმისა, რომ საკანონმდებლო ორგანოს ერთ – ერთ განშტოებას წარმოადგენდეს! სწორედ ისე, როგორც დიდი ბრიტანეთის ხელისუფლებასა და ჩვენს მშობლიურ შტატშია. ამ საკითხში მართებული შეხედულება რომ იქონიონ, ზემოაღნიშნული შესიტყვების ავტორებმა ხელი უნდა აიღონ იმ მნიშვნელობაზე, რომელიც მათ რის ვაი – ვაგლახით მიანიჭეს იმ საყოველთაოდ ცნობილ წესს, რომელიც ხელისუფლების რამდენიმე შტოდ გამიჯვნას მოითხოვს. თუ ამ ადამიანებს გარკვეულწილად დავუთმობთ, მაშინ უნდა ვაღიაროთ, რომ იმ განმარტების თანახმად, რომელიც ზემოაღნიშნულ წესს წინამდებარე სტატიებში ეძლევა, იგი არ ირღვევა, როცა მსჯავრის დადების საბოლოო უფლებამოსილება საკანონმდებლო ორგანოს ნაწილს აქვს მინიჭებული. თუმცა მართალია, ამგვარი რამ ამ ბრწყინვალე წესის სრული უგულვებელყოფის ტოლფასი არ არის, მაგრამ იმდენად ენათესავება მას, რომ მისი განმარტების ზემოაღნიშნული ხერხი ნაკლებად მართებულია, ვიდრე ის, რომელსაც კონვენტმა მიანიჭა უპირატესობა. იმ ორგანოს, რომელმაც თუმც ნაწილობრივ, მაგრამ მაინც ხელი შეუწყო ცუდი კანონების მიღებას, ძნელად რომ მათი შერბილებისა და გაზომიერების სურვილი გაუჩნდეს. კანონთა განმარტებისას სწორედ ის სულისკვეთება იჩენს თავს, რომელიც მათი მომზადების დროს გამოვლინდა. იმ ადამიანებისგან, რომელნიც კანონმდებელთა რანგში არღვევდნენ კონსტიტუციას, კიდევ უფრო ნაკლებად უნდა ველოდეთ იმას, რომ ისინი მოსამართლეთა რანგში მიყენებული ზარალის ანაზღაურებას შეეცდებიან. მაგრამ საქმე ამით როდი ამოიწურება. არსებობს მოსაზრება, რომლის მიხედვითაც მოსამართლის სავარძლის დასაკავებლად აუცილებელია კანდიდატი უმწიკვლო რეპუტაციით სარგებლობდეს. მაგრამ თითოეული ასეთი მოსაზრება, საბოლოო ჯამში, იმ გადაწყვეტილებასაც კრძალავს, რომლის მიხედვითაც სასამართლო ძალუფლება ისეთ ორგანოს უნდა მიენიჭოს, რომელიც თავიანთ თანამდებობაზე განსაზღვრული ვადით არჩეული პირებისგან შედგება. უაზრობაა, პირველი ინსტანციის საქმეები თავიანთ თანამდებობებზე მთელი სიცოცხლის ვადით არჩეულ მოსამართლეებს გადაეცეთ. ხოლო საბოლოო ინსტანციას ის მოსამართლეები წარმოადგენდნენ, რომელთაც თავიანთი პოსტები დროებით უკავიათ და თანამდებობრივ სიმყარესაც მოკლებულნი არიან. მოგეხსენებათ, თუ რაოდენ შრომატევადი საქმეა კანონთა შესწავლა და რაოდენ დიდ დროს მოითხოვს ის. მოსახლეობა სწორედ იმ პირებს ირჩევს ხოლმე, რომელთაც ამ საქმეში სათანადო კვალიფიკაცია აქვთ. ამიტომ კიდევ უფრო დიდი უაზრობა იქნებოდა ის, რომ კანონმდებლობაში განსწავლულ და ამ საქმეში ჩახედულ ადამიანთა მიერ მიღებული გადაწყვეტილებანი გადასასინჯად და გასაკონტროლებლად იმ პირებისთვის გადაგვეცა, რომლებიც მოკლებულნი არიან ამგვარ უპირატესობათ და არც სათანადო ცოდნა გააჩნიათ. საკანონმდებლო კრების წევრებად იშვიათად ირჩევენ ხოლმე იმ ნიშან – თვისებათა მატარებელ ადამიანებს, რომელნიც სწორედ რომ მოსამართლეთა თანამდებობისთვის არიან ზედგამოჭრილნი. ამიტომ არსებითი საფრთხე არსებობს იმისა, რომ ამგვარი საქმეში ჩაუხედაობა ცუდ ნაყოფს გამოიღებს. ამგვარ ორგანოთა ბუნებრივ უნიათობას ერთი ხიფათიც ზედ ერთვის; საქმე ეხება იმას, რომ, ვაითუ, პარტიული დაყოფისა და ჯგუფურობის შხამიანმა სუნთქვამ მართლმსაჯულების თავწყაროები მოწამლოს. ურთიერთდაპირისპირებულ ბანაკებად გათიშვის ჩვეულება ჩაახშობს როგორც კანონიერების, ისე სამართლიანობის ხმას. ამგვარი მოსაზრებანი გვარწმუნებენ იმაში, რომ სწორედაც მოსაწონია იმ შტატთა სიბრძნე, რომლებმაც სასამართლო ძალაუფლებით, საბოლოო ჯამში, საკანონმდებლო კრება კი არ აღჭურვეს, არამედ იგი ადამიანთა განცალკევებულ და დამოუკიდებელ ორგანოებს მიანდეს. იმათ საწინააღმდეგოდ, ვისაც საქმე ისე უნდა წარმოაჩინოს, კონვენტის გეგმა, ამ მიმართებით, თითქოსდა, სრულიად ახალსა და უპრეცედენტო რამეს წარმოადგენდეს, უნდა ითქვას, რომ იგი სხვა არაფერია, თუ არა ნიუ– ჰამპშირის, მასაჩუსეტსის, პენსილვანიის, დელავერის, მერილენდის, ვირჯინიის, ჩრდილო – კაროლინის, სამხრეთ – კაროლინისა და ჯორჯიის კონსტიტუციათა ალი – კვალი. და ქება – დიდებას სწორედ ის იმსახურებს, რომ უპირატესობა ზემოჩამოთვლილ ნიმუშებს მიენიჭათ. არც ის არის სწორი, დიდი ბრიტანეთისა და ზემოაღნიშნული შტატების საკანონმდებლო ორგანოებს, თითქოსდა, სხვანაირად შეეძლოთ შესაბამისი სასამართლოების მიერ მიღებული უმართებულო გადაწყვეტილებების გამოსწორება, ვიდრე მსგავსი რამ შეერთებული შტატების სამომავლო საკანონმდებლო ხელისუფლებას შეეძლება. არც ინგლისის პოლიტიკური წყობა, არც ცალკეული შტატის კონსტიტუცია არ იძლევა იმის უფლებამოსილებას, რომ სასამართლო გადაწყვეტილება საკანონმდებლო აქტით იქნეს გადასინჯული. კანონის საყოველთაო პრინციპებიდან და საღი აზრიდან გამომდინარე, ცენზურა უადგილოა როგორც ერთ, ისე მეორე შემთხვევაში. საკანონმდებლო ორგანო ვერ გააუქმებს სასამართლო გადაწყვეტილებას ისე, თუ მან არ გადაამეტა თავის უფლებამოსილებას; თუმცა იგი უფლებამოსილია შემოიღოს ახალი წესები, რომელთა მიხედვითაც საქმეებს მომავლში განიხილავენ. ეს პრინციპი ერთნაირი ხერხითა და სისრულით მიეყენება როგორც ცალკეული შტატის ხელისუფლებას, ისე საერთო – ეროვნულ მთავრობას. როგორაც უნდა შევხედოთ, მათ შორის, ამ საკითხში, მისხალ განსხვავებასაც კი ვერ აღმოვაჩენთ. დაბოლოს, როგორც არაერთხელ მივუთითეთ, მოჩვენებითია საფრთხე იმისა, თითქოსდა სასამართლო ხელისუფლება საკანონმდებლო სფეროში შეიჭრებაო. ჟამიდან ჟამს, შესაძლოა, არასწორად განიმარტოს და დაირღვეს კიდეც საკანონმდებლო ორგანოს ნება, მაგრამ ასეთი რამ არ იქნება იმ მასშტაბისა, რომ ამან უხერხულობა შეუქმნას პოლიტიკურ სისტემაში არსებულ წესრიგს ან არსებითი ზეგავლენა მოახდინოს მასზე. ამგვარი დასკვნა უტყუარად გამომდინარეობს სასამართლო ხელისუფლების საყოველთაო ბუნებიდან; იმ ობიექტებიდან, რომლებსაც იგი მიეყენება; მისი გამოყენების ხერხებიდან; ხელისუფლების ამ შტოს შედარებითი სისუსტისა და მისი სრული უუნარობიდან იმ მიმართებით, რაც უზურპაციის საკუთარ მცდელობათა ძალით გამაგრების მცდელობას გულისხმობს. ამგვარ დასკვნას არსებითად უჭერს მხარს ის ვითარება, რომ კონვენტის მიერ შემოთავაზებული გეგმა ითვალისწინებს მოსამართლეთა ამქრის გაკონტროლების კონსტიტუციურ პრინციპს. მოგეხსენებათ, საკანონმდებლო ორგანოს ერთი ნაწილი აღჭურვილია უფლებამოსილებით, დაიწყოს იმპიჩმენტის პროცედურა; მეორე ნაწილს კი ამ საკითხთან დაკავშირებით საბოლოო განაჩენი გამოაქვს. მარტო ესეც კი საკმარისია, რათა უზრუნველყოფილი იქნეს სრული უსაფრთხოება. არასოდეს წარმოიშობა საფრთხე იმისა, რომ მოსამართლენი მიზანმიმართულ უზურპაციათა გზით შეეცდებიან უზურპაცია უყონ საკანონმდებლო ორგანოს უფლებამოსილებებს და ამით თავს დაიტეხონ ერთსულოვანი უკმაყოფილება; საქმე ის არის, რომ ამ უკანასკნელს საკმარისი საშუალება აქვს მოსამართლეთა თავდაჯერებულობის დასასჯელად, რაც თანამდებობიდან მათ დათხოვნას გულისხმობს. ამდენად, საფუძველი ეცლება ამ საკითხთან დაკავშირებულ ყოველგვარ შიშს და დამაჯერებელი საბუთი გვეძლევა იმის სასარგებლოდ, რომ სენატს იმპიჩმენტთან დაკავშირებულ საქმეებში სასამართლოს ფუნქცია დაეკისროს. ვიმედოვნებ, განვიხილე და ჩამოვიშორე კიდეც ყველა ის შესიტყვება, რომელიც კი იმ გადაწყვეტილების წინააღმდეგ იყო წამოყენებული, განცაკევებული და დამოუკიდებელი უზენასი სასამართლოს შექმნას რომ ითვალისწინებს. ახლა დაბალი ინსტანციის სასამართლოთა [2] დაარსების უფლებამოსილებისა და იმ მიმართებათა განხილვაზე გადავდივარ, რანიც უზენაეს სასამართლოსა და ამ უკანასკნელთა შორის იარსებებს. დაბალი ინსტანციის სასამართლოთა დაარსების უფლებამოსილება, როგორც ჩანს, იმაზეა გათვლილი, რათა თავიდან იქნეს აცილებული აუცილებლობა იმისა, რომ ფედერალური განსჯადობის ყველა საქმესთან მიმართებაში ადამიანებმა უზენაეს სასამართლოს მიმართონ. ჩანაფიქრი ის არის, რომ საერთო – ეროვნულ მთავრობას საშუალება მიეცეს, რათა შეერთებული შტატების ცალკეულ შტატსა თუ ოლქში დააარსოს ან დაადასტუროს ისეთი სასამართლოები, რომელნიც კომპეტენტურნი იქნებიან, განიხილონ საერთო – ეროვნული იურისდიქციის საზღვრებში მოქცეული ყველა საქმე. მაგრამ გვეკითხებიან: ნუთუ იმავე მიზანს ცალკეულ შტატში დაარსებულ სასამართლოთა მეშვეობით ვერ მივაღწევთ? ამ შეკითხვაზე შეიძლება სხვადასხვანაირი პასუხი გაიცეს. მართალია, ამგვარ სასამართლოთა ვარგებულობასა და კომპეტენტურობას ფართო გასაქანი უნდა მიეცეს, მაგრამ მიუხედავად ამისა, განსახილველი ძალაუფლების არსი შემოთავაზებული გეგმის მიუცილებელ ნაწილად უნდა იქნეს მიჩნეული; თითქოსდა საქმე საერთო – ეროვნული საკანონმდებლო კრებისთვის იმ უფლებამოსილების მინიჭებას ეხებოდეს, რაც შემდეგი რამის დადგენას ითვალისწინებს: თუ რომელი საქმე რომელი ინსტანციის სასამართლოს განსჯადობას უნდა დაექვემდებაროს. ცალკეული შტატის სასამართლოსთვის ამგვარი უფლებამოსილების მინიჭება როგორც “სასამართლოთა დაწესების”, ისე მსგავს ფუნქციათა მქონე ახალ სასამართლოთა შექმნის ტოლფასი იქნება. ნუთუ მართლაც არ იყო საჭირო უფრო პირდაპირი და გასაგები დებულების შემოღება, რომელიც მხარს დაუჭერდა ცალკეული შტატის სასამართლოებს? ვფიქრობ, ამგვარი დებულების წინააღმდეგ არსებით მოსაზრებათა წამოყენება შეიძლება. ყველაზე გამჭრიახ ადამიანსაც კი გაუჭირდება იმის წინასწარ გამოცნობა, თუ რაოდენ უვარგისს ხდის ადგილობრივ სასამართლოებს მათში გამეფებული ადგილობრივი სულისკვეთება იმ საქმეთა განსჯის თვალსაზრისით, რომელნიც საერთო – ეროვნული დაქვემდებარებისანი არიან. სამაგიეროდ ყველა ადვილად მიხვდება იმას, რომ სასამართლოები იმ სახით, რა სახითაც ისინი ცალკეულ შტატში არიან მოწყობილნი, ვერ შეასრულებენ საერთო – ეროვნული მასშტაბით სამართალგამტართა ფუნქციას. ცალკეული შტატის მოსამართლენი, რომელნიც თანამდებობზე ამა თუ იმ ვადით ან ამდენი და ამდენი წლით იმყოფებიან, ძალზე სუსტი დამოუკიდებლობით სარგებლობენ. ასე რომ, შეუძლებელია, რომ მათ საერთო – ეროვნული კანონების აღსრულება დავაკისროთ და მათი მიუკერძოებელი აღსრულების იმედი ვიქონიოთ. თუ ამგვარი კანონებიდან გამომდინარე წამოიჭრა აუცილებლობა იმისა, რომ პირველი ინსტანციის საქმეები სწორედ ზემოაღნიშნული სასამართლოების განსჯადობაში გადავიდეს, მაშინ ბუნებრივია, რაც შეიძლება ფართო გასაქანი უნდა მიეცეს სააპელაციო საქმიანობას. აპელაციის სიიოლე თუ სიძნელე პირდაპირპროპორციული იქნება იმისა, დაქვემდებარებული სასამართლოები თვითდაჯერებულობით გამოირჩევიან თუ მხდალ სასამართლოთა რეპუტაციით სარგებლობენ. ღრმად ვარ დარწმუნებული, რომ გარკვეულ საქმეებთან მიმართებაში აუცილებელია სააპელაციო იურისდიქციის არსებობა. იმ კატეგორიის საქმეებს ვგულისხმობ, რომელნიც კონვენტის მიერ შემოთავაზებული გეგმითაა გათვალისწინებული. იმავდროულად მიმაჩნია, რომ პრაქტიკაში აპელაციის შეუზღუდავი გამოყენება, საზოგადოებრივ და კერძო უხერხულობათა წყაროდ იქცევა. მე დანამდვილებით არ ვიცი, თუ რა იქნება მიჩნეული უფრო მოხერხებულად და სასარგებლოდ და შეერთებულ შტატები რამდენ ოლქად დაიყოფა: მათი რაოდენობა ოთხით, ხუთით თუ თუ ექვსით განისაზღვრება. მაგრამ სრულიად ცხადია, რომ თითოეულ ოლქში თითო სასამართლო იქნება, ნაცვლად ცალკეულ შტატში - თითო ფედრალური სასამართლოსი. ამგვარ სასამართლოთა მოსამართლეებს შტატის მოსამართლეთა დახმარებით შეეძლებათ სესიათა ჩატარება, რომლებზეც შესაბამის ოლქში შემავალი რამდენიმე რაიონის საქმეებს განიხილავენ. მართლმსაჯულებას ისინი ადვილად და სწრაფად აღასრულებენ, აპელაციები კი ძალზე ვიწრო ფარგლებში მოექცევა. მიმაჩნია, რომ ამჟამად ეს გეგმა ყველა შესაძლო გეგმას შორის საუკეთესოა. მისი განხორციელებისთვის კი აუცილებელია, რათა განუხრელად ხორციელდებოდეს ქვედა საფეხურის სასამართლოთა დაარსების უფლებამოსილება ისე, როგორც ეს გათვალისწინებულია შემოთავაზებული კონსტიტუციით. ზემომოტანილი მოსაზრებები, როგორც ჩანს, საკმარისნი არიან მიუკერძოებელ ადამიანთა იმაში დასარწმუნებლად, რომ ამგვარი უფლებამოსილების უქონლობა შემოთავაზებული გეგმის უდიდესი ნაკლი იქნებოდა. ახლა კი განვიხილოთ საკითხი იმის თაობაზე, თუ როგორ უნდა გადანაწილდეს სასამართლო ძალაუფლება უზენაეს სასამართლოსა და ქვედა საფეხურის სასამართლოთა შორის. უზენაესი სასამართლოს უმაღლეს იურისდიქციაში ისეთი საქმეები მოექცევა, რომლებიც “ელჩებს, სხვა დიპლომატიურ წარმომადგენლებსა და კონსულებს შეეხებათ; მის განსჯადობას დაექვემდებერება ისეთი საქმეებიც, რომლებშიც ერთ – ერთ მხარედ შტატი გამოდის”. ნებისმიერი რანგის უფლებამოსილი რწმუნებული თავისი სუვერენის უშუალო წარმომადგენელია. მათი საქმიანობა პირდაპირ კავშირშია საზოგადოებრივ მშვიდობასთან. როგორც ამ უკანასკნელის უზრუნველსაყოფად, ისე ამგვარი წარმომადგენლების სუვერენთა მიმართ პატივისცემის ნიშნად, უპრიანი და აუცილებელია, რათა ამ პირებთან დაკავშირებული ყველა საქმე განსახილველად პირველი ინსტანციის სასამართლოს გადაეცეს, რომელიც ყველაზე მაღალი იურისდიქციის მქონეა მთელი ქვეყნის მასშტაბით. მიუხედავად იმისა, რომ კონსულები – მკაცრად რომ ვთქვათ – არა დიპლომატები, არამედ თავიანთი ქვეყნების საზოგადოებრივი წარმომადგენლბი არიან, ეს შენიშვნა, მნიშვნელოვანწილად, მათაც ეხებათ. ხოლო როცა სასამართლო პროცესის ერთ – ერთ მხარედ შტატი გამოდის, მის ღირსებას ძნელად რომ საქმის უფრო დაბალი ინსტანციის სასამართლოში გადაცემა შეეფერებოდეს. ეს ალბათ, სტატიის მთავარი თემიდან გადახვევად ჩამეთვლება, მაგრამ მაინც მინდა, შემთხვევით ვისარგებლო და ერთი ვარაუდი მოვიხსენიო, რომლის მცდარმა განმარტებამ გარკვეული შეშფოთება გამოიწვია. საქმე ეხება ვარაუდს იმის თაობაზე, რომ საქმიანი ქაღალდების გადაცემა ერთი შტატის მოქალაქეთა მიერ მეორე შტატის მოქალაქეთათვის, მათ საშუალებას მისცემს ამ შტატის წინააღმდეგ სარჩელი შეიტანონ ფედერალურ სასამართლოში, რომლის საგანიც ამგვარ ქაღალდთა საერთო ღირებულება იქნება. ქვემოთ მოტანილი მოსაზრებით სწორედ იმის დასაბუთება მინდა, რომ ამგვარი ვარაუდი საფუძველს მოკლებულია. სუვერენობის ბუნება ასეთია: იგი არ უშვებს, რომ ინდივიდმა მისი თანხმობის გარეშე მის წინააღმდეგ სარჩელი შეიტანოს. ასეთია კაცობრიობის საყოვლთაო პრაქტიკა და მისი საზოგადო მნიშვნელობა. ამჟამად იმუნიტეტით როგორც სუვერენობის ერთ – ერთი ატრიბუტით, კავშირში შემავალი თითოეული შტატის ხელისუფლება სარგებლობს. თუ კონვენტის გეგმა არ დათმობს ამგვარ იმუნიტეტს, მაშინ შტატები ძველებურადვე შეინარჩუნებენ მას და ზემოხსენებული საფრთხის ადგილი მხოლოდღა წარმოსახვაში დარჩება. პირობები, რომელნიც აუცილებელნი არიან იმისთვის, რათა ამ თუ იმ შტატმა თავისი სუვერენობა გაასხვისოს, ჩვენ მიერ განხილული იქნა დაბეგვრის საკითხებთან დაკავშირებით და საჭირო აღარ არის მათი გამეორება. თუკი იქ დადგენილ პრინციპებს მივუბრუნდებით, დავრწმუნდებით, რომ საფუძველს მოკლებულია შემდეგი მტკიცება: შემოთავაზებული გეგმის მიღების შემდეგ ამა თუ იმ შტატის ხელისუფლება მოკლებული იქნება პრივილეგიას, წარმოშობილი დავალიანება მის მიერვე არჩეული ხერხით დაფაროს და მხოლოდღა იმ ვალდებულებით ვეღარ იხელმძღვანელებს, რომელსაც მას კეთილსინდისიერება აკისრებსო. ერსა და ინდივიდუმებს შორის დადებული ხელშეკრულებანი ვალდებულებას მარტოდენ სუვერენის სინდისს აკისრებს და არანაირი პრეტენზია იძულების გამოყენებაზე არ არსებობს. ისინი არ ითვალისწინებენ სუვერენის ნებისგან დამოუკიდებელ ქმედებებს. რა მიზანს ისახავს შტატის წინააღმდეგ სარჩელის შეტანა იმ დავალიანების გამო, რომლის გადახდაც მას მართებს? როგორ უნდა აიძულონ იგი, რათა მან ვალი გადაიხადოს? ცხადია, რომ მოკონტრაქტე შტატისთვის ომის გამოუცხადებლად ამას ვერავინ მიაღწევს. ამიტომ გაუმართლებელი ძალმომრეობა იქნებოდა, თუ შტატების ხელისუფლებას იმ მიზნით ჩამოერთმეოდა ამგვარი უფლებამოსილება, რომ იგი ფედერალურ სასამართლოებს გადასცემოდა. საქმე კი იმ უფლებამოსილებას ეხება, რომლის განხორციელებასაც შედეგად ომი მოჰყვებოდა. მაგრამ მივუბრუნდეთ ჩვენეულ დაკვირვებებს. ჩვენ უკვე დავრწმუნდით იმაში, რომ უზენაესი სასამართლოს იურისდიქციაში ორი კატეგორიის საქმე და ისეთი პროცესები მოექცევიან, რომელნიც თავიანთი ხასიათით იშვიათნი არიან. ფედერალური მართლმსაჯულების ყველა სხვა შემთხვევაში პირველადი იურისდიქციის მქონედ ქვედა საფეხურის სასამართლოები გამოვლენ. უზინაესი სასამართლო კი ამ შემთხვევაში მხოლოდ სააპელაციო ინსტანცია იქნება “იმ შეზღუდვებისა და წესების თანახმად, რომლებსაც კონგრესი დაადგენს.” იურიდიული საკითხების განხილვის დროს ამგვარი სააპელაციო იურისდიქციის მართებულობაში არასოდეს შეუტანიათ ეჭვი. მაგრამ როცა საქმე საქმის არსებით განხილვზე მიდგა, მის წინააღმდეგ ხმაური ატეხეს. ჩვენს მშობლიურ შტატში გამოჩნდა ზოგიერთი კეთილგამზრახველი ადამიანი რომელთაც თავიანთი ცოდნა ჩვენი სასამართლოების ტერმინოლოგიიდან და პროცედურებიდან ამოუქაჩავთ; ეს ხალხი იქითკენ იხრება, რომ ზემოაღნიშნული ნაფიც მსაჯულთა სასამართლოს ჩანაცვლებად განიხილონ; ამგვარი ჩანაცვლება კი ისეთი სასამართლოების სასარგებლოდ ხდება, რომელნიც სამოქალაქო სამართლის პრინციპებით ხელმძღვანელობენ; ასეთი რამ კი ჩვენში გაბატონებულია საადმირალო სასამართლოში, ისეთ სასამართლოებში, რომლებიც მემკვიდრეობასთან დაკავშირებულ საქმეებს განიხილავენ და სამართლიანობის სასამართლოში. ტერმინს “აპელირება” იურიდიული მნიშვნელობა მიენიჭა. რომელიც სამართალწარმოების ჩვენეულ ენაში, ჩვეულებრივ, მაშინ გამოიყენება ხოლმე, როცა ლაპარაკია აპელაციაზე სამოქალაქო სამართლის ფარგლებში. მაგრამ თუ არ ვცდები, ამ მნიშვნელობით ზემოაღნიშნული ტერმინი არსად გამოიყენება მთელს ახალ ინგლისში. იქ ნაფიც მსაჯულთა ერთი სასამართლოს მიერ მეორისთვის აპელაციით მიმართვა სამართალწარმოების ენაშიცაა დამკვიდრებული და პრაქტიკაშიცაა გავრცელებული. და ეს გრძელდება მანამ, ვიდრე ერთ მხარეზე ორი ვერდიქტი არ აღმოჩნდება. ამრიგად, ტერმინი “აპელაცია” სხვადასხვანაირად ესმით ახალ ინგლისსა და ნიუ – იორკის შტატში. აქედან გამომდინარე, ცხადია, თუ რაოდენ უმართებულოა, როცა მისი განმარტება ერთი რომელიმე შტატის იურისპრუდენციის მაგალითზე სწადიათ. თეორიულად ზემოაღნიშნული ტერმინი სხვას არაფერს ნიშნავს, თუ არა იმას, რომ ერთი სასამართლოს გადაწყვეტილება გადასასინჯად ეგზავნება მეორე სასამართლოს. ამგვარი გადასინჯვა კი ხდება ან მხოლოდ კანონის საფუძველზე, ან ხდება საქმის არსებითი განხილვა, ანდა ხორციელდება როგორც ერთი, ისე მეორე პროცედურა. ის, თუ რა ხერხით ხდება გადასინჯვა, დამოკიდებულია ან ძველთაძველ ჩვეულებაზე, ანდა საკანონმდებლო უზრუნველყოფაზე (მართვის ახალ სისტემაში უფრო – ამ უკანასკნელზე). მასში, შესაძლებელია, მონაწილეობას ღებულობდეს ნაფიც მსაჯულთა სასამართლო ანდა ასეთი რამ შესაძლოა, მისი მონაწილეობის გარეშე ხდებოდეს. შემოთავაზებული კონსტიტუციის მიხედვით თუ საქმე, რომლის მიმართაც გადაწყვეტილება ნაფიც მსაჯულთა სასამართლომ გამოიტანა, არსებითად გადასინჯვას ექვემდებარება, მაშინ იგი ან მეორე ნაფიც მსაჯულთა სასამართლოს გადაეცემა, ან ხელახალი არსებითი განხილვის მიზნით უბრუნდება ქვედა საფეხურის სასამართლოს ანდა პირდაპირ უზენაეს სასამართლოს, ეგზავნება. მაგრამ აქედან არ გამომდინარეობს, რომ ნაფიც მსაჯულთა მიერ გამოტანილი გადაწყვეტილების გადასინჯვის თვალსაზრისით საბოლოო მსჯავრი უზენაეს სასამართლოს გამოაქვს. როცა საქმეს, მასში დაშვებული შეცდომის გამო, დაბალი ინსტანციის სასამართლო იმავე შტატის უმაღლესი ინსტანციის სასამართლოს უგზავნის, განა სამართლიანად არ იკითხავენ, ამ უკანასკნელის იურისდიქცია არსებით განხილვასთან ერთად კანონის მიმართაც ხომ არ ვრცელდებაო? რასაკვირველია, ზემოაღნიშნული სასამართლო, საქმეზე ახალ არსებით გამოძიებას ვერ დაიწყებს, ამიტომ იგი საოქმო ჩანაწერების მიხედვით განსჯის და იმ კანონს აცხადებს, რომელიც საქმეს მისი შინაარსიდან გამომდინარე მიეყენება [3]. სწორედ ეს არის იურისდიქცია საქმის არსებითი განხილვის ან კანონის თვალსაზრისით; მათი ერთმანეთისგან დაცილება შეუძლებელიც კია. მართალია, ჩვენი შტატის სასამართლოები, რომლებიც საერთო სამართლით ხელმძღვანელობენ, სადავო ფაქტებს ნაფიც მსაჯულთა მეშვეობით ადგენენ, მაგრამ მათი იურისდიქცია უდაოდ ვრცელდება როგორც საქმის არსებით განხილვაზე, ისე კანონზე. როცა პროცესზე მიღწეულია თანხმობა საქმის ფაქტობრივი მხარის თაობაზე, ზემოაღნიშნული სასამართლოები აღარ მიმართავენ ხოლმე ნაფიც მსაჯულებს და გადაწყვეტილება უშუალოდ გამოაქვთ. აქედან გამომდინარე, მე ვამტკიცებ, რომ გამონათქვამი “სააპელაციო იურისდიქცია მოიცავს როგორც ფაქტს, ისე საქმის არსებით განხილვას”; ამიტომ იგი არ გულისხმობს იმას, რომ საქმის ფაქტობრივი მხარე აუცილებლად უნდა გადამოწმდეს უზენაეს სასამართლოში; საქმე კი სწორედ იმ ფაქტებს ეხება, რომელთა მიმართ გადაწყვეტილება გამოტანილი იქნა ქვედა საფეხურის სასამართლოების ნაფიც მსაჯულთა მიერ. ზემოაღნიშნული დებულების განხილვასთან მიმართებაში ქვემოთ მოტანილმა მოსაზრებებმა შესაძლოა მართლაც იქონიეს ზეგავლენა. უზენაესი სასამართლოს სააპელაციო იურისდიქცია (შესაძლოა, ეს უკვე დასაბუთებულად მიგვაჩნდეს) იმ საქმეებზე ვრცელდება, რომელთაც სხვადასხვა ხერხით განიხილავენ: ერთნი შესაძლოა, განიხილებოდნენ ჩვეულებითი სამართლის მიხედვით, მეორენი კი სამოქალაქო სამართლისა. ერთ შემთხვევაში, უბრალოდ, იმის გადამოწმება ხდება, თუ რამდენად მართებულად იქნა მიყენებული კანონი; ასეთი რამ კი მხოლოდ უზენაესი სასამართლოს კომპეტენციაა; მეორე შემთხვევაში კი გადასინჯვას, არსებითად, ტრადიცისთან თანხმობამდე მივყავართ; გარკვეული საქმეების მიმართ გამოტანილმა მსჯავრმა კი, შესაძლოა, კეთილმყოფელი ზეგავლენა იქონიოს სამოქალაქო მშვიდობის შენარჩუნებაზე. იგულისხმება მაგ., ნადავლთან დაკავშირებული სამართალწარმოება. აქედან გამომდინარე, აუცილებელია სააპელაციო იურისდიქცია – გარკვეულ შემთხვევებში - ფართოდ ვრცელდებოდეს და საქმის არსებით განხილვასაც მოიცავდეს. არ იქნება უპრიანი, თუ ზემოაღნიშნულ იურისდიქციას არ დავუქვემდებარებთ ყველა იმ საქმეს, რომელთა მიმართ განაჩენი თავდაპირველად ნაფიც მსაჯულთა სასამართლომ გამოიტანა [4]. ამგვარი გამორიცხვა შედეგად იმას მოიტანს, რომ არსებითად განხილული საქმის გადასინჯვა თავიდან იქნება აცილებული როგორც იმ შემთხვევაში, როცა ასეთი რამ მართებულია, ისე იმ შემთხვევაშიც, როცა იგი უმართებულოა. ამგვარ უხერხულობათა თავიდან აცილების მიზნით უმჯობესია გამოვაცხადოთ, რომ უზენაესი სასამართლოს სააპელაციო იურისდიქცია გავრცელდება როგორც კანონთა მიყენებაზე, ისე საქმის არსებით განხილვაზე - და რომ ზემოაღნიშნულ იურისდიქციაზე მხოლოდ საერთო – ეროვნული საკანონმდებლო ხელისუფლების მიერ დადგენილი გამონაკლისები ვრცელდება. ყოველივე ეს ხელისუფლებას საშუალებას მისცემს, ისე მოაწესრიგოს ამგვარი იურისდიქცია, რომ იგი ზუსტად შეესაბამებოდეს როგორც საზოგადოებრივი სამართლიანობის, ისე სამოქალაქო უსაფრთხოების ინტერესებს. საკითხის ამგვარი გამოკვლევით ბოლო მოეღო ყოველგვარ ეჭვს იმის თაობაზე, რომ ზემოაღნიშნული დებულებით, თითქოსდა, უქმდებოდეს ნაფიც მსაჯულთა სასამართლო. ამრიგად, ასეთი ვარაუდი მცდარია და არასწორი. შეერთებული შტატების საკანონმდებლო ხელისუფლება აღჭურვილი იქნება ყველა უფლებამოსილებით, რათა უზენაეს სასამართლოში აპელაციებისას არ დაუშვას საქმეთა ფაქტობრივი გადასინჯვა იმ პროცესებთან მიმართებაში, რომელთა მიმართ განაჩენი გამოტანილი იქნა ნაფიც მსაჯულთა სასამართლოს მიერ. რა თქმა უნდა, ასეთი რამ მხოლოდ სანქცირებული გამონაკლისი იქნება, მაგრამ თუ ზემოჩამოთვლილ მიზეზთა გამოისობით მიიჩნევენ, რომ იგი მეტისმეტად ფართოა, შესაძლებელი იქნება მისი შეზღუდვა; ამ შემთხვევაში იგი მხოლოდ ისეთ საქმეებზე გავრცელდება, რომელთა მიმართ მსჯავრი საერთო სამართლის საფუძველზე გამოაქვთ. სასამართლო ხელისუფლების უფლებამოსილებათა თაობაზე გამოთქმული ყველა მოსაზრება – მოცემულ მომენტში – ერთსა და იმავე რასმე გვეუბნება: იგი საგულდაგულოდ არის შემოფარგლული იმ საქმეებით, რომლებიც აშკარად ექვემდებარებიან საერთო – ეროვნულ იურისდიქციას. ხელისუფლების დანაწილების შემდეგ პირველადი იურისდიქციის მხოლოდ მცირე ნაწილი რჩება უზენაეს სასამართლოს, დანარჩენი კი ქვედა საფეხურის სასამართლოებს გადაეცემათ. უზენაესი სასამართლო აღჭურვილი იქნება სააპელაციო იურისდიქციით, რომელიც გავრცელდება როგორც კანონთა მიყენებაზე, ისე საქმის ფაქტობრივ მხარეზე, მისთვის გადაცემულ ყველა საქმესთან მიმართებში თუ სასურველად არ იქნა მიჩნეული რაიმე გამონაკლისებისა და წესების შემოღება. მაგრამ ამგვარი სააპელაციო იურისდიქციის დაწესებით არასდიდებით არ უქმდება ნაფიც მსაჯულთა სასამართლოები. წინდახედულებისა და წესიერების ის დონე, რომელიც საერთო – ეროვნულ სახელისუფლებო ორგანოებს ახასიათებთ, თავდებია იმისა, რომ შემოთავაზებული სასამართლო სისტემის დანერგვა დიდ სიკეთეს მოგვიტანს. ასე რომ, იგი არ შეგვიქმნის არც ერთ იმ უხერხულობას, რომელსაც შემოთავაზებული გეგმის მოწინააღმდეგენი გვიწინასწარმეტყველებენ. პუბლიუსი [1] მუხლი III, კარი 1 (პუბლიუსი). [2] აბსურდულია იმის წარმოდგენა, თითქოსდა, ამგვარი უფლებამოსილება ცალკეულ შტატში ყველა საოლქო სასამართლოს გაუქმებაზე იყოს გათვლილი. საქმე სწორედ იმ სასამართლოებს ეხებათ, რომლებსაც დაბალი ინსტანციის სასამართლოებს უწოდებენ. მაგრამ კონსტიტუციაში ჩაწერილია:” უზენაესი სასამართლოსადმი დაქვემდებარებული სასამართლო ორგანოები.” ეს დებულება სწორედ ისეთი ადგილობრივი სასამართლოების დაარსებას ითვალისწინებს, რომლებიც უზენაეს სასამართლოს დაექვემდებარებიან. ასეთი სასამართლოები შეიქმნება ან შტატებში, ან მსხვილ ოლქებში. იმის გაფიქრებაც კი სასაცილოა, რომ საქმე, თითქოსდა, საოლქო სასამართლოების გაუქმებას ეხებოდეს. (პუბლიუსი). [3] ტერმინი იურისდიქცია ირი ნაწილისგან შედგება JUS და DICTIO, რაც ნიშნავს კანონის თქმას ან გამოცხადებას.( პუბლიუსი). [4] მე ვამტკიცებ, რომ შტატებს ექნებათ ფედერალურ დაქვემდებარებაში მყოფ სასამართლო ინსტანციებთან თანხვდომილი იურისდიქცია. ბევრ შემთხვევაში იგი ფედერალური განსჯადობის საქმეებზეც გავრცელდება. მომდევნო სტატიაში სწორედ ამ საკითხის განხილვას ვაპირებ.(პუბლიუსი). ფედერალისტი # 82 : ჰამილტონი Spoiler ფედერალისტი # 82 : ჰამილტონი 1788წ. 29 მაისი ნიუ - იორკის შტატის ხალხს ახალი სახელისუფლებო სისტემის ჩამოყალიბებამ _ რაგინდ სიფრთხილითა და სიბრძნით უნდა ხდებოდეს იგი – შეუძლებელია, საჩოთირო და აბეზარი შეკითხვები არ წამოჭრას. ისინი განსაკუთრებით კონსტიტუციასთან მიმართებაში აღიძვრიან, რაკი ეს უკანასკნელი ცალკეულ სუვერენობათა მთელი წყების სრულსა ან ნაწილობრივ გაუქმებას ითვალისწინებს. დრო არის თავდები იმისა, რომ ეგზომ რთულმა სისტემამ, სიმწიფეს მიაღწიოს და სრულყოფილი გახდეს. იგი შეძლებს, ბოლო მოუღოს სისტემის სხვადასხვა ნაწილს შორის უთანხმოებას და ისინი ერთს სრულსა და ჰარმონიულ მთელში ამყოფოს. ამგვარი შეკითხვები უკვე წამოიჭრა კონვენტის მიერ შემოთავაზებულ გეგმასთან დაკავშირებით. ამ მხრივ განსაკუთრებით სასამართლო ხელისუფლების სფერო და მასთან დაკავშირებული საკითხები გამოირჩევა. ძირითადი შეკითხვები იმ პოზიციას შეეხება, ცალკეული შტატის სასამართლოებს ისეთ საქმეებთან მიმართებაში რომ უკავიათ, რომელნიც ფედერალურ იურისდიქციას უნდა გადაეცნენ. ამგვარი რამ გამონაკლისის დაშვებას მოასწავებს თუ ცალკეული შტატის სასამართლოებს თანხვდენილი იურისდიქცია მიენიჭებათ? თუ ეს უკანასკნელია სწორი, მაშინ როგორი ურთიერთობა უნდა ჰქონდეთ ცალკეული შტატის სასამართლოებს საერთო – ეროვნულ სამსჯავროებთან? ამგვარი შეკითხვები მოსვენებას არ აძლევენ მოაზროვნე ადამიანებს და, რა თქმა უნდა, აუცილებელია მათ სათანადო ყურადღება მივაპყროთ. ის პრინციპები, რომელნიც ერთ-ერთ წინამორბედ სტატიაში იქნენ დადგენილნი, გვასწავლიან, რომ შტატები შეინარჩუნებენ ყველა იმ უფლებამოსილებას, რაც მათ ადრე ჰქონდათ; საქმე ისეთ უფლებამოსილებათ ეხება, რომელნიც სრულად არ გადასულან ფედერალური მეთაურის კომპეტენციაში. უფლებამოსილებათა სრული დელეგირების თაობაზე შესაძლებელია მაშინ ვილაპარაკოთ, როცა შემდეგი სამი შემთხვევიდან ერთ-ერთი ხდება: როცა კავშირისთვის მინიჭებული ექსკლიუზიური უფლებამოსილება მკაფიო ტერმინებშია ჩამოყალიბებული; როცა გარკვეული უფლებამოსილება მინიჭებული აქვს კავშირს, ხოლო შტატებს ეკრძალებათ ანალოგიური კომპეტენციის განხორციელება; ანდა როცა კავშირს მინიჭებული აქვს გარკვეული უფლებამოსილებანი და სრულიად არათავსებადი იქნებოდა, თუკი შტატებს ანალოგიური კომპეტენციები გადაეცემოდა. შესაძლოა, ზემოხსენებული პრინციპები უფრო საკანონმდებლო ხელისუფლებას მიეყენებოდეს, ვიდრე სასამართლოს, მაგრამ, მიუხედავად ამისა, მე მაინც ვფიქრობ, რომ მათი გამოყენება, საზოგადოდ, სამართლიანია როგორც ერთის, ისე მეორის მიმართ. და მე სწორედ ამ მოსაზრებით ვხელმძღვანელობ, როცა წესად მივიჩნევ იმას, რომ ცალკეული შტატის სასამართლოები შეინარჩუნებენ იმ იურისდიქციას, რომლითაც ისინი ადრეც სარგებლობდნენ, თუკი მათ არ ჩამოერთვათ ისინი იმგვარად, რაგვარადაც ამას ზემოდასახელებული სამი შემთხვევა ითვალისწინებს. არსებობს ერთადერთი ადგილი, სადაც შემოთავაზებული კონსტიტუციის კითხვისას შესაძლოა დაგვეუფლოს შთაბეჭდილება, თითქოსდა ფედერალური განსჯადობის საქმეებს მხოლოდ ფედერალური სასამართლოები განიხილავდნენ. საქმე ეხება შემდეგ პასაჟს:” შეერთებული შტატების სასამართლო ხელისუფლება ხორციელდება უზენაესი სასამართლოსა და დაბალი ინსტანციის იმ სასამართლოთა მიერ, რომელთაც დროდადრო კონგრესი აარსებს”. ეს სიტყვები შესაძლოა იმგვარად იქნენ განმარტებულნი, რომ თითქოსდა მხოლოდ უზენაეს სასამართლოსა და მის ქვემდებარე სასამართლოებს ჰქონდეთ ისეთ საქმეთა განხილვის უფლება, რომლებზეც მათი კომპეტენცია ვრცელდება. შესაძლოა, უბრალოდ ის იგულისხმებოდეს, რომ საერთო – ეროვნული სასამართლო სისტემა უზენაესი სასამართლოსა და უფრო დაბალი ინსტანციის იმდენი სასამართლოებისგან იქნება შედგენილი, რამდენსაც საჭიროდ მიიჩნევს კონგრესი. ანდა სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, შეერთებული შტატები მისდამი მინიჭებულ სასამართლო ხელისუფლებას ერთი უზენაესი სასამართლოსა და გარკვეული რაოდენობის მის მიერ შექმნილი დაბალი ინსტანციის სასამართლოთა მეშვეობით განახორციელებს. პირველი დებულება გამორიცხავს, მეორე კი აღიარებს ცალკეული შტატის უფლებამოსილებასთან თანხვდენილი ფედერალური იურისდიქციის არსებობას. პირველი დებულება ფარულად ითვალისწინებს შტატის ხელისუფლების გასხვისებას; ამიტომ მიმაჩნია, რომ ბოლო დებულებაა ყველაზე უფრო ბუნებრივი შინაარსის მქონე და მისი სათანადო დასაბუთებაც ყველაზე უფრო მოსახერხებელია. მაგრამ საქმე ისაა, რომ თანხვდენილი იურისდიქციის შესახებ ზემოხსენებული დოქტრინა მხოლოდ ისეთ საქმეებს მიეყენება, რომელთა განხილვაც ადრე ცალკეული შტატის კომპეტენციაში შედიოდა. ოღონდ მისი მოქმედება არ იკვეთება იმ საქმეებთან მიმართებაში, რომლებიც შესაძლოა, ახალად შემოსაღები კონსტიტუციიდან ამოიზარდონ ანდა მხოლოდ მისთვის იყონ დამახასიათებელნი. მაგრამ საქმე ის არის, რომ როცა ცალკეული შტატის სასამართლოებს არ ეძლევათ ამგვარ საქმეებზე იურისდიქციის გავრცელების უფლება, ეს ძნელად თუ ნიშნავს იმ უფლებამოსილებათა შეკვეცას, რომელთაც ისინი ადრე ფლობდნენ. თუმცა მე სულაც არ ვაპირებ იმის მტკიცებას, რომ შეერთებული შტატები კანონშემოქმედების პროცესში ამა თუ იმ წესის მიხედვით წარმოქმნილ საქმეებზე განაჩენის გამოტანას ფედერალურ სასამართლოებს არ დააკისრებს. რა თქმაUუნდა, ეს მხოლოდ მისდამი რწმუნებულ საკითხებთან მიმართებაში მოხდება და ისიც მხოლოდ მაშინ, თუ ასეთი რამ უფრო მართებულ ზომად იქნება მიჩნეული. Mმაგრამ ვთვლი, რომ ცალკეული შტატის სასამართლოები თავიანთი თავდაპირველი იურისდიქციის მისხალსაც კი არ დაკარგავენ; განსაკუთრებით მაშინ, როცა საქმე აპელაციებს ეხება. უფრო მეტი, ჩემი აზრით, ვიდრე ისინი მომავალში მკაფიოდ არ იქნება გაუქმებული საერთო ეროვნული საკანონმდებლო ხელისუფლების აქტებით, მანამ, რა თქმა უნდა, მათ იურისდიქციას დაექვემდებარება მსჯავრის გამოტანა ყველა იმ საქმესთან მიმართებაში, რომელნიც ამგვარ აქტთა საფუძველზე წარმოიშობა. ეს დასკვნა სასამართლო ხელისუფლების ბუნებისა და სისტემის საერთო სულისკვეთების საფუძველზე გამომაქვს. Yნებისმიერი მთავრობის სასამართლო ხელისუფლებას ბევრად უფრო ფართო თვალსაწიერი აქვს და იგი არ შემოიფარგლება მარტოოდენ ადგილობრივი თუ მუნიციპალური კანონებით. ასე რომ, როცა სასამართლოები სამოქალაქო სამართლის საქმეებს განიხილავენ, თავიანთი იურისდიქციის ფარგლებში მათ საქმე აქვთ სასამართლო დავის ნებისმიერ სუბიექტთან, თუნდაც დავის მიზეზად დედამიწის იმ ნაწილის კანონები გვევლინებოდნენ, რომელიც ყველაზე შორს მდებარეობს ჩვენი ქვეყნიდან. ასე რომ, ჩვენს სასამართლოებში იურიდიული განხილვის საგნად შესაძლოა, ისევე იქცნენ იაპონიის კანონები, როგორც საკუთრივ ნიუ-იორკისა. გარდა ამისა, ცალკეული შტატის ხელისუფლება და საერთო – ეროვნული მთავრობა იმად უნდა მივიჩნიოთ, რანიც ისინი სინამდვილეში არიან; საქმე ის არის, რომ ისინი ერთი მთელის მონათესავე სისტემებად და ნაწილებად წარმოგვიდგებიან. აქედან გამომდინარე, სრულიად ნათელია ის, რომ ცალკეული შტატის სასამართლოებს თანხვდენილი იურისდიქცია ექნებათ ყველა იმ საქმესთან მიმართებაში, რომელნიც დაკავშირებულნი არიან კავშირის კანონებთან თუ, რა თქმა უნდა, ამგვარი რამ მკაფიოდ არ არის აკრძალული. აქვე კიდევ ერთი შეკითხვა წამოიჭრება: როგორი იქნება ურთიერთობა საერთო – ეროვნულ სასამართლოსა და შტატის სასამართლოებს შორის იმ შემთხვევებში, როცა მათ იურისდიქციებს შორის თანხვედრა ხდება? ამ შეკითხვას ასე ვუპასუხებდი: ეს უკანასკნელნი უდავოდ შეიტანენ აპელაციებს შეერთებული შტატების უზენაეს სასამართლოში. კონსტიტუციით საააპელაციო იურისდიქცია მკაფიოდ და გარკვევით ენიჭება უზენაეს სასამართლოს ფედერალური განსჯადობის ყველა ზემოჩამოთვლილ შემთხვევასთან მიმართებაში, რომლებშიც ეს უკანასკნელი პირველი ინსტანციის სასამართლოდ არ გვევლინება. მისი იურისდიქცია დაბალი ინსტანციის უკლებლივ ყველა ფედერალურ სასამართლოზე ვრცელდება. მაგრამ მხედველობაში გასაჩივრებული საქმეებია მიღებული და არა ის სასამართლოები, რომლებსაც ამგვარი აპელაციები შეაქვთ. თუ ამ გარემოებას გავითვალისწინებთ და მოვლენათა განვითარების ლოგიკასაც თავისას მივუზღავთ, მაშინ აქიდან ის გამომდინარეობს, რომ ზემოაღნიშნული უფლებამოსილება ცალკეული შტატის სასამართლოებზეც ვრცელდება. ან ყველაფერი ამგვარად უნდა ხდებოდეს, ან ადგილობრივ სასამართლოებს უნდა აეკრძალოთ თანხვედრილ იურისდიქციაში მონაწილეობა, როცა მხედველობაში საერთო – ეროვნული მასშტაბის საქმეები გვაქვს; ანდა ისეთი ვითარება უნდა დავუშვათ, როცა ცალკეული მოსარჩელე თუ პროკურორი თავიანთი ხუშტურის მიხედვით გვერდს უვლიან საკავშირო სასამართლო ხელისუფლებას. საქმე ის არის, რომ არ არის უპრიანი რომელიმე ამ ხერხთაგანს მივმართოთ. განსაკუთრებით დაუშვებელია, მოვლენებს იმგვარი განვითარების საშუალება მივცეთ, როგორც იგი ბოლოს დასახელებული ვარაუდის მიხედვით არის წარმოდგენილი. ამგვარი რამ ძირს გამოუთხრიდა შემოთავაზებული ხელისუფლების ყველაზე მნიშვნელოვანსა და აღიარებულ მიზნებს და არსებითად დააბრკოლებდა მის მიერ გასატარებელ ღონისძიებებს. მაგრამ ვფიქრობ, რომ არ არსებობს ამგვარი ვარაუდის გამოთქმის საფუძველი. იმ შენიშვნის თანახმად, რომელიც უკვე გამოვთქვით, საერთო – ეროვნულ სისტემასა და ცალკეული შტატის სიტემას ერთი მთელის ნაწილებად უნდა განვიხილავდეთ. რა თქმა უნდა, ცალკეული შტატის სასამართლოები საკავშირო კანონთა აღსრულების ბუნებრივ დამხმარე საშუალებად მოგვევლინებიან. ასევე ბუნებრივია ისიც, რომ აპელაციები მათ იმ სასამართლოში შეიტანონ, რომლის ამოცანაც შემდეგში მდგომარეობს: გააერთიანოს და გააერთგვაროვნოს საერთო – ეროვნული სამართლიანობის პრინციპები და ის წესები, რომელთა მიხედვითაც საერთო – ეროვნული მასშტაბის გადაწყვეტილებათა მიღება ხდება. კონვენტის მიერ შემოთავაზებული გეგმა ამ მხრივ ერთ მკაფიოსა და გარკვეულ მიზანს ისახავს: ყველა განსაკუთრებული საქმის განხილვა, ძალზე მნიშვნელოვან საზოგადოებრივ მიზეზთა გამო, საკავშირო სასამართლოებში უნდა იწყებოდეს, ანდა მათზე საბოლოო მსჯავრი სწორედ ამ სამსჯავროებს უნდა გამოჰქონდეთ. ამრიგად, სააპელაციო იურისდიქცია უზენაეს სასამართლოს ენიჭება. ამასთანავე, იგი არ შემოიფარგლება მარტო აპელაციების მიღებით მისდამი დაქვემდებარებული ფედერალური სასამართლოებისგან. ზოგად დებულებებს თუკი ამგვარად გავიგებდით, შეცდომას დავუშვებდით. პირიქით, უზენაესი სასამართლოს იურისდიქცია – ამ მხრივ – ცალკეული შტატის ყველა სასამართლოზე ვრცელდება. ამ საკითხის სხვაგვარი განხილვა უზენაესი სასამართლოს იურისდიქციის შეკვეცის ტოლფასი იქნებოდა. ასეთი რამ კი დაამახინჯებდა კანონმდებლის თავდაპირველ განზრახვას და იგი საღ აზრთან სრულიად დაპირისპირებულ ვითარებად მოგვევლინებოდა. მაგრამ შეიძლება თუ არა ის, რომ ცალკეული შტატის სასამართლოებმა აპელაციები დაქვემდებარებულ ფედერალურ სასამართლოებში წარადგინონ? ეს სრულიად სხვა შეკითხვაა და მასზე პასუხის გაცემა ბევრად უფრო ძნელია. ქვემორე მოსაზრებანი განაპირობებენ იმას, რომ მასზე დადებითი პასუხი გაიცეს. ჯერ ერთი, კონვენტის გეგმით საერთო – ეროვნული საკანონმდებლო ხელისუფლება უფლებამოსილია “დააარსოს უზენაესი სასამართლოსადმი დაქვემდებარებული სასამართლო ორგანოები” [1]. ამის შემდგომ მასში გაცხადებულია:” შეერთებული შტატების სასამართლო ხელისუფლება ხორციელდება უზენაესი სასამართლოსა და დაბალი ინსტანციის იმ სასამართლოთა მიერ, რომელთაც დრო და დრო კონგრესი აარსებს”. ამას მოსდევს იმ საქმეთა ჩამონათვალი, რომლებზეც ვრცელდება საკავშირო სასამართლო ხელისუფლება. ამის შემდგომ ლაპარაკია იმაზე, თუ როგორ იყოფა უზენაესი სასამართლო პირველი ინსტანციისა და სააპელაციო სასამართლოებად. მაგრამ არაა განსაზღვრული ის, თუ არის დაქვემდებარებული სასამართლოები; მინიშნებულია მხოლოდ ის, რომ ისინი “უზენაეს სასამართლოს დაექვემდებარებიან” და რომ მათ უფლება არ აქვთ, დაარღვიონ ფედერალური იურისდიქციით დადგენილი საზღვრები. არაფერია ნათქვამი იმის შესახებ, ისინი პირველი ინსტანციის სასამართლოები არიან თუ მათ მხოლოდ სააპელაციო უფლებამოსილება ენიჭებათ. როგორც ჩანს, იგულისხმება, რომ ყოველივე ამას თავისი შეხედულებისამებრ გადაწყვეტს საკანონმდებლო ორგანო. ამ ვითარებაში ვფიქრობ, არაფერი აბრკოლებს იმას, რომ ცალკეული შტატის სასამართლოებმა აპელაციით მიმართონ დაბალი ინსტანციის ფედერალურ სასამართლოებს. არ არის ძნელი წარმოსადგენი ის, თუ რაოდენი სარგებლის მოტანა ძალუძს ამგვარ პრაქტიკას. ნაკლები საბაბი იარსებებს იმისა, რომ კიდევ უფრო გაიზარდოს ფედერალურ სასამართლოთა რიცხვი; მიღწეული იქნება შეთანხმება იმის თაობაზე, რომ შეკვეცილ იქნეს უზენაესი სასამართლოს სააპელაციო იურისდიქცია. ამ შემთხვევაში ცალკეული შტატის სასამართლოთა კომპეტენციაში უფრო მეტი ფედერალური საქმე გადავა; და თუკი შტატის სასამართლოები საჭიროდ მიიჩნევენ აპელაციათა წარდგენას, უმრავლეს შემთხვევაში, ისინი უზენაეს სასამართლოს კი აღარ მიმართავენ, არამედ მათ კავშირის საოლქო სასამართლოებში შეიტანენ. პუბლიუსი [1] მუხლი I, კარი 8 ფედერალისტი # 83 : ჰამილტონი Spoiler ფედერალისტი # 83 : ჰამილტონი 1788წ. 28 მაისი ნიუ-იორკის შტატის ხალხს კონვენტის გეგმის წინააღმდეგ ხშირად გამოდიან ხოლმე ერთი შესიტყვებით, რომლის გამოყენებაც განსაკუთრებით ემარჯვებათ როგორც ნიუ – იორკში, ისე ზოგიერთ სხვა შტატშიც. საქმე ეხება იმას, რომ კონსტიტუციაში არ არის დებულება, რომელიც სამოქალაქო საქმეებთან მიმართებაში ნაფიც მსაჯულთა სასამართლოს შემოღებას ითვალისწინებდეს. გარკვეული ყაიდის ადამიანები ყოველთვის ლაპარაკობდნენ იმის თაობაზე, თუ რაოდენი უპატიოსნება იმალება ამ შეპასუხების მიღმა. მაგრამ მიუხედავად ამგვარი მხილებისა, იმ ხალხის საუბრებსა თუ ნაწერებში, რომლებიც კონვენტის მიერ შემოთავაზებული გეგმის წინააღმდეგ გამოდიან, მას ისევ და ისევ ვაწყდებით. კონსტიტუციაში მართლაც არაფერია ნათქვამი სამოქალაქო საქმეთა შესახებ, მაგრამ საქმე ისაა, რომ ეს ვითარება მზაკვრულად არის წარმოდგენილი როგორც ნაფიც მსაჯულთა სასამართლოს გაუქმების ტოლფასი რამ. კონვენტის გეგმის არაკეთილმოსურნეებმა ეს ამბავი საბაბად გამოიყენეს და არაკეთილსინდისიერ განცხადებებს აკეთებენ. ეს უკანასკნელნი იმაზე არიან გათვლილნი, რომ საზოგადოება დაარწმუნონ, თითქოსდა საქმე ნაფიც მსაჯულთა სასამართლოს სრულსა და საყოველთაო გაუქმებას ეხებოდეს. ჩვენი ოპონენტები განზრახ ამახინჯებენ ფაქტებს და საქმეს ისე წარმოადგენენ თითქოსდა ეს უკანასკნელი არათუ ყველა ჯურის სამოქალაქო საქმეთა, არამედ სისხლის სამართლის საქმეთა მიმართაც უქმდებოდეს. მაგრამ ამის მტკიცება ისეთივე ფუჭი და წყალში გადაყრილი შრომაა, როგორც მცდელობა იმისა, რომ მატერიის არსებობის დასასაბუთებლად სერიოზული საბუთები წამოაყენო. ანდა რაღა დასაბუთება ესაჭიროება ისეთ თეორემებს, რომელთა თავისთავადი სიცხადე დღესავით ნათელია, თუკი ისინი გასაგები ენით არიან გადმოცემულნი! რაც შეეხება სამოქალაქო საქმეებს, ამ საკითხში ისე აშკარად თვალთმაქცობენ, რომ მათი ჭკუის ჭყლეტის შედეგები უარყოფადაც კი არ ღირან. ყოველი ეს ერთ მიზანს ემსახურება: ისეთი შთაბეჭდილება შექმნან, თითქოსდა რაიმეს გაუთვალისწინებლობა მის სრულ გაუქმებას მოასწავებდეს. ნებისმიერი ჭკუადამჯდარი ადამიანი დაგიდასტურებთ იმას, რომ უზარმაზარი განსხვავება არსებობს დუმილსა და გაუქმებას შორის. მაგრამ საქმე ისაა, რომ ამ ცრუ დებულების მთხზველნი ცდილობენ, თავიანთი გამონაგონი იურიდიული პრინციპებით გაამაგრონ; თუმცა ისინი ამ უკნასკნელთა ჭეშმარიტ მნიშვნელობასაც დამახინჯებულად განმარტავენ. ამიტომ უსარგებლო არ იქნებოდა იმის გამოკვლევა, თუ რა პრინციპებს ემყარებიან ისინი სინამდვილეში. ეს უკანასკნელნი ასეთი ხასიათისანი არიან:” წვრილმანების გამორკვევა იმას მოასწავებს, რომ საზოგადო რამეები აღარ მიიღება მხედველობაში”, ანდა “როცა ერთ რამეს გამოვთქვამთ, ეს იმას ნიშნავს, სხვა რამეს გამოვრიცხავთ”. ჩვენი ოპონენტები ამგვარად მსჯელობენ: კონსტიტუციას ნაფიც მსაჯულთა სასამართლო სისხლის საქმეებთან მიმართებაში შემოაქვს, ხოლო სამოქალაქო საქმეთა თაობაზე დუმს; აქედან გამომდინარე, დუმილი უდრის გაუქმებას, ანუ კონსტიტუცია აუქმებს ნაფიც მსაჯულთა სასამართლოს სამოქალაქო საქმეთა მიმართ. იურიდიულ განმარტებათა წესები იგივენი არიან, რაც საღი აზრის წესები, რითაც მოსამართლეები სარგებლობენ, როცა ისინი ამა თუ იმ საქმეს კანონს მიუყენებენ ხოლმე. ამიტომ განმარტებათა ამგვარი მიყენების სამართლიანობა იმით მოწმდება, თუ რამდენად შეესაბამებიან ისინი იმ წყაროს, საიდანაც მომდინარეობენ. მაგრამ საქმე თუ სწორედ ასეა, მაშინ ნება მომეცით ვიკითხო: ნუთუ გონებასა ან საღ აზრთან რამენაირ შესაბამისობაშია დაშვება იმისა, რომ დებულება, რომელიც საკანონმდებლო ხელისუფლებას ავალდებულებს, რათა მან სისხლის სამართლის საქმეები ნაფიც მსაჯულთა სასამართლოს გადასცეს, ამავე დროს, მას ართმევს უფლებას იმისას, რომ იმავე ტიპის სასამართლოს ამგვარი უფლებამოსილება სხვა საქმეთა მიმართაც მიანიჭოს ან ნება დართოს მათი განხილვისა? ნუთუ ბუნებრივია დაშვება იმისა, რომ როცა ერთი რამის გაკეთებაზე მიგვითითებენ, ამით სხვა ისეთი რამის გაკეთებას გვიკრძალავენ, რისი უფლებამოსილებაც ადრევე გვქონდა მონიჭებული და რაც არ ეწინააღმდეგება იმ საქმეს, რისი გაკეთებაც ნაბრძანები გვაქვს? თუ ასეთი დაშვება არც ბუნებრივია და არც გონივრული, მაშინ უაზრობაა მტკიცება იმისა, რომ ნაფიც მსაჯულთა სასამართლოს აკრძალვა გარკვეულ შემთხვევებში თითქოსდა ყველა სხვა შემთხვევებში მის გაუქმებას მოასწავებდეს. სასამართლოთა დაარსების უფლებამოსილება იგივეა, რაც პრეროგატივა იმისა, რომ სამართალწარმოების წესი შემოიღო. ამრიგად, როცა კონსტიტუცია არაფერს ამბობს ნაფიც მსაჯულთა სასამართლოს შესახებ, მაშინ ყველაფერი საკანონმდებლო ხელისუფლების ნებაზეა: მას შეუძლია დააწესოს ამგვარი სასამართლო ან უარი განაცხადოს მის შემოღებაზე. რაც შეეხება სისხლის სამართლის საქმეებს, კონსტიტუცია ზღუდავს მათთან მიმართებაში ამგვარ თავისუფლებას, რაკი მკაფიოდ მიუთითებს მათ მიმართ ნაფიც მსაჯულთა სასამართლოს გამოყენების აუცილებლობაზე. მაგრამ რაკი იგი არაფერს ამბობს სამოქალაქო საქმეთა თაობაზე, ბუნებრივია, ეს იმას ნიშნავს, რომ სრულიად თავისუფლად შეიძლება ამგვარ საქმეებში ზემოაღნიშნული ტიპის სასამართლოთა გამოყენება. მართალია, კონსტიტუცია ავალდებულებს სასამართლოებს დადგენილი წესის მიხედვით განიხილონ სისხლის სამართლის საქმეები, მაგრამ ამგვარი ვალდებულება თუ აუცილებლობა არ არის გათვალისწინებული სამოქალაქო საქმეთა მიმართ. თუმცა ეს სულაც არ ნიშნავს იმას, რომ კონსტიტუცია, თითქოსდა, საკანონმდებლო ხელისუფლების უფლებამოსილებას ზღუდავდეს. ამ უკანასკნელს – თუ საჭიროდ მიიჩნევს – სრულიად თავისუფლად შეუძლია ზემოაღნიშნული წესი სამოქალაქო საქმეთა მიმართაც შემოიღოს. ყოველგვარ საფუძველს მოკლებულია განცხადება იმის თაობაზე, თითქოსდა, საერთო – ეროვნულ საკანონმდებლო ხელისუფლებას არ მიეცემა იმის სრული თავისუფლება, რომ მან ფედერალური სასამართლოების კომპეტენციისადმი დაქვემდებარებული საქმეები განსახილველად ნაფიც მსაჯულთა სასამართლოებს გადასცეს. ამ მოსაზრებებიდან გამომდინარეობს, რომ ნაფიც მსაჯულთა სასამართლო სამოქალაქო საქმეთა მიმართ არ უქმდება. ხოლო რაც შეეხება ზემოაღნიშნულ წესებს, მათი გამოყენება ეწინააღმდეგება როგორც გონებას, ისე საღ აზრს. ასეც რომ არ იყოს და ამგვარ წესებს მართლაც ჰქონდეთ ზუსტი იურიდიული მნიშვნელობა, რაც იმ ხალხის წარმოდგენებს შეესაბამება, რომლებიც მოცემულ გარემოებებში მათ იყენებს (რაც, რა თქმა უნდა, ასე არ არის), ხელისუფლების კონსტიტუციისადმი მათი მისადაგების მცდელობა მაინც დაუშვებელი იქნებოდა. ამ მიმართებით – ნებისმიერი იურიდიული წესისგან დამოუკიდებლად - სწორედ კონსტიტუციურ დებულებათა ბუნებრივი და მკაფიო მნიშვნლობა გვევლინება იმის ჭეშმარიტ კრიტერიუმად, თუ რამდენად მართებულად არის აგებული თვითონ ხელისუფლება. ამრიგად, გამოირკვა, რომ დაუშვებელია საყრდენი წესების იმგვარად გამოყენება, როგორც მათ ჩვენი ოპონენტები იყენებენ. ისღა დაგვრჩენია, რომ მათი მართებულად გამოყენებისა და ჭეშმარიტი მნიშვნელობის დადგენა ვცადოთ. საამისოდ, უმჯობესია, მაგალითები მოვიმარჯვოთ. კონვენტის მიერ შემუშავებული გეგმა აცხადებს, რომ კონგრესის, ანდა სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, ეროვნული საკანონმდებლო ხელისუფლების ძალაუფლება მხოლოდ ზოგიერთ შემთხვევაზე ვრცელდება, რანიც კონსტიტუციაში არიან ჩამოთვლილნი. ამრიგად, დაზუსტებულია ყველა წვრილმანი, რაც თვალნათლივ გამორიცხავს იმას, რომ ეროვნული საკანონმდებლო ხელისუფლება, თითქოსდა, ზოგად საკანონმდებლო პრეროგატივებზე აცხადებდეს პრეტენზიას. ცხადია, თუ ზემოდხსენებული ხელისუფლება ზოგადი უფლებამოსილებით იქნებოდა აღჭურვილი, მაშინ მისთვის განსაკუთრებული პრეროგატივების მინიჭება აზრს მოკლებული და უსარგებლო შეიქნებოდა. ანალოგიურ ვითარებასთან გვაქვს საქმე ფედერალურ სასამართლოებთან მიმართებაში. კონსტიტუცია აცხადებს, რომ მათ განსჯადობას მხოლოდ წინასწარ მკაცრად დათქმული საქმეები დაექვემდებარება. იმით, რომ კონსტიტუცია განსაკუთრებული ტიპის საქმეებზე მიუთითებს, ზუსტად დგინდება ის საზღვრები, რომელთა გარეთ ფედერალური სასამართლოები თავიანთ იურისდიქციას ვერ გაავრცელებენ. საქმე ის არის, რომ კონსტიტუციაში ჩამოთვლილია ის, თუ რა ტიპის საქმეთა განხილვის უფლება აქვთ ზემოხსენებულ სასამართლოებს. ამგვარი ზედმიწევნილობა კი სრულიად ზედმეტი იქნებოდა, თუ იგი უფრო ზოგად პრეროგატივებზე ყველა პრეტენზიას არ გამორიცხავდა. შესაძლოა, მოტანილი მაგალითები საკმარისი იყოს იმ თვალსაზრისით, რომ ზემოხსენებული პრინციპები განიმარტოს და მათი გამოყენების წესებზე იქნეს მითითებული. მაგრამ იმისთვის, რომ ამ საკითხის თაობაზე დამახინჯებული წარმოდგენა არ შეიქმნას, კიდევ ერთ შემთხვევას მოვიტანდი, რისი განხილვაც ნათელყოფს იმას, თუ რას ნიშნავს ზემოხსენებლი წესების მართებული გამოყენება და რას ნიშნავს, როცა მათ ბოროტად იყენებენ. წარმოვიდგინოთ ასეთი რამ: ჩვენი მშობლიური შტატის კანონმდებლობით, გათხოვილ ქალს უფლება არ აქვს, რომ თავისი ქონება საკუთრებაში გადასცეს სხვა პირს. დავუშვათ, ეს ვითარება ბოროტებად მიიჩნია საკანონმდებლო კრებამ და მიიღო კანონი, რომლის მიხედვითაც ზემოხსენებულ ქალს თავისი ქონების განკრგვის უფლება ენიჭება იმ საბუთის საფუძველზე, რომელსაც მოსამართლის თანდასწრებით ადგენენ. ასეთ შემთხვევაში ამგვარი მითითება უთუოდ სხვას არაფერს ნიშნავს, თუ არა იმას, რომ გამორიცხულია საკუთრების გადაცემის ნებისმიერი სხვა წესი. კონკრეტული წესის შემოღება კი სწორედ იმითაა განპირობებული, რომ ქალს არ ჰქონდა თავისი ქონების გასხვისების უფლება. ამიერიდან კი მას ეძლევა შესაძლებლობა, რათა ზემოაღნიშნული კანონი თავისი მიზნებისთვის გამოიყენოს. ახლა ისიც წარმოვიდგინოთ, რომ ზემოხსენებული საბუთის მომდევნო ნაწილში შემდეგი რამაა გაცხადებული: არც ერთ ქალს არ აქვს უფლება თავისი განსაზღვრული ღირებულების მქონე - ქონების განკარგვისა თუ ამაზე არ არსებობს მისი სამი უახლოესი ნათესავის თანხმობა, რაც მათ დოკუმენტზე თავიანთი ხელმოწერებით უნდა დაადასტურონ. ნუთუ ამ დებულებიდან ის გამომდინარეობს, რომ გათხოვილ ქალს შეეძლება, _ ნათესავთა თანხმობის გარეშე _ საკუთრებაში ისეთი ქონება გადასცეს, რომელიც უფრო დაბალი ღირებულებისა იქნება? ამგვარი მტკიცება იმდენად აბსურდულია, რომ მისი უარყოფაც კი არ ღირს. არადა სწორედ ამგვარ პოზიციას იკავებენ ის ადამიანები, რომლებიც ამტკიცებენ, ნაფიც მსაჯულთა სასამართლო სამოქალაქო საქმეთა მიმართ გაუქმებულია, რაკი კონსტიტუცია მას გარკვევით ითვალისწინებს სისხლის სამართლის საქმეთა მიმართო. აქედან ერთადერთი სწორი დასკვნა გამომდინარეობს: შემოთავაზებული კონსტიტუცია არავითარ შემთხვევაში არ ითვალისწინებს ნაფიც მსაჯულთა სასამართლოს გაუქმებას. ასევე მართალია ისიც, რომ ინდივიდუმებს შორის წარმოშობილ დავათა განხილვის თვალსაზრისით, რითაც მოსახლეობის ფართო ფენებია დაინტერესებული, ზემოხსენებული ინსტიტუტი იმავე მდგომარეობას ინარჩუნებს, რაც მას ცალკეული შტატის კონსტიტუციის მიხედვით უკავია. ასე რომ, იგი ოდნავადაც არ შეირყევა ზემოაღნიშნული გეგმის მოწონებისა და მიღების შემთხვევაში. ამგვარი მტკიცების საფუძველს ის იძლევა, რომ ზემოდასახელებული საქმეები არ დაექვემდებარებიან ეროვნული სასამართლოს განსჯადობას. მათ ძველებურადვე გაარჩევენ ცალკეული შტატის სასამართლოები, ისე, როგორც ეს მათი კონსტიტუციებითა და კანონმდებლობითაა დადგენილი. მიწასთან დაკავშირებული ყველა პროცესი, გარდა იმ შემთხვევებისა, როცა საქმე ეხება სხვა შტატების მიერ ნაჩუქარ მიწებს, ისევე, როგორც ერთსა და იმავე შტატის შიგნით მოქალაქეებს შორის წარმოშობილი ყველა დავა, გარდა იმ შემთხვევებისა, როცა საქმე გვაქვს ადგილობრივი საკანონმდებლო აქტებით საკავშირო კონსტიტუციის აშკარა დარღვევასთან – ცალკეული შტატის სასამართლოთა იურისდიქციის ქვეშ ექცევა. ყოველივე ამას უნდა დავუმატოთ საადმირალო უწყებასთან დაკავშირებული საქმეები და ყველა ის სარჩელი, რომელიც სამართლიანობის სასამართლოთა იურისდიქციაში შედის და მმართველობის იმ სისტემის პირობებში, რაც ჩვენშია დამკვიდრებული, ნაფიცი მსაჯულის ჩარევას არ საჭიროებს. ყოველივე ზემოთქმულიდან კი ის დასკვნა გამომდინარეობს, რომ ზემოაღნიშნულ ინსტიტუტზე ისე, როგორც ის დღესდღეობით არსებობს მნიშვნელოვან გავლენას ვერ იქონიებს მმართველობის ჩვენეული სისტემის ის ცვლილებები, რომელთა შეტანასაც მასში კონვენტის მიერ შემოთავაზებული გეგმა ითვალისწინებს. კონვენტის გეგმის მომხრეები და მოწინააღმდეგენი შესაძლოა, სხვაში ვერაფერში თანხმდებოდნენ, მაგრამ როგორც ერთნი, ისე მეორენი ერთსულოვნებას იჩენენ იმაში, რომ ერთხმად აღიარებენ ნაფიც მსაჯულთა ინსტიტუტის მნიშვნელობას. თუკი მიმართებით მათ შორის რაიმე განსხვავება არსებობს, იგი შემდეგ რამეზე დაიყვანება: ერთნი მას თავისუფლების უძვირფასეს საწინდრად განიხილავენ, მეორენი კი - თავისუფალი მმრთველობის თავდებად მიიჩნევენ. ჩემი მხრივ იმას ვიტყოდი, რომ რაც უფრო გულმოდგინედ ვაკვირდები ნაფიც მსაჯულთა სასამართლოების მუშაობას, მით უფრო მეტად ვრწმუნდები მათთვის უმაღლესი შეფასების მიცემის აუცილებლობაში. სრულიად ზედმეტი იქნებოდა იმის გამოკვლევა, თუ რა მიზნისთვის არის უფრო სასარგებლო და ღირებული ამ ინსტიტუტის არსებობა: იმისთვის, რომ იგი მემკვიდრეობითი მონარქის მხრივ შევიწროებისგან გვიცავს, თუ იმისთვის, რომ სახალხო ხელისუფლებაში იგი წინ ეღობება და გასაქანს არ აძლევს სახალხო თანამდებობის პირთა ტირანულ მიდრეკილებებს. ამ საკითხზე მსჯელობა თავის შესაქცევად უფრო გამოდგებოდა, ვიდრე სასარგებლო საქმიანობად, რამეთუ ყველა ისედაც დარწმუნებულია იმაში, თუ რაოდენი სარგებლის მოტანა ძალუძს მას და რაოდენ უჭერს იგი მხარს თავისუფლებას. მაგრამ უნდა ვაღიარო, რომ კარგად ვერ ვხვდები, თუ რა კავშირია თავისუფლების არსებობასა და სამოქალაქო საქმეების მიმართ ნაფიც მსაჯულთა სასამართლოს შემოღებას შორის. მე ყოველთვის მიმაჩნდა და ახლაც მიმაჩნია, რომ სასამართლო დესპოტიზმს შემდეგი რამ ასულდგმულებს: თვითნებური იმპიჩმენტის შემთხვევები, შეთითხნილი დანაშაულებებისთვის სასამართლო დევნის სახელდახელოდ შეკოწიწებული და თვითნებური მეთოდები, თვითნებური განაჩენის მიხედვით გამოტანილი სასჯელის თვითნებური ზომა. მაგრამ ყოველივე ეს მხოლოდ სისხლის სამართლებრივ სამართალწარმოებაში გვხვდება. მაგრამ ამ პრობლემების მოგვარებას, როგორც ჩანს, სისხლის სამართლის საქმეთა მიმართ შემოღებული ნაფიც მსაჯულთა სასამართლოები შეუდგებიან; ამ საქმეში მათ დახმარებას გაუწევს ის კანონი, რომელსაც habeas corpus ეწოდება. ორივე მათგანი მნიშვნელოვნად არის გათვალისწინებული კონვენტის მიერ შემოთავაზებულ გეგმაში. ერთგან უკვე მივუთითეთ იმაზე, რომ ნაფიც მსაჯულთა სასამართლო იმ ხელისუფლების ძალმომრეობისგან დაცვის საწინდარია, რომლის კომპეტენციაშიც გადასახადთა შემოღება შედის. ეს საკითხი ცალკე განხილვის ღირსია. სავსებით ცხადია, რომ ნაფიც მსაჯულთა სასამართლო ვერავითარ ზეგავლენას ვერ მოახდენს საკანონმდებლო ორგანოზე იმ საქმეში, რაც გადასახადთა ოდენობის განსაზღვრას, დასაბეგრ ობიექტთა დადგენასა და იმ წესების შემოღებას ითვალისწინებს, რომელთა მიხედვითაც ეს უკანასკნელნი უნდა დაიბეგრონ. თუკი მას საერთოდ რამეზე ან ვინმეზე ზეგავლენის მოხდენა შეუძლია, მაშინ აქ გადასახადის აკრეფის წესი ან ის მოხელეები თუ იგულისხმებიან, რომელთაც სახელმწიფო შემოსავლების შესახებ კანონის განხორციელება ევალებათ. რაც შეეხება ჩვენს მშობლიურ შტატს, აქ კონსტიტუციით არ არის გათვალისწინებული ნაფიც მსაჯულთა სასამართლოს გამოყენება გადასახადის აკრეფასთან დაკავშირებულ საქმეთა განხილვის დროს. გადასახადების აკრეფა ჩვენში უფრო ხშირად სუმარული პროცედურის მიხედვით მიმდინარეობს. ეს უკანასკნელი იმ შემთხვევაში, როცა საქმე ეხება გადახდისუუნარო სუბიექტებს – საკუთრების გაყიდვის წესით ამოღებას ითვალისწინებს ისე, როგორც ეს არენდასთან დაკავშირებულ შემთხვევებში ხდება ხოლმე. ამასთანავე, ყველა აღიარებს იმას, რომ ერთობ საშურია ასეთი პროცედურა, რათა ეფექტურად იქნეს განხორციელებული კანონი სახელმწიფო შემოსავლების შესახებ. ინდივიდუმებისგან გადასახადების ამოღებასთან დაკავშირებული პროცესების გაჭიანურება არ შეესაბამება საზოგადოების მოთხოვნებს. გარდა ამისა, ასეთი რამ მოქალაქეებსაც უხერხულობას უქმნის. ამგვარ პროცესთა განმავლობაში მათ იმოდენა დავალიანება უგროვდებათ, რომელიც ბევრად აღემატება თავდაპირველ გადასახადს, რაც, რაღა თქმა უნდა, მათ ძალზე მძიმე ტვირთად აწვებათ. რაც შეეხება იმას, თუ როგორ იქცევიან გადასახადის ამკრეფნი, ამ საკითხის მოგვარების საწინდრად სწორედ ის გვევლინება, რომ სისხლის სამართლის საქმეთა მიმართ კონსტიტუცია ნაფიც მსაჯულთა სასამართლოს აამოქმედებს. ძალაუფლების განზრახ ბოროტად გამოყენება, სუბიექტთა შევიწროება და ოფიციალური გამომძალველობის ყველა ნაირსახეობა სხვა არაფერია თუ არა სახელმწიფოს წინააღმდეG ჩადენილი დანაშაულობანი. ამიტომ მათი ჩამდენი პირები პასუხს აგებენ კანონის წინაშე საქმესთან დაკავშირებულ გარემოებათა გათვალისწინებით. ის, თუ რამდენად სრულყოფილი იქნება სამოქალაქო საქმეებთან დაკავშირებით შემოღებული ნაფიც მსაჯულთა სასამართლო, დამოკიდებულია სხვადასხვა გარემოებაზე, მაგრამ ამ უკანასკნელთ არაფერი ესაქმებათ თავისუფლების შენარჩუნებასთან. მისი შემოღების სასარგებლოდ ყველაზე ძლიერი არგუმენტი ისაა, რომ იგი საზოგადოებას კორუფციისგან დაიცავს. როცა საქმე გვაქვს თანამდებობის პირთა მუდმივმოქმედ ჯგუფთან, დროც და საშუალებაც მეტია საიმისოდ, რომ მასზე ზემოქმედება მოახდინონ. მაგრამ ამგვარი ზეგავლენის მოხდენა ერთობ გაჭირდება იმ ჟიურისთან მიმართებაში, რომელიც შემთხვევიდან შემთხვევამდე იკრიბება ხოლმე. ამიტომ ბუნებრივია ვიფიქროთ, რომ კორუფცია უფრო ადვილად დარევს ხელს პირველს, ვიდრე მეორეს. მაგრამ ამგვარი მოსაზრების დამაჯერებლობის ძალა სხვა მოსაზრებათა წინაშე უფერულდება. მოგეხსენებათ, რომ ჟიურის შერიფი იწვევს ხოლმე; სპეციალურ ჟიურის კი სასამართლოს მდივანი ნიშნავს. მაგრამ საქმე ის არის, რომ როგორც ერთი, ისე მეორე მუდმივი თანამდებობის პირია. ისინი ინდივიდუალურად მოქმედებენ და ამიტომაც ბუნებრივია ვიფიქროთ, რომ მათ უფრო გაუადვილდებათ კორუფციულ გარიგებებში მონაწილეობა, ვიდრე კოლექტიური ორგანოს დროებით წევრებს. არც იმის დანახვაა ძნელი, რომ რაკი ზემოხსენებულ თანამდებობის პირთა ხელშია ჟიურის წევრთა შერჩევის უფლებამოსილება, ისინი ამას პარტიული მიზნებისა და მოსამართლეთა შორის კორუფციულ გარიგებათა დასანერგად გამოიყენებენ. ამასთანავე, ასევე სამართლიანად შეგვიძლია, ვივარაუდოთ ისიც, რომ ამ ადამიანებს არ გაუჭირდებათ, ჟიურის რამდენიმე წევრი ყოველგვარი წინასწარი განსჯის გარეშე პირდაპირ ბრბოდან აიყვანონ. მაგრამ მათ ზუსტად ასევე აქვთ შესაძლებლობა იმისა, რომ ჟიურის წევრები იმ ხალხიდან ამოირჩიონ, რომელიც სახელმწიფომ საგანგებოდ შეარჩია მათი მოუსყიდაობისა და კეთილი ზნის გამო. მაგრამ ყველა ზემომოტანილი მოსაზრებიდან მაინც ის დასკვნა გამომდინარეობს, რომ – მიუხედავად ყველაფრისა, ნაფიც მსაჯულთა სასამართლო მაინც ძალზე ფასეული საშუალებაა, რომელიც კორუფციისგან შეკავების ფუნქციას ასრულებს. იგი უამრავ ისეთ ელემენტს შეიცავს, რაც არსებითად შეაფერხებს კორუფციულ გარიგებათა წარმატებით დაგვირგვინების შესაძლებლობებს. არსებულ მდგომარეობაში აუცილებელი იქნება როგორც სასამართლოს, ისე ნაფიც მსაჯულთა მოსყიდვა, რაკი სასამართლო ახალ სხდომას სწორედ ჟიურის გამტყუნების შემთხვევაში ნიშნავს. ამიტომ ძალზე ხშირად ინდივიდს მხოლოდ მაშინ უღირს ხოლმე ძალა ნაფიც მსაჯულთა მოსყიდვას შეალიოს, თუ იმავდრულად სასამართლოც გადაიბირა. ამ გზით ორმაგი უსაფრთხოების უზრუნველყოფა ხდება. და არ არის ძნელი დასანახი ის, რომ გარემოებათა ამ რთული გადაჯაჭვის შედეგად დაცულია როგორც ერთი, ისე მეორე ინსტიტუტის სიწმინდე. რაც უფრო დიდ წინააღმდეგობას აწყდებიან კორუფციული გარიგების მონაწილე ინდივიდები წარმატებისკენ მიმავალ გზაზე, მით უფრო ეკარგებათ ამ ინსტიტუტთა წევრებს საიმისო ხალისი, რომ პატიოსნების გაყიდვის ცდუნებას აჰყვნენ. ყველა ცდუნება, რომელიც მოსამართლეებს გარყვნილებისკენ უბიძგებს და რომლის დაძლევაც შესაძლოა მათ მოუხდეთ, რა თქმა უნდა, ბევრად სუსტი იქნება იმ შემთხვევაში, თუ მათ ნაფიც მსაჯულებთან თანამშრომლობა დაეკისრებათ, ვიდრე მაშინ, თუ ისინი დამოუკიდებლად იმოქმედებენ და ყველა საქმეს დამში თვითვე მოიყვანენ. ამრიგად, მე ზოგიერთი ეჭვი გამოვთქვი იმის თაობაზე, თუ რამდენად აუცილებელია თავისუფლების დაცვის მიზნით ნაფიც მსაჯულთა სასამართლოს შემოღება სამოქალაქო საქმეებთან მიმართებაში. მაგრამ მიუხედავად ამისა, უნდა ვაღიარო შემდეგი რამ: მართებული მოწესრიგების შემთხვევაში ამგვარი სასამართლო საუკეთესო საშუალებაა საკუთრებასთან დაკავშირებული საკითხების გადასაჭრელად. მარტო ესეც საკმარისი იქნებოდა იმისთვის, რომ მისი შემოღების სასარგებლოდ შესაბამისი პუნქტი შეგვეტანა კონსტიტუციაში, თუკი მისი კომპეტენციის საზღვარების შესახებ საკითხის მოგვარება მოხერხდებოდა. მაგრამ საქმე ისაა, რომ სწორედ ეს უკანასკნელი გარემოება ქმნის უზარმაზარ სიძნელეს. რაგინდ ენთუზიაზმით უნდა ვიყოთ შეპყრობილნი, ყველას კარგად უნდა გვესმოდეს, რომ ფედერალური მთავრობა ისეთი საზოგადოებებისგან და ინსტიტუტებისგან შედგება, რომელთა შეხედულებები ამ მიმართებით ერთმანეთისგან სრულიად განსხვავებულია; აქედან გამომდინარე კი ზემოაღნიშნული სიძნელე თითქმის დაუძლეველი ხდება. ჩემი მხრივ მხოლოდ იმას ვიტყოდი, რომ რაც უფრო მეტ შეხედულებას ვეცნობი, მით უფრო ვრწმუნდები შემდეგ რამეში: ძალზე რეალურია ის დაბრკოლებანი, რომელთაც – როგორც კომპეტენტურად განმიმარტეს, – ხელი შეუშალეს ზემოხსენებული დებულების შეტანას კონსტიტუციის შემოთავაზებულ გეგმაში. ყველა როდია სათანადოდ ჩახედული იმაში, თუ რაოდენ დიდი განსხვავებაა სხვადასხვა შტატის ნაფიც სასამართლოთა შორის იმ თვალსაზრისით, თუ სადამდე წვდება მათი კომპეტენციის საზღვრები. ამ საკითხზე ახსნა – განმარტების გაკეთება აუცილებელია, რამეთუ ამას ძალზე დიდი მნიშვნელობა აქვს იმ მიმართებით, რომ საბოლოო განაჩენი იქნეს გამოტანილი იმის თაობაზე, რაც კონსტიტუციაში გამოტოვებულია და რამაც ეგოდენი უკმაყოფილება გამოიწვია. ნიუ – იორკის შტატის სასამართლო უწყება ყველაზე მეტად წააგავს ბრიტანულ სისტემას. ჩვენშიაც არსებობებენ საერთო სამართლის სასამართლოები, სასამართლოები, რომლებიც მემკვიდრეობასთან დაკავშირებულ საკითხებს აწესრიგებენ (გარკვეულწილად ინგლისში არსებულ სასულიერო სასამართლოებს წააგვანან), სამხედრო საზღვაო სასამართლო და სინდისის სასამართლო. საერთო სამართლის სასამართლოებში – გარკვეული გამონაკლისის გარდა - პროცესებს ნაფიცი მსაჯულები წარმართავენ. ყველა დანარჩენ სასამართლოში კი თავმჯდომარეობას ერთი მოსამართლე სწევს და მთელ პროცესსაც ის უძღვება სამოქალაქო კოდექსის კანონთა მიხედვით. რაც შეეხება ნაფიც მსაჯულებს, ისინი პროცესის წარმართვაში მონაწილეობას არ ღებულობენ. [1] ნიუ–ჯერსის შტატში, ისევე, როგორც ნიუ–იორკში, სინდისის სასამართლო მოქმედებს. მაგრამ ჩვენგან განსხვავებით, იქ არ არის საზღვაო საქმეთა სასამართლო და სასამართლო, რომელიც მემკვიდრეობასთან დაკავშირებულ საკითხებს აწესრიგებს. ამიტომ ნიუ_ჯერსში ისეთი საქმეები, რომელთა გარჩევაც ჩვენში საადმირალო უწყების სასამართლოსა და მემკვიდრეობის საქმეებთან დაკავშირებული სასამართლოს კომპეტენციაში შედის, საერთო სამართლის სასამართლოები განიხილავენ. აქედან გამომდინარე, ნაფიც მსაჯულთა სასამართლო უფრო განვითარებულია ნიუ – ჯერსის შტატში, ვიდრე ნიუ–იორკში. რაც შეეხება პენსილვანიას, ამ შტატში იგი ნიუ – ჯერსზე მეტადაც კი არის განვითარებული, ვინაიდან იქ არ მოქმედებს სინდისის სასამართლო. აქედან გამომდინარე, სამართლიანობასთან დაკავშირებული სადავო საქმეები იმ სასამართლოთა განსჯადობას ექვემდებარება, რომლებიც საერთო სამართლის პრინციპებით ხელმძღვანელობენ. ზემოხსენებულ შტატში მოქმედებს საადმირალო საქმეთა სასამართლო, მაგრამ, ალბათ, არ მოქმედებს მემკვიდრეობასთან დაკავშირებული საკითხების მომწესრიგებელი სასამართლო; ყოველ შემთხვევაში, იგი არ არის იმ ტიპისა, როგორიც ჩვენს მშობლიურ შტატში ფუნქციონირებს. დელავერის შტატი, ამ მიმართებით, აშკარად ბაძავს პენსილვანიას. რაც შეეხება მერილენდს, იგი – ისე, როგორც ვირჯინია, უფრო ნიუ–იორკს წააგავს იმ განსხვავებით, რომ იქ სინდისის მრავალფეროვანი სასამართლოები მოქმედებენ. ჩრდილო კაროლინა ძალზე წააგავს პენსილვანიას, სამხრეთ კაროლინა კი – ვირჯინიას. მაგრამ მე მიმაჩნია, რომ ზოგიერთ შტატში, სადაც საადმირალო საქმეთა სასამართლო მოქმედებს, პროცესებს მაინც ნაფიცი მსაჯულები უძღვებიან. ჯორჯიის შტატში მარტო ისეთი სასამართლოები ფუნქციონირებენ, რომლებიც საერთო სამართლით ხელმძღვანელობენ. მაგრამ აპელაცია ვერდიქტის თაობაზე ერთი ჟიურიდან მეორის ხელში გადადის. ეს უკანასკნელი განსაკუთრებულ ჟიურად იწოდება და სრულიად განსხვავებული წესით ყალიბდება. კონექტიკუტის შტატში არ მოქმედებენ არც სინდისის და არც სამხედრო – საზღვაო საქმეთა სასამართლოები; რაც შეეხება მემკვიდრეობასთან დაკავშირებულ საქმეებს, ისინი საერთო იურისდიქციის გარეშე რჩებიან. ზემოხსენებულ შტატში საერთო სასამართლოთა იურისდიქცია, გარკვეულწილად, იქვემდებარებს როგორც საადმირალო, ისე მემკვიდრეობასთან დაკავშირებულ საქმეებს. ყველაზე მნიშვნელოვან საქმეებს კი სასამართლოთა ასამბლეა განიხილავს. სწორედ ეს უკანასკნელი ითვლება სამართლიანობის უმაღლეს სასამართლოდ. ამრიგად, კონექტიკუტის შტატში ნაფიც მსაჯულთა სასამართლოს უფლებამოსილება პრაქტიკულად უფრო შორს სწვდება, ვიდრე ზემოხსენებულ ნებისმიერ სხვა შტატში. რაც შეეხება როდ აილენდს, მე ვფიქრობ, რომ ამ მიმართებით ისიც კონექტიკუტის მდგომარეობაში იმყოფება. კანონთა შერევისა და საადმირალო თუ სამართლიანობის სასამართლოთა იურისდიქციასთან დაკავშირებულ საკითხთა თვალსაზრისით, მასაჩუსეტსისა და ნიუ – ჰამპშირის შტატებიც ასეთსავე შეჭირვებულ მდგომარეობაში იმყოფებიან. რაც შეეხება ოთხ ჩრდილოურ შტატს, იქ ნაფიც მსაჯულთა სასამართლო არათუ უფრო მეტი უფლებამოსილებით სარგებლობს, ვიდრე სხვა შტატბში, არამედ მათ მიმართ განსაკუთრებულ დამოკიდებულებას ამჟღავნებენ. არც ერთ სხვა შტატში ასეთი რამ არ ხდება. რა საკვირველია, აქაც მოქმედებს აპელაციის სისტემა: იგი ერთი ჟიურიდან მეორეს გადაეცემა, ვიდრე სამი ვერდიქტიდან ორი ერთ მხარეზე არ აღმოჩნდება. ამ მოკლე მიმოხილვიდან ირკვევა, რომ ზოგიერთ შტატში სამოქალაქო საქმეებთან დაკავშირებული ნაფიც მსაჯულთა სასამართლოების დიდი ნაირსახეობა არსებობს. ამ ფაქტიდან შემდეგი თვალნათლივი დასკვნა გამომდინარეობს. ჯერ ერთი, კონვენტი შტატებს თავს ვერ მოახვევდა ერთ საერთო წესს, რომელიც თითოეული შტატის გარემოებებისადმი იქნებოდა მისადაგებული. მეორეც, ამგვარსავე (თუ არა უფრო დიდ) ხიფათთან იქნებოდა დაკავშირებული, თუ ერთ რომელიმე შტატში არსებულ სისტემას ავიღებდით და მას ნიმუშად დავუსახავდით სხვა შტატებს. არანაკლები საფრთხის წინაშე დავდგებოდით, თუ ნაფიც მსაჯულთა შესახებ დებულებას კონსტიტუციიდან მთლიანად ამოვიღებდით და ამ საკითხს, ისე, როგორც ძველად, ახლაც ფედერალური მოწესრიგების საგნად ვაქცევდით. ზემოხსენებული ხარვეზის გამოსასწორებლად უმალვე იქნა წამოყენებული წინადადებები, მაგრამ ისინი უფრო სირთულის გათვალსაჩინოებაზე იყვნენ გათვლილნი, ვიდრე მის გადალახვაზე. უმცირესობამ პენსილვანიის შტატში ამ მიზნით შემდეგი ფორმულირება წამოაყენა: “ნაფიც მსაჯულთა სასამართლო არ უქმდება.” ასეთი რამ, ჩემის ფიქრით, სრულიად ზედმეტი და აზრსმოკლებული იქნებოდა. შეერთებულ შტატებს, როგორც კრებულს თუ კრებით პირს, იმ ობიექტად უნდა განვიხილავდეთ, რომელსაც ყველა კონსტიტუციური დებულება ეხება. თუ ამ კუთხით შევხედავთ, ნათელი გახდება შემდეგი ვითარება: მართალია, გარკვეული შეზღუდვებით, ნაფიც მსაჯულთა სასამართლეოები ყველა შტატში ფუნქციონირებს, მაგრამ რაც შეეხება შეერთებულ შტატებს, აქ იგი სრულიად უცნობია. საქმე ისაა, რომ ამჟამინდელი ფედერალური ხელისუფლება სრულიად მოკლებულია სასამართლო ძალაუფლებას; უფრო მეტიც, კავშირის მასშტაბით არ არსებობს სასამართლოს წინამორბედი რაიმე ინსტიტუტი, რომლისთვისაც შეგვეძლო ტერმინი აქამდე არსებული შეგვეფარდებინა. აქედან გამომდინარე, ამგვარი ტერმინი ზუსტ მნიშვნელობას მოკლებული, ბუნდოვანი – და ამდენად უმართებულო იქნებოდა. ერთი მხრივ, ფორმა, რომლითაც გამოთქმულია დებულება, არ შეეფერება იმ ხალხის განზრახვას, რომელმაც იგი შემოგვთავაზა; მეორე მხრივ კი, მე მგონია, რომ ამგვარი განზრახვა არაგონივრულია, თუ სწორად მესმის მისი საზრისი. მე მიმაჩნია, რომ ფედერალურ სასამართლოებში საქმეებს უნდა განიხილავდეს ჟიური, იმ შემთხვევაში, თუ იმ შტაში, სადაც სასამართლოს სხდომა იმართება, უკვე არის დამკვიდრებული პროცესების წარმართვის ანალოგიური წესი. ასე რომ, კონექტიკუტის შტატში საადმირალო საქმეები უნდა განიხილებოდეს ნაფიც მსაჯულთა მიერ; ხოლო, ნიუ – იორკის შტატის სასამართლოები ამგვარ საქმეებს ნაფიც მსაჯულთა გარეშე უნდა არჩევდნენ. მრავლად მოიპოვება ანალოგიურ საქმეთა სხვადასხვანაირად და ახირებულად წარმართვის შემთხვევები ერთი და იმავე მთავრობის პირობებში, რაც სრულიად საკმარისია იმისთვის, რომ კეთილგონიერი ადამიანები ამგვარი მეთოდების წინააღმდეგ განეწყონ. საქმე ნაფიც მსაჯულთა მონაწილეობით წარიმართება თუ მათი მონაწილეობის გარეშე – ეს დიდწილადაა დამოკიდებული იმაზე, თუ რა მდგომარეობაში აღმოჩნდება სასამართლო და პროცესის მხარეები. მაგრამ ვფიქრობ, რომ ეს ვითარება არ უნდა გვევლინებოდეს ყველაზე მნიშვნელოვანი საყვედურის საფუძვლად. კარგად მაქვს გაცნობიერებული და ღრმადაც ვარ დარწმუნებული იმაში, რომ, უმრავლეს შემთხვევაში ნაფიც მსაჯულთა სასამართლო არასასურველი რამაა. მიმაჩნია, რომ განსაკუთრებით არასასურველია მისი გამოყენება იმ შემთხვევებში, როცა საქმე უცხო სახელმწიფოებთან მიმართებაში საზოგადოებრივი მშვიდობის უზრუნველყოფას ეხება. ლაპარაკია ისეთ საქმეებზე, რომელნიც საერთაშორისო სამართლის განსაკუთრებულ კომპეტენციას განეკუთვნება. ამგვარი ხასიათისაა ნადავლთან დაკავშირებული ყველა საქმე. შეუძლებელია, ნაფიც მსაჯულთა სასამართლო კომპეტენტურად მივიჩნიოთ ამ საკითხში და მას მივანდოთ შესაბამისი გამოძიების ჩატარება. საქმე ის არის, რომ ამ საქმისთვის აუცილებელია უცხო სახელმწიფოებში მოქმედი კანონებისა და ზნე – ჩვეულებათა საფუძვლიანი ცოდნა. ჟამიდან ჟამს ნაფიცი მსაჯულები შესაძლოა ისეთ შთაბეჭდილებათა გავლნის ქვეშ მოექცნენ, რომლებიც მათ საშუალებას არ მისცემენ, ანგარიში გაუწიონ პოლიტიკურ მოსაზრებებს; არადა, ამგვარ ძიებათა დროს, უწინარეს ყოვლისა, სწორედ მათ უნდა ვითვალისწინებდეთ. ამასთანავე, მუდმივი საფრთხე იარსებებს იმისა, რომ მათი გადაწყვეტილებანი სხვა სახელმწიფოთა უფლებებს დაარღვევენ, რაც რეპრესიებისა და ომის ხიფათის წინაშე დაგვაყენებს. მართალია, ნაფიც მსაჯულთა სასამართლოს ფაქტობრივი ვითარების დადგენა ევალება, მაგრამ ზოგჯერ ეს უკანასკნელი ისეა გადაჯაჭვული მისგან გამომდინარე იურიდიულ შედეგებთან,რომ შეუძლებელი ხდება ერთმანეთისგან მათი დაცალკევება. ნადავლის სქმეებთან დაკავშირებული ამგვარი მოსაზრებანი უფრო დიდ მნიშვნელობას შეიძენენ, თუ გავითვალისწინებთ იმას, რომ ამგვარ პროცესთა წარმოების მეთოდები ყოველთვის ძალზე დიდი ყურადღებით სარგებლობდნენ. ევროპის სახელმწიფოები განსაკუთრებულ ხელშეკრულებებს დებენ ერთმანეთთან, რომელთა მიზანი ზემოხსენებულ მეთოდთა მოწესრიგებაა. ამგვარი ხელშეკრულებებიდან გამომდინარე, დიდ ბრიტანეთში ამ საკითხის თაობაზე, საბოლოო ჯამში, გადაწყვეტილებას თვითონ მეფე ღებულობს საიდუმლო საბჭოზე, სადაც ხელახალი შესწავლის საგანი ხდება როგორც ფაქტობრივი ვითარება, ისე ის კანონი, რომელიც მას მიუყენეს. მარტო ეს ვითარებაც კი საკმარისია იმაში დასარწმუნებლად, თუ რაოდენ უმართებულო იქნებოდა, თუკი კონსტიტუციაში ისეთ ფუნდამენტურ დებულებას შევიტანდით, რომელიც ეროვნულ მთავრობას სტანდარტად დაუდგენდა იმ სისტემას, რომელიც სხვადასხვა შტატში მოქმედებს. ამასთანავე, საფრთხის წინაშე დავდგებოდით, თუ მთავრობას ისეთ დებულებებზე დამოკიდებულს გავხდიდით, რომელნიც სულაც არ არიან უტყუარნი. მე იმაშიც ღრმადა ვარ დარწმუნებული, რომ ბევრად უფრო სასარგებლო იქნება, თუ სამართლიანობის სასამართლოებს იმ სასამართლოთა იურისდიქციისგან გამოვაცალკევებთ, რომელნიც თავიანთ საქმიანობაში კანონით ხელმძღვანელობენ. რაც შეეხება იმ საქმეებს, რომელნიც პირველი ტიპის სასამართლოთა განსჯადობას ექვემდებარება, მათ სრულიად უმართებულოდ აკუთვნებენ ხოლმე ჟიურის კომპეტენციას. ყველაზე დიდი და უპირველესი სარგებელი, რომელიც სამართლიანობის სასამართლოთა გამოყენებას მოაქვს, შემდეგი რამაა: მათ შვება მოაქვთ ხოლმე განსაკუთრებულ გარემოებებში; ეს უკანასნელნი კი ზოგადი წესიდან გამონაკლისად [2] გვევლინებიან. თუ ამგვარ საქმეთა იურისდიქციას ჩვეულებრივ იურისდიქციასთან გავაერთიანებთ, მაშინ ეს შემდეგი ტენდეციის სახეს მიიღებდა: დაირღვეოდა ყველა ზოგადი წესი, რაც იძულებულს გაგვხდიდა, რომ თითოეული საქმის თაობაზე განსაკუთრებული გადაწყვეტილება გამოგვეტანა. თუ ერთ იურისდიქციას მეორისგან გამოვაცალკევებდით, მაშინ ერთი მეორის გუშაგად იქცეოდა, რაც როგორც ერთს, ისე მეორეს ზომიერების ჩარჩოებში ჩააყენებდა. ეგეც რომ არ იყოს, ის გარემოებები, რომელნიც სამართლიანობის საქმეთა წარმოშობას განაპირობებენ, იმ ზომამდე არიან დახვეწილნი დ გართულებულნი, რომ სულაც არ შეესაბამებიან იმ სულს, ნაფიც მსაჯულთა სასამართლოს რომ უდგას. ისინი ზოგჯერ ძალზე ხანგრძლივ, ღრმასა და კრიტიკულ კვლევას საჭიროებენ. ასე რომ, ამგვარი საქმიანობა სრულიად შეუფერებელია იმ ადამიანებისთვის, რომელნიც თავიანთი სამუშაობიდან მოუწყვეტიათ და იძულებულნი გაუხდიათ, მანამდე გამოჰქონდეთ სასამართლო გადაწყვეტილებანი, ვიდრე უკან დაბრუნების უფლებას მიიღებენ. სამართალწარმოების ეს ფორმა სიმარტივითა და სისწრაფით გამოირჩევა. იგი მოითხოვს, რომ საქმე, რომლის თაობაზეც გადაწყვეტილებაა გამოსატანი, ერთადერთსა და თვალნათლივ პუნქტზე იქნეს დაყვანილი. რაც შეეხება სასამართლო გამოძიებას, რომელიც სინდისის სასამართლოებში წარმოებს, იგი მრავალ უმნიშვნელოსა და დამოუკიდებელ წვრილმანს მოიცავს. იურისპრუდენციის ინგლისური სისტემა, მართლაცდა, ხასიათდება მასში საქმეები, რომლებიც სამართლიანობის წესით გარჩევას საჭიროებენ, გამიჯნულია კანონთა იურისდიქციისგან. სწორედ ეს სისტემა აიღო მოდელად რამდენიმე შტატმა. მაგრამ ისიც მართალია, რომ ცალკეულ შემთხვევაში, როცა ამ ორი იურისდიქციის გაერთიანება ხდებოდა, მათთვის უცნობი იყო ნაფიც მსაჯულთა სასამართლო. ამგვარი დაყოფა აუცილებელია, რათა შენარჩუნებული იქნეს ზემოხსენებული ინსტიტუტის პირველქმნილი სიწმინდე. სამართლიანობის სასამართლოს ხასიათი ძალზე იოლად უშვებს იმას, რომ მისი იურისდიქცია ისეთ საქმეებზეც გავრცელდეს, რომელნიც მხოლოდ კანონის საფუძველზე წყდება. მაგრამ მცდელობა იმისა, რომ კანონის სასამართლოთა იურისდიქცია სამართლიანობის სასამართლო წესით გადასაწყვეტ საქმეებზე გავავრცელოთ, ვერ მოიტანს ისეთ სარგებელს, რომელიც შესაძლოა, სინდისის სასამართლოებიდან მიგვეღო, თუკი მათ ისე მოვაწყობდით, რა სახითაც ჩვენს მშობლიურ შტატში არიან მოწყობილნი. მაგრამ ასეთი რამ თანდათანობით გამოიწვევდა კანონის სასამართლოთა ხასიათის შეცვლას და ძირს გამოუთხრიდა ნაფიც მსაჯულთა სასამართლოს, რაკი ამ უკანასკნელს დიდ ტვირთად დააწვებოდა ერთობ რთული საკითხების გადაწყვეტა. ასეთია ის საბოლოო მოსაზრებანი, რომელთა საფუძველზეც გადაწყდა, რომ საერთო – ეროვნულ სასამართლო სისტემაში არ ყოფილიყო შეტანილი ის სისტემები, რომლებიც ყველა შტატში მოქმედებენ. ადვილი მისახვედრია, რომ პენსილვანიიის შტატის უმცირესობა სწორედ იმისთვის იღვწოდა, რათა ეს უკანასკნელნი საერთო – ეროვნულ სისტემაში შეეტანათ. ახლა განვიხილოთ ის, თუ რამდენად იყო სავარაუდო ხარვეზის გამოსწორებაზე გათვლილი წინადადებათა ის პაკეტი, რომელიც მასაჩუსეტსის შტატმა წარმოადგინა. ეს უკანასკნელნი შემდეგნაირად იყვნენ ფორმულირებულნი: “იმ სამოქალაქო საქმეებში, რომლებიც სხვადასხვა შტატის მოქალაქეთა შორის ურთიერთობის შედეგად წარმოიშობა, თითოეული ფაქტობრივი ვითარება, რომელიც საქმეში ჩნდება და საერთო სამართლის საფუძველზე წყდება, შეიძლება განხილული იქნეს ნაფიც მსაჯულთა სასამართლოს მიერ, თუ ორივე მხარე ან ერთი მათგანი ამას მოითხოვს.” საუკეთესო შემთხვევაში ეს მხოლოდ საქმეთა ერთ კლასს ეხება. ბუნებრივია, რომ მასაჩუსეტსის შტატის კონვენტს იგი ფედერალურ საქმეთა ერთადერთ კლასად მიაჩნია, რომელთა მიმართ მართებული იქნება ნაფიც მსაჯულთა სასამართლოს გამოყენება. ანდა ისიც შესაძლებელია, რომ მან, პრაქტიკული მოსაზრებებიდან გამომდინარე, არ მიიჩნია მართებულად იმის დაყოფა, რაც დაყოფის გარეშე უფრო შეეფერება დასახულ მიზანს. თუ საქმე პირველ შემთხვევას ეხება, მაშინ ის ამბავი, რომ კონსტიტუცია არაფერს ამბობს იმ წესის შესახებ, რომელიც ამ, ეგზომ მგრძნობიარე საკითხის ეხება – შეუძლებელია, სისტემის არსებით ნაკლოვანებად მიგვაჩნდეს. მაგრამ თუ მხედველობაში მეორე შემთხვევა აქვთ, მაშინ იგი მხოლოდ უტყუარი დასტურია იმისა, თუ რაოდენ რთულია განსახილველი საკითხი. მაგრამ საქმე ამით როდი ამოიწურება. თუ ჩვენ იმ შენიშვნებს მივმართავთ, რომელნიც სხვადასხვა შტატში მოქმედი სასამართლოებისა თუ მათი წესების თაობაზე გამოუთქვამთ, მაშინ თვალნათლივ დავრწმუნდებით, თუ რაოდენ გაურკვეველი და ბუნდოვანია ის ტერმინოლოგია, რომელსაც საქმეთა იმ კლასის დასახასიათებლად იყენებენ, რომელიც ნაფიც მსაჯულთა სასამართლოთა იურისდიქციაში უნდა გადავიდეს. ნიუ – იორკის შტატში ინგლისური სისტემის თარგზეა გამოჭრილი ის წესები, რომელთა მიხედვითაც დგინდება საზღვრები, რითაც საერთო სასამართლოთა სამართალწარმოება გამიჯნულია სამართლიანობის სასამართლოთა სამართალწარმოებისგან. უმრავლეს შტატში ზემოაღნიშნული საზღვრები ბევრად ბუნდოვანია. ზოგიერთ მათგანში ნებისმიერი საქმე საერთო სასამართლო წესით განსჯადობას ექვემდებარება. აქედან გამომდინარე, ყოველი სასამართლო პროცესი შეიძლება განხილული იქნეს როგორც ისეთი პროცესი, რომელიც სერთო სამართლის საფუძველზე წარმოებს, როცა განაჩენი გამოაქვს ნაფიც მსაჯულთა სასამართლოს, თუ ამას ორივე მხარე, ანდა ერთი მათგანი მოისურვებს. ამგვარი უთავბოლობისა და შფოთის შემომტანი იქნება ის წინადადებანი, რომელნიც პენსილვანიის შტატში უმცირესობამ წამოაყენა. ამიტომაც ვფიქრობ, რომ ისინი არ უნდა იქნენ გაზიარებულნი. ერთ შტატში საქმეს გადაწყვეტს ნაფიც მსაჯულთა სასამართლო, თუ ამას ორივე მხარე ან ერთი მათგანი მოისურვებს; სხვაში – მსგავსი საქმე ჟიურის მონაწილეობის გარეშე გაირჩევა, ვინაიდან ამ შტატის მოსამართლენი სხვადასხვა პოზიციაზე დგანან საერთო სამართლის იურისდიქციასთან მიმართებაში. ამრიგად, სრულიად ცხადია, რომ მასაჩუსეტსის შტატის წინადადება ამ საკითხთან დაკავშირებით არ შეიძლება საერთო წესად იქნეს შემოღებული, ვიდრე რამდენიმე შტატი ერთგვაროვან გეგმას არ შეიმუშავებს იმ საკითხთან მიმართებაში, რაც საერთო სამართლისა და სამართლიანობის სასამართლოთა იურისდიქციებს შორის საზღვრების დადგენას შეეხება. ამგვარი გეგმის შემუშავება ერთობ ძნელი სამუშაოს შესრულებას მოითხოვს. ამიტომ სრულყოფამდე მის მისაყვანად საჭირო იქნება აუარება დრო და ფიქრი. შეუძლებელი თუ არა, უაღრესად ძნელი მაინც იქნება ის, რომ კავშირში შემავალი ყველა შტატისთვის ერთნაირად მოსაწონი ანდა ისეთი წესი იქნეს შემოღებული, რომელიც ზუსტად შეესაბამება თითოეულ მათგანში მოქმედ ინსტიტუტებს. ვფიქრობ, ნიუ–იორკის კონსტიტუცია ყველაზე საუკეთესოა ამ მიმართებით. ამიტომ შეიძლება ვინმემ იკითხოს: რატომ არ ღებულობენ მას საფუძვლად და რად არ უსახავენ ნიმუშად შეერთებულ შტატებს? ამ შეკითხვაზე შემდეგნაირად ვუპასუხებდი: ნაკლებ სარწმუნოა, რომ სხვა შტატებს ამა თუ იმ ინსტიტუტის შესახებ ჩვენეული ხედვა გაეზიარებინათ. ბუნებრივია, რომ ისინი თავიანთი დაწესებულებებისადმი ერთგულებას გამოიჩენენ და პირველობისთვის იბრძოლებენ. თუ კონვენტის სამსჯავროზე ერთი რომელიმე შტატის მიერ მთელი კავშირისთვის მოდელად შეთავაზებულ გეგმას გამოვიტანდით, მას ალბათ, ვერ მიიღებდა ზემოაღნიშნული ორგანო. ამის მიზეზად კი ის მიკერძოება მოგვევლინებოდა, რომელსაც ყველა შტატის წარმომადგენლობა თავიანთი მთავრობების მიმართ გამოიჩენდა. ესეც რომ არ იყოს, გაურკვეველია, თუ რომელი შტატი უნდა იქნეს მოდელად აღებული. როგორც დავინახეთ, ბევრი მათგანი საამისოდ არ გამოდგებოდა. თუ ყველა გარემოებას გავითვალისწინებდით, ამ შემთხვევაშიც კი მხოლოდ ვარაუდის გამოთქმასღა თუ შევძლებდით იმის თაობაზე, ამგვარი შტატი ნიუ–იორკი იქნებოდა, თუ რომელიმე სხვა შტატს მიენიჭებოდა უპირატესობა. მაგრამ მე ვაღიარებ, რომ კონვენტის მიერ სათანადო შტატის სამართლიანი შერჩევის შემთხვევაშიც კი დიდი საფრთხის წინაშე დავდგებოდით, რაკი ნებისმიერი გადაწყვეტა იმის საბაბად იქცეოდა, რომ ზემოხსენებული კრებისთვის რომელიმე შტატის ინსტიტუტებისადმი მიკერძოებაში დაედოთ ბრალი. ამგვარი რამ კი შტატებს შორის ღვარძლსა და სიძულვილს გააჩენდა. კონვენტის მიერ შემოთავაზებული გეგმის მოწინააღმდეგენი კი შემთხვევას არ გაუშვებდნენ ხელიდან და ადგილობრივ ცრურწმენებს მის წინააღმდეგ აამხედრებდნენ. ასეთი რამ კი არცთუ უმნიშვნელო ხიფათის წინაშე დააყენებდა ზემოაღნიშნული გეგმის საბოლოო მიღების საქმეს. ასე რომ, ერთობ ძნელია საქმეთა იმ კლასის განსაზღვრა, რომელიც ნაფიც მსაჯულთა განსჯადობას უნდა დაექვემდებაროს, ამიტომაც ენთუზიასტები ხანდახან იმასაც კი გვთავაზობენ, რომ ზემოაღნიშნულ სასამართლოთა იურისდიქციას განურჩევლად ყველა საქმე განვაკუთვნოთ. მაგრამ ვფიქრობ, ასეთი პრეცედენტი არც ერთ შტატში არ არსებობს. იმ მოსაზრებათა საფუძველზე, რომელნიც პენსილვანიის შტატში უმცირესობის მიერ წამოყენებული წინადადების თაობაზე გამოითქვა, ნებისმიერი საღად მოაზროვნე ადამიანი უნდა დარწმუნდეს იმაში, რომ კონვენტი მიუტევებელ შეცდომას დაუშვებდა, თუკი ნაფიც მსაჯულთა სასამართლოს ყველა საქმის მიმართ შემოიღებდა. ერთი სიტყვით, რაც უფრო ჭიანურდება ამ საკითხის განხილვა, მით უფრო ძნელდება ისეთი სხარტი დებულების შემუშავება, რომელიც მიზნის შესაფერისი და ყველასათვის მისაღები იქნებოდა, რაც საშუალებას მოგვცემდა საფრთხის წინაშე არ დაგვეყენებინა დიადი და ყველაზე მნიშვნელოვანი მიზანი: მმართველობის მტკიცე ეროვნული სისტემის შექმნა. მეორე მხრივ, არ შემიძლია არ ვირწმუნო ის, რომ ზემოაღნიშნული საკითხის ყოველმხრივი განხილვის პროცესმა ხელი შეუწყო იმას, რომ პატიოსანი ადამიანები ამ ეგზომ მნიშვნელოვან საკითხთან დაკავშირებული ყოველგვარი შიშისგან გათავისუფლებულიყვნენ. ამგვარმა განხილვებმა თვალნათლივ აჩვენეს, რომ საკითხი თავისუფლების უსაფრთხოების თაობაზე მხოლოდ მაშინ დგება, როცა საქმე სისხლის სამართლის პროცესთა მიმართ ნაფიც მსაჯულთა გამოყენებას ეხება. ეს საკითხი კი საიმედოდ არის უზრუნველყოფილი იმ გეგმის მიხედვით, რომელიც კონვენტმა შეიმუშავა. რაც შეეხება სამოქალაქო საქმეთა უმრავლესობას, რაც მთელი თანამეგობრობის ინტერესის საგანს წარმოადგენს, პროცესის წარმართვის ზემოაღნიშნული ხერხი ძალაში რჩება იმ სახით, რა სახითაც ის სხვადასხვა შტატის მიერაა შემოღებული. ამ საკითხს არ ეხება კონვენტის მიერ შემუშავებული გეგმა, ვინაიდან იგი არ შედის მისი ზეგავლენის სფეროში. ასე რომ, კონვენტის გეგმით არავითარ შემთხვევაში არ უქმდება [3] ნაფიც მსაჯულთა სასამართლო. მაგრამ თითქმის გადაულახავ წინააღმდეგობათა წინაშე ვდგებით, როცა მის შესახებ ზუსტი და მართებული დებულების შემუშავებას ვცდილობთ, რათა იგი შეერთებული შტატების კონსტიტუციაში იქნეს შეტანილი. ყველაზე საუკეთესო მსაჯულებად ამ საქმეში ის ხალხი მოგვევლინება, რომელიც ყველაზე ნაკლებად არის დაინტერესებული იმით, რომ ნაფიც მსაჯულთა სასამართლო სამოქალაქო საქმეთა მიმართაც იქნეს შემოღებული. ეს ადამიანები ყველაზე უფრო არიან მზად საიმისოდ, რომ შემდეგი რამ აღიარონ: იმ ცვლილებებმა, რომელთაც გამუდმებით განიცდის საზოგადოებრივი საქმეები, შესაძლოა, - უმრავლეს შემთხვევაში, უფრო საშური გახადონ საკუთრებასთან დაკავშირებული საკთხების სხვანაირად და არა ისე გადაწყვეტა, როგორც ისინი ამდენხანს წყდებოდა ხოლმე. რაც შემეხება მე, დარწმუნებული ვარ და მზადაც ვარ ვაღიარო, რომ ჩვენს მშობლიურ შტატში ნაფიც მსაჯულთა სასამართლო წარმატებით შეიძლება იქნეს გამოყენებული ისეთ საქმეთა მიმართ, სადაც იგი ადრე არ გამოიყენებოდა. მაგრამ არანაკლებ სასარგებლო იქნებოდა, თუკი მას ზოგიერთი სხვა ტიპის საქმეს ჩამოვაშორებდით. გონიერი ხალხი ყველა ერთ აზრზეა: არ შეიძლება ყველა საქმეს ნაფიც მსაჯულთა სასამართლო განიხილავდეს. ძალზე მრავლად მოიპოვება მაგალითები, რომლებიც მოწმობენ იმას, თუ რაოდენ შეიკვეცა ნაფიც მსჯულთა ძველთუძველესი კომპეტენციის ყოვლისმომცველი საზღვრები როგორც ამერიკის შტატებში, ისე დიდ ბრიტანეთში. ეს იმაზე მეტყველებს, რომ ძველი იურისდიქცია არახელსაყრელადაა მიჩნეული. მომავალმა გამოცდილებამ ამ მიმართებით შესაძლოა, სხვა შეზღუდვათა და გამორიცხვათა სარგებლიანობაც კი დაადასტუროს. ვფიქრობ, მოვლენათა განვითარების ლოგიკიდან გამომდინარე, შეუძლებელი შეიქნება ისეთი კეთილმყოფელი პუნქტის ფიქსირება, სადაც შესაძლებელი გახდებოდა ის, რომ ზემოაღნიშნულ ინსტიტუტს ფუნქციონირება შეეწყვიტა. ჩემთვის ეს ძალზე ძლიერი არგუმენტია იმ გადაწყვეტილების სასარგებლოდ, რომ საკითხი, რომელიც ჩვენი მსჯელობის საგანია, განსახილველად საკანონმდებლო ხელისუფლებას გადაეცეს. ახლა ყველას კარგად ესმის, რომ ასეთ ვითარებასთან საქმე გვაქვს დიდ ბრიტანეთსა და კონექტიკუტის შტატში. მიუხედვად ამისა, შეიძლება, დაბეჯითებით ითქვას, რომ, რევოლუციიდან მოკიდებული, ჩვენს მშობლიურ შტატში ბევრად უფრო ირღვეოდა ნაფიც მსაჯულთა სასამართლოს უფლებები (თუმცა იგი გათვალისწინებულია კონსტიტუციით), ვიდრე ასეთი რამ კონექტიკუტსა თუ დიდ ბრიტანეთში იმავე პერიოდის განმავლობაში ხდებოდა. უკვე თქმულს შეიძლება ისიც დავუმატოთ, რომ ზემოხსენებულ დარღვევათა ჩამდენებად სწორედ ის ხალხი გვევლინებოდა, რომელიც ცდილობს, საზოგადოებას თავი თავისუფლების მხურვალე დამცველებად მოაჩვენოს. ამ ყაიდის ადამიანები იშვიათად ჩივიან კონსტიტუციურ დაბრკოლებათა არსებობის გამო, რაც მათ ხელს შეუშლიდა თავიანთი ძვირფასი კარიერის გაკეთებაში. სიმართლე ის არის, რომ მმართველობის სული სრულიად საკმარისი საყრდენია, რათა ადამიანი წარმატებას წარმატებაზე აღწევდეს. რაც შეეხება კონკრეტულ პირობებს, რა თქმა უნდა, ისინი მთლად უსარგებლონი როდი არიან, მაგრამ მათი ეფექტი ბევრად უმნიშვნელოა, ვიდრე ჩვეულებრივ მიაწერენ ხოლმე. გამჭრიახი ადამიანი არას დაგიდევს ამგვარ პირობათა უქონლობას. იგი დარწმუნებულია, რომ წინ ვერაფერი გადაეღობება ისეთი გეგმის ხორცშესხმას, რომელშიც ვარგებული მმართველობის ყველა მთავარი ნიშან – თვისებაა გათვალისწინებული. რა თქმა უნდა, საკმაოდ უკმეხად და უცნაურად ჟღერს მტკიცება იმისა, რომ თითქოსდა კონსტიტუცია, რომელსაც გარკვევით შემოაქვს ნაფიც მსაჯულთა სასამართლო სისხლის სამართლის საქმეთა მიმართ, თავისუფლებას არ უზრუნველყოფდეს. ამგვარი მტკიცების საფუძვლად კი ის მოჰქონდეთ, სამოქალაქო სამართლის საქმეებთან მიმართებაში იგი ასეთ რამეს არ ითვალისწინებს. გავიხსენოთ ცნობილი ფაქტი: კონექტიკუტს, რომელიც ყოველთვის კავშირის ყველაზე პოპულარულ შტატად ითვლებოდა, შეუძლია იამაყოს იმით, რომ მისი კონსტიტუცია არ შეიცავს დებულებას ორი ყაიდის სასამართლოს შესახებ. პუბლიუსი [1] რაც შეეხება სინდისის სასამართლოს, მასთან მიმართებაში შეცდომით ამტკიცებენ: სადავო ფაქტებს ამ ტიპის სასამართლოში ნაფიცი მსაჯულები განიხილავენო. სინამდვილეში კი ეს უკანასკნელნი აქ იშვიათად გამოიყენებიან. ნაფიც მსაჯულებს მხოლოდ მაშინ მიმართავენ ხოლმე, როცა საკითხი ირჩევა იმის თაობაზე, თუ რამდენად კანონიერად მოხდა მიწის ნაკვეთის ანდერძით გადაცემა. [2] სწორია ის, რომ პრინციპები, რომელნიც ამგვარ შვებას განსაზღვრავენ, ამჟამად სისტემის სახით არიან ჩამოყალიბებულნი. მაგრამ არანაკლებ სწორია ისიც, რომ ისინი უმთავრესად განსაკუთრებულ გარემოებებს მიეყენებიან ხოლმე, რომელნიც ზოგადი წესიდან გამონაკლისს წარმოადგენენ. ( პუბლიუსი). [3] იხ. მუხლი 81, სადაც განიხილული და უკუგდებულია ვარაუდი იმის თაობაზე, რომ თითქოსდა მას აუქმებდეს სააპელციო იურისდიქცია, იმ საქმეებთან მიმართებაში, რომელნიც უზენაესი სასამართლოს განსჯადობას ექვემდებარებიან,( პუბლიუსი). ფედერალისტი # 84 : ჰამილტონი Spoiler ფედერალისტი # 84 : ჰამილტონი 1788წ. 28 მაისი ნიუ-იორკის შტატის ხალხს წინა წერილებში, სადაც კონსტიტუციას განვიხილავდი, ყურადღება გავამახვილე მის წინააღმდეგ წამოყენებულ შესიტყვებებზე და მათზე პასუხის გაცემას შევეცადე. წინამდებარე სტატიაში კი მინდა, რამდენიმე შესიტყვება გავარჩიო, რომლებიც ვერ მოხვდნენ ამ თუ იმ განყოფი-ლებაში, ანდა სათანადო ადგილას მათი განხილვა გამომრჩა. მაგრამ ვინაიდან კონსტიტუციის გასიგრძეგანება ისედაც გაგვიგრძელდა, დარ-ჩენილ შესიტყვებებს მოკლედ განვიხილავ, რათა ყველა მათგანი ერთ სტატიაში ჩავატიო. დარჩენილ შესიტყვებათაგან ყველაზე მნიშვნელოვანი ისაა, რომელიც შემოთავაზებულ კონსტიტუციაში უფლებათა ბილის არარსებობას აპროტესტებს. ამ შესიტყვების პასუხად იმაზე მიუთითებენ, რომ მსგავს ბილს რამდენიმე შტატის კონსტიტუციაც მოკლებულია. ერთ – ერთი ასეთი შტატი ნიუ–იორკია. ახალი კონსტიტუციის მოწინააღმდეგენი უსაზღვრო აღფრთოვანებას რომ გამოხატავენ ჩვენი მშობლიური შტატის ძირითადი კანონის მიმართ, ამავე დროს, უფლებათა ბილის ყველაზე მგზნებარე მხარდამჭერებად გვევლინებიან. თავიანთი თავგამოდების გასამართლებლად ისინი ორ მომენტზე მიუთითებენ. ჯერ ერთი, მართალია, ნიუ–იორკის შტატის კონსტიტუცია არ შეიცავს ბილს უფლებათა შესახებ, მაგრამ საქმე ის არის, რომ მასში წარმოდგენილია ისეთი დებულებები, რომლებიც ზოგიერთი პრივილეგიისა და უფლების დასაცავად არიან მოწოდებულნი. ეს უკანასკნელნი კი უფლებათა ბილის ტოლფასია. მეორეც, ნიუ–იორკის შტატის კონსტიტუციას შეთვისებული აქვს დიდი ბრიტანეთის როგორც საერთო სამართალი, ისე მისი სტატუტური სამართალი. ეს ვითარება კი თავისთავად გულისხმობს იმას, რომ უზრუნველყოფილია მრავალი ისეთი უფლების დაცვა, რომელთა დაცვაც ამ შტატის კონსტიტუციაში წინასწარ დათქმული არ არის. პირველ პუნქტთან დაკავშირებით შემდეგ რამეს ვიტყოდი: კონვენტის მიერ შემოთავაზებული კონსტიტუცია, ისე, როგორც ნიუ–იორკის შტატის ძირითადი კანონი, მსგავს დებულებათა მთელ წყებას შეიცავს. თუ არ შევეხებით ისეთ დებულებებს, რომლებიც ხელისუფლების სტრუქტურის მოწესრიგებაზე არიან გათვლილნი, შემოთავაზებულ კონსტიტუციაში შემდეგ ვითარებას ვაწყდებით: მუხლი I, კარი 3, აბზაცი 7 იუწყება: “იმპიჩმენტთან დაკავშირებული მსჯავრდება მხოლოდ თანამდებობიდან გადაყენებასა და შეერთებული შტატების სამსახურში ნებისმიერი საპატიო, საპასუხისმგებლო და ანაზღაურებადი პოსტის დაკავების უფლების ჩამორთმევას ითვალისწინებს. მაგრამ მოგვიანებით იმპიჩმენტის სასამართლო წესით გადაყენებული პირის მიმართ შესაძლოა, მაინც დაიწყოს გამოძიება; შესაძლოა, იგი პასუხიგებაში მიეცეს, გასამართლდეს და კანონით დადგენილი წესით დაისაჯოს.” იმავე მუხლის კარი 9, აბზაცი 2 იუწყება:” დაუშვებელია Habeas corpus– ის რაიმეგვარი შეჩერება, თუ ეს არ არის განპირობებული საზოგადოებრივი უსაფრთხოების ინტერესებით, ამბოხისა და მტრის შემოსევის დროს.” მე-3 აბზაცი იუწყება:” დაუშვებელია შერისხვის შესახებ კანონისა ანდა ex post facto კანონთა შემოღება.” მე-7 აბზაცი იუწყება:” შეერთებული შტატები არ ანიჭებს სათავადაზნაურო წოდებებს და არც ერთ პირს, რომელსაც შეერთებული შტატების სამსახურში რაიმე ანაზღაურებადი ან საპატიო თანამდებობა უკავია, უფლება არ აქვს, კონგრესის თანხმობის გარეშე რომელიმე მეფისგან, პრინცისა თუ უცხო ქვეყნისგან მიიღოს ძღვენი, ჯილდო, თანამდებობა ან წოდება.” მუხლი III, კარი 2, აბზაცი 3 იუწყება:” ყველა დანაშაული გარდა იმ დანაშაულისა, რომელიც იმპიჩმენტის სასამართლო წესით ირჩევა, ნაფიც მსაჯულთა სასამართლოს მიერ განსჯადობას ექვემდებარება. სასამართლო გარჩევა კი მიმდინარეობს იმ შტატში, სადაც ჩადენილი იქნა დანაშაული, თუ იგი ჩადენილი იქნა შტატის საზღვრებს გარეთ, მაშინ სასამართლო გაიმართება იმ ადგილას ან ადგილებში, რომელიც მითითებულია კონგრესის მიერ გამოცემულ კანონებში.” იმავე მუხლის კარი 3 იუწყება:” შეერთებული შტატების ღალატად ითვლება მის წინააღმდეგ ომის გაჩაღება, მისი მტრის მხარდაჭერა, მისთვის დახმარებისა და სამსახურის გაწევა. დაუშვებელია, ვინმე ცნობილ იქნეს მოღალატედ, ვიდრე დანაშაული დადასტურებული არ იქნება დანაშაულებრივი ქმედების მოწმის მიერ, ანდა ეჭვმიტანილი პირის თვითაღიარებით ღია სასამართლო პროცესზე.” იმავე კარის მე-3 აბზაცი იუწყება:” კონგრესი უფლებამოსილია, დაადგინოს ღალატისთვის სასჯელის ზომა, მაგრამ მსჯავრდება უნდა ითვალისწინებდეს სამოქა-ლაქო უფლებებისა თუ ქონების კონფისკაციას მხოლოდ მსჯავრდებულის სიცოცხლის ვადით და დაუშვებელია, იგი მისი ოჯახის წევრებზე ვრცელდებოდეს.” ზემოჩამოთვლილი დებულებებიდან გამომდინარე, ეჭვის ქვეშ დგება იმ მტკიცების ჭეშმარიტება, რომ თითქოსდა ჩვენი შტატის კონსტიტუცია კონვენტის მიერ შემოთავაზებულზე უმჯობესი იყოს. Habeas corpus – ის შემოღება, ex post facto კანონებისა და თავადაზნაურული წოდებების აკრძა-ლვა, რომელთაც ანალოგი არ მოეპოვებათ ჩვენი შტატის კონსტიტუციაში, როგორც ჩანს, უფრო ქმედითად დაიცავენ თავისუფლებასა და რესპუ-ბლიკურ პრინციპებს, ვიდრე ის დებულებები, რომელნიც წინასწარ არიან დათქმულნი ნიუ – იორკის შტატის ძირითად კანონში. ქმედების გამოც-ხადება დანაშაულებრივად, მას შემდეგ, რაც იგი ჩადენილ იქნა, ანდა სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, ადამიანთა დასჯა ისეთ ქმედებათა ჩადენისთვის, რომელნიც მათი ჩადენის მომენტში არ არღვევდნენ კანონს; ასევე ადამიანთა გამომწყვდევა საპატიმროებში ხელისუფლების თავგასულობის გამო – ყოველივე ეს იმ მრისხანე იარაღს წარმოადგენს, რომლის გამოყენებაც დიდად ეხალისებოდა ყველა დროის ტირანს. ამ უკანსკნელთან მიმართებით უპრიანი იქნებოდა გამჭრიახი ბლეკსტოუნის ციტირება: [1] “ადამიანის მოკდვინება, ანდა მისთვის ბრალის წაყენებისა თუ სასამართლოს გარეშე ქონების ძალადობრივი ჩამორთმევა დესპოტური აქტი იქნება, რომელიც იმ ზომამდე შეუწყნარებელია, რომ მთელი ქვეყანა იძულებული ხდება, ტირანიის წინაშე ძრწოლა ეუფლებოდეს. მაგრამ როცა ადამიანს საიდუმლოდ გამოამწყვდევენ ხოლმე სატუსაღოში, სადაც მისი ტანჯვა საზოგადოებისთვის უცნობი რჩება, ანდა იგი დავიწყებას ეძლევა; როცა ამ ადამიანს საზოგადოებას უმალავენ და ეს უკანასკნელიც მწვავედ ვერ რეაგირებს ამ ფაქტზე – ყოველივე ეს კიდევ უფრო საშიში იარაღია იმ ხელისუფლების ხელში, რომლისთვისაც თვითნებობა არსებობის წესია.” ბლეკსტოუნი შემთხვევას არ უშვებს ხელიდან, რომ Habeas corpus – ისადმი ხოტბა აღავლინოს. იგი განსაკუთრებით უსვამს ხაზს მის უაღრეს ღირებულებას და მას “ბრიტანული კონსტიტუციის ბასტიონს” უწოდებს. [2] არას ვიტყვით თავადაზნაურულ წოდებათა აკრძალვის მნიშვნელობაზე. თავისთავად ცხადია, რომ იგი მართვის რესპუბლიკური სისტემის ქვაკუთხედია, რამეთუ ვიდრე ეს აკრძალვა მოქმედებს, ხელისუფლება არასოდეს შეიცვლის ბუნებას და იგი ყოველთვის სახალხო დარჩება. რაც შეეხება მეორე დებულებას, თითქოსდა ჩვენი შტატის კონსტიტუცია ბრიტანულ საერთო სამართალსა და ბრიტანულ სტატუტურ სამართალს ამკვიდრებდეს, ამასთან დაკავშირებით უნდა ითქვას შემდეგი:” საკა-ნონმდებლო კრება უფლებამოსილია მათში დრო და დრო ძალზე მნიშვნელოვანი ცვლილებები და შეზღუდვები შეიტანოს.” ასე რომ, ყოველ წამს არის შესაძლებელი, ჩვეულებრივი საკანონმდებლო ხელისუფლებით გაუქმებული იქნეს ზემოაღნიშნული კანონები. რაც მთავარია, ისინი კონსტიტუციურად სანქცირებულნი არ არიან. თვით ის დეკლარაცია, რომელსაც კონსტიტუცია შეიცავს და რომელიც ამ ძველ კანონთა უფლებამოსილებას აღიარებს, სხვა არაფრით იყო განპირობებული, თუ არა რევოლუციითა და მის მიერ დანერგილი შიშით, ვაითუ კანონთა შორის მემკვიდრეობითობა პირისაგან მიწისა აღიგავოსო. აქედან გამომდი-ნარე, დაუშვებელია, ზემოაღნიშნულ დეკლარაციას ისე ვეკიდებოდეთ, თითქოსდა იგი უფლებათა დეკლარაცია იყოს. ჩვენი კონსტიტუციებისთვის ამ უკანასკნელის დანიშნულება მხოლოდ ისაა, რომ ხელისუფლებას ძალაუფლება შეუზღუდოს. არცთუ იშვიათად წააწყდებით სამართლიან შენიშვნებს იმის თაობაზე, თუ როგორ წარმოიშვა უფლებათა ბილი. თავდაპირველად საქმე ეხებოდა მეფეებსა და მათ ქვეშევრდომებს შორის დადებულ შეთანხმებებს. ამ უკანასკნელთა საგანი სხვა არა იყო რა, თუ არა პრეროგატივების შეზღუდვა პრივილეგიათა სასარგებლოდ. აუცილებელი იყო იმ უფლებათა შენარჩუნება, რომელნიც მეფისთვის არავის გადაუცია. ასეთი დოკუმენტი იყო მაგნა ქარტა, რომელიც ბარონებმა ცეცხლითა და მახვილით წაგლიჯეს მეფე ჯონს. ამგვარადვე ხდებოდა მისი დადასტურება მომდევნო მეფეთა მიერ. ასეთივე დოკუმენტი იყო უფლების პეტიცია, რომელზეც გამეფებისთნავე დაიყოლიეს ჩარლზ პირველი. 1688 წ. ლორდებმა და თემთა პალატის წევრებმა უფლებათა დეკლარაცია წარუდგინეს ვილჰელმ ორანელს; შემდგომში იგი პარლამენტის მიერ იქნა დაკანონებული და მას უფლებათა ბილი ეწოდა. ამრიგად, თავდაპირველი მნიშვნელობით ამ დებულებებს საქმე არ ჰქონდათ კონსტიტუციებთან, რომლებიც ხალხის ჭეშმარიტ ხელისუფლებას განამტკიცებდნენ; ხოლო მათ განმხორციელე-ბლებად ხალხის ჭეშმარიტი წარმომადგენლები და მსახურები გვევლინე-ბოდნენ. მკაცრად რომ ვთქვათ, ამ უკანასკნელ შემთხვევაში ხალხი არაფერს არ თმობს ხელისუფლების სასარგებლოდ. და რაკი იგი თავის უფლებებს ინარჩუნებს, არანაირი განსაკუთრებული პირობის დათქმა მას არ სჭირდება. “ ჩვენ, შეერთებული შტატების ხალხი, საკუთრივ ჩვენი და ჩვენი შთამომავლობისთვის თავისუფლების სიკეთეთა უზრუნველყოფის მიზნით, ვაწესებთ წინამდებარე კონსტიტუციას და შემოგვაქვს იგი ამერიკის შეერთებული შტატებისთვის.” სწორედ ეს არის ხალხის უფლებათა ჭეშმარიტი აღიარება; იგი ბევრად უფრო ღირებულია, ვიდრე იმ აფორიზმთა ტომეულები, რომელთაგანაც შეუდგენიათ თავისუფ-ლებათა ყველა ბილი და ჩვენი რამდენიმე შტატის კონსტიტუციაში შეუტანიათ. მათი ადგილი ეთიკის სახელმძღვანელოებშია და არა კონსტიტუციური ხელისუფლების ძირითად დოკუმენტში. რაც შეეხება განსაკუთრებულ უფლებათა ზედმიწევნით აღწერას, ასეთი რამ კიდევ უფრო შეუფერებელია იმ კონსტიტუციისთვის, რომელიც ისე როგორც კონვენტის მიერ შემოთავაზებული, მიზნად ხალხის პოლიტიკური ინტერესების ზოგად მოწესრიგებას ისახავს. და მას ხელი არ აქვს ისეთი წესების შემოღებასთან, რომელნიც ადამიანების პირად და კერძო საქმეთა მოგვარებაზე იქნებოდა გათვლილი. ამრიგად, თუ მივიჩნევთ, რომ თავისუფლებათა შესახებ ბილთან მიმართებაში მართებულია შემოთავა-ზებული კონსტიტუციის ასეთი ულმობელი კრიტიკა, მაშინ ჩვენი მშობლიური შტატის კონსტიტუცია ყველაზე დაუნდობელი გაკიცხვის ღირსი ყოფილა. მაგრამ საქმე ისაა, რომ როგორც ერთი, ისე მეორე კონსტიტუცია აკმაყოფილებს ამ ტიპის დოკუმენტისადმი წაყენებულ ყველა გონივრულ მოთხოვნას და თანაზომიერნი არიან მათ წინაშე დასახული მიზნებისა. მაგრამ მე ბევრად უფრო მეტსაც ვიტყოდი და იმის მტკიცებას მოვყვებოდი, რომ თავისუფლებათა ბილი – იმ გაგებით, რა გაგებითაც მათ შესახებ დღესდღეობით კამათობენ, არათუ აუცილებელია კონსტიტუციებისთვის, არამედ მათ ამ უკანასკნელთათვის ვნების მეტი არაფერი მოაქვთ. საქმე ის არის, რომ ისინი ისეთი უფლებების შეზღუდვათა დეკლარირებას ეწევიან, რომელნიც არავის არასოდეს არავისთვის არ გადაუცია. ამიტომ შესაძლოა, რომელიმე სახელისუფლებო უწყებამ ეს ვითარება საბაბად გამოიყენოს და უფრო მეტი ძალაუფლება მიითვისოს, ვიდრე კონსტიტუციურად ერგება. მართლაცდა რა საჭიროა იმის განცხადება, რომ არ ეგების ისეთ ქმედებათა ჩადენა, რომელთა ჩადენის უფლება ისედაც არავისთვის არავის მიუცია? რა საჭიროა, მაგალითად, იმაზე საუბარი, რომ დაუშვებელია ბეჭდვითი სიტყვის შეზღუდვა, როცა ისედაც არავის აქვს უფლება ამ მიმართებით რაიმე შეზღუდვის დაწესებისა? იმის მტკიცება ნამდვილად არ მინდა, რომ ამგვარი ვითარებით მავანი ისარგებლებს და ბეჭდვითი სიტყვის კონტროლის უფლებას მიიტაცებს. მაგრამ ძნელია არ იფიქრო, რომ იმ ადამიანთა ხელში, რომელნიც ისედაც გამოირჩევიან უზურპირებისკენ მიდრეკილებით, ამგვარი შეზღუდვა დამაჯერებელი საბაბი შეიქნება საიმისოდ, რომ ზემოაღნიშნული უფლებამოსილების მისაკუთრება სცადონ. შესაძლოა ისეც მოხდეს, რომ ამ ყაიდის ადამიანებმა თავი კონსტიტუციის დამცველებად მოგვაჩვენონ და განაცხადონ, რა სისულე-ლეა ქვეყნის ძირითად კანონში ისეთ უფლებაზე შეზღუდვის დაწესება, რომელიც ისედაც არავის არავისთვის არ მიუნიჭებიაო; დებულება, რომელიც ბეჭდვითი სიტყვის თავისუფლების შეზღუდვას კრძალავს, აშკარად იმას მოასწავებს, რომ მასზე ზედამხედველობის უფლება-მოსილება საერთო – ეროვნულ ხელისუფლებას გადაეცემაო. აი, ნიმუში იმისა, თუ როგორ ხდება იმ დოქტრინის ბოროტად გამოყენება, რომელიც უფლებამოსილებათა შესახებ კონსტიტუციური კანონიდან გამოჰყავთ. ეს სხვა არაფერია, თუ არა შედეგი იმ ვითარებისა, როცა გარკვეული ყაიდის ადამიანები უფლებათა ბილს მეტისმეტი თავგამოდებით იცავენ. ბეჭდვითი სიტყვის თავისუფლების შესახებ ბევრი ითქვა, მაგრამ მაინც ვერ ვიკავებ თავს და მინდა, დამატებით ერთი – ორი შენიშვნა არ გამოვთქვა. ჯერ ერთი, დარწმუნებით შემიძლია განვაცხადო, რომ ჩვენი მშობლიური შტატის კონსტიტუცაიში სიტყვაც კი არ არის დაძრული ამ საკითხზე. მეორეც, მე ვამტკიცებ, რომ ყველაფერი ის, რასაც სხვა შტატების კონსტიტუციებში ამ მიმრთებით ვაწყდებით, არაფრის მთქმ-ელია. რა აზრი აქვს, მაგალითად, იმის განცხადებას, რომ “ბეჭდვითი სიტყვის თავისუფლებას განუხრელად უნდა ვიცავდეთ”? რა არის ბეჭდ-ვითი სიტყვის თავისუფლება? ნუთუ შესაძლებელია ეს მოვლენა იმნაირად განისაზღვროს, რომ მისგან მზაკვრული თავის დაძვრენის ყველა შესაძლებლობა გამოირიცხოს? მიმაჩნია, რომ ამგვარი განსაზღვრება პრაქტიკულად შეუძლებელია. აქედან გამომდინარე. მე გამომაქვს დასკვანა, რომ ბეჭდვითი სიტყვის უსაფრთხოება მთლიანად დამოკიდებულია საზო-გადოებრივ აზრზე, ხალხის ბუნებასა და ხელისუფლების [3] ხასიათზე. ამიტომ მნიშვნელობა არ აქვს იმას, თუ ამ მიმართებით რა კეთილი ზრახვებია გამოთქმული ამ თუ იმ კონსტიტუციაში. ერთგან აღვნიშნე და აქაც გავიმეორებ, რომ სწორედ აქ უნდა ვეძიებდეთ ერთადერთ მტკიცე საყრდენს ყველა ადამიანური უფლებისა. მაგრამ ამ საკითხთან დაკავშირებით კიდევ ერთი თვასაზრისი არსებობს. საქმე ის არის, რომ თავად შემოთავაზებული კონსტიტუცია – რა გონივრული კუთხითაც უნდა განიხილო იგი ან რა გონივრული მიზანიც უნდა დაუსახო მას სხვა არაფერია, თუ არა უფლებათა ბილი. დიდი ბრიტანეთის კონსტიტუცია სწორედ თავისუფლების შესახებ ყველა ბილის ერთობლიობაა. შემოთავაზებული კონსტიტუცია – იმ შემთხვევაში, თუკი იგი მიღებული იქნება, კავშირის უფლებათა შესახებ ბილად იქცევა. ამ უკანასკნელის ერთ – ერთი მიზანი განა სწორედ იმის განსაზღვრა და გამოცხადება არ არის, თუ რა ადგილი უკავია ხალხს მმართველობის სისტემაში? უაღრესი სისრულითა და სიზუსტით სწორედ ასეთი რამ არის გაკეთებული კონვენიტის მიერ წარმოდგენილ პროექტში. გარდა ამისა, იგი უსაფრთხოების უზრუნველყოფის სხვა ზომებსაც გვთავაზობს, რასაც ვერც ერთი შტატის კონსტიტუციაში ვერ წავაწყდებით. თავისუფლებათა ბილს განა მიზნად არ აქვს ხელშეუხებლობის გარკვეული ფორმებისა და ისეთი პროცედურების უზრუნველყოფა, რომელნიც უშუალოდ ეხებიან ადამიანთა პირად და კერძო ინტერესებს? როგორც ვნახეთ, კონვენტი იმავე პროექტში სათანადო ყურადღებას უთმობს ამ საკითხებს. მაგრამ თუ ისევ თავისუფლებათა ბილს მივუბრუნდებით და მას საკუთრივი მნიშვნელობით განვიხილავთ, დავრწმნუდებით, რომ აბსურდულია იმის მტკიცება, თითქოსდა, კონვენტი ჯეროვან ინტერესს არ იჩენდეს მის მიმართ. შესაძლოა, ყოველივე ეს საკმაო სისრულით არ არის წარმოდგე-ნული კონსტიტუციაში, თუმცა ამის დასაბუთება ძალზე გაჭირდება. მაგრამ უმართებულოა იმის თქმა, თითქოსდა, ამ საკითხს კონსტიტუცია არანაირ ყურადღებას არ უთმობდეს. მნიშვნელობა არ აქვს იმას, თუ რა თანამიმდევრობით ახდენს იგი ადამიანთა უფლებების დეკლარირებას. საქმე ის არის, რომ ზემოაღნიშნული საკითხი ქვეყნის ძირითადი კანონის შემადგენელ ნაწილად არის მიჩნეული, კანონისა, რომელიც სახელმწიფო მმართველობის სისტემას განსაზღვრავს. ყოველივე ზემოთქმულიდან გამომდინარე, აშკარაა, რომ ყველა ის შესიტყვება, რომელიც კონსტი-ტუციის წინააღმდეგ უფლებათა შესახებ ბილთან დაკავშირებით არის წამოყენებული, არა ძირითადი კანონის შინაარსზე, არამედ ოდენ – მის ფორმასა და სტილზეა გათვლილი. კონსტიტუციის წინააღმდეგ, ძალზე ხშირად, კიდევ ერთი შესიტყვებით გამოდიან; ეს უკანასკნელი შემდეგ რასმე იუწყება: დაუშვებელია, საერთო – ეროვნულ ხელისუფლებას ეგზომ ფართო უფლებამოსილებას ვანიჭებდეთო; აქაოდა, ამ უკანასკნელის ადგილსამყოფელი შტატებისა და მისი მოსახლეობისგან ისე დიდად იქნება დაშორებული, რომ ამომრჩე-ველს გაუჭირდება თვალ – ყური ადევნოს სახალხო წარმომადგენელთა მოქმედებასო. მაგრამ ამგვარი მოსაზრებანი სხვას ვერას ამტკიცებენ, თუ არა იმას, რომ საერთოდ არ არის საჭირო ეროვნული ხელისუფლების არსებობა. საქმე ის არის, რომ საკავშირო უფლებამოსილებათა მინიჭება ისეთი ორგანოსთვის არის გათვალისწინებული, რომელსაც მართებულ კონტროლს ვერანაირად ვერ დავუქვემდებარებთო. მაგრამ შეიძლება, ბევრი საბუთი იქნეს მოტანილი იმის დასამტკიცებლად, რომ ამგვარი მოსაზრებანი უსაფუძვლოა. საქმე ის არის, რომ მათი უმრავლესობა ილუზორული ხასიათისაა. ადგილობრივ საკანონმდებლო ორგანოთა მუშაობის შესახებ ინფორმაციის რა წყაროებით სარგებლობს მონტგო-მერის საგრაფოს ამომრჩეველი? ის ხომ მოკლებულია შესაძლებლობას იმასას, რომ უშუალოდ აკვირდებოდეს მათ მუშაობას! ასეთი რამის შესაძლებლობა მხოლოდ იმ ამომრჩეველს აქვს, რომელიც საკანონმდე-ბლო კრების ადგილსამყოფელის სიახლოვეს ცხოვრობს. ასე რომ, მონტგომერის ამომრჩეველი იმ ინფორმაციით უნდა დაკმაყოფილდეს, რასაც მას გონიერი და ნდობით აღჭურვილი კაცები აწვდიან. მაგრამ რა გზით მოიპოვებენ ხოლმე თავინთ ცნობებს ეს უკანასკნელნი? ცხადია, რომ ისინი უშუალოდ დააკვირდებინ საკანონმდებლო ხელისუფლების მიერ მიღებულ ზომებს. გარდა ამისა, სათანადო ცნობების ამოკრებას ისინი კონგრესის ჟურნალიდან შეძლებენ, რომელიც გარკვეული პერიოდულობით გამოდის. გარკვეულ ინფორმაციას კი ეს ხალხი იმ ადამიანებისგან მიიღებს, რომლებთანაც მათ მიმოწერა აქვს; ზოგ ცნობას კი მათ ის პირები მიაწვდიან, რომლებიც საკანონმდებლო კრების ადგილსამყოფელის სიახლოვეს ცხოვრობენ. რა თქმა უნდა, ყოველივე ეს ეხება არა მარტო მონტგომერის საგრაფოს, არამედ ყველა სხვა საგრაფოსაც, რომელიც კი ხელისუფლების ადგილსამყოფელისგან შორს მდებარეობს. არანაკლებ ცხადია ის, რომ ინფორმაციის იგივე წყაროები ხელმისა-წვდომი იქნება მოსახლეობისთვისაც, რაც მას საშუალებას მისცემს, თვალ – ყური ადევნოს იმას, თუ როგორ იქცევიან მისი წარმომადგენლები საკავშირო ხელისუფლებაში. რაც შეეხება, დიდ მანძილთან დაკავში-რებულ სიძნელეებს, მათი კომპენსირებისთვის საკმარისზე მეტიც კი იქნება ის სიფხიზლე, რომელსაც ხელისუფლების ადგილობრივი ორგა-ნოები გამოიჩენენ. ცალკეული შტატის საკანონმდებლო და აღმასრუ-ლებელი ორგანოები მეთვალყურეობას გაუწევენ თავიანთ წარმომადგე-ნელთა მოქმედებას საერთო – ეროვნულ მთავრობაში. შტატებს მუდამ ექნებათ თავიანთ განკარგულებაში ინფორმაციის შეგროვების რეგულა-რული და სანდო საშუალებანი. ასე რომ, ცალკეული შტატის ხელისუ-ფლება მუდამ იქნება საქმის კურსში იმის თაობაზე თუ როგორ იქცევიან მათი მოქალაქეების წარმომადგენლები ხელისუფლების ცენტრალურ ორგანოებში. ამრიგად, მათ მუდამ ექნებათ შესაძლებლობა იმისა, რომ შტატის მოსახლეობაში გაავრცელონ მათ მიერ მოპოვებული ცნობები. მაგრამ საქმე ის არის, რომ შეერთებული შტატების კონგრესსა და ცალკეული შტატის კონგრსმენთა შორის გარკვეული მეტოქეობა არსებ-ობს. ამ ვითარების გათვალისწინება საკმარისია იმაში დასარწმუნებლად, რომ მოსახლეობას ყველაფერს შეატყობინებენ, რაც შესაძლოა, მის კანონიერ უფლებებსა და ინტერესებს ლახავდეს. აქედან გამომდინარე შეიძლება დავასკვნათ, რომ მოქალაქეები ბევრად უფრო უკეთ იქნებიან ინფორმირებულნი იმის თაობაზე, თუ როგორ იქცევიან მათი წარმომა-დგენლები საერთო – ეროვნულ ხელისუფლებაში, ვიდრე, დღეს იციან მათ იმის შესახაბ, თუ როგორ მუშაობენ მათი დელეგატები ცალკეული შტატის მთავრობაში. ამასთანავე, ისიც შემდეგი რამაც უნდა გვახსოვდეს: რაც შეეხება საერთო თავისუფლებასა და კეთილდღეობას, ამ საკითხებთან მიმართებაში მოქალაქეები, რომლებიც ხელისუფლების ადგილსამყოფელის სიახლოვეს იცხოვრებენ, არანაკლებ იქნებიან დაინტერესებულნი ხელისუფლების ორგანოთა გამართული მუშაობით, ვიდრე ისინი, რომელნიც ცენტრიდან დაშორებით სახლობენ. თუ საჭირო შეიქნა, ეს ხალხი განგაშის ზარებს დაარისხებს და ამხელს ყველას, ვისაც კი ხელი აქვს გარეული რაიმე დამღუპველ წამოწყებაში. ამგვარ ინფორმაციას ადგილობრივი პრესა სასწრაფოდ მიაწვდის ჩვენი კავშირის ყველა შორეულ რეგიონებს. ყველაზე მოულოდნელი და უცნაური შესიტყვება, რაც კი შემოთავა-ზებული კონსტიტუციის წინააღმდეგ წამოუყენებიათ, იმ დავალიანებათა დაფარვას შეეხება, რომელიც შეერთებული შტატების მიმართ აქვთ. ჩვენი ოპონენტები უკმაყოფილებას გამოთქვამენ, აქაოდა, კონსტიტუციაში წინასწარ უნდა იყოს დათქმული მათი დაფარვის პირობებიო. ეს ფაქტი მიჩნეულია როგორც ვალების ფარული პატიება და როგორც მზაკვრული მცდელობა იმისა, რომ საზოგადოებას დაუმალონ, თუ ვინ არიან სახელმწიფო ხაზინის მევალენი. გაზეთები აჭრელებული იყო ლანძღვა – გინებით, რომელიც საზოგადოებაში ვნებათაღელვის გამოწვევას ისახავდა მიზნად. მაგრამ სრულიად ნათელია, რომ ამგვარი შესიტყვებანი ყოველგვარ საფუძველს მოკლებულნი არიან. ისინი ან სრული უცოდინრობიდან მომდინარეობენ, ან მათი წყარო სრული უსინდისობაა. ამის თაობაზე სხვა ადგილას უკვე გმოვთქვი ჩემი მოსაზრება. მაგრამ მიუხედავად ამისა, აქაც შეგახსენებთ ერთ დებულებას, რომელიც ეთანხმება როგორც საღ აზრს, ისე პოლიტიკური ცხოვრების საყოვე-ლთაოდ მიღებულ წესებს. საქმე შემდეგ დებულებას ეხება: “როცა სამოქალაქო ხელისუფლების ფორმა იცვლება, სახელმწიფოები არც ერთ უფლებას არ კარგავენ, ისე, როგორც ისინი არ თავისუფლდებიან არც ერთი ვალდებულებისგან.” [4] უკანასკნელი ყურადსაღები შესიტყვება, რომელიც ახლა მახსენდება, ხარჯების შესახებ მუხლს შეეხება. დავუშვათ, მართებულია მოსაზრება იმის თაობაზე, რომ ახალი ხელისუფლების შემოღება ხარჯების ზრდას გამოიწვევს. მიუხედავად ამისა, ამან ვერავითარი ზეგავლენა ვერ უნდა იქონიოს იმ გადაწყვეტილებაზე, რომელიც შემოთავაზებული კონსტიტუ-ციის მიღება – არმიღების საკითხს უკავშირდება. ამერიკის მოქალაქეთა უმრავლესობა სამართლიანად არის დარწმუნებული იმაში, რომ კავშირი მათი პოლიტიკური ბედნიერების საფუძველი და საყრდენია. საღად მოაზროვნე ადამიანები, რომელ პარტიასაც უნდა ეკუთვნოდნენ ისინი, მცირე გამონაკლისის გარდა აღიარებენ, რომ შეუძლებელი შეიქნება კავშირის შენარჩუნება, თუ ძირეულად არ შეიცვალა არსებული სისტემა. აუცილებელია მთავრობის მეთაურს ახალი და ფართო უფლებამოსილე-ბანი მიენიჭოს; ეს კი იმ ამოცანის წინაშე დაგვაყენებს, რასაც ფედე-რალური ხელისუფლების რეორგანიზაცია ჰქვია. საქმე ის არის, რომ ამგვარ უფლებამოსილებათა გადაცემა ერთი სახელისუფლებო ორგანოს ხელში არ იქნება მთლად უსაფრთხო მოვლენა. თუკი ყოველივე ამას გავითვალისწინებთ, მაშინ ისიც უნდა ვაღიაროთ, რომ არც კი ღირს ხარჯების შესახებ საკითხის წამოჭრა; საქმე ის არის, რომ შემოთავაზე-ბული ხელისუფლების შეკვეცით ზიანს უსაფრთხოების მთელ სისტემას მივაყენებთ. თავდაპირველად ორი საკანონმდებლო ორგანოს შემადგენლო-ბაში სამოცდახუთი წევრი იქნება. ამდენივე წევრს ითვლის არსებული კონფედერაციის კონგრესიც. არ არის სადავო ის, რომ ეს რიცხვი გაიზრდება. ასეთი რამ კი იმისდა კვალად მოხდება, რომ მოიმატებს ქვეყნის მოსახლეობა და გამრავლდება მისი რესურსები. ცხადია, რომ პირველ ხანებშიც კი, როცა ახალი ხელისუფლება მუშაობას შეუდგება და წარმომადგენელთა რიცხოვნებაც დიდი არ იქნება, მაინც იარსებებს ხელისუფლების ბოროტად გამოყენების საფრთხე. წარმომადგენელთა ზუსტი რიცხვის დაწესება კი იმ სიძნელის წინაშე დაგვაყენებდა, რომ მოსახლეობის ზრდის შემთხვევაში დისპროპორცია შეიქმნებოდა მოსახლე-ობის რაოდენობასა და წარმომადგენლობას შორის. მაგრამ მაინც რა გამოიწვევს დანახარჯების სახიფათო ზრდას? ამტკი-ცებენ, საშიშროების წყაროს ახალი ხელისუფლების ფუნქციათა ზრდა წარმოადგენსო. მოდით, ორიოდ სიტყვით ამ საკითხსაც შევეხოთ. ცხადია, რომ ხელისუფლების ძირითადი უწყებები, რომელნიც არსებული სისტემის დროს ფუნქციონირებენ, საჭირონი იქნებიან ახალი სისტემის პირობებშიც. უკვე ასრულებენ თავინთ სამსახურებრივ მოვალეობას სამხედრო მინისტრი, საგარეო საქმეთა მინისტრი და შინაგან საქმეთა მინისტრი. ფუნქციონირებს სახაზინო სამმართველო, რომელიც სამი წევრისგან შედგება. ფინანსებს მართავს ფინანსთა მინისტრი; სახელმწიფო სამსახურში იმყოფებიან თანაშემწეები, კლერკები და ა.შ. ამგვარი უწყებანი აუცილებელნი არიან როგორც ძველი, ისე ახალი სისტემის დროს და ამიტომაც არ იგეგმება მათში ცვლილებების შეტანა. რაც შეეხება ელჩებსა და საზღვარგარეთ მომსახურე პირებს, შემოთავაზებული კონსტიტუცია მათი მდგომარეობის გაუმჯობესებას ითვალისწინებს. ზემოაღნიშნულ სახელმწიფო მოხელეებს უფრო დიდი პატივისცემით მოეკიდებიან და მათი მსახურებაც უფრო დიდად წაადგება სახელმწიფოს. რაც შეეხება სახელმწიფო გადასახადების ამკრეფთ, ფედერალური კონსტიტუციით გათვალისწინებულია მათი რიცხვის მნიშვნელოვანი ზრდა. მაგრამ აქედან არ უნდა დავასკვნათ, რომ ყოველ ჯერზე საზოგადოებრივ დანახარჯთა ზრდასთან გვექნება საქმე. ბევრ შემთხვევაში შტატის სახელისუფლებო სამსახური, უბრალოდ, ფედერალურ სამსახურად გადაკეთდება. მაგალითად, მოსაკრებელთა შეგროვების დარგში მომუშავე ყველა თანამდებობის პირი ფედერალურ იურისდიქციაში გადავა. ამგვარი სამსახურები შტატებისთვის საჭირონი აღარ იქნებიან. გასამრჯელო, რომელსაც შტატის თანამდებობის პირი ღებულობს, ნუთუ რაიმეთი უნდა განსხვავდებოდეს ფედერალური ხელისუფლების მიერ დანიშნული გასამრჯელოსგან? არავითარი საფუძველი არა გვაქვს ვიფიქროთ, რომ ფედერალურ ხელისუფლებას უფრო მეტი რაოდენობის მოხელისა და უფრო მაღალი ჯამაგირის დანიშვნა დასჭირდება, ვიდრე ცალკეული შტატის მთავრობას სჭირდება. მაინც საიდან უნდა იქნეს დაფარული ის ხარჯები, რომელნიც, როგორც ზოგიერთები ამტკიცებენ, უსაშველოდ დააწვება ფედერალურ ბიუჯეტს? ვფიქრობ, ყველაზე დიდ დანახარჯებთან შეერთებული შტატების მოსა-მართლეთა კორპუსის შენახვა იქნება დაკავშირებული. არაფერს ვიტყვი საპრეზიდენტო ხარჯებზე. საქმე ის არის, რომ კონგრესის მოქმედი პრეზიდენტის შესანახად არცთუ ბევრად ნაკლები სახსრებია საჭირო, ვიდრე შეერთებული შტატების პრეზიდენტის შენახვას დასჭირდება. არ არის სადავო ის, რომ მოსამართლეთა კორპუსის შენახვა გაზრდის საერთო ბიუჯეტიდან დანახარჯებს. მაგრამ თუ რა მოცულობის დანახარჯებთან გვექნება საქმე, ეს დამოკიდებული იქნება სამართალწარმ-ოების იმ სისტემაზე, რომელიც რეალურ ცხოვრებაში იქნება შემოღე-ბული. მაგრამ ყოველ შემთხვევაში თანხის მოცულობა არ იქნება იმდენად დიდი, რომ მასზე ყურადღების გამახვილება ღირდეს. მოდით, იმ მექანიზმსაც გადავხედოთ, რომლის მეშვეობითაც ახალი ხელისუფლების შემოღებასთან დაკავშირებული დანახარჯების დაბალა-ნსება უნდა მოხდეს. ჯერ ერთი, ამიერიდან იმ საკითხთთა უმრავლე-სობას, რომელთა გამოც კონგრესი იძულებულია ლამის მთელი წლის განმავლობაში იკრიბებოდეს, პრეზიდენტი განიხილავს. უცხო სახელმწი-ფოებთან მოლაპარაკებათა წარმოების საქმეც კი მის ხელში გადავა. თუმცა ხელშეკრულებათა ძირითადი პრინციპები შეთანხმებული უნდა იყოს სენატთან და მათი დადების თანხმობასაც პრეზიდენტს სწორედ ეს უკანასკნელი უნდა აძლევდეს. აქედან გამომდინარე ნათელია, რომ წლის გარკვეული ნაწილიც კი იქნება საკმარისი საიმისოდ, რომ სენატი და წარმომადგენელთა პალატა შეიკრიბოს. სენატისთვის შესაძლოა საკმარისი აღმოჩნდეს წლის მესამედი; წარმომადგენელთა პალატა კი შესაძლოა, წლის მეოთხედითაც დაკმაყოფილდეს. სენატს უფრო მეტი დრო დასჭი-რდება, ვინაიდან მას საქმე აქვს იმ საკითხებთან, რომელნიც დაკავშირებულნი არიან უცხო სახელმწიფოებთან ხელშეკრულებების დადებასა და მნიშვნელოვან სახელმწიფო თანამდებობებზე დანიშვნასთან. ამგვარ გარემოებათა გათვალისწინებით შეიძლება ვივარაუდოთ, რომ ვიდრე კონგრესში წარმომადგენელთა რიცხოვნება არ გაზრდილა, მისი შენახვის ხარჯები მნიშვნელოვნად შემცირდება. ეს კი დაკავშირებული იქნება იმ ვითარებასთან, რომ არსებული კონგრესი იძულებულია სესიას მუდმივად მართავდეს, მაშინ როცა მომავლის კონგრესი დროის უფრო მოკლე მონაკვეთში იმუშავებს. მაგრამ მომჭირნეობასთან დაკავშირებით კიდევ ერთი ერთობ საყურა-დღებო მოსაზრება არსებობს. დღევანდელ დღემდე, კონგრესის გარდა, შეერთებული შტატების საქმეებს ცალკეული შტატის საკანონმდებლო კრება წარმართავს. შეერთებული შტატების კონგრესი ასიგნებასთან დაკავშირებულ მოთხოვნებს აყენებს, ხოლო ცალკეული შტატის საკანონ-მდებლო ორგანო ვალდებულია, ამგვარ მოთხოვნათა დაკმაყოფილე-ბისთვის სახსრები გამონახოს. ამრიგად, ცალკეული შტატის საკანონმდ-ებლო ორგანოთა სხომები უფრო დიდხანს მიმდინარეობს, ვიდრე ეს აუცილებელია ადგილობრივი საკითხების გადაჭრისთვის. მათი დროის ნახევარზე მეტი საკავშირო საქმეთა განხილვას ხმარდება. გარდა ამისა, ცალკეული შტატის საკანონმდებლო კრების წევრთა რიცხვი ორი ათასს აღემატება. ისინი თავიანთი დროის ნახევარს იმ საქმეთა განხილვას ანდომებენ, რომელთა გადაჭრისთვის ახალი კონსტიტუციით მხოლოდ სამოცდახუთკაციანი კონგრესია გათვალისწინებული. ამ უკანასკნელის შემადგენლობა კი მომავალში შესაძლოა, მხოლოდ ერთი მეხუთედით ან ერთი მეოთხედით გაიზარდოს. ფედერალური კონგრესი მარტოდმარტო – ცალკეული შტატის საკანონმდებლო ორგანოს ჩაურევლად - გაუძღვება საკავშირო საქმეებს. ეს უკანასკნელნი კი თავიანთ საკუთარ საქმეებს მიხედავენ. ამასთანავე, მათი სესიები წინანდელთან შედარებით შემოკლდება. სწორედ სესიათა ხანგრძლივობას შორის ზემოაღნიშნული სხვაობა უნდა იქცეს მომჭირნეობის იმ მექანიზმად, რომელიც დამატებით დანახარჯთა გაწევისა და მათი ამოგების საშუალებას მოგვცემს, - დანახარჯებისა, რაც დაკავშირებული იქნება მართვის ახალი სისტემის შემოღებასთან. ყოველივე ზემოთქმულიდან გამომდინარე, ახალი ხელისუფლება არ გახდება დამატებითი დანახარჯების წყარო. ყოველ შემთხვევაში, ამგვარი დანახარჯები არ იქნება იმ მოცულობისა, როგორც ზოგიერთებს წარმო-უდგენიათ. ამასთანავე, ზემოაღნიშნულ დანახარჯთა დაბალანსება მომჭი-რნეობის გარკვეულ საშუალებათა მეშვეობით მოხდება. თუმცა ჯერაც გადაუჭრელი რჩება საკითხი იმის თაობაზე, თუ რომელ მხარეს გადა-იხრება სასწორის პინა. ერთი რამ კი ამთავითვე ცხადია: ხელისუფლება, რომლის შენახვაც უფრო ნაკლები დაჯდება, შეუფერებელი იქნება იმ მიზანთა მიღწევის თვალსაზრისით, რომლნიც კავშირის წინაშე დგანან. პუბლიუსი [1] იხ. მისი “ კომენტარები”, ტ.I, გვ. 136 (პუბლიუსი). [2] იქვე, ტ. IV, გვ. 438( პუბლიუსი). [3] იმის საჩვენებლად, რომ შემოთავაზებული კონსტიტუცია შეიცავს მექანიზმს, რომელსაც პრესის თავისუფლების შეზღუდვა შეუძლია, არცთუ იშვითად მიუთითებენ დაბეგვრის უფლებამოსილებაზე. ამტკიცებენ, ხელისუფლებას შეუძლია იმდენად დიდი გადასახადის გადახდა დააკისროს ბეჭდვით ორგანოებს, რომ ფაქტობრივად ეს მათი აკრძალვის ტოლფასი იქნებაო. მაგრამ ვერ გამიგია ის, თუ პრესის თავისუფლების შესახებ კონსტიტუციაში ჩაწერილმა დებულებამ როგორ უნდა შეუშალოს ხელი საკანონმდებლო ხელისუფლებას ბეჭდვითი ორგანოების დაბეგვრის საქმეში. მაგრამ მიუხედავად ამისა, იმის უარყოფაც შეუძლებელია, რომ დაბეგვრა – რაგინდ მცირე იყოს ის – მისი თავისუფლების რაღაცნაირ შეზღუდვას მოასწავებს. მეორე მხრივ კი, ცნობილია, რომ დიდ ბრიტანეთში პრესა იბეგრება, მაგრამ არსად იგი ისე თავისუფალი არ არის, როგორც ამ ქვეყანაში. თუკი შესაძლებელია ის, რომ პრესა მისი თავისუფლების შეუზღუდავად დაიბეგროს, მაშინ გადასახადის ზომას საკანონმდებლო ორგანო უნდა ადგენდეს. ამგვარ გადაწყვეტილებას კი – თავის მხრივ - საზოგადოებრივი აზრი უნდა არეგულირებდეს. აქედან გამომდინარე ცხადია, რომ ზოგადი ხასიათის ვერანაირი განაცხადით ვერ უზრუნველვყოფთ ბეჭდვითი სიტყვის უსაფრთხოებას. რაც შეეხება მისი თავისუფლების დარღვევას, ასეთი რამ შესაძლებელია ორივე ყაიდის კონსტიტუციის პირობებში, რომლებიც დაბეგვრის შესახებ მუხლს შეიცავენ. მაშინაც, როცა ისე, როგორც ცალკეული შტატის კონსტიტუციაში მასში განსაკუთრებული განაცხადია ამის თაობაზე; და იმ დროსაც, როცა ისე, როგორც შემოთავაზებული კონსტიტუცია, იგი არაფერს ამბობს ზემოაღნიშნული საკითხის შესახებ. განაცხადს იმის თაობაზე, რომ პრესა უნდა იყოს თავისუფალი შეიძლება, მხოლოდ და მხოლოდ ისეთივე მნიშვნელობა ჰქონდეს, როგორც იმ განაცხადს, რომელიც თავისუფალი მართვის სისტემის ჩამოყალიბებისკენ მოგვიწოდებს, ანდა გვაფრთხილებს: დაუშვებელია მეტისმეტად მაღალი გადასახადების შემოღებაო. (პუბლიუსი). [4] იხ. რეზერფორდი, ინსტიტუტები, ტ. 2, წიგნი II, თავი X, კარი XIV და XV. იხ. ასევე გროციუსი, წიგნი II, თავი IX, კარი Viii და IX. ( პუბლიუსი). ფედერალისტი # 85 : ჰამილტონი Spoiler ფედერალისტი # 85 : ჰამილტონი 1788წ. 28 მაისი ნიუ-იორკის შტატის ხალხს წინასწარEშედგენლი გეგმის თანახმად, რომელიც ჩემს პირველივე სტატიაში გამოვაცხადე, კიდევ ორი პუნქტი დაგვრჩა განსახილველი; ჯერ ერთი, “კავშირის კონსტიტუციასა და ჩვენი შტატის კონსტიტუციას შორის მსგავსება”; მეორეც, “ დამატებითი უსაფრთხოება, რომელსაც მისი მიღება შესძენს რესპუბლიკურ მმართველობას, თავისუფლებასა და საკუთრებას”. მაგრამ ვინაიდან ჩვენ განხილვის პროცესში ხშირად ვეხებოდით ხოლმე ამ საკითხებს, ახლა ისღა დაგვრჩენია, უფრო ვრცლად გავიმეოროთ ყოველივე ის, რაც უკვე ითქვა. მაგრამ საქმე ის არის, რომ ამასობაში კარს მოგვდგომია გადამწყვეტი გადაწყვეტილების მიღების ჟამი; განხილვა კი ისედაც გაგვიჭიანურდა. ამიტომ ვრცლად საუბრის საშუალება აღარ გვრჩება. ჭეშმარიტად საკვირველია ის, რომ კონვენტის გეგმასა და იმ ძირითად კანონს შორის არსებული მსგავსება, რომელიც ამ შტატის ხელისუფლებას აწესრიგებს, არა ოდენ იმაზე ვრცელდება, რაც მას ნაკლად ერაცხება, არამედ იმასაც მოიცავს, რაც შემოთავაზებული კონსტიტუციის ჭეშმარიტ ღირსებად არის მიჩნეული. ე.წ. ნაკლოვანებათა შორის, რასაც ბრალად უყენებენ როგორც ერთს, ისე მეორეს. აღმასრულებელი ხელისუფლების მეთაურის ხელახალი ვადით არჩევის შესაძლებლობა, პრეზიდენტთან მრჩეველთა საბჭოს არარსებობა, უფლებათა საგანგებო ბილის უქონლობა და პრესის თავისუფლების შესახებ საგანგებო მუხლის არარსებობა მოიხსენიება. ამ და რამდენიმე სხვა ნაკლოვანებას, რომელიც ადრე ვახსენეთ, შეიძლება, შემოთავაზებულ საკავშირო კონსტიტუციაშიც წავაწყდეთ და შტატის ძირითად კანონშიც. ვერვინ დაიკვეხნის თანამიმდევრულობით, ვინც კი საკავშირო კონსტიტუციას იმავე ნაკლოვანებათათვის ლანძღავს, არანაირი პროტესტის გრძნობას არ ბადებს მასში, როცა საქმე შტატის კონსტიტუციაზე მიდგება. ჩვენ, ნიუ–იორკის შტატის მოქალაქენი, უდიდეს მოწიწებას ვიჩენთ ჩვენი კონსტიტუციის მიმართ. ამიტომაც ჩვენთვის არ არსებობს ფედერალური კონსტიტუციის თავგამოდებულ მოწინააღმდეგეთა არაგულწრფელობისა და მიკერძოებულობის უფრო მყარი საბუთი, ვიდრე კონვენტის გეგმის წინააღმდეგ ის გაშმაგებული შეტევაა, რომელიც მათ, ვითომდა, იმ ნაკლოვანებათა გამოისობით წამოიწყეს, რითაც, შესაძლოა, ბევრად უფრო დიდად სცოდავდეს ჩვენი საკუთარი კონსტიტუცია. მართვის რესპუბლიკური სისტემის, თავისუფლებისა და საკუთრების დამატებითი უსაფრთხოებანი, რაც შედეგად მოჰყვება შემოთავაზებული გეგმის მიღებას, არსებითად, შემდეგში მდგომარეობს: განახლებული საკავშირო ხელისუფლება მოთოკავს ადგილობრივ პოლიტიკურ დაჯგუფებებს და ჩააცხრობს ყოველგვარ ჯანყს; წერტილს დაუსვამს ძლევამოსილ პირთა ძალაუფლებისმოყვარეობას ცალკეულ შტატში; საქმე ის არის, რომ ამ უკანასკნელთა დიდმა სახელმა და იმ გამავლობამ, რომელიც მათ ადგილობრივ ლიდერებსა და ბრბოს რჩეულთა შორის აქვს, მათ, შესაძლოა, ხალხზე დესპოტური ძალაუფლება მოუპოვოს; ფრთები შეეკვეცება მზაკვრული ხრიკების მოტრფიალე უცხო სახელმწიფოთა გამომგონებლობას; ისინი ხომ დიდად იხეირებენ და ეგზომ სანუკველ მიზანსაც ეწევიან, თუკი ჩვენი კონფედერაცია დაიშლება. საკავშირო მთავრობა ჩაშლის მასშტაბურ სამხედრო ორგანიზაციათა ჩამოყალიბების მცდელობებს, რანიც უთუოდ აღმოცენდებიან გათითოშტატებულ ამერიკაში ამ უკანასკნელთა შორის ატეხილი ომების გამო; იგი მოგვევლინება მართვის რესპუბლიკური სისტემის აშკარა თავდებად თითოეულ შტატში; ერთხელ და სამუდამოდ გააუქმებს ყველა თავადაზნაურულ წოდებას; სიფრთხილის სათანადო ზომებს მიიღებს ამა თუ იმ შტატის ხელისუფლებათა წინააღმდეგ, რომელთაც თავიანთი მოღვაწეობით ძირი გამოუთხარეს საკუთრებასა და ნდობას, ურთიერთუნდობლობა დათესეს ყველა ფენის მოქალაქეთა გულებში და, ლამის, ზნეობის საყოველთაო დაცემა გამოიწვიეს. ასე რომ, თანამოქალაქენო, მე შევასრულე ჩემ წინაშე დასმული ამოცანა, მაგრამ თუ რამდენად წარმატებულად გავართვი მას თავი, – თქვენი ქცევაა ამის განმსჯელი. ყოველ შემთხვევაში, ერთი რამისა ნამდვილად მეიმედება: დამეთანხმებით, რომ თქვენი იმედი არ გამიმტყუნებია და შეპირებისამებრ ყველა საკითხი განვიხილე სათანადო სულისკვეთებით; ერთთავად თქვენს განსჯას მივმართავდი და რუდუნებით გავურბოდი მკვახე გამოთქმებს, რომელთაც პოლიტიკურ მოწინააღმდეგეთათვის, – რომელ პარტიასაც უნდა ეკუთვნოდნენ ისინი, შერცხვენის მეტი არაფერი მოაქვს; თუმცა, უნდა ითქვას, რომ კონსტიტუციის მოწინააღმდეგენი თავიანთი ტერმინოლოგიითა და საქციელით სწორედაც აქითკენ გვიბიძგებდნენ. კონვენტის მიერ შემოთავზებული გეგმის მომხრეებს ბრალი დაგვდეს შეთქმულებაში, რომელიც, თურმე, მიზნად ხალხის თავისუფლების ხელყოფას ისახავდა; ამ ბრალდებიდან ესოდენი უტიფრობა და სიავე იღვრება, რომ შეუძლებელია აღშფოთება არ დაეუფლოს ყველას, ვინც კი მთელი სულითა და გულით განიცდის ამგვარი ცილისწამების უსამართლობას; შეუძლებელია, ყველა მოზროვნე ადამიანში ზიზღს არ აღძრავდეს ის გაუთავებელი ბრალდებანი, რომელთაც შეძლებულ, კეთილშობილ და გამოჩენილ პირებს უყენებენ. ყველა პატიოსანი ადამიანის მხრივ გმობის ღირსია ისეთი პრაქტიკა, როცა ხალხს სინამდვილეს უმალავენ და ფაქტებს დამახინჯებულად განუმარტავენ; ასეთი პოლიტიკის მიზანი ხომ ისაა, რომ საზოგადოებას თვალში ნაცარი შეაყარონ და ჭეშმარიტება არ დაანახონ. ამიტომაც არ არის გამორიცხული, რომ ჟამიდან ჟამს მეც ვერ შემეკავებინა თავი და ჩემდა უნებლიეთ მოუზომავი გამოთქმები დამცდენოდა; ისიც ცხადია, რომ ხშირად მიწევდა ბრძოლა მოზღვავებულ გრძნობებსა და ზომიერებას შორის; და თუ ჟამიდან ჟამს პირველნი სძლევდნენ ხოლმე მეორეს, იმედი მაქვს, ამასაც შემინდობთ, რამეთუ ასეთი რამ იშვიათად მომდიოდა. ნება მიბოძეთ, შევჩერდე და ვიკითხო: მოვახერხე კი ის, რომ დამაკმაყოფილებლად დამეცვა შემოთავაზებული კონსტიტუცია ცილისმწამებლურ ბრალდებათაგან? ჯეროვნად წარმოვაჩინე კი მისი ყველა ღირსება? სათანადოდ ვაჩვენე კი ის, თუ რაოდენ აუცილებელია იგი მოქალაქეთა დაცვისა და მათი კეთილდღეობის უზრუნველსაყოფად? ამ შეკითხვებზე ყველას თავისებური პასუხი ექნება; იმისდა მიხედვით, თუ რას უკარნახებს ადამიანებს თავიანთი სინდისი და გონება; ყველაფერი იმაზეა დამოკიდებული, დაჰყვებიან თუ არა ისინი განსჯის ჭეშმარიტსა და ზომიერ მოთხოვნებს. ვერაფერი მოხსნის მოქალაქეს მოვალეობის ტვირთს. ჭეშმარიტად, მოვალეობაა ის, რაც არათუ მოუწოდებს, არამედ - ყველა ვალდებულებათა სახელით, რომელნიც საზოგადოებას ერთ მთელად კრავენ, - აიძულებს კიდეც თითოეულ ადამიანს, რათა მან გადაწყვეტილება გულწრფელად და პატიოსნად მიიღოს. ვერანაირი კერძო მოსაზრება და ინტერესი; ვერც ამაყი ერთგულება საკუთარი შეხედულებებისადმი; ვერც ეფემერული ვნებანი და ცრურწმენები ვერ შეძლებენ იმას, რომ არასწორი არჩევანი გაამართლონ როგორც თვითონ მოქალაქის, ისე მთელი ქვეყნისა თუ შთამომავლობის თვალში. დაე, თითოეული მოქალაქე სიფრთხილით მოეკიდოს პარტიული ერთგულებისას გამოჩენილ სიკერპეს; დაე, მართებულად განსაჯოს ის, რომ მის მიერ მიღებული გადაწყვეტილება საზოგადოების კერძო ინტერესის საგანი კი არ არის, არამედ უარსებითესი რამაა თვით ერის არსებობის თვალსაზრისით; დაე, ახსოვდეს ის, რომ ამერიკელთა უმრავლესობამ უკვე მოიწონა ის გეგმა, რომლის მიღება – არმიღება ახლა მის ნებაზეღა ჰკიდია. პირდაპირ ვიტყვი, სრულიად დარწმუნებული ვარ იმ საბუთთა უტყუარობაში, რომელთაც მე ვემყარებოდი, როცა მმართველობის ახალი სისტემის მიღებას გთავაზობდით. მართალი გითხრათ, მე ვერ მოვისმინე ჭეშმარიტად დამაჯერებელი ვერც ერთი მოსაზრება, რომელმაც, შესაძლოა, ხელი შეუშალოს კონვენტის მიერ შემოთავაზებული კონსტიტუციის მოწონებას. დარწმუნებული ვარ, რომ იგი ყველაზე საუკეთესოა იმ პოლიტიკურ მდგომარეობაში, რომელშიც ჩვენი ქვეყანა იმყოფება და ზედგამოჭრილია მასში გავრცელებულ ჩვეულებებსა და შეხედულებებზე. იგი ბევრად უმჯობესია ყველა იმ კონსტიტუციაზე, რომელმაც რევოლუციის ცეცხლი აღაგზნო. კონსტიტუციის მომხრეთა მიერ იმის აღიარება, რომ იგი აბსოლუტურ სრულყოფილებაზე პრეტენზიას არ აცხადებსო, მისმა მოწინააღმდეგეებმა თავიანთ არცთუ უმნიშვნელო გამარჯვებად აღიქვეს. რად უნდა მივიღოთ არასრულყოფილი პროექტი? რად არ უნდა გავხადოთ იგი სრულყოფილი, ვიდრე სამიდღემჩიოდ მივიღებდეთ? მაცდუნებელი პერსპექტივაა, მაგრამ მხოლოდ მაცდუნებელი და სხვა არაფერი. ჯერ ერთი, უნდა შევნიშნო, რომ პროექტის დამცველთა მხრივ მის არასრულყოფილებაზე ლაპარაკი მეტისმეტად გადაჭარბებულია. ასეთი რამ კონსტიტუციის მოწინააღმდეგეებს შესაძლებლობას აძლევს ამტკიცონ, რომ შემოთავაზებული გეგმა აბსოლუტურად ნაკლოვანიაო. ამიტომ ვიდრე მას ჯეროვნად არ სრულვყოფთ, სახიფათო იქნება თუკი საზოგადოების თავისუფლებისა და ინტერესთა დაცვას მას მივანდობთო. რა თქმა უნდა, არსებობენ ადამიანები, რომელთაც მიაჩნიათ, რომ კონსტიტუცია გარკვეულ წუნს შეიცავს, მაგრამ ვფიქრობ, მისი მოწინააღმდეგენი საზოგადოებას დამახინჯებულად აწვდიან ამ ხალხის მოსაზრებებს. არ არსებობს კონსტიტუციის ისეთი მომხრე, რომელიც მის ნაწილობრივ ნაკლოვანებებს აღიარებდეს, მაგრამ, იმავდროულად, არ მიიჩნევდეს, წარმოდგენილი სისტემა მთლიანობაში კარგიაო; ყველა მათგანის აზრით, იგი საუკეთესო ძირითადი კანონია, რომელიც ზუსტად შეესაბამება ჩვენი ქვეყნის პოლიტიკურ გარემოებებს და რომელსაც ძალუძს, უსაფრთხოების ყველა იმ ნაირსახეობით უზრუნველყოს იგი, რაც კი სასურველი იქნებოდა საღად მოაზროვნე ადამიანთათვის. მეორეც, მინდა განვაცხადო, რომ უდიდეს წინდაუხედაობას ვიჩენთ, როცა ისედაც სავალალო მდგომარეობაში მყოფ ჩვენს ეროვნულ საქმეებს ვაჭიანურებთ და კავშირს იმ საფრთხის წინაშე ვაყენებთ, რომელიც გაუთავებელ ექსპერიმენტებს მოაქვთ; ექსპერიმენტებს, რომელნიც სრულყოფილი კონსტიტუციის შეთხზვის ქიმერულ მიზანს გამოსდევნებია. მე კი არ მოველი, რომ არასრულყოფილი ადამიანის ხელიდან ოდესმე სრულყოფილი ნაწარმოები გამოვა. ადამიანთა ნებისმიერ კრებულში გამართული პაექრობის ნაყოფი მასში მონაწილე ცალკეულ პირთა შეცდომებსა და ცრურწმენებს შეიცავს, მაგრამ, იმავდროულად, იგი მათი საღი აზრითა და სიბრძნითაც არის აღბეჭდილი. აუცილებელია ისეთი ხელშეკრულება დაიდოს, რომელიც ცამეტ ერთმანეთისგან სრულიად განსხვავებულ შტატს მეგობრობისა და კავშირის საფუძველზე გააერთიანებს. მაგრამ ისიც ცხადია, რომ ამგვარი ხელშეკრულების პირობები შეუძლებელია, გარკვეულ კომპრომისსაც არ ითვალისწინებდეს, რომელიც, სულ ცოტა, ერთმანეთთან მოარიგებდა ამდენსავე ინტერესსა და სურვილს. ნება მიბოძეთ, ვიკითხო: ამგვარი არასრულყოფილი მასალიდან როგორღა უნდა აღმოცენდეს სრულყოფილება? ნიუ–იორკში ახლახან გამოვიდა ბრწყინვალე ბროშურა [1], რომლის ავტორი უტყუარ მოსაზრებებზე დაყრდნობით ასაბუთებს, რომ სრულიად შეუძლებელია ახალი კონსტიტუციური კონვენტის მოწვევა ისეთ გარემოებებში, რომელნიც ისეთსავე კეთილმყოფელ გავლენას იქონიებდნენ თათბირისა და დასკვნების საბოლოო შედეგზე, როგორიც მათ უკანასკნელი კონვენტის დასკვნით აქტზე იქონიეს. მე არ გავიმეორებ ბროშურაში გამოთქმულ მოსაზრებებს, ვინაიდან მიმაჩნია, რომ მას მკითხველთა საკმაოდ ფართო წრე ჰყავს. იგი უდავოდ იმსახურებს ყველა იმ ადამიანის ინტერესს, რომელსაც ჩვენი ქვეყნის სატკივარი სტკივა. მაგრამ არსებობს ერთი საკითხი, რომელიც ჯერაც არ გამხდარა საჯარო განხილვის საგანი. საქმე ეხება საკითხს კონსტიტუციურ შესწორებათა შესახებ. მისი განხილვის გარეშე მე გამიჭირდება სათანადოდ შევაჯამო წინამდებარე სტატიებში გამოთქმული მოსაზრებანი. ვფიქრობ, შემოთავაზებულ კონსტიტუციაში ცვლილებების შეტანა უფრო ადვილი იქნება მას შემდეგ, რაც მას მივიღებთ, ვიდრე მის მიღებამდე. თუ ამ საკითხს რატიფიკაციის შუქზე განვიხილავთ, მაშინ კონვენტის მიერ შემოთავაზებულ საბოლოო რედაქციაში შეტანილი ნებისმიერი ცვლილება კონსტიტუციის ახალი პროექტის ტოლფასი იქნებოდა. ბუნებრივია, რომ პირველადი პროექტის მსგავსად, ახალი გეგმაც თითოეული შტატის განხილვისა და მოწონება – დაწუნების საგნად უნდა ქცეულიყო. ასე რომ, აუცილებელი გახდებოდა ცამეტი შტატის თანხმობა, რათა ამგვარი ხელშეკრულება სრულიად კავშირში შემოგვეღო. მაგრამ თუ კონსტიტუციის რატიფიცირება მისი საბოლოო რედაქციით მოხდება, მაშინ მასში შესწორებათა შესატანად მხოლოდ ცხრა შტატის თანხმობაღა იქნებოდა აუცილებელი. ამრიგად, კონსტიტუციაში ცვლილებათა შეტანის შანსები – ერთი მხრივ, რატიფიკაციამდე და მეორე მხრივ, რატიფიკაციის შემდეგ, – შემდეგი შეფარდებით გამოიხატება: ცამეტი ცხრაზე, ბოლო ვარიანტის სასარგებლოდ. მაგრამ საქმე ამითაც არ ამოიწურება. შეერთებული შტატების ნებისმიერ კონსტიტუციაში აუცილებლად იქნება უამრავი განსაკუთრებული პირობა, რომელიც ცამეტი შტატიდან თითოეული მათგანის როგორც ნამდვილ, ისე წარმოსახვით ინტერესს ასახავს. საქმე ის არის, რომ ადამიანთა კრებულში, რომელსაც ეგზომ მნიშვნელოვანი დოკუმენტის პირველდაწყებითი რედაქცია დაეკისრა, ჩვეულებრივი ამბავია, როცა დელეგატები კონსტიტუციური გეგმის სხვადსახვა შემადგენელი ნაწილის ირგვლივ ჯგუფდებიან ხოლმე. ასე რომ, ბევრი მათგანი, ვინც ერთ საკითხთან მიმართებით უმრავლესობაში შედის, სხვა საკითხთან მიმართებით უმცირესობაში აღმოჩნდება ხოლმე. მესამე საკითხის განხილვის დროს კი, შესაძლოა, ისევ უმრავლესობის წევრად იქცეს. აქედან გამომდინარე, აუცილებელია, უდიდეს სიფრთხილეს ვიჩენდეთ და ყველა წვრილმანს ვითვალისწინებდეთ დასკვნითი აქტის შედგენისას, რათა, საბოლოო ჯამში, მას ისეთი დასრულებული მთელის სახე ჰქონდეს, რომ ხელშეკრულებაში მონაწილე ყველა მხარის მოთხოვნებს აკმაყოფილებდეს. აქედან გამომდინარე, აუცილებელია უამრავი სიძნელის დაძლევა და გარკვეულ დათმობებზე წასვლა, რათა დოკუმენტის საბოლოო და ყველასთვის მისაღები რედაქცია ჩამოყალიბდეს. სიძნელეთა ხარისხზე ნათელ წარმოდგენას შევიქმნით, თუ ამგვარი დოკუმენტის ყველა წვრილმანს მის შექმნაში ჩაბმულ მხარეთა რაოდენობაზე გადავამრავლებთ. რაც შეეხება კონსტიტუციურ შესწორებებს, რაც მასში მისი რატიფიკაციის შემდეგ შევა, მათ, უბრალოდ, წინადადებათა სახე ექნებათ და კონსტიტუციაში მათი შეტანის საკითხიც თავისთავად წამოიჭრება. აქედან გამომდინარე, საჭირო აღარ იქნება ინტერესთა მორიგება და დათმობებზე წასვლა იმავე დოკუმენტის სხვა ნაწილებთან მიმართებაში. სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, საჭირო აღარ იქნება ვაჭრობა. ნება იმ შტატებისა, რომელთა თანხმობაც აუცილებელია კონსტიტუციაში შესწორების შესატანად, დაუყოვნებლივ მიიღებს საჭირო და საბოლოო გადაწყვეტილებას. ამიტომ, როგორც კი ცხრა [2], უფრო სწორედ, ათი შტატი მიაღწევს შეთანხმებას კონსტიტუციაში შესწორების შეტანის თაობაზე, იგი დაუყოვნებლივ იქცევა ძირითადი კანონის შემადგენელ ნაწილად. ბუნებრივია, შედარებაც კი არ შეიძლება ორი რამისა: ერთია რატიფიცირებულ კონსტიტუციაში შესწორებათა შეტანის შეზღუდული პროცედურა და სრულიად სხვაა, როცა საქმე ახალი კონსტიტუციის შექმნას ეხება. ის ხალხი, რომელიც ეწინააღმდეგება კონსტიტუციის რატიფიკაციის შემდეგ მასში ცვლილებათა შეტანას, აცხადებს: ის პირნი, რომელნიც ერთხელაც ფედერალური ძალაუფლებით აღიჭურვნენ, აღარასოდეს დათმობენ მასო. მე კი დაბეჯითებით ვამტკიცებ, რომ ყოველი ცვლილება, რომელიც სათანადოდ არის აწონილ – დაწონილი და დასაბუთებული, ხელისუფლების ორგანიზაციის საკითხს შეეხება და არა მთელს სახელისუფლო ძალაუფლებას. მარტო ეს მოსაზრებაც კი საკმარისია ზემოხსენებული შესიტყვების უკუსაგდებად. მე ასევე ვფიქრობ, რომ ამგვარი შესიტყვება სხვა მხრივაც უსაფუძვლოა. ისეთი კავშირის მართვა, რომელიც ცამეტი შტატისგან შედგება, ერთობ ძნელი საქმეა. სულერთია, თუ როგორი სულისკვეთება სუფევს საზოგადოებაში და როგორია მისი პატიოსნების ხარისხი. ვფიქრობ, ამგვარი მართვის ამოცანები აიძულებენ საერთო – ეროვნულ ხელისუფლებას, რათა იგი გარკვეულ აუცილებლობას დაემორჩილოს და ამომრჩეველთა წინაშე დათმობაზე წავიდეს. არსებობს კიდევ ერთი მოსაზრება, რომელიც პირწმინდად აქარწყლებს ზემოაღნიშნულ შესიტყვებას. საქმე ეხება შემდეგ რასმე: როცა ცხრა შტატის ხელისუფლება ერთსულოვან გადაწყვეტილებას ღებულობს კონსტიტუციაში ცვლილების შეტანის თაობაზე, დანარჩენებს თანხმობის მიცემის გარდა არაფერი რჩებათ. შემოთავაზებული კონსტიტუციის მეხუთე მუხლის მიხედვით, კონგრესი ვალდებულია “შტატების ორი მესამედის მოთხოვნით (დღესდღეობით იგი ცხრა შტატს შეადგენს), კონსტიტუციაში ცვლილებათა შესატანად კონვენტი მოიწვიოს; ცვლილებები კი მაშინვე შედიან ძალაში და კონსტიტუციის განუყოფელ ნაწილად იქცევიან, როგორც კი მათ რატიფიცირებას შტატების საკანონმდებლო ორგანოთა, ანდა მათ მიერ მოწვეულ კონვენტთა სამი მეოთხედი მოახდენს”. კონსტიტუციის ეს ადგილი ორაზროვნებისთვის ადგილს არ ტოვებს. კონგრესი “ ვალდებულია კონვენტი მოიწვიოს. ისე რომ, მის ნება – სურვილზე არაფერია დამოკიდებული. აქედან გამომდინარე, ჰაერში გამოკიდელი რჩება ნებისმიერი განცხადება იმის თაობაზე, თითქოსდა საქმე მის დათანხმება –არდათანხმებაზე ეკიდოს. შესაძლოა, გაჭირდეს საკანონმდებლო ორგანოთა ორი მესამედისა თუ სამი მეოთხედის გაერთიანება იმგვარი საკონსტიტუციო ცვლილების ირგვლივ, რომელიც ამა თუ იმ ადგილობრივი ინტერსით არის გამოწვეული. მაგრამ ძნელად რომ უთანხმოება წამოიჭრას ისეთი საკითხების თაობაზე, რომელნიც მთელი ხალხის თავისუფლებასა თუ უსაფრთხოებას შეეხება. ზოგიერთნი შიშობენ, ვაითუ, ფედერალურმა ხელისუფლებამ ცალკეული შტატის უფლებამოსილება ხელყოსო. მაგრამ ამ მხრივ შეგვიძლია სრულიად დამშვიდებულნი ვიყოთ, რამეთუ ამა თუ იმ შტატის საკანონმდებლო ორგანო არ დაახანებს უსაფრთხოების ზომათა მიღებას. თუკი ზემომოტანილი მოსაზრებანი მცდარია, მაშინ გამოდის, რომ თავი ერთთავად სიმცდარისთვის მიმიცია. მაგრამ საქმე ის არის, რომ ჩვენ წინაშე სწორედ ის შემთხვევაა, როცა პოლიტიკური ჭეშმარიტება შესაძლოა, მათემატიკური სიზუსტით გამოიხატოს. ის ხალხი, რომელიც ჩემებრ მგზნებარედ უჭერს მხარს საკონსტიტუციო ცვლილებებს, უნდა დაგვეთანხმოს იმაში, რომ მათი მიზნის მიღწევის უმოკლესი გზა სწორედაც კონსტიტუციის მიღებაა. მაგრამ ვფიქრობ, საკონსტიტუციო ცვლილებებისადმი მგზნებარება ოდნავ გაგვინელდება, თუკი ყურად ვიღებთ ერთი მეტად პატივცემული და გონიერი მოაზროვნის მოსაზრებას. იგი წერს: “ერთი ადამიანის გენიამ, რაგინდ მძლავრიც იყოს იგი, მარტო გონებასა და ლოგიკაზე დამყარებით ძნელად რომ შეძლოს რომელიმე დიდი – მონარქიული თუ რესპუბლიკური - სახელმწიფოსა თუ საზოგადოების მართებულად მართვა. ამგვარი მიზნის მისაღწევად აუცილებელია მრავალი გონების გაერთიანება. მათ მუშაობას გამოცდილება უნდა წარმართავდეს; მათ ნამუშევარს დრო უნდა ანიჭებდეს სრულყოფილებას; ხოლო სიძნელეთა გრძნობა უნდა გვევლინებოდეს საწინდრად იმისა, რომ ეს ადამიანები გამოასწორებენ იმ შეცდომებს, რომელთაც თვითვე უცილობლად დაუშვებენ ხოლმე თავიანთი პირველი ცდებისა და მცდელობების დროს.” [3] ეს მართებული მოსაზრებანი გაკვეთილი და გაფრთხილება უნდა იყოს კავშირის ყველა წრფელი მოტრფიალისთვის. ყველა ღონეს უნდა ვხმარობდეთ, რათა თავს ანარქია არ დავიტეხოთ, ან სამოქალაქო ომის ქარცეცხლში არ გავეხვეთ; ამას ხომ შედეგად ის მოჰყვებოდა, რომ შტატები ერთმანეთისთვის უცხონი შეიქნებოდნენ, ანდა ხელს ძლევამოსილ სამხედრო დემაგოგს გამოვკრავდით. ამიტომაც უპრიანია, ერთბაშად არ მოვიწადინოთ იმის მიღწევა, რაც მხოლოდ დროსთან და გამოცდილებასთან ერთად მოდის. იქნებ მე არც ვიყო ურყევი მრწამსის მქონე პოლიტიკოსი, მაგრამ არ ძალმიძს ზოგიერთ მოღვაწესავით მშვიდად ვუყურო მიმდინარე მოვლენებს და თვალი დავხუჭო უდიდეს უბედურებაზე, რომელსაც არსებული მდგომარეობის განგრძობა გვიქადის. ვფიქრობ, რომ ერთობ საშინელი სანახაობაა ისეთი ერი, რომელიც მოკლებულია საერთო – ეროვნულ ხელისუფლებას. რაც შეეხება კონსტიტუციის შემოღებას მტკიცე მშვიდობის დროს, რაზედაც თანხმობას აცხადებს მთელი ხალხი, – ეს სწორედ ის სასწაულია, რომელსაც გულისფანცქალით მოველი. კეთილგონიერების ყველა წესს დავარღვევდით თუკი ყველაფერს თავიდან წამოვიწყებდით. ჩვენ ხომ უკვე დავძლიეთ ეგოდენი სიძნელენი; ჩვენ ხომ უკვე განვვლეთ მნიშვნელოვანი გზა და ცამეტი შტატიდან შვიდის მხარდაჭერა მოვიპოვეთ. იმის მარტოდენ გაფიქრებაც კი თავზარს მცემს, რომ ყველაფერი თავიდან დასაწყები გახდეს, რაკი კარგად ვიცი, თუ რაოდენ მუხანათურად მტრობენ ძლევამოსილი პირნი ნებისმიერი სახის საერთო – ეროვნულ ხელისუფლებას როგორც ჩვენს მშობლიურ შტატში, ისე სხვა შტატებშიც. პუბლიუსი [1] სათაურით:” მიმართვა ნიუ – იორკის შტატის ხალხისადმი.”(პუბლიუსი). [2] უფრო ათი, ვიდრე ცხრა; მართალია, ცხრა შტატი კავშირის ორ მესამედს შეადგენს და ეს რაოდენობა სრულიად საკმარისია, რათა შესწორების შეტანის საკითხი კენჭისყრაზე დადგეს, მაგრამ მის დასამტკიცებლად საჭირო იქნება სამი მეოთხედის ანუ ათი შტატის თანხმობა(პუბლიუსი). [3] ჰიუმი, ტ. I “ხელოვნებათა და მეცნიერებათა აღმავლობა” (პუბლიუსი). 1 Share on other sites More sharing options...
Recommended Posts
Please sign in to comment
You will be able to leave a comment after signing in
შესვლა